________________
એમ.એ.પીએચ.ડી –
[v ડૉ. બળવંત જાની સૌરાષ્ટ્ર યુનિ. ના ગુજરાતી વિભાગના અધ્યક્ષ, પ્રતિભાશાળી વિવેચક, વિદ્વાન વક્તા, અનેક પુસ્તકો અને લેખો પ્રસિદ્ધ થયા
કે
પ્રતિહાસિક કે.ટાના બળ આ કથામાં પ્રજા
કેટલીક વિલક્ષણ રાસકૃતિઓથી જૈન કથાસાહિત્ય સમૃદ્ધ છે. એમાં મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીકૃત “જંબુસ્વામી રાસ'નું પણ સ્થાન છે. જૈન કથાસાહિત્ય બહુધા ચરિત્રાશ્રિત છે. સ્વાભાવિક છે કે આ ચરિત્રો ધાર્મિક, ઐતિહાસિક કે લૌકિક પરંપરાનાં હોય. એમાં ઐતિહાસિક કે લૌકિક પરંપરાના ચરિત્રોને તો કલ્પનાના બળે, વર્ણનની વિવિધ છટાના બળે કે પ્રચલિત લોકમાન્યતાઓ અથવા દંતકથાઓના બળે ચિત્તકર્ષક રીતે કથામાં પ્રયોજી શકાય પરંતુ ધર્મચરિત્રને ચિત્તાકર્ષક રીતે રાસકૃતિમાં આ કારણે જ બહુ ઓથી રાસકૃતિઓ હૃદયસ્પર્શી બની છે. ધર્મચરિત્રમૂલક રાસમાં હકીકતોને વફાદાર રહીને કથાનું નિર્માણ કરવાનું હોય છે. એમાં જો એના રચયિતા પાસે કથનકળાની આગવી હથોટ હોય તો જ એમાંથી કથારસ નિષ્પન્ન કરાવી શકે.
યશોવિજયજી એવા એક દૃષ્ટિપૂત સર્જક છે. હકીકતનિષ્ઠ પરંપરાસ્થિત કથાને પોતાની રીતે પ્રયોજીને એમણે “જંબુસ્વામી રાસ' કૃતિનું નિર્માણ કર્યું છે. યશોવિજયને જ્ઞાનની અનેક વિદ્યાશાખાઓનો અભ્યાસ હતો. જ્ઞાનની લગભગ બધી જ શાખાઓથી તેઓ અભિન્ન હતા. એમની એ અભિજ્ઞતાનો લાભ “જંબુસ્વામી રાસ'ને મળ્યો જણાય છે. આમ સર્જકનું બહુપરિમાણી વ્યક્તિત્વ કૃતિને આગવું પરિમાણ અર્પતું હોય છે, એનો પરિચય પણ અહીંથી મળી રહે છે. જેન રાસસાહિત્યની પરંપરામાં જંબુસ્વામી રાસ” બેત્રણ બાબતે મહત્ત્વ ધારણ કરે છેઃ (જ્ઞાનધારા ૬-૭ % ૯૩
જૈિનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર ૬-૭
