Book Title: Adhyatmasar Shabdasha Vivechan Part 01
Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022059/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zabdazaH vivecana (bhAga-1) vivecanakAra paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athAbhakSA. zIdaza: vivecana (bhAga - 1) : mULa graMthakartA : nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA : AzIrvAdadAtA: SaDradarzanavi, prAvayanikaprabhAvaka sva. pa. pU. munirAjazrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita mahArAja) : vivecanakAra : paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA : saMkalanakArikAH zrImatI pArUlabena hemaMtabhAI parIkha : prakAzaka : hatArthanA pa, jaina maracanTa sosAyaTI, hartapurAze poleDIjha vAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmajJANa zabdazaH vivecana bhAga-1 H vivecanakAra : paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA vIra saM. 2527 vi. saM. 2057 AvRttiH prathama nakala H 1000 mUlya : rU. 40-00 = mukhya prAptisthAna: gItArtha gaMgA pa, jaina maracanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. : prakAzaka : : mudraka : mudreza purohita sUryA ophaseTa AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { prakAzakIya gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthI tatvonAM rahasyonuM taya, vikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAyakatA maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che. ghaNA sAdhusAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyA che. zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyA che, paraMtu kAma samaya mAMgI le tema che. daramyAna zrIsaMghamAMthI jijJAsa mumukSao tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke, pU. munirAjazrI mohajitavijayajI ma. sA. tathA pU. gaNivaryazrI yugabhUSaNavijayajI ma. sA. nAM apAyelAM judA judA viSayo paranAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTa nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecatonA viSayo aMgenAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mULa lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI daSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI uparyukta vinaMtI lakSyamAM rAkhIne pradhAna kArya jyAM sudhI bahAra na Ave tyAM sudhI kAmacalAu dhoraNe pUraka pravRtti tarIke svIkAravAmAM AvyuM che. tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyaphajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina maracanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNe gItArtha gaMgA . sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna che. naTavarabhAI ema. zAha (AphrIkAvALA) gItArtha gaMgA 9, parizrama beMka opha InDIyA sosAyaTI, 5, jaina maracanTa sosAyaTI, vijayanagara krosiMga pAse, amadAvAda-13. phattehipurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. (079) 7478512, 7478611 (079) 6604911, 303659 muMbaIH zrI cImanabhAI khImajI motA nikuMjabhAI ra. bhaMDArI 9/1, gajAnana kolonI, viSNu mahala, trIje mALe, javAharanagara, goregAma (ve), garavAre pevelIyananI sAme, muMbaI-62. DI-roDa, carcageTa, muMbaI-20. (022) 8734pa30 (022) 2814048, 2810195 lalita dharamazI 302, caMdane bALA epArTamenTa, javAharalAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAtha nagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-80.. (022) pa780614, 5386030 surataH zaileSabhAI bI. zAha zrInAthajI epArTamenTa, cha mALe, hariparA, hAtha phaLiyA, surata-1. (0261)439130, 439173 rAjakoTa: kamalezabhAI dAmANI . jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281)233120 beMgalora vimalacaMdajI Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. (O) 2875262, (R) 2259925 jAmanagara : udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara. (0288)ka78513 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA (adhyAtmasAra : adhikAra-1 thI 7) * : prastAvanA : adhyAtma eTale AtmAne potAnA bhAvamAM javAne anukULa evI kriyA, ane te bhUmikAnA bhedathI aneka prakAre che. A adhyAtmakriyAno sAra zuM che? te batAvavA mATe graMthakAre prastuta graMthanI racanA karI che. prastuta graMthanA kula-7 prabaMdha ane tenA peTA vibhAgarUpe kula-21 adhikAra che, je paikI be prabaMdha ane 7 adhikArano prastuta pustakamAM samAveza karavAmAM Avela che. graMthanA prAraMbhamAM graMthakAre mAMgalika karatAM vartamAna covIsInA covIsa tIrthakarone tathA anya paNa tIrthakarone tema ja guruone namaskAra karela che. prathama adhikAramAM adhyAtmanuM mAhAbhya batAvyuM che, jethI te sAMbhaLIne zrotAnI adhyAtma jANavAnI jijJAsA utkaTa bane. adhyAtmanA mAhAbhyane batAvyA pachI adhyAtmanuM svarUpa jANavAnI utkaMThAvALI vyaktine bIjA adhikAramAM adhyAtmanuM svarUpa batAve che. A adhyAtma apunabaMdhakathI mAMDIne caudamA guNasthAnaka sudhI hoya che, ane te adhyAtmanA adhikArI ane anadhikArI jIvo kevA hoya che, tenuM svarUpa batAvela che. vaLI, adhyAtmane jANavAnI saMjJA utpanna thAya che tyArathI mAMDIne caudamA guNasthAnaka sudhI, uttarottara adhyAtmanA pariNAmane kAraNe jIvamAM asaMkhyAtagaNI adhika karmanI nirjarA thAya che, te vAta zAstramAM kahI che; ane te adhyAtma jJAna-kriyArUpa kaI rIte che tathA nizcayanayathI pAMcamA guNasthAnakathI ane vyavahAranayathI apunardhadhaka avasthAthI adhyAtma kaI rIte svIta che, teno vizada bodha adhyAtmasvarUpa adhikAramAM karAvela che. vaLI viSayazuddha, svarUpazuddha ane anubaMdha zuddha anuSThAno kaI rIte adhyAtma sAthe saMlagna che, teno paNa sAro bodha prastuta adhikArathI thAya che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA A adhyAtmanI vRddhinA ananya upAyarUpa nirdabha AcAra che. tethI adhyAtmanuM svarUpa batAvyA pachI daMbhatyAga adhikAramAM daMbhanA anartho zuM che, tathA koI jIva rasanendriyanA viSayo, vezabhUSA, kAmabhoga vagerene choDI zake, chatAM daMbhasevanano tyAga kaI rIte duSkara che, ane mahAtyAgane karyA pachI paNa daMbhanA sevanathI ja jIvo adhyAtmamArgathI kaI rIte dUra thAya che, teno vizada bodha prastuta adhikArathI thAya che. A rIte daMbhano tyAga karIne jJAna-kriyAmAM yatna karavAthI adhyAtmanI vRddhi thAya che, to paNa adhyAtmanI vizeSa vRddhi mATe bhavasvarUpanuM ciMtavana Avazyaka che; kAraNa ke, bhavasvarUpanA ciMtavana vagara vairAgyamAM sthira thavAtuM nathI, ane anAdinA abhyAsanA kAraNe jJAna-kriyArUpa adhyAtmanA sevanamAM zaithilya Ave che. tethI daMbhatyAga adhikAra batAvyA pachI vairAgyanI vRddhi mATe bhavasvarUpanuM ciMtavana kaI rIte karavuM, te cothA adhikAramAM batAve che. sAmAnya rIte bhavasvarUpane jANIne ja jIva adhyAtmanA sevana mATe sanmukha thAya che. to paNa anAdinA bhavaabhyAsane kAraNe pramAda doSa Ave che ane tethI adhyAtmanI pravRtti ghana banatI nathI. tethI ja bhavanA svarUpane aneka dRSTAMtothI prastuta adhikAramAM batAvela che. A rIte vAraMvAra bhavasvarUpanuM avalokana karavAmAM Ave, to saMsAranuM AkarSaNa ghaTatuM jAya che ane citta vairAgyathI vAsita bane che, jethI navuM navuM zrutajJAnanuM adhyayana karavAmAM tathA tene anurUpa ucita kriyA karavAmAM jIva utsAhita bane che. vaLI, A bhavasvarUpanA ciMtavana adhikAramAM e paNa vizeSa batAvela che ke, Atmika sukha ja zreSTha che, ane saMsAranuM sukha to tenI sarakhAmaNImAM tuccha ane niHsAra che. A adhyAtmamAM sudaDha pravRtti karavAthI vartamAnamAM paNa saMsAranA sukha karatAM paNa atizayita evuM Atmika sukha kai rIte pragaTe che, ane te prakarSane pAmIne kaI rIte pUrNa sukhamAM pariNamana pAme che, teno paNa bodha A adhikAramAM karAvela che. bhavasvarUpanA ciMtavanathI kayA jIvamAM vairAgya saMbhavI zake, te vAta pAMcamA-vairAgyasaMbhava adhikAramAM batAvela che. ahIM sau prathama vairAgyanuM lakSaNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zuM che, te batAvela che. jethI e spaSTa khyAla Ave che ke, bhavasvarUpanA ciMtavanamAMthI vairAgya pragaTa thayela nathI, paraMtu jyAre bhavasvarUpanA ciMtavanathI bhava nirguNa bhAse che, ane tenA kAraNe bhava pratye dveSa pedA thAya che; ane bhava pratyenA dveSane kAraNe bhavabhramaNanA kAraNarUpa bhogAdinI IcchAno uccheda thAya che, tyAre ja vAstavika vairAgya pragaTe che. ahIM keTalAka evuM mAne che ke, bhogone bhogavI levAthI citta saMtoSa pariNAmavALuM thAya che, ane citta saMtoSa pariNAmavALuM thavAthI ja vairAgya pedA thAya che. te vAtano ullekha karIne graMthakAra spaSTatA kare che ke, te vAta koIka jIvavizeSane AzrayIne sAcI hovA chatAM, vairAgyano te sarvasAmAnya mArga nathI; paraMtu viSayonA tyAgathI ja ane bhavasvarUpanA ciMtavanathI ja vairAgya pragaTI zake che. ahIM koIne prazna thAya ke, samyagdaSTi jIva paNa bhavanA svarUpane sArI rIte jANe che, tema chatAM aviratasamyagdaSTi jIvane viSayono tyAga hoto nathI; to bhavasvarUpanuM jJAna, vairAgyanuM kAraNa kaI rIte banI zake ? tethI prastuta adhikAramAM yuktipUrvaka khulAso karIne batAvela che ke, aviratasamyagdaSTi jIvane bhavanaikSyano yathArtha bodha hovA chatAM prabaLa cAritramohanIyanA udayathI viSayomAM pravRtti thAya che, temane vairAgya nathI; to paNa chaThThI dRSTivALA aviratasamyagdaSTine viSayomAM pravRtti hovA chatAM AMzika vairAgya paNa che (chaThThI dRSTivALA jIvo jyAre saMyama le che, te vakhatanA temanA vairAgya karatAM pUrvanAM aviratikALamAM hIna vairAgya hoya che, tethI AMzika vairAgya kahela che.); ane te vairAgyabhAvane kAraNe teonI bhoganI pravRtti paNa kevI nirlepa hoya che, teno vizada bodha prastuta adhikAramAM karAvela che. vaLI, chaThThI dRSTivALA aviratasamyagdaSTi jIvo bhogAdinI pravRtti karavA chatAM kaI rIte karmabaMdhathI saMzleSa pAmatA nathI, ane jJAnI evA yogIonI bhoganI pravRtti paNa karmanA nAzamAM kaI rIte kAraNa bane che, te vAta prastuta adhikAramAM batAvela che. Ama chatAM, vairAgyano mArga to viSayono tyAga ja che, bhoganI pravRtti nathI; to paNa chaThThI dRSTivALA jIvo bhogone sevIne paNa virakta rahI zake che ane adhika viraktabhAvane karI zake che, te apavAdika mArga che, te vAta prastuta adhikAramAM batAvela che. G-2 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vairAgyano kyAM saMbhava che te batAvyA pachI vicArakane jijJAsA thAya ke, A vairAgya eka ja prakArano che ke aneka prakArano che? tethI vairAgyano yathArtha bodha paNa adhyAtmanI vRddhimAM upayogI hovAthI traNa prakAranA vairAgyanuM svarUpa, vairAgyabheda adhikAramAM batAvela che. vairAgyanA duHkhagarbhita, mohagarbhita ane jJAnagarbhita ema traNa prakAra che. sAmAnya rIte vairAgya e viSayothI viraktabhAvarUpa che, to paNa saMsAramAM jIvane ghaNAM duHkhonI prApti thatAM saMsArathI virakta thAya che ane dharmamAM pravRtta thAya che, te duHkhagarbhita vairAgya che. chatAM A duHkhagarbhita vairAgya thayA pachI saMsAranA svarUpano samyagu bodha na thAya to, duHkhane kAraNe bhogathI virakta thayela jIva paNa, pharI bhoganI sAmagrIne pAmIne bhogasukhano arthI bane che; tethI duHkhagarbhita vairAgya saMsAranA ucchedanuM kAraNa banato nathI. Ama chatAM, duHkhane kAraNe virakta thayelA jIvo vizeSa sAmagrIne pAmIne kaI rIte mokSanA sukhane jANanArA bane che, ane jJAnagarbhita vairAgyane pAmIne AtmakalyANa sAdhI zake che, te vAta paNa prastuta adhikAramAM jaNAvela che. ane duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo saMsArane choDIne paNa ane zAstrane bhaNIne paNa, kaI rIte kalyANa sAdhI zakatA nathI, teno paNa vistArathI bodha prastuta adhikAramAM karAvela che. vaLI AmAM, A duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvonuM svarUpa ane temanuM mAnasa kevuM hoya che, ane temanI zAstrAdi bhaNavAnI pravRtti paNa kevI nisAra hoya che, te paNa batAvela che. bIjA prakAranA jIvo mohagarbhita vairAgyavALA che. mohagarbhita vairAgyavALA jIvo kuzAstrane bhaNIne bhavane nirguNarUpe jANe che, tethI bhavathI virakta paNa hoya che. tema chatAM kuzAstranA abhyAsane kAraNe buddhimAM viparyAsa hoya che, tethI bhavathI virakta hovA chatAM temano vairAgya mokSanuM kAraNa banato nathI. jaina darzanamAM rahelA paNa svamatinI kalpanA pramANe zAstrane yojIne jeo viparyAya buddhivALA che, teone paNa mohagarbhita vairAgya che. AvA mohagarbhita vairAgyavALA jIvone bhogothI virakta bhAva hovA chatAM, tapa-saMyamanI AcaraNA hovA chatAM, bhagavAnanA vacananI ruci nahIM hovAne kAraNe pAramArthika zubha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA pariNAma nathI, ane temano tapa-tyAga kaI rIte mokSanuM kAraNa banato nathI, te vAta paNa yuktithI prastuta adhikAramAM batAvela che. vaLI, mohagarbhita vairAgyavALAnI prakRti kevI hoya che, tathA teonuM zAstranuM adhyayana paNa kaI rIte viparIta pariNAma pAme che, te sarva yuktithI batAvela che. vairAgyano trIjo prakAra jJAnagarbhita vairAgya che. te vairAgya gItArthone ja saMbhavI zake che. teo zAstro bhaNIne bhagavAnanA vacananA samyagu bodhavALA hoya che ane tene kAraNe ja teo viSayothI virakta che, tevA jIvone jJAnagarbhita vairAgya hoya che. vaLI, gItArthanI nizrAmAM rahelA mApatuSa jevA munione paNa upacArathI jJAnagarbhita vairAgya kaI rIte saMbhave, te vAta paNa prastuta adhikAramAM kahela che. jJAnagarbhita vairAgyavALAne sUkSma vicArakatA, sva-anyadarzananA nirmaLa abhyAsanI buddhi ane utsarga-apavAdane yathAsthAne joDavAnI mahAprajJA hoya che. tethI ja teo bhagavAnanA batAvelA dareka nayone yathAsthAne joDI zake tevA samyagu jJAnavALA hoya che, ane tenAthI ja virakta thaIne teo saMyamamAM sudaDha yatnavALA hoya che. A rIte jJAnagarbhita vairAgyavALAnuM svarUpa batAvatAM AnuSaMgika ghaNA padArtho prastuta adhikAramAM prApta thAya che. kevaLIne jema sarva dravya ane sarva paryAyanuM jJAna hoya che, tema syAdvAdanI dRSTine kAraNe gItArthane paNa kevaLI karatAM kaMIka saMkSepathI ane agItArtha evA mASatuSAdi karatAM ghaNA vistArathI, sarva dravyo ane sarva paryAyono kevaLInI jema ja yathAnirNaya hoya che; tathA te ja prakAre teone samyagu ruci hoya che. AthI ja sarva dravya ane sarva paryAyanI yathArtha rucirUpa samyakta gItArthone nirmaLa koTInuM hoya che. e sarva bodha prastuta adhikAramAM aneka yuktiothI batAvela che. vaLI, jJAnagarbhita vairAgyavALAnI kevI pravRtio hoya che tathA lakSaNo kayAM hoya che, te paNa prastuta adhikAramAM batAvela che. chaThThA adhikAramAM vairAgyanA bhedo batAvyA. tyAM jijJAsA thAya ke . vairAgyanA viSayo zuM che? tethI vairAgyamAM viSayono bodha thAya te rIte vairAgyanA be bheda sAtamAM adhikAramAM batAvyA che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA sAmAnya rIte Indriyone anukULa viSayo jIvane AkarSe che. Ama chatAM, yogIonuM mAnasa evA upayogavALuM che ke, jethI te te IndriyonA viSayone pAmIne paNa temanuM citta te viSayo tarapha jatuM nathI; te vAta pAMce IndriyonA dareka viSayone AzrayIne vistArathI prastuta adhikAramAM batAvela che, ke jethI khyAla Ave ke kaI IndriyanI sAme kyo bhAva yogIo pedA kare che, ke jenA pariNAmamAM ja baddhacittavALA hovAthI te viSayo temane AkarSI zakatA nathI. A aparavairAgya che. ' IndriyonA sarva viSayothI virakta thayA pachI guNomAM paNa viraktabhAva, ane chelle mokSa pratye paNa virakta bhAva, yogIone kaI rIte pragaTe che; tathA te vakhate teonI kevI uttama dazA hoya che, te vAta bIjA prakAranA paravairAgyamAM batAvela che. prastuta graMthanI ATalI bAbatono prastuta pustakamAM samAveza karavAmAM Avela che. ... 302, vimala vihAra, - zrI praviNabhAI khImajI motA sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-380007. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana veLAe prAstAvika ( saMkalana veLAe prAstAvika che paMcamakALamAM adhyAtmamArganA arthI jIvo mATe be ja avalaMbana upalabdha che, ane te che. zrI jinabiMbadarzana ane zrI jinavANIzravaNa. zrI jinabiMbanAM darzana karIne A zrI jinezvara bhagavaMtanA guNo kyA, ane te guNone teoe kaI rIte sAdhyA, te bAbata jANavAnI IcchAvALA tathA pote paNa evA guNone prApta kare tevI jijJAsA dharAvatA jIvo mATe, zrI jinavANIzravaNarUpI AlaMbanano Azaro levo Avazyaka bane che. AvA jijJAsuo mATe prabhunA zrImukhe kahevAyelA ane zrI gaNadhara bhagavaMto dvArA racAyelA AgamagraMthonuM sIdhesIdhuM paThana thoDuM duSkara bane. paraMtu pU. zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI, pU. haribhadrasUrIzvarajI, pU. hemacaMdrAcAryajI, pU. zrI yazovijayajI mahArAja upAdhyAya jevA aneka jJAnI mahAnubhAvoe A AgamonA sArarUpe aneka nAnA moTA je graMthonI lokabhogya bhASAzailImAM racanA karI che, te sAdhaka jIvone ghaNA ja upayogI thayA che. A sarvamAM "adhyAtmasAra'paNa mahattvanuM sthAna dharAve che. Azare 300 varSa pahelAM pU. upAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje saMskRtamAM racela 950 zloka pramANa evA A graMthane vAMcIne kharekhara ema lAge ke, pU. upAdhyAyajI mahArAje potAnI sAdhanAnA prabaLa prabhAvathI adhyAtmamArgano yathArtha bodha ane anubhava karyo che, ane tethI ja AvA atIndriya adhyAtmamArgane khUba ja saraLa zabdo dvArA prastuta graMthamAM varNavyo che. graMthanA prAraMbhamAM adhyAtma zuM che te, ane tenuM mAhAbhya batAvIne temAM kevI rIte praveza karavo, teno krama batAvyo che ane bALajIva paNa zabda dvArA adhyAtmamArgane sparze ane te mATe daMbhatyAga, bhavasvarUpanuM ciMtavana, vairAgyano udbhava, vairAgyanA bheda, viSayonuM jJAna, vairAgyanI sthiratA mATe mamatAno tyAga Adi vikAsakramane sAdhe, tathA Atmika sukharUpa aMtima lakSyane pAme te ja hetuthI A mahAna graMthane jijJAsuo samakSa mUkyo che. adhyAtma=+ AtmA = AtmAmAM rahevuM. AtmAmAM rahevuM, eTale AtmAnA potAnA mULa svabhAvamAM javuM ane te mATe jJAna-kriyAmAM yatna, e ja adhyAtmamArga che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana veLAe prAstAvika Azare cAreka varSa pUrve pU.paM. zrI jitendrabhAI zAhanA mukhe "adhyAtmasAra" graMthanI vAcanAno lAbha maLyo, tyAre adhyAtmamArgano jhAMkho jhAMkho aruNodayano prakAza dekhAyo. hAlamAM jyAre gItArtha gaMgA taraphathI prastuta graMthanI pU. paM. zrI pravINabhAI motAnI vAcanAne zabdadehe rajU karavAnI puNyatika ApavAmAM AvI, tyAre jANe ke adhyAtmamArganA sUryodayanI zarUAtanI veLAnA patharAI rahelA prakAzane joyAno AnaMda anubhavI rahI chuM. vaLI, dharmapremI ane saraLa svabhAvI evA amArA vaDIla pU. zrI hasamukhabhAInI TUMkI mAMdagI bAda thayela avasAnanI duHkhada ghaTanA bAda khedasabhara banelA cittamAM khUba manomaMthana thayuM ane tenA niSkarSarUpe adhyAtmamArgane vizeSathI jANavAnI utkaTa IcchA jAgI. A graMthanA prUphasaMzodhanAdi kAryamAM parama pUjya viduSI sAdhvIjI zrI caMdrAnanAzrIjI ma.sA.nA ziSyaratnA sAdhvIjI zrI cArunaMditAzrIjI ma.sA.nA ziSyaratnA sAdhvIjI zrI kalpanaMditAzrIjI ma.sA. tathA suzrAvaka zAMtilAla zivalAla zAha potAno kIMmatI samaya ApI ghaNo sahakAra Apela che ane uttama svAdhyAyano lAbha ApI upakRta karavA badala kRtakRtyatAnI lAgaNI pradarzita karela che. paMcamakALamAM jyAre sAkSAt mokSa alabhya che tyAre, adhyAtmanI sIDInAM keTalAMka pagathiyAM caDIne ApaNe sau mokSanA mArga sudhI pahoMcavAne dhIre dhIre paNa yatna karIe, ane aMtima lakSma-mokSane gaNatarInA bhavomAM meLavI zakIe, tathA e mATe deva-guru-dharmanI kRpA pAmIe e ja abhyarthanA saha. chabasthatAne kAraNe prastuta lakhANamAM vItarAga bhagavaMtanI AjJAviruddha ke graMthakAranA Azayaviruddha jANatA ke ajANatAM paNa kAMI lakhAyuM hoya to trividhe trividha micchA mi dukkaDaM. - zrImatI pArUlabena hemaMtabhAI parIkha 21, tejapALa sosAyaTI, phatehanagara, pAlaDI, amadAvAda-7. tA. 1-6-2001 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA * viSayAnukramaNikA | 1- prathama prabaMdha te adhyAtmamAhAbhyaadhikAra nA maMgalAcaraNa adhyAtmanI prakriyA adhyAtmanuM mAhAbhya adhyAtmaprApti mATenuM ucita kartavya 1-5 pa-7 6-19 20-21 8-23 24 26-7 ne adhyAtmasvarUpaadhikAra rA/ 2-3 adhyAtmanuM lakSaNa 23-25 apunabaMdhakathI mAMDIne caudamAM guNasthAnaka sudhInI 25-20 adhyAtmakriyA bhavAbhinaMdInI adhyAtmanI virodhI evI dharmakriyAnuM svarUpa bhavAbhinaMdInuM lakSaNa 27-29 adhyAtmane yogya jIvanuM svarUpa 29-31 8-11 adhyAtmathI kramasara bhUmikA pramANe vadhatI jatI 31-38 asaMkhyAtaguNa nirjarAnuM svarUpa, adhyAtmanI prAraMbhathI mAMDIne caudamA guNasthAnaka sudhInI avAMtara bhUmikAo 12. jJAna ane kriyAsvarUpa adhyAtma 38-39 13-15 nizcayanayathI pAMcamA gusthAnakathI adhyAtmano 39-42 prAraMbha ane vyavahArathI tenI pUrve paNa adhyAtmano prAraMbha, pAMcamA guNasthAnakanA, cothA guNasthAnakanA ane apunabaMdhakanA adhyAtmanA bhedanuM svarUpa 16 apunabaMdhakanI azuddha paNa kriyA kaI rIte adhyAtmanuM 42-43 kAraNa bane che tenI yukti Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA 17 - apunabaMdhakamAM paNa dIkSAnA adhikArI tarIke 44 svIkAravAnI vRtti 18 dikSAnA adhikArInuM svarUpa 44-47 19-21 apunabaMdhaka Adine paNa dIkSAnA adhikArInA 43-49 svIkAranI yukti 22-27 viSayazuddha, svarUpazuddha ane anubaMdhazuddha anaSThAnanuM 50-57 svarUpa, viSayazuddha Adi traNe anuSThAnomAM adhyAtmanI prApti adhyAtmanA abhyAsakALamAM paNa jJAna ane 57-58 kriyAnI prApti 29 jJAna-kriyArUpa adhyAtma 57-58 28 59-64 34 64-68 68-69 69-70 | daMbhatyAgaadhikAra Ill 1-5 1. adhyAtmanA prAraMbha pachI paNa daMbhathI thatA anarthonuM svarUpa bhogAdinA tyAga karatAM paNa daMbhano tyAga ati duSkara 7-10 daMbhanA anartho 1 1 dharmanA kSetramAM daMbhathI thato anartha 12 saMyamamAM asamarthane sAdhupaNuM choDIne zrAvaka thavAnI vidhi 13-14 saMvignapAkSikanuM svarUpa saMyama na hovA chatAM potAne saMyamI mAnavAmAM pAparUpatA saMyamI ane asaMyamInuM svarUpa 17-18 daMbhInuM svarUpa 19 AtmArthIne daMbhanA tyAgano upadeza 20 - bhagavAnanI AjJAmAM anekAMta 21-22 alpa paNa daMbhanI adhyAtmavirodhitA . 70-71 71-72 1 72-73 73-75 75-76 76-77 77-78 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 viSayAnukramaNikA ' ja jI = 9 5 13 | bhavasvarUpaciMtana adhikAra I4. bhavasvarUpanA ciMtananuM mAhAbhya 79-81 samudranI upamAthI bhavanuM svarUpa 81-83 agninI upamAthI bhavanuM svarUpa 83-84 kasAIkhAnAnI upamAthI bhavanuM svarUpa 84-85 pizAcanI upamAthI bhavanuM svarUpa 86-87 aTavInI upamAthI bhavanuM svarUpa 88-89 kuTila racanAvALo saMsAra 89-90 kArAgRhathI bhavanuM svarUpa 90-92 smazAnathI bhavanuM svarUpa 92-93 viSavRkSathI bhavanuM svarUpa 94-95 11 bhavanuM viSama svarUpa 95-96 12 viSamagharanI upamAthI bhavanuM svarUpa 97-98 bhayaMkara grISmaRtunI upamAthI bhavanuM svarUpa 98-100 14-15 saMsArI jIvonI svArthatAnuM svarUpa 100-102 16 saMsArarUpI bhavanamAM mohanI viSama ghaTanAnuM svarUpa 103-104 -17 saMsAramAM bAhya saMyogamAM sukhabuddhi thavAnuM kAraNa 104-106 saMsAramAM sukhano asaMbhava 109-107 bhava - moharAjAnI raNabhUmi 107-109 20 saMsArI jIvamAM vartatA mohanA unmAdanuM svarUpa 109-110 21. tattvadraSTAne potAnI saMsArapravRttithI thato saMtApa 110-112 22 yogIone dekhAtuM bhavanuM svarUpa 112-113 23 tattvanA bodha pUrve ane pachInI matinuM svarUpa 113-114 bhavasukhanI viSamatA, Atmika sukhanI uttamatAnuM 114-115 svarUpa bhavasukhanI parAdhInatA, aMtaraMga sukhanI svAdhInatA 111-117 parAdhIna sukha ane svAdhIna sukhanI tulanA 117-119 bhavasvarUpanA ciMtananuM phaLa 119-120 18 19 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA 1 2-8 dvitIya prabaMdha || vairAgyasaMbhavaadhikAra // 5 // vairAgyanuM svarUpa viSayanA sevanathI vairAgyane svIkAranAra matanuM nirAkaraNa 9 nirAbAdha vairAgya thavAno upAya 10-11 cothA guNasthAnakamAM bhavanairguNya hovA chatAM vairAgyanA abhAvanI yukti 12-14 kAMtAdRSTivALA avirata samyagdaSTinI viSayomAM pravRtti hovA chatAM kAMIka vairAgyanA saMbhavanI yukti, kAMtAdRSTivALA avirata samyagdaSTinuM svarUpa 15 kAMtAdRSTimAM bhogathI paNa zuddhino avinAza 16-17 kAMtAdRSTivALAnI bhoganI pravRttinuM svarUpa, bhoganirlepatAnuM svarUpa 18-19 bhogane tattvarUpe jonArAo saMyamInI pravRtti karatA hoya to paNa mokSamArgamAM apravRtta 20-22 kAMtAdRSTivALA yogIne bhogathI paNa mokSamArgamAM skUlanAnA abhAvanI yukti kAMtAdRSTivALAne bhogathI paNa zuddhinI yukti 24-25 jJAnIne bhogathI paNa karmano abaMdha ane ajJAnIne karmabaMdha 23 27 26 tIrthaMkaronI garbhathI mAMDIne vairAgyanI prApti viSayonA tyAgathI vairAgyanI niSpatti e rAjamArga 28-29 bhogothI vairAgyanI prApti e apavAdika mArga mAtra bAhya tyAgathI dharmanI aniSpatti vairAgyaprAptino upAya 30 31 32-33 kAMtAdRSTivALA yogInuM mAnasa ane tenI bhogapravRttimAM nirlepatAnuM svarUpa 12 121-122 122-127 128 129-130 131-135 135-136 133-138 138-140 140-144 145-146 143-147 148 149-151 149-153 153-154 154-155 155-158 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 viSayAnukramaNikA 34 bhogathI paNa zuddhinA svIkAranI anyadarzananI yukti 158-159 35-36 kAMtAdRSTivALA avirata samyagdaSTinA 159-162 vairAgyanuM svarUpa 18 19 187-188 ne vairAgyabhedaadhikAra kA vairAgyanA traNa bhedo 163-174 duHkhagarbhita vairAgyanuM svarUpa ane tenAM lakSaNo 163-171 8-15 mohagarbhita vairAgyanuM svarUpa ane tenAM lakSaNo, 171-183 anyadarzanamAM rahelA ke jainadarzanamAM rahelA paNa - kadAgrahIne je vairAgya te mohagarbhita vairAgya 16-17 jJAnagarbhita vairAgyanuM svarUpa 183-185 svadarzana-paradarzananA bodha vagaranA jIvone 183-187 jJAnagarbhita vairAgyanA asaMbhavanI yukti samyakta ane cAritranI nizcayanayathI niyata vyApti samyakta ane cAritranI vyAptinA svIkAranI yukti 188-190 bAhyacAritra ane AMtaracAritrano bheda 190-192 22-30 ekAMta SakAyanI zraddhAmAM paNa yathArtha bodhanA 192-208 abhAvanI yukti 31-32 kevalajJAnanI jema samyagdarzananI rucino viSaya 208-210 sarvadravya ane sarvaparyAya 32-33 samyagdaSTinuM jJAna sarvadravya ane sarvaparyAya viSaya 208-211 hovA chatAM paNa vyavahAramAM niyata vacanaprayoga sthApaka yukti viraktanI paNa ekAMtadRSTithI pApanI prApti 211-214 35-38 jJAnagarbhita vairAgyanuM svarUpa 214-221 39 gItArthane jJAnagarbhita vairAgya ane gItArthanI 221-223 nizrAthI agItArthane upacArathI jJAnagarbhita vairAgya 40-43 jJAnagarbhita vairAgyanAM lakSaNo 223- 228 21 34 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 viSayAnukramaNikA 44 duHkhagarbhita ane mohagarbhita paNa vairAgya jJAnagarbhitanA kAraNarUpe kyAreka upayogI 228-229 0 0 3-5 | vairAgyaviSayaadhikAra ll viSayone ane guNone AzrayIne be prakAranA 231-232 vairAgyanuM svarUpa aparavairAgyanuM svarUpa 232 zrotrendriyanA viSayamAM viraktanuM svarUpa 232-236 6-8 cakSurindriyanA viSayamAM viraktanuM svarUpa 236-238 9-10 dhrANendriyanA viSayamAM viraktanuM svarUpa 238-240 11-13 rasanendriyanA viSayamAM viraktanuM svarUpa 240-244 14-17 sparzanendriyanA viSayamAM viraktanuM svarUpa 244-247 17 aparavairAgyavALAne AlokanA ane paralokanA 247-248 sukhamAM niHspRhatA 18-21 aparavairAgyavALAnuM pAralaukika sukhonuM ciMtana 248-252 22 aparavairAgyanI sthiratA pachI paravairAgyamAM yatna 25-254 23-24 paravairAgyavALAnI niHspRhatAnuM svarUpa 254-259 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmamAhAbhyAdhikAra adhyAtmasAra / / adhyAtmamAhAtmyAdhikAra / / avataraNikA : zloka-1 thI 6 maMgalAcaraNarUpa che. aindra zreNinataH zrImAnandatAnnAbhinandanaH / uddadhAra yugAdau yo, jagadajJAnapaGkataH / / 1 / / anvayArtha : yuga yuganI AdimAM=prAraMbhamAM ya: jemaNe 3jJAnapata: ajJAnarUpI kAdavathI ti jagatane udhAra uddharyo, natA IndronI zreNithI namAyelA, zrImAn nAmananA zrImAna te nAbhinandana (ApaNA upara) natat prasanna thAo. ||1-1II zlokArdha : yuganI AdimAM jemaNe ajJAnarUpI kAdavathI jagatane uddharyo, IndronI zreNiothI namAyelA evA zrImAna te nAbhinandana ApaNA upara prasanna thAo. ll1-1aaaa. bhAvArtha - "huM" e sarasvatIdevIno bIjamaMtra che, tethI aindra zabdathI prAraMbha karyo che. bhagavAna RSabhadeve prathama sanmArganuM sthApana karyuM, tethI jagatamAM vartatuM ajJAna nAza pAmyuM, ane jagatanA jIvono temaNe ajJAnarUpI kAdavathI yuganI AdimAM uddhAra karyo evA, IndronI zreNithI nimAyelA ane aizvaryavALA RSabhadeva bhagavAna ApaNA para prasanna thAo, ema kahIne graMthakAra e kahe che ke, temanuM vacana ApaNane samyapha pariNamana pAme te ja temanI kharI prasannatA che, jethI ApaNe A saMsArasamudrathI tarI zakIe. I1-1II Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 2 zrI zAntistAntibhidbhUyAdbhavinAM mRgalAJchanaH / gAvaH kuvalayollAsaM kurvate yasya nirmalAH // 2 // anvayArtha : (jema caMdranAM kiraNo caMdravikAsI kamaLane vikasita kare che, tema) vasya jemanI nirmatA: gAvaH nirmaLa vANI valayonnAruM kuvalaya=bhavya jIvarUpI kamaLane, vikasita purvate kare che, (te) mRgatADjhanaH mRganA lAMchanavALA zrIzAntiH zrI zAMtinAtha bhagavAna vinAd bhavyajIvonA tAntimivuM ajJAnarUpI aMdhakArane bhedanAra mUyAt thAo. II1-2 * ahIM zleSa alaMkAra che. zlokArtha : jema caMdranAM kiraNo caMdravikAsI kamaLane vikasita kare che, tema jemanI nirmaLa vANI bhavya jIvarUpI kamaLane vikasita kare che, te mRganA lAMchanavALA zrI zAMtinAtha bhagavAna, bhavya jIvonA ajJAnarUpI aMdhakArane bhedanArA thAo. II1-2 / / bhAvArtha : bhagavAnanuM zAMtinAtha e nAma guNane anurUpa che, tethI zAMtino viruddha bhAva je azAMtirUpa tAnti che, tene bhedanArA thAo tema kahela che; ane bhagavAna mRganA lAMchanavALA che je caMdrarUpa bhAvane batAve che, kema ke caMdra mRganA lAMchanavALo che; tethI jema caMdranAM kiraNo caMdravikAsI kamaLane vikasita kare che, tema bhagavAnanI caMdra jevI nirmaLavANI bhavya jIvarUpI kamaLane vikasita kare che, ema kahela che. ||1-cA zrIzaiveyaM jinaM staumi bhuvanaM yazaseva yaH / mArutena mukhotthena, pAJcajanyamapUpurat / / 3 / anvayArtha : T: jemaNe muoscena mukhamAMthI UThelA mAtena pavanathI yazaseva jANe yaza vaDe bhuvanaM bhuvanane (pUryuM na hoya ! ) tema pAgyanatyaM pAMcajanyane=zaMkhane pUtturat pUryo= vagADyo. zrIzaiveya (te) zivAdevInaMdana evA qhinaM=jinane staumi huM stavuM chu. ||13|| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 adhyAtmamAhAtmyAdhikAra zlokArtha H jemaNe mukhamAMthI UThelA pavanathI jANe yaza vaDe bhuvanane pUryuM na hoya ! tema pAMcajanya evA zaMkhane vagADyo, te zivAdevInaMdana evA jinane huM stavuM chuM. 1-3 // bhAvArtha : ahIM kavie utprekSA alaMkAra yojyo che. zrInemanAtha bhagavAne zrIkRSNa vAsudevanA pAMcajanya zaMkhane mukhamAMthI nIkaLela pavana dvArA vagADelo. tenAthI kavi kahe che ke temaNe jANe bhuvanane yazathI bharI dIdhuM na hoya ! tevA zivAdevInaMdana zrI neminAthanI huM stuti karuM chu. II1-3II jIyAt phaNiphaNAprAnta-saGkrAntatanurekadA / uddhartumiva vizvAni, zrIpArzvo bahurUpabhAk // 4 // anvayArtha : LiLaprAntasagantatanuH nAganI phaNAnA aMtabhAgamAM saMkramaNa karela zarIravALA (hovAthI), vizvani vizvane vattA eka samaye tumiva uddha2vA mATe jANe vadurupamA bahurUpane dhAraNa karanArA (na hoya ! ) evA zrI pArzvo zrI pArzvanAtha bhagavAna jaya pAmo. II1-4 zlokArtha : nAganI phaNAnA aMtabhAgamAM saMkramaNa karela zarIravALA hovAthI, vizvane eka samaye uddha2vA mATe jANe bahurUpa dhAraNa karanArA na hoya ! evA zrI pArzvanAtha bhagavAna jaya pAmo. II1-4 bhAvArtha : zrI pArzvanAtha bhagavAna upara jyAre kamaThe upasarga karyo tyAre, dharaNendradeva nAgarUpe temane jalathI addhara kare che te vakhate, te nAganI phaNAnA aMtabhAgamAM bhagavAnanuM rUpa saMkrAnta thAya che. tethI te pArzvanAtha bhagavAna paNa eka samaye aneka rUpe dekhAya che; tethI kavi tenI utprekSA kare che ke vizvavartI aneka prANIono uddhAra karavA mATe ja jANe bhagavAne aneka rUpo dhAraNa karyAM na hoya, tevA pArzvanAtha bhagavAna jaya pAmo. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ahIM "jaya pAmo" ema kahIne e kahevuM che ke bhagavAnanuM zAsana vistArane pAmo. kema ke bhagavAnanA zAsananA vistArathI ja jagatanA jIvone hitanI prApti thAya che. ll1-4nA jagadAnandanaH svAmI, jayati jJAtanandanaH / / upajIvanti yadvAca-madyApi vibudhAH sudhAm / / 5 / / anvayArthaH vivudhA: par sudhAM vAvaM vibudho jemanI amRtarUpI vANIno 3pa atyAre paNa 35nIti Azraya kare che, (te) navInandana: jJAtina: vAmI jagatane AnaMda ApanArA jJAnandana evA mahAvIrasvAmI gati jaya pAme che. II1-pA. zlokArdha : vibudho jemanI amRtarUpI vANIno atyAre paNa Azraya kare che, te jagatane AnaMda ApanArA jJAtanaMdana evA mahAvIra svAmI jaya pAme che. II1-pA bhAvArtha : bhagavAna mahAvIra jJAtakuLamAM janmelA hatA, tethI teo "jJAtanaMdana' kahevAyA; ane bhagavAna jagatane sanmArga ApanArA hovAthI jagatanA mATe AnaMda svarUpa che. te bhagavAnanI amRtatulya vANIno buddhimAna puruSo atyAre paNa Azraya kare che, arthAt temanI vANIne jIvanamAM utArIne Atmahita sAdhe che, te bhagavAna mahAvIra jaya pAme che. II1-pA avataraNikA : A rIte Adeya nAmakarmavALA pAMca jinonI stuti karIne avaziSTa 19 jino ane gurunI stuti karIne graMthanA viSayano nirdeza kare che. etAnanyAnapi jinA-namaskRtya gurUnapi / adhyAtmasAramadhunA, prakaTIkartumutsahe / / 6 / / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 adhyAtmamAhAtmyAdhikAra anvayArtha : tAn kanyAnuM gapi binAr A bIjA paNa jinone=buddhimAM upasthita 24 mAMthI pUrvamAM 5 nAM varNana karyAM te sivAyanA bIjA paNa jinone, (ane) guruvi namaskRtva gurune paNa namaskAra karIne jJadhunA have gadhyAtmasAra adhyAtmasA2ne praTInnum pragaTa karavA mATe utsahe huM prayatna karuM chuM. II1-6aa noMdha : 'tAn' thI buddhimAM upasthita je covIsa tIrthaMkara che, temAMthI pUrvamAM pAMcanI stuti karela, have tenAthI anyano nirdeza kare che, ane ''i thI pUrvanA pAMca stavAyela jinano samuccaya kare che. arthAt pUrvanA pAMca ane A anya paNa jinone namaskAra karIne, ane te ja rIte gurupi' mAM paNa 'pi'thI covIseya tIrthaMkarono samuccaya karela che. zlokArtha : buddhimAM upasthita 24 mAMthI pUrve 5 nAM varNana karyAM te sivAyanA bIjA paNa jinone ane gurune paNa namaskAra karIne huM adhyAtmasArane pragaTa karavA mATe prayatna karuM chuM. II1-6 // avataraNikA : pUrva zlokamAM kahyuM ke have adhyAtmasA2ne pragaTa karavA huM pravRtta thAuM chuM. tyAM zaMkA thAya ke adhyAtmasAra graMthano viSaya graMthakAra svamatithI kahe che ke anyanA AdhAre kahe che ? jo svamatithI kahetA hoya to te graMtha vizvasanIya bane nahi, tethI kahe che - G-3 zAstrAtparicitAM samyak - sampradAyAcca dhImatAm / ihAnubhavayogAcca, prakriyAM kAmapi bruve / / 7 / / anvayArtha : dhImatAm buddhimAnonA samprahAyAt 2 saMpradAyathI ane anumavayogAt ca zAstram anubhavayogathI, ane zAstrathI sabhya riSitAM samyak paricita evI hAvi prayiAM koika ja prakriyAne haiM ahIM = A graMthamAM dhruve huM kahuM chuM. ||1-7 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra noMdha : "Ama e "jyiAM nuM vizeSaNa che, vaLI "mA"mAM "jithI e kahevuM che ke adhyAtma pragaTAvavAnI ghaNI prakriyA che, temAMthI koIka ja prakriyAne huM kahuM chuM. * "kAma" mAM "" "'kAra arthaka che. zlokArya : buddhimAnonA saMpradAyathI, anubhavayogathI ane zAstrathI samyaka paricita evI koIka ja prakriyAne A graMthamAM huM kahuM chuM. II1-LA bhAvArtha : ahIM " " zabdathI AtmAmAM adhyAtmane pragaTa karavAnI je kriyA che, tenuM grahaNa karavAnuM che. jema azuddha suvarNane zuddha karavAnI prakriyAthI zuddha suvarNa pragaTa karI zakAya che, tema AtmAmAM samyak prakAranI prakriyAthI "adhyAtma' pragaTa karI zakAya che. ane te prakriyA graMthakAra ahIM kahevAnA che. ane te prakriyA svamatithI kahetA nathI, paraMtu te zAstrathI samyak paricita karAyelI che. vaLI te prakriyA buddhimAna evA saMpradAyathI prApta karAyelI che ane potAnA anubhavanA yogathI paNa paricita karAyelI che. tevI prakriyAne huM kahuM chuM tema kahevA dvArA A prakriyA sarvajJanA vacanAnusAra che, ane anubhavathI ghaTamAna che, te batAvIne graMthakAra tenI atyaMta upAdeyatA sthApana kare che. II1-LA avataraNikA : maMgalAcaraNa karyA pachI zrotAne adhyAtmanuM mAhAtma batAve che ke je sAMbhaLIne zrotAne adhyAtmane jANavAnI tIvra jijJAsA pedA thAya, ane tenA kAraNe adhyAtmane samyak jANIne jIvanamAM utAre to zrotAnuM hita thaI zake, ethI karIne kahe che - yoginAM prItaye padya-madhyAtmarasapezalaM / / bhoginAM bhAminIgItaM, saGgItakamayaM yathA / / 8 / / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmamAhAbhyAdhikAra anvayArtha - yathA jema moninAM bhogIone rasatamAM maminIta saMgItamaya bhAminI strInuM gIta (prIti mATe thAya che, tema vadhyAtmarasaprezanaM paDyuM adhyAtmarasathI bharapUra evuM padya yorinAM yogIone prata prIti mATe thAya che. 1-8 zlokArca - jema bhogIone strInuM saMgItamaya gIta prIti mATe thAya che, tema adhyAtmarasathI bharapUra evuM padya yogIone prIti mATe thAya che. ll1-8 bhAvArtha : jema saMgItanI zokhIna vyakti saMgItathI yukta strInuM gIta atyaMta prItipUrvaka sAMbhaLe che, tema je mahAtmAne A saMsAranuM svarUpa sArI rIte jaNAyuM che ane tenA kAraNe ja mokSa meLavavAnI jene atyaMta icchA che, ane vaLI adhyAtma mokSaprAptino upAya che tema paNa je jANe che, tevA mahAtmAne adhyAtmanA rasathI bharapUra evAM pado sAMbhaLatAM ja atyaMta AnaMda utpanna thAya che, ane jema jema te padone sAMbhaLe che, vicAre che tema tema temane adhyAtmamArga spaSTa-spaSTatara dekhAya che. I1-8aaaa kAntAdharasudhAsvAdA-yUnAM yajjAyate sukham / binduH pArzve tadadhyAtma-zAstrAsvAdasukhodadheH / / 9 / / anvayArtha : rAttAdharasudhAravAdAt strInA hoThanA (cuMbanathI thatA) amRtanA AsvAdathI yUnAM TuM sutra yuvAnone je sukha gAyate utpanna thAya che, tadhyAtmazAstravidrasugheH pArthe vivu te sukha adhyAtmazAstranA AsvAdathI thatA sukhanA samudranI pAse bindu (tulya) che. I1-9ll zlokArca - strInA hoThanA cuMbanathI thatA amRtanA AsvAdathI yuvAnone je sukha utpanna thAya che, te adhyAtmazAstranA AsvAdathI thatA sukhanA samudranI pAse bindu tulya che. ll1-lA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvArtha : yuvAna puruSane yuvAna strInA hoThanA cuMbanathI je kSaNika sukha thAya che, te yogIone adhyAtmazAstranAM adhyayana karavAne kAraNe thayelA sukharUpI samudranI AgaLa biMdu jeTaluM che. ahIM vizeSa e che ke saMsArI jIvone sukha bAhya padArthothI thAya che tevI pratIti hoya che, ane tethI ja strI Adi padArthothI kSaNika sukhano teo anubhava kare che. paraMtu te sukha strI AdinA AtmAmAMthI ke zarIramAMthI nIkaLIne potAne maLatuM nathI, paraMtu potAnA AtmAmAM tevA prakAranA vikArI bhAvo che, tethI strI Adine joIne vikAro utpanna thAya che, ane tene kAraNe te-te prakAranI zramarUpa kriyA te kare che; ane te kriyAthI tenA vikAra zamavAne kAraNe kSaNika AbhimAnika sukha tene thAya che. te ja rIte yogIpuruSone zAstranuM paryAlocane karavAthI ke zAstrAnusArI kriyA karavAthI upazamabhAvanuM je sukha thAya che, te aneka prakAranA bhAva rogonA zamanarUpa hovAthI samudra jevuM che; tenI AgaLa saMsAranuM utkRSTa sukha paNa biMdu jevuM che. I1-lI adhyAtmazAstrasambhUta-santoSasukhazAlinaH / gaNayanti na rAjAnaM, na zrIdaM nApi vAsavam / / 10 / / anvayArtha : vAdhyAtmazAsabhbhatasantoSasutrazanina: adhyAtmazAstrathI utpanna thayelA saMtoSanA sukhathI zobhatA (evA munio) 2nAnaM 1, zrIjuM na, vAsaMvA na, sAtti rAjAne gaNatA nathI, kuberane gaNatA nathI (ane) Indrane paNa gaNatA nathI. II1-10nA zlokArtha : adhyAtmazAstrathI utpanna thayelA saMtoSanA sukhathI zobhatA evA munio rAjAne gaNatA nathI, kuberane gaNatA nathI ane Indrane paNa gaNatA nathI. ll1-1nA bhAvArtha : adhyAtmazAstranA samyagubhAvanathI yogIne aMtaraMgacittanI svasthatArUpa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmamAhAbhyAdhikAra saMtoSanA sukhano je anubhava thAya che, tenA kAraNe teone AtmikabhAvomAM ja sukhano anubhava varte che, jethI bAhyapadArthonuM teone mahattva rahetuM nathI. ane AthI ja rAjAnI samRddhi paNa teone prabhAvita karI zakatI nathI, temaja rAjAthI adhika samRddhivALA kubera paNa teone AkarSita karI zakatA nathI ane zreSTha bhautika sAmagrIvALA IndranI samRddhi paNa teone prabhAvita karI zakatI nathI. ll1-10nA ya: kilAzikSitAdhyAtma-zAstra: pANDityamicchati / utkSipatyagulI paGguH, sa svarTphalalipsayA / / 11 / / anvayArtha - 3zilatAdhyAtmazAstra: azikSita=nahIM bhaNelA, adhyAtmazAstravALo H je pauietyamacchati pAMDityane icche che pa sa paMgu evo te svapatnati sayA svargamAM rahelA vRkSanA phaLane levAnI IcchA vaDe vitta nicce 3nI AMgaLI Tipati UMcI kare che. II 1-11|| * ahIM vitna" zabda "nira'=nakkInA arthamAM che. blokArya : azikSita adhyAtmazAstravALo je pAMDityane icche che, paMgu evo te kalpavRkSanA phaLane levAnI IcchA vaDe nicce AMgaLI UMcI kare che. ll1-11| bhAvArtha : sarvazAstramAM adhyAtmazAstranuM prAdhAnya che, te batAvavA mATe kahe che ke, adhyAtmazAstrane samyaka rIte jANyA vagara je aneka zAstrone bhaNIne vidvAna thavA Icche che, te vyaktinI, koI vAmana mANasa svargamAM rahelA vRkSanA phalane levAnI IcchAthI AMgaLIne UMcI kare, tenA jevI anucita ceSTA che. AthI karIne paMDita thavAno kharekhara upAya adhyAtmazAstranA paramArthane samajIne sva-paranA hitamAM ja pravRtti karavI te che, ane te je karI zake te ja nakkI paMDita che. II1-11| dambhaparvatadambholiH, sauhArdAmbudhicandramAH / adhyAtmazAstramuttAla-mohajAlavanAnalaH / / 12 / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 10 anvayArtha : kSmaparvataHsmotiH daMbharUpI parvatane bhedavA mATe IndranA vaja samAna, saudAmyudhiramA. maitrIbhAvarUpI samudranI vRddhi mATe caMdramAM samAna, uttAna vistRta evA mohaMgAvanAnatta: mohanI jALavALA vanane bALavA mATe agni samAna 3TdhyAtmazAstra adhyAtmazAstra che. I1-12nA zlokArca - daMbharUpI parvatane bhedavA mATe IndranA vaja samAna, maitrIbhAvarUpa samudranI vRddhi mATe caMdramA samAna, vistRta mohanI jALavALA vanane bALavA mATe agni samAna adhyAtmazAstra che. ll1-1NA bhAvArtha - saMsArI jIvomAM sAmAnya rIte pote jevA nathI tevA dekhAvAnI manovRtti rahelI hovAthI, potAnA doSone DhAMkIne potAnA jevA guNo nathI tevA guNo dekhADavA teo prayatna kare che. A daMbharUpI parvatano nAza adhyAtmazAstranA adhyayanathI thAya che. vaLI adhyAtmazAstra bhaNavAthI jIvamAM sauhArda maitrIbhAva, pragaTe che, arthAt sarvajIvo pratye maitrIno pariNAma pragaTe che, tethI zakti hoya to yogya jIvone adhyAtmanuM mAhAtma batAvIne hitamAM joDe che. ane AtmAmAM anAdikALathI vistAra pAmeluM moharUpI jALanuM vana che, teno nAza adhyAtmazAstranA parizIlanathI thAya che. tethI ja jema jema jIva adhyAtmazAstra bhaNato jAya ane AtmAmAM pariNamana pamADato jAya tema tema jIvamAM mohanI manovRttio naSTaprAyaH thatI jAya che. 1-1thA adhvA dharmasya sustha: syA-tpApacauraH palAyate / adhyAtmazAstrasaurAjye, na syAtkazcidupaplavaH / / 13 / / anvayArtha : dhyAtmazAstrasaurALe adhyAtmazAstranuM surAjya pravartate chate gharmacAvvA suratha racAt dharmano mArga sustha sArI sthitivALI thAya, pApIraH nAyate pAparUpI cora palAyana thAya (ane) varijadupartavaH ja cAt koIpaNa upadrava rahe nahi.ll1 13 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 adhyAtmamAhAbhyAdhikAra zlokArya : adhyAtmazAstranuM surAjya pravartate chate dharmano mArga sArI sthitivALo thAya, pAparUpI cora palAyana thAya ane koIpaNa upadrava rahe nahi. I1-13 bhAvArtha : koI jIva adhyAtmazAstranuM samyapha rIte avagAhana karIne tenAthI AtmAne bhAvita kare, to tenA cittamAM adhyAtmazAstranuM surAjya pravarte che; ane tene kAraNe dharmanA mArgamAM te sArI rIte pravRtti karI zake che ane cittamAMthI pApavRtti palAyana thAya che, tethI tenuM citta upadrava vagaranuM bane che. ll1-1all yeSAmadhyAtmazAstrArtha-tattvaM pariNataM hRdi / kaSAyaviSayAveza-klezasteSAM na karhicit / / 14 / / anvayArtha - pAm H jeonA hRdayamAM dhyAtmizAstrArthatattva pariNata adhyAtmazAstranA artharUpa tattva pariNamana pAmyuM che, tevAm teone varSAviSayAvezavatveza: kaSAyaviSayanA AvezarUpa kaleza na varkiMcit kyAreya paNa thato nathI. ll1-14 zlokArca - jeonA hRdayamAM adhyAtmazAstranA artharUpa tattva pariNamana pAmyuM che, teone kaSAyaviSayanA AvezarUpa kleza kyAreya paNa thato nathI. II1-14mA bhAvArtha - - adhyAtmazAstra jIvAdi tattvonI vyavasthA batAve che, ane ajIvanA saMsargane kAraNe jIvane je pariNAmo thAya che te jIvanI vikRti che, ane te vikRtine kADhavA mATe ja ucita prayatnarUpa adhyAtmanI kriyAo karavAno upadeza adhyAtmazAstra Ape che. vaLI te upadeza e ja bhAvamAM jenI buddhine sparze che tene ja adhyAtmazAstranuM tattva pariNamana pAmeluM che, ane adhyAtmazAstranA tattvanuM samyak paryAlocana karavAthI tenA pAramArthika bhAva jyAre haiyAmAM pariNamana pAme che, tyAre jIvane kaSAya ane viSayanA AvezathI thanAro kleza kyAreya thato nathI. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 12 sAmAnya rIte saMsArI jIvone kaSAya ane viSayanA Avezo pedA thAya che, je cittanI vyAkuLatA svarUpa che; ane tene anurUpa kriyAo karavAthI teone kSaNabhara zAMtino anubhava thAya che, tyAM vaLI pharI navA viSayonA ke kaSAyonA Avezo UThe che. A rIte AvezonA kleza ane tenAthI kSaNika zAMti saMsArI jIvone hoya che, jyAre adhyAtmazAstranA bhAvanathI jIvane svasthatA pragaTe che tyAre kaSAyo ane viSayonA Avego ja UThatA nathI. ll1-14ll nirdaya: kAmacaNDAlaH, paNDitAnapi pIDayet / yadi nAdhyAtmazAstrArtha-bodhayodhakRpA bhavet / / 15 / / anvayArtha : jo dhyAtmazAstrArthaghoghapa adhyAtmazAstranA arthanA bodharUpI yoddhAnI kRpA na mavet na hoya (to) niya: vAmag: fetApa nirdaya evo kAmarUpI caMDAla paMDitone paNa vaDa paDe che. ll1-1pa zlokArca - jo adhyAtmazAstranA arthanA bodharUpI yoddhAnI kRpA na hoya to nirdaya evo kAmarUpI caMDAla paMDitone paNa paDe che. I1-1pa viSavallisamAM tRSNAM, vardhamAnAM manovane / adhyAtmazAstradAtreNa, chindanti paramarSayaH / / 16 / / anvayArca - paramarvaya: paramarSio manovane manarUpI vanamAM vipatnisamAM vardhamAnAM tRUT viSavallI samAna vadhatI evI tRSNAne dhyAtmizAstrarAtre adhyAtmazAstrarUpI dAtaraDA vaDe chitti chede che. II1-11aaaa zlokArya : paramarSio manarUpI vanamAM viSavallI samAna vadhatI evI tRSNAne adhyAtmazAstrarUpI dAtaraDA vaDe chede che. ll1-11aaaa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 adhyAtmamAhAbhyAdhikAra bhAvArtha : paramaRSio adhyAtmazAstrarUpI dAtaraDAthI vadhatI evI tRSNAne chede che, tenuM tAtparya e che ke, anAdithI jIvane bhautika padArthanuM mahattva hovAnA kAraNe, jema jema bhautika sAmagrI maLe che tema tema tenI tRSNA vadhe che; paraMtu jyAre adhyAtmazAstranuM samAlocana kare che tyAre, AtmAne mATe AtmAnA tattvabhUta bhAvonuM mahattva vadhavAne kAraNe tuccha padArthanuM mahattva nAza pAmavA lAge che, ane tene pariNAme vadhatI tRSNA chedAI jAya che. II1-11nA vane vezma dhanaM dausthye, tejo dhvAnte jalaM marau / durApamApyate dhanyaiH, kalAvAdhyAtmavAGmayam / / 17 / / ayArtha : (jama) TurI durlabha evuM ne vegsa vanamAM ghara, saura ghane daridratAmAM dhana, dhyAne teno aMdhakAramAM teja, marI na mabhUmimAM pANI, (puNyazALI puruSo vaDe prApta karAya che, tema ghaH dhanya evA puruSo vaDe vastI vadhyAtmavAkrayam kaLiyugamAM (durlabha evuM) adhyAtmanI vANImaya (zAstra) sAthate prApta karAya che. II1-17nA zlokArtha : jema durlabha evuM vanamAM ghara, daridrapaNAmAM dhana, aMdhakAramAM prakAza, mabhUmimAM pANI puNyazALI puruSo vaDe prApta karAya che, tema dhanya evA puruSo vaDe kalikAlamAM durlabha evuM adhyAtmanI vANImaya zAstra prApta karAya che. ll1 17II bhAvArtha : ahIM vizeSa e che ke puNyazALI AtmAo saMsAramAM jyAM jAya tyAM temane jema anukULa sAmagrI maLI jAya che, tema kalikAlamAM adhyAtmazAstra prApta karavuM joke atidurlabha che, chatAM puNyazALI jIvone te adhyAtmazAstranI kalikAlamAM paNa prApti thAya che. tIrthakarAdi atizayajJAnI mahApuruSo jyAre sadehe vicaratA hoya tyAre sAmAnya rIte yogya jIvone adhyAtmazAstra prApta thavuM sulabha hoya che, paraMtu Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 14 vartamAnakALamAM yogya evA ghaNA jIvone paNa tevA prakAranA puNyanA abhAvane kAraNe adhyAtmazAstra maLatuM nathI; jyAre tevA yogya jIvo karatAM ochI lAyakAtavALA koI puNyazALIne A kalikALamAM paNa adhyAtmazAstra maLI jAya che, jenAthI dizA pakaDAtAM temanI yogyatA ghaNI vikasI jAya che; ane puNyanA abhAvane kAraNe adhyAtmazAstra na maLavAthI keTalAka yogya jIvonI yogyatA naza paNa pAmI jAya che. II1-17nA vedAnyazAstravit klezaM, rasamadhyAtmazAstravit / bhAgyabhRd bhogamApnoti, vahate candanaM kharaH / / 18 / / anyathArtha : (jema) araH gadheDo - caMdanane vahate vahana kare che (ane) mAthamRdu bhAgyazALI mAm (caMdananA) bhogane noti prApta kare che, tema) 3TdhyAtmazAstravit adhyAtmazAstrane jANanAra rasan rasane (ane) 3 zAstravid anya zAstra jANanAra vagneza klezane veH anubhave che. ll1-18II nodha - ahIM vera' zabda "nAnAti" nA arthamAM che. vaLI vartamAnakALa, trIjo puruSa ekavacananuM veri' rU5 che, tenuM vikalpa "veDha paNa thAya che ane ahIM te 've no prayoga karela che. zlokArca - jema gadheDo caMdanane vahana kare che ane bhAgyazALI bhogane prApta kare che, tema adhyAtmazAstrane jANanAra rasane ane anya zAstra jANanAra klezane anubhave che. ll1-18mA bhAvArtha : bhAgyazALI jema caMdananA bhogane prApta kare che, tema adhyAtmazAstra jANanAra zAMtarasarUpa bhogane prApta kare che; ane adhyAtmazAstrane nahi jANato evo bhAgyahIna, jema gadheDo caMdananA bhArane vahana kare che, tema zAstranA adhyayanarUpa bhArane vahana kare che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 adhyAtmamAhAbhyAdhikAra adhyAtmazAstrathI anya zAstrane jANanAra klezane anubhave che ema kahyuM, teno bhAva e che ke anya zAstrathI niSpAdya jJAna AtmAne koI upakAraka thatuM nathI, tethI tenA adhyayana mATe karelA zramathI tene klezano anubhava thAya che; kema ke lokamAM tene je mAna-sanmAnAdi maLe che te tene tattvathI koI sukha ApatAM nathI. joke adhyAtmazAstranA jANanArane adhyAtmane prApta karavA mATe zrama karavo paDe che, to paNa tAttvika sukhAsvAdarUpa rasane te anubhave che, tethI adhyAtmazAstrane meLavavA mATe karAto zrama rasanA svAda AgaLa akiMcikara che. II1-18 bhujAsphAlanahastAsya-vikArAbhinayA: pare / adhyAtmazAstravijJAstu, vadantyavikRtekSaNAH / / 19 / / anvayArtha : - pare bIjA=adhyAtmazAstrane nahIM jANanArAo mujhAtrinaharatAvirAmanA bhujAnA aphALavA dvArA hAthanA vikArarU5 (ane) mukhanA vikArarUpa abhinayavALA (bole che.) 3dhyAtmazAstravijJA. adhyAtmazAstrane jANanArAo vivRtte tuM vaLI avikRta daSTivALA vatti bole che. ll1-19aaaa zlokArdha : adhyAtmazAstrane nahIM jANanArAo bhujAnA AsphAlana dvArA hAthanA vikArarUpa ane mukhanA vikArarUpa abhinayavALA bole che. vaLI adhyAtmazAstrane jANanArAo avikRta dRSTivALA bole che. II1-19thA. bhAvArtha - adhyAtmazAstrane nahi jANanArA evA bIjAo potAnI vidvattA jagatane batAvavAnI IcchAvALA hoya che, tethI teo potAnI vidvattA bhujAnA AsphAlana dvArA hAthanA vikArarUpa ke mukhanA vikAro karavArUpa abhinayothI vyakta kare che. jyAre adhyAtmazAstranA jANanArAo jagatanAM tattvone samyagu samajelA hovAthI nirAkAMkSI hoya che, ane tethI potAnuM jJAna lokone batAvavAnA yatnavALA hotA nathI; paraMtu yogya jIvone jyAre teo samajAve che tyAre avikRta dRSTithI bole che, arthAtu potAnA jJAnane kAraNe jemanI dRSTimAM potAnI vidvattAnI mahattAkRta koI vikRti thayelI nathI, tevA avikRta dRSTivALA teo koi paNa abhinaya vagara kevala Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra upakAranI buddhithI gaMbhIratApUrvaka bole che. 1-19 16 adhyAtmazAstrahemAdri- mathitAdAgamodadheH / bhUyAMsi guNaratnAni prApyante vibudhairna kim / / 20 / / anvayArtha : gadhyAtmazAstrademAdrimacitAvALogheH adhyAtmazAstrarUpI meruparvatathI maMthana karAyelA AgamarUpI samudramAMthI vidyuu vim mUsa guNaratnAni budha puruSo vaDe zuM ghaNAM guNarUpI ratno na prApyatte prApta nathI karAtAM ? (arthAt karAya che.) ||1-20mAM zlokArtha : adhyAtmazAstrarUpI meruparvatathI maMthana karAyelA AgamarUpI samudramAMthI budha puruSo vaDe zuM ghaNAM guNarUpI ratno prApta nathI karAtAM ? arthAt karAya che. ||1-20mAM bhAvArtha : jo ke adhyAtmazAstra AgamathI kIcand apRthak che, to paNa jema jJAnadarzana-cAritrarUpa mokSamArgamAM cAritrathI apRthabhUta evA paNa tapane kathaMcid pRtharUpa grahaNa karavAmAM Ave che, te rIte AgamathI adhyAtmazAstrane ahIM pRthak grahaNa karavAmAM Avela che. ane je AtmA adhyAtmazAstramAM nipuNa hoya che te AtmA adhyAtmazAstrarUpI parvatathI AgamarUpI samudrane jyAre valove che, arthAt adhyAtmazAstranA tattvane buddhimAM sthira karIne tenA dvArA AgamanuM samyag avalokana kare che, tyAre ghaNAM ratnorUpa ghaNAM adbhuta tattvo tenA hAthamAM Ave che; kema ke adhyAtmazAstranI dRSTithI Agamane jovAthI AgamamAMthI adhyAtmanA sUkSmabhAvone dekhADe tevI navI dRSTio prAdurbhAva pAme che. AthI karIne zAstrano kharo adhikArI adhyAtmane pAmela samiti-guptivALo muni ja che. II1-20nI raso bhogAvadhiH kAme, sadbhakSye bhojanAvadhi: / adhyAtmazAstrasevAyAM, raso niravadhiH punaH / / / / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 adhyAtmamAhAtmyAdhikAra anvayArtha H hrAme bhogAvadha: kAmamAM bhogakriyAnI maryAdA sudhI (ane) samaye monanA dhaH sArA bhojanamAM bhojanakriyAnI maryAdA sudhI rasaH 2sa hoya che, punaH gadhyAtmazAstrasevAyAM niravadhiH vaLI adhyAtmazAstranA AsevanamAM niravadhi=maryAdA rahita rasaH rasa hoya che. II1-21 // zlokArtha : kAmamAM bhogakriyAnI maryAdA sudhI ane sArA bhojanamAM bhojanakriyAnI maryAdA sudhI rasa hoya che, vaLI adhyAtmazAstranA AsevanamAM niravadhi rasa hoya che.II1-21 bhAvArtha : kAmamAM bhogano AnaMda bhoganI kriyA sudhI hoya che, ane sArA bhojanamAM rasAsvAdano AnaMda bhojananI kriyA sudhI che e pratyakSa anubhUta che, ane adhyAtmazAstramAM rasa niravadhi che. tenuM tAtparya e che ke je AtmA nipuNa prajJAthI, adhyAtmazAstranA yathArtha bhAvane sparze te rIte, potAnI buddhimAM te padArthone bhAvana kare che, te AtmAnA cittamAM, adhyAtmazAstramAM sUkSmaprajJAthI je rIte padArtho batAvyA che te ja rIte pariNamana pAme che; jenAthI, je vakhate adhyAtmazAstranuM paryAlocana na hoya te vakhate paNa, te adhyAtmazAstranA paryAlocananI vAsanAne kA2Ne jagatvartI padArtho pratye vizeSa nirAkAMkSa citta satata tene vartyA karatuM hoya che. tethI uttama cittano svAda sadA tene avidha vagara vartato hoya che. joke anAdikALanA kusaMskArane kA2Ne adhyAtmazAstranA paryAlocanakALamAM paNa tevuM uttama citta, yatna karavA chatAM kyAreya niSpanna thaI zakatuM nathI, ane kyAreka mahA yatnathI niSpanna karAyeluM te citta adhyAtmazAstranuM avalaMbana chUTatAMnI sAthe nAza paNa pAmI jAya che; tethI adhyAtmazAstrano svAda koIkane sevanakAlamAM paNa Avato nathI, ane koIkane sevanakAla sudhI rahe che, paNa pachI raheto nathI. paraMtu tenuM kAraNa te jIvanA karmano doSa che athavA to adhyAtmazAstranA viSayamAM sudRDha yatnanI alpatAno doSa che. paraMtu jo te adhyAtmazAstramAM atyaMta yatna kare ane karma tathAvidha atizayavALAM na hoya to, avazya adhyAtmazAstranA parizIlanathI niravadhi 2sa pedA thAya che, kyAreka atizayita karma paNa mahA yatnathI nivartana pAmI zake che. tethI adhyAtmazAstranA rasano AkAMkSI, karmanA doSanI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra saMbhAvanAthI temAM yatna na kare to te avicArakatA ja che. kevala adhyAtmazAstrane zabdArthathI ja parizIlana ka2vAthI te adhyAtmarasa prAdurbhAva pAmI zakato nathI, paraMtu tenA rahasyane pAra pAmavAnI jijJAsApUrvaka, tenA jANanArA pAse punaH punaH adhyAtmazAstranA rahasyane jANavAnA prayatnathI te prApta thaI zake che. joke saMkSepathI te adhyAtma padArtha rAga-dveSarahita evA AtmasvarUpanA varNanamAM ja vizrAMta thAya che, to paNa te mahAprajJAvAna puruSathI prApta thaI zake tevo padArtha che; sthUlabuddhithI to mAtra zabdothI dekhAto te padArtha che. II1-21|| 18 anvayArtha : kutarkagranthasarvasva - garvajvaravikAriNI | eti dRGnirmmalIbhAva - madhyAtmagranthabheSajAt / / 22 / / tapranTasarvasvardhanvaraviArikhI vRk kutarkagraMthanA sarvasva rUpa je garva, te garvarUpa jvaranA vikAravALI dRSTi JadhyAtmapracameSajJAt adhyAtmazAstrarUpa auSadhathI nimnatImAvar nirmaLa bhAvane vRtti pAme che. 1-22aa zlokArtha : -: kutarkagraMthanA sarvasva rUpa je garva, te garvarUpa jvaranA vikAravALI dRSTi adhyAtmazAstrarUpa auSadhathI nirmaLa bhAvane pAme che. II1-22 // bhAvArtha je jIvane, pote mAneluM che e ja barAbara che evI svamAnyatAnI tIvra ruci che, paraMtu tattvano pakSapAta nathI, te jIva atattvabhUta paNa potAnI mAnyatAne sthira karavA mATe kutarko karIne potAnuM sthApana kare che. tevA kutarkomAMthI utpanna thayelA graMthonuM sarvasva potAnI mAnyatAne puSTa karavAnA pariNAmarUpa garva che, ane te garva jvara jevo che; kema ke jema jvarathI za2I2 vikRta avasthAne pAme che, tema garvarUpI jvarathI vikAravALI tenI dRSTi thAya che. arthAt AMtaradRSTi vikAravALI bane che, ane tethI ja te tattvane joI zakato nathI. paraMtu evo paNa jIva atigADha karmavALo na hoya ane koI uttama puruSanA samAgamathI adhyAtmagraMtharUpI auSadhane prApta kare, to tenI te vikAravALI AMtaradRSTi paNa nirmaLa bhAvane pAme che. ||1-22|| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmamAhAbhyAdhikAra dhaninAM putradArAdi, yathA saMsAravRddhaye / tathA pANDityadRptAnAM, zAstramadhyAtmavarjitam / / 23 / / anvayArtha : yathA ghaninAM putrAdi saMsAravRddhaye jema dhanavALAne putra, patnI Adi saMsAranI vRddhi mATe che, tathA paztyatAnAM 3 dhyAtmitam zAra tema paMDitapaNAnA garvavALAne adhyAtmarahita zAstra (saMsAranI vRddhi mATe) che. I1-23 zlokArdha : je pramANe dhanavAnone putra, patnI Adi saMsAranI vRddhi mATe che, te pramANe paMDitapaNAnA garvavALAne adhyAtmarahita zAstra saMsAranI vRddhi mATe che. 1-23 bhAvArtha : - adhyAtmabhAvathI varjita evuM zAstranuM jJAna, je loko paMDitAIthI ahaMkAravALA che teone to saMsAravRddhinuM kAraNa che ja, paraMtu ghaNAM zAstrone bhaNelA hovAne kAraNe pote ghaNuM bhaNyA che evI jAtanI yathArtha buddhine vahana karanArAne paNa saMsAravRddhinuM kAraNa bane che. vastutaH te zAstranAM rahasyone pote pAmelA nathI, Ama chatAM, bAhya rIte vizad zAstrAbhyAsamAM pote zAstranA tattvane pAmyA che evo je temane bhrama che, te bhrama paNa eka prakArano pAMDityano ahaMkAra ja che. paraMtu jo tenAmAM zAstranA samyapha paryAlocanathI adhyAtmabhAva prAdurbhAva thayela hoya to te jIvamAM ati gAMbhIryAdi guNo pragaTa thayA vinA rahe nahi; jenA kAraNe vizeSa prayojana na hoya to potAne ghaNA graMthano abhyAsa hovA chatAM paNa, koIne jaNAvavA mATe yatna to na kare, paraMtu koIne jaNAvavAnI IcchA mAtra paNa tene thAya nahi. ane zAstrano abhyAsa adhyAtmabhAvane sparzI zake tema kare che, tethI sUkSma tattvanI prApti thavAne kAraNe tenAmAM jagatanA bhAvo pratye udAsInatA pragaTe che ane gaMbhIratAdi guNo prAdurbhAva pAme che, ane tevA ja jIvane adhyAtmazAstra saMsAranI hAninuM kAraNa bane che; jyAre anya mATe te adhyAtmano zAstrAbhyAsa paNa saMsAranI vRddhi mATe ja bane che, jemAM te jIvanI ayogyatAno ja doSa che, paNa adhyAtmazAstrano koI doSa nathI. ll1-23 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 20 adhyetavyaM tadadhyAtma-zAstraM bhAvyaM punaH punaH / anuSTheyastadarthazca, deyo yogyasya kasyacit / / 24 / / anvayArtha : tat te kAraNathI=pUrvamAM adhyAtmazAstranuM mAhAlya batAvyuM te kAraNathI, 3dhyAtmizAstra adhyAtmazAstra 3SyatatraM bhaNavuM joie, punaH punaH mArce pharI pharI bhAvana karavuM joIe tartha: 2 ane teno artha=adhyAtmazAstra batAvela kriyAo DAnuNe: AcaravI joIe yogyaraca racarit : (ane) yogya evA koIkane (adhyAtmazAstrano artha) Apavo joie. II1-24 zlokArtha : pUrvamAM adhyAtmazAstranuM mAhAbhya batAvyuM te kAraNathI, adhyAtmazAstra bhaNavuM joie, pharI pharI bhAvana karavuM joie ane adhyAtmazAstra batAvela kriyAo AcaravI joie ane yogya evA koIkane adhyAtmazAstrano artha Apavo joie. ll1-24ll bhAvArtha : pUrvamAM je adhyAtmanuM mAhAlya batAvyuM te kAraNathI, adhyAtmazAstranuM adhyayana karavuM joie. arthAt adhyAtmazAstranuM kharuM tattva sUkSma prajJAthI joI zakAya te rIte svaprajJAthI ke paraprajJAnI sahAyathI paNa tenuM adhyayana karavuM joie, jethI adhyAtmazAstranA apekSita bhAvo yathArtha rIte pratibhAsita thAya. tyAra pachI pharI pharIne te bhAvone te rIte upasthita karIne ati ghUMTavA joie, jethI te bodha ati spaSTa ane daDha saMskAravALo thAya. tyAra pachI te bhAvone potAnAmAM AvirbhAva karavA mATe je AcaraNAonuM adhyAtmazAstramAM vidhAna che, te AcaraNAone samyapha sevavI joie ane yogya evA koIka jIvane te ApavI joIe. ahIM sarvane nahi ApavAnuM kahevA pAchaLa tAtparya e che ke, je jIvanA kaSAyo alpa na thayA hoya te jIvane adhyAtmazAstra pariNAma pAmI zake nahi, ane tevA jIvane te zAstra ApavAthI tenuM paNa ahita thAya che, ane zAstranI lokamAM alpatA thavAnA kAraNe ApanArane paNa ahitanuM kAraNa bane che; ane pAtramAM ja Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 adhyAtmamAhAbhyAdhikAra ApavAthI te zAstra tenAmAM samyagu pariNamana pAmavAnA kAraNe lokamAM mahattvane pAme che. kema ke madhyastha lokane paNa e pratibhAsa thAya che ke, AvAM zAstra bhaNelA jIvo gaMbhIra ane udAtta AzayavALA hoya. jyAre tenAthI viparIta bhAvavALAne te zAstra bhaNelo jANIne teone te zAstra alpa mahattvavALuM bhAse che, ane temAM nimittabhAvarUpe ApanAra AtmA paNa javAbadAra che. ' ahIM vizeSa e che ke adhyAtmazAstranuM varNana sAMbhaLatAM jene tenA pratye dveSa thato nathI ane kriyA karavAnI ruci thAya che, te paNa pahelI bhUmikAne yogya che; ane je lokone adhyAtmazAstranuM varNana sAMbhaLI harSa thAya che ane jIvanamAM utAravAno pariNAma thAya che, te jIvo vizeSarUpe yogya che. ll1-24o. || ityadhyAtmasAre adhyAtmamAhAtmyAdhikAraH ||1|| G-4 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra suvAkyo pariNAma karavAmAM kuzaLa na thAo to bIjI badhI kuzaLatA nakAmI. che je sUkSma joi zake te mArga para cAlI zake ane tenA hAthamAM ja tattva Ave. A yatna manasvI paNe nahi jinAjJA pramANe hovo joie. samatA eTale kaSAyane paravaza na thavuM ane badhI pravRtti kaSAyane bAjumAM, mUkI karavI te samatA. che jene dharmabhAva Ave te dharma mATe badhuM karI zake. prakRtinuM ghaDatara thAya tevo dharma karavAno. apramAda eTale zakti pramANe bhagavAnanA vacanane jANavuM, jANIne sthira karavuM ane sthira karyA pachI ucita pravRtti karavI. kaSAyano pravAha kaSAyanI tIvratAthI nahi paNa kaSAya karavAmAM mIThAza lAge. che tenAthI cAle che. che. zAstranI paMktiomAM samyaka kasarata karavAthI kSayopazama thAya che, mArgAnusArI buddhi khIle che. zAstra pratye jeTalo pUjyabhAva vadhAre teTalo tamArA saMsArano uccheda thaze. Akho mokSamArga bhagavAnanA vacana sAthe avinAbhAvI joDAyelo che. che ghaNA guNa hoya paNa kadAgraha hoya to badhA guNa nakAmA. pariNAma vadhe te rIte sAdhanA karavI te bhagavAnanI AjJA che. . che AtmAnA svarUpamAM tanmaya thavuM te sAcuM sAdhupaNuM che. tatva eTale jIvanuM hita. " vizuddhabhAva upayogathI thAya che. upayogane cokkasa rIte niyaMtrita rAkhe te nirjarA kare. rAdhAvedha sAdhavAmAM jeTalo upayoga rAkhavAno che teTalo upayoga dareka samaye kriyAkALamAM rAkhavAno che. sarvikalpavALI avasthA vagara badhA asaMjJI che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 adhyAtmasvarUpAyikAra || adhyAtmasvarUpAdhikAra || avataraNikA : pUrvanA adhikAramAM adhyAtmanuM mAhAtma batAvyuM te sAMbhaLIne ziSyane adhyAtmanA svarUpanI jijJAsA thAya che, te batAvatAM kahe che - bhagavan kiM tadadhyAtma, yaditthamupavarNyate / zRNu vatsa yathAzAstraM, varNayAmi purastava / / 1 / / anvayArtha : bhAvana he bhagavaMta ! yatyi je A pramANekapUrvanA adhikAramAM mAhAlya batAvyuM e pramANe upavArthate varNana karAya che, taradhyAtma te adhyAtma hiMda zuM che ? varasa he vatsa ! zuM, tuM sAMbhaLa. yathAzAstra je rIte zAstramAM varNavAyuM che te rIte tava pura? tArI AgaLa vayAmi huM (adhyAtmanuM) varNana karuM chuM. ll2-1aaaa zlokArca - bhagavaMta ! je pUrvanA adhikAramAM mAhAbhya batAvyuM e pramANe varNana karAya che, te adhyAtma zuM che? he vatsa! tuM sAMbhaLa. je rIte zAstramAM varNavAyuM che te rIte tArI AgaLa huM adhyAtmanuM varNana karuM chuM. ri-1 bhAvArtha : A zlokano pUrvArdha ziSyanA praznarUpa che ane uttarArdha gurunA uttararUpa che. ra-1 avataraNikA : sau prathama adhyAtmanuM lakSaNa batAve che - gatamohAdhikArANA-mAtmAnamadhikRtya yA / pravartate kriyA zuddhA, tadadhyAtma jagurjinAH / / 2 / / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 adhyAtmasAra anvayArtha : gatamodhavArIm gayelA mohanA adhikAravALA jIvonI AtmAnam AtmAne dhavRjya AzrayIne yA zuddha yiA pravartate je zuddha kriyA pravarte che tat binA: 3dhyAtma namu tene zuddha kriyAne, jinezvara bhagavaMto adhyAtma kahe che. ra-rA * "tade zuddha kriyAno parAmarzaka che, to paNa adhyAtmanI pradhAnatA batAvavA mATe adhyAtma napuMsakaliMga hovAthI 'ta napuMsakamAM grahaNa karela che. zlokArtha : gayelA mohanA adhikAravALA jIvonI AtmAne AzrayIne je zuddha kriyA pravarte che, te zuddha kriyAne jinezvara bhagavaMto adhyAtma kahe che. I-zA bhAvArtha : jyAM sudhI jIvane tattvanA sAmAnya svarUpano bodha thavA pUrvaka tattvanI tIvra jijJAsA pedA thatI nathI, tyAM sudhI jIva upara mohano adhikAra pravarte che; ane tevo jIva hita mATe tapa-saMyamAdimAM yatna karato hoya to paNa te adhyAtma banatuM nathI. paraMtu jyAre karmamalanI tathAvidhi alpatAne kAraNe AtmAnA tAttvika svarUpane abhimukha jIva thAya che tyAre, kaMIka aMze tenA AtmA upara mohano adhikAra ocho thAya che ane AtmAno potAno adhikAra prApta thAya che, ane tevo jIva potAnA AtmasvarUpane pragaTa karavAne AzrayIne je zuddha kriyA kare che, arthAt AtmasvarUpanA prAdurbhAvanA kAraNabhUta bane tevI tapa-saMyamAdinI kriyA kare che, tene bhagavAna adhyAtma kahe che. ahIM AtmAne AzrayIne pravartatI kriyAne "zuddhA' vizeSaNa ApavAthI e prApta thAya che, je loko mokSa meLavavA mATe kAzIe karavata mukAve che ke tevI koI anya paNa AtmAne AzrayIne kriyA kare che, to te sarva kriyA azuddha che. tethI tevI kriyAonI vyAvRtti karavA arthe ahIM "zuddhA yiA" grahaNa karela che. II-rA avataraNikA - adhyAtmanuM lakSaNa karyA pachI adhyAtmanuM ja vizeSa svarUpa batAvatAM kahe che - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 adhyAtmasvarUpAdhikAra sAmAyikaM yathA sarva-cAritreSvanuvRttimat / adhyAtma sarvayogeSu, tathAnugatamiSyate / / 3 / / anvayArca - kathA sarvAritrapu sAmAyika anuvRttimat je pramANe sarva cAritromAM sAmAyika anuvRttivALuM che sAmAnya che. tathA sarvayo; vadhyAtma anugata te pramANe sarva (mokSasAdhaka) yogomAM adhyAtma anugata=anuvRttirUpe rathane IcchAya cheHsvIkArAya che. ra-3. zlokArca - je pramANe sarva cAritromAM sAmAyika anuvRttivALuM che arthAt sAmAnya che, te pramANe sarva mokSasAdhaka yogomAM adhyAtma anuvRttirUpe svIkArAya che. ll2-3 bhAvArtha - sarva cAritromAM jema sAmAyika anuvRttimatuM che, arthAt bhAvapUrvakanI viziSTa AcaraNArUpa sAmAyikAdi pAMca prakAranA cAritramAM "samabhAva'nA pariNAmarUpa sAmAyikano bhAva sAmAnya che; tema sarvaguNasthAnakonI mokSane anukULa je AcaraNA che, temAM adhyAtmarU5 AtmAno pariNAma sAmAnya che. joke apekSAe, mokSane anukULa bhAvapUrvakanI bahiraMga AcaraNA te adhyAtma padArtha che, ane te rIte vicAratAM sarva mokSasAdhaka yogo adhyAtma svarUpa che, to paNa jema sarva AcaraNArUpa cAritramAM "samabhAva' nAmano pariNAma apekSAe pRthapha karI zakAya che; tema apunabaMdhakathI mAMDIne sarva mokSasAdhaka yogomAM sAmAnya rIte vartato evo AtmAno "adhyAtma' nAmano pariNAma pRthapha grahaNa karI zakAya che. jo ke adhyAtma ane mokSasAdhaka yoga sarvathA judA nathI, paraMtu adhyAtma sAmAnya svarUpa che ane sarva yogo vizeSa svarUpa che. jemAM pAMca prakAranAM cAritro sAmAyikathI sarvathA judAM nahi hovA chatAM sAmAyika sAmAnya svarUpa che, ane te-te cAritra vizeSa svarUpa che; to paNa vivakSAthI vizeSa karatAM sAmAnyane juduM kahI zakAya che, tema sarva yogomAM adhyAtma sAmAnyarUpa che ane sarva yogo vizeSarUpa che. ra-3 avataraNikA : sarva yogomAM adhyAtma anugata che. e ja vAtane spaSTa kare che - Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra apunarbandhakAdyAvad-guNasthAnaM caturdazam / kramazuddhimatI tAvat, kriyA'dhyAtmamayI matA // 4 // anvayArtha : 3punarvatthAt caturdazam gurathAnaM cAvat apunabaMdhakathI caudamAM guNasthAnaka sudhI mazuddhimatI TrikyA 3dhyAtmamathI kramasara zuddhivALI kriyA adhyAtmamayI matA= manAyelI che=kahevAI che. ra-AA * A zlokamAM tAvat vAkyAlaMkAramAM che ane "caturdaza acAne maryAdAarthaka dvitIyA vibhaktimAM che. * "matA' e man dhAtunuM ta() pratyaya lAgIne mata ane strIliMgano 3 (35) pratyaya lAgIne matA thayeluM che, matA=manAyelI. zlokArca - apunabaMdhakathI caudamAM guNasthAnaka sudhI kramasara zuddhivALI kriyA adhyAtmamayI kahevAI che. ra-kA bhAvArtha : prathama guNI guNasthAnakamAM jIva apunabaMdhaka bane che, ane tyArathI mAMDIne caudamAM guNasthAnaka sudhI je mana, vacana ane kAyAnA yogonI pravRtti che, temAM dharmAnuSThAnarUpa je kriyA che, te kramasara upara-uparanI bhUmikAmAM adhika-adhika zuddha hoya che; ane te sarva kriyA adhyAtmamaya che. ane temAM apunabaMdhakathI mAMDIne teramA guNasthAnaka sudhInI kriyAo pravRttirUpa hoya che, ane caudamAM guNasthAnakamAM yoganA nirodhanI kriyA che; ane A dareka kriyAo AtmAnA guNone pragaTa karavAnuM kAraNa che, tethI adhyAtmamaya che; ane apunabaMdhaka avasthAnI pUrve saMyamAdinI kriyA paNa AtmAnI zuddhinuM kAraNa banatI nathI, mATe adhyAtmamaya nathI. II-kA avataraNikA - guNasaMpanna apunabaMdhaka avasthAne pAmelA jIvane choDIne, anya apunabaMdhaka ke apunabaMdhaka avasthA nahi pAmelA jIvonI tapa-saMyamanI kriyA paNa adhyAtmanI virodhI thAya che, te batAvatAM kahe che - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 adhyAtmasvarUpAdhikAra AhAropadhipUjarddhi-gAravapratibandhataH / bhavAbhinandI yAM kuryAt, kriyAM sA'dhyAtmavairiNI / / 5 / / anvayArtha sAhAravadhipUrvArivaprativardhIta: AhAra, upadhi, pUjA, Rddhi-AmaryAdi labdhio, (ane gAravanA pratibaMdhathIHkheMcANathI bhavAImanI yAM jyiAM t bhavAbhinaMdI jIva (dharmAnuSThAnarU5) je kriyAne kare che sA tetrakriyA dhyAtmirin adhyAtmanI vairI che. IFra-pA. zlokArca - AhAra, upadhi, pUjA, AmarSAdi labdhiorUpa Rddhi ane gAravanA kheMcANathI bhavAbhinaMdI jIva dharmAnuSThAnarUpa je kriyAo kare che te adhyAtmanI vairI che. ll2-pA bhAvArtha "bhava' pratye jene AkarSaNa che tene "bhavAbhinaMdI' kahevAya che. apunabaMdhakadazAnI prApti pUrve jIvo bhavAbhinaMdI hoya che, ane je jIvo apunabaMdhaka avasthA pAmyA pachI paNa saMsAranA AkarSaNane kAraNe ke kadAgrahane kAraNe, viparyAya buddhivALA thAya tyAre, tevA apunabaMdhakAdi jIvo paNa yoganI bhUmikAmAMthI bahAra nIkaLavAne kAraNe bhavAbhinaMditAne pAme che. ane A bhavAbhinaMdI jIvo sAro AhAra meLavavA mATe ke sArI upAdhi meLavavA mATe ke lokomAM pUjAnI prApti mATe athavA to AmarSAdi labdhio prApta karavA mATe ke rasagArava, RddhigArava, zAtAgArava prApta karavA mATe je saMyama grahaNa kare che; ane kvacit A traNa gArone A bhavamAM prApta karavAnI IcchA hoya nahi, to paNa janmAMtaramAM prApta karavAnI IcchA jeone hoya che, tevA jIvo je tapa-saMyamanI kriyA kare che, te adhyAtmanI virodhinI che. -pA avataraNikA - bhavAbhinaMdI jIvanAM lakSaNo batAve che - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 28 kSudro lobharatirdIno, matsarI bhayavAn zaThaH / ajJo bhavAbhinandI syA-niSphalArambhasaGgataH / / 6 / / anvayArtha : suda nomatiH sInaH matasara mayavAna zata: kSudra, lobhamAM rativALo, dIna, matsarI, bhayavALo, zaTha 3 nirniraznati : mavamananI catu ajJa ane niSphaLa AraMbhathI yukta evo jIva bhavAbhinaMdI hoya. ri-kA zlokArca - zudra=kRpaNa, lobharati mAMgaNasvabhAvavALo, dIna=sadA svakalyANane nahi jonAro, matsarI paranA kalyANane sahana nahi karanAro, bhavAna-nitya bhayavALo, zaTha=mAyAvI, ajJa=mUrkha ane sarvatra atattvano abhiniveza arthAt atattvano Agraha hovAthI niSphaLa AraMbhathI yukta evo jIva bhavAbhinaMdI hoya=saMsAra pratye bahumAnavALo hoya.II-kA bhAvArtha :- 1. zudra - jema saMsAramAM zudra arthAt tuccha, halakI prakRtivALA jIvo bIjAnAM duHkhone joIne AnaMda pAmanArA hoya che, tema saMsAranA paugalika padArthane joIne AnaMda pAmanArA jIvo zudra kahevAya che. tethI tevA zudra jIvo paraloka arthe dharmamAM pravRtti kare to paNa Atmika guNa pratye teonuM valaNa thatuM nathI. tethI bhavAbhinaMdI jIvone zudra kahela che. 2. lobharati - bhavAbhinaMdI jIvone lobhamAM ja ratino arthAt sukhano anubhava hoya che, tethI AtmikaguNomAM sArabhUtatA teo joI zakatA nathI. AthI ja teo dharma kare to paNa teone AlokanA ane paralokanA ja bhautika padArthonI abhilASA hoya che, tethI ja bhavAbhinaMdIne "mAMgaNa" svabhAvavALo kahela che. 3. dIna :- jema saMsAramAM bhikhArIone dIna' kahevAmAM Ave che, ane bhikhArIoe kyAreya sArA bhogyapadArtho joyA hotA nathI, tema bhavAbhinaMdI jIvo paNa AtmikaguNonA vikAsamAM ja kalyANa che te kyAreya joI zakatA nathI. tethI AtmAne hitakArI evA uttama bhAvonI ruci bhavAbhinaMdIne thatI nathI, tethI te dIna che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 adhyAtmasvarUpAdhikAra 4. matsarI :- bhavAbhinaMdI jIva pArakAnuM sAruM kadI joI zakatA nathI, kema ke teone bhautika padArthonuM AkarSaNa vadhu hoya che, ane te bhautika padArtho potAne ja maLe tevI temane IcchA hoya che, tethI bIjAnuM sAruM joI te sahana karI zake nahi. moTe bhAge bhavAbhinaMdI jIva saMyama grahaNa kare nahi, kvacit paralokanA bhautika sukha mATe saMyama grahaNa kare ane mAtsarya bhAva na kare to paNa moTe bhAge bhavAbhinaMdI jIvonI prakRti matsarI=IrSAvALI hoya che. 5. bhagavAna - bhavAbhinaMdI jIvane paudgalika padArthonuM mahattva ghaNuM hoya che. tethI te padArtho nAza na thAya tevI ja tenI prabaLa IcchA hoya che ane AthI ja sadA sAte bhayothI te bhIta hoya che. kvacit puNyanA prakarSane kAraNe rakSaNanI sAmagrI pUratI hovAthI bAhya rIte nirbhaya dekhAto hoya, to paNa te padArtho nAza na pAme tenI ja tene satata ciMtA hoya che, tethI sAte prakAranA bhayavALo te hoya che. jyAre bhavAbhinaMdI sivAyanA jIvo tattvane jonArA hovAthI saddharmane pAmIne kaMIka nirbhayatAne pAme che. 6. zaTha - saMsArano rAga hovAthI bhavAbhinaMdI jIvono svabhAva bahulatAe mAyAvI hoya che. kvacit paralokAdi bhayane kAraNe mAyA na kare to paNa bhavAbhinaMdI jIvo gADhakarmovALA hovAnA kAraNe moTe bhAge mAyAvI svabhAvavALA ja hoya che. 7. ajJa - bhavAbhinaMdI jIvane mUrkha kahela che, kema ke kvacit tevA prakAranI puNyaprakRtithI te buddhimAna thAya to paNa paudgalika padArthothI atirikta AtmikabhAvomAM te sukhanI kalpanAmAtra paNa karI zakato nathI. tethI te tattvane jovAmAM mUrkha che. 8. niSkalAraMbhI - bhavAbhinaMdI jIvane gADha karmone kAraNe saMsAranAM sukho pratye gADha rAga hoya che. pariNAme sarvatra bhautika sukharUpI atattvano abhiniveza(Agraha) hovAthI kvacit dharmAnuSThAna kare to paNa te bhautika AzayathI ja kare che. tethI tenuM te dharmAnuSThAna AtmikaguNone vikasAvavAmAM kAraNa banatuM nathI. tethI bhavAbhinaMdI jIva niSkalAraMbhI che. 2-kA avataraNikA : bhavAbhinaMdI jIvanI kriyA adhyAtmanI vairiNI che te batAvyA pachI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 30 bhavAbhinaMdInAM lakSaNo batAvyAM. have kevA jIvanI kriyA adhyAtmanI vRddhimAM kAraNa bane che, te batAvavA arthe kahe che - zAnto dAntaH sadA gupto, mokSArthI vizvavatsalaH / nirdambhAM yAM kriyAM kuryAt, sAdhyAtmaguNavRddhaye / / 7 / / anvayArtha : saddA zAnta: vAntaH gupta: monArthI vizvavatsattaH sadA zAMta, dAMta, gupta, mokSArthI, vizvavatsala (evo jIva) tyAM nirvamAM trijyAM rthAt je nirdabha kriyAne kare che, sA te kriyA adhyAtmamuLavRddhaye adhyAtmaguNanI vRddhi mATe che. 112-911 zlokArtha : haMmezAM zAMta, dAMta, gupta, mokSArthI, vizvavatsala evo jIva je nirdabha kriyAne kare che, te kriyA adhyAtmaguNanI vRddhi mATe che. II2-7nA bhAvArtha :-~~~ nizcayanayathI pAMcamA guNasthAnakathI adhyAtma zarU thAya che. e apekSAe pAMcamA guNasthAnakavALA jIvanuM mana zAMta hoya, tenI Indriyo dAnta hoya, arthAt niyaMtrita hoya; tenA mana, vacana, kAyAnA yogo svabhUmikAne anurUpa guptivALA hoya, tema ja te mokSano artha hoya, ane jagatanA jIvo pratye vAtsalyabhAvavALo hoya, arthAt maitrIbhAvavALo hoya. ane tevo jIva, jyAre daMbharahita dharmAnuSThAnanI kriyAo kare che, tyAre te kriyAo tenAmAM vartatA adhyAtmaguNanI vRddhinuM kAraNa bane che. ane A ja badhA bhAvo apunarbaMdhaka jIvane bIjabhUta hoya che, tethI vyavahAranayathI jIvamAM jyAre apunarbaMdhaka-avasthAmAM zAnta-dAnta Adi bIjabhUta bhAvo vartatA hoya ane te jIva jyAre daMbharahita dharmAnuSThAna karato hoya, tyAre tenI te kriyA adhyAtmaguNanI vRddhinuM kAraNa bane che. ahIM vizeSa e che ke pAMcamA guNasthAnakavartI jIva kvacit nimittane pAmIne daMbhapUrvaka kriyA kare to te adhyAtmavRddhinuM kAraNa bane nahi, paraMtu kvacit te daMbha, guNasthAnakathI pAtanuM kAraNa bane; jema zrI mallinAtha bhagavAne karelo daMbha strIvedanA baMdhanuM kAraNa banyo. AthI ja saMyama grahaNa karyA pachI saMvijJapAkSika sAdhu Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 adhyAtmasvarUpAdhikAra potAnA pramAdane jANatA hovAne kAraNe, anya jIvane potAnI bhUmikAne batAvIne paNa bhagavAne kahela mArga yathArtha darzAve che, tethI saMvijJapAkSikanI te nirdabha AcaraNA adhyAtmavRddhinuM kAraNa bane che. l2-7mAM ata eva janaH pRccho-tpannasaMjJaH pipRcchiSuH / sAdhupAca jigamiSu-dharmaM pRcchan kriyAsthitaH / / 8 / / pratipitsuH sRjan pUrvaM, pratipannazca darzanam / zrAddho yatizca trividho-'nantAMzakSapakastathA / / 9 / / dRGmohakSapako moha-zamakaH zAntamohakaH / kSapakaH kSINamohazca, jino'yogI ca kevalI / / 10 / / yathAkramamamI proktA, asaGkhyaguNanirjarAH / yatitavyamato'dhyAtma-vRddhaye kalayA'pi hi / / 11 / / anvayArtha: 3mata vi AthI karIne ja=zloka-4 mAM kahyuM tema apunabaMdhakathI mAMDIne caudamA guNasthAnaka sudhI adhyAtmanI kriyA che ethI karIne ja, 1. pRSThonnasaMjJa: pRcchAutpanna saMjJAvALo, 2. vikR;i sAdhuparva nimipu pUchavAnI IcchAvALo chato sAdhu pAse javAnI IcchAvALo, 3. thyiArita: varSa pRSTham kriyAmAM rahelo evo jIva, dharmane pUchato, 4. pratipiphuTa (dharmane) svIkAravAnI IcchAvALo, 5. pRnas (dharmane svIkArato samyagdarzanane pAmato, 6. pUrva darzanam pratipanna ane pUrvamAM samyagdarzanane pAmelo, 7. zrAddhaH dezavirativALo, 8. trividha: tikSya ane traNa prakAranA yatisAmAyika cAritra, chedopasthApanIya cAritra ane parihAravizuddhi cAritravALo yati, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 adhyAtmasAra 9. 3nattAMzastathI ane anaMtAnubaMdhInI kSapaNA karato anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyonI visaMyojanA karato, 10.DramoDhApa: darzanamohanIyanI kSapaNA karanAro darzanasaptakanI kSapaNA karanAro, 11. modazama: mohanuM zamana karanAro=AThamAthI dezamAM guNasthAnakamAM vartato upazamazreNivALo, 12. zAntama agiyAramA upazAMtamo guNasthAnakavALo, 13.sapakSapakazreNivALo=AThamAthI dezamAM guNasthAnakamAM vartato kSapakazreNivALo, 14. kSINAmodara bAramA kSINamoha guNasthAnakavALo, 15-16. ninaH 3yogI jina kevaLI teramA sayogI guNasthAnakavALo, ane ayogI kevalI caudamA ayogI guNasthAnakavALo nana: jIva (che, jeone). yathArmamamI samunirjarA: pro] kramasara A asaMkhyAtaguNa nirjarA kahevAI che. uta: vADaja 35tmivRddha tirtha AthI karIne aMzathI paNa adhyAtmanI vRddhi mATe yatna karavo joIe. 2-89/10/11/ noMdha : (1) "di pAdapUrti arthe vaparAyela che. (2) nirnara' zabda puliMga che ane 13mI" tenuM vizeSaNa che. pUrvamAM 10 prakAranA jIvo batAvyA. teone thatI nirjarAne batAvavA mATe ubhI' zabda vaparAyela che. (3) zloka-8nuM joDANa zloka-11 sAthe A rIte che - 10 prakAranA jIvomAMthI pratyeka jIva sAthe yojana hovAthI "nanA pada ekavacanamAM che, ane zloka-11 nA prAraMbhamAM vepA' pada adhyAhAra che, jenuM joDANa nIce pramANe che - "ta: nana: ....... revatI" - A 16 prakAranA jIva che, jeone kramasara asaMkhyAtaguNa nirjarA kahevAI che. A prakAre "pA" nuM joDANa che. (4) "ratna" - kharekhara AtmakalyANanA arthIe zaktinA prakarSathI ja adhyAtmavRddhi mATe yatna karavo joIe, paraMtu evuM sattva prakarSavALuM na thayuM hoya to aMzathI paNa adhyAtmavRddhi mATe ja yatna karavo joIe, paraMtu mAtra bAhya Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 adhyAtmasvarUpAdhikAra anuSThAnathI ja saMtoSa mAnavo joIe nahi. kema ke adhyAtmavRddhithI ja kramasara asaMkhyAtagaNI nirjarA zAstra svIkAre che, mAtra anuSThAnathI nahi, ema 'ka' thI samuccaya karavAno che. zlokArya : zloka-4 mAM kahyuM ke apunabaMdhakathI mAMDIne caudamA guNasthAnaka sudhI adhyAtmanI kriyA che. AthI karIne, 1. pRcchAutpanna saMjJAvALo, 2. pUchavAnI IcchAvALo evo jIva sAdhu pAse javAnI IcchAvALo, 3. kriyAmAM rahelo evo dharmane pUchato, 4. dharmane svIkAravAnI IcchAvALo, 5. dharmane svIkArato-samyagdarzanane pAmato, 7. ane pUrvamAM samyagdarzanane pAmelo, 7. dezavirativALo, 8. ane sAmAyika cAritra, chedopasthApanIya cAritra ane parihAravizuddhi cAritravALo yati, 9. anaMtAnubaMdhInI kSapaNA karato, . 10. darzanamohanIyanI kSapaNA karanAro arthAt darzanasaptakanI kSapaNA karanAro, 11. mohanuM zamana karanAro arthAt AThamAthI dezamAM guNasthAnakamAM vartato upazamazreNivALo, 12. agiyAramA upazAMtamoha guNasthAnakavALo, 13. kSapakazreNivALo=AThamAthI dazamAM guNasthAnakamAM vartato kSapakazreNivALo, 14. bAramA kSINamoha guNasthAnakavALo, 15. teramA sayogI guNasthAnakavALo (jina kevaLI), 16. caudamA ayogI guNasthAnakavALo (ayogI kevalI) jIva che, jeone kramasara A asaMkhyAtaguNa nirjarA kahevAI che. AthI karIne aMzathI paNa adhyAtmanI vRddhi mATe yatna karavo joIe. ra-8/9/10/11 bhAvArtha :(0) aMta:koTAkoTi karmanI sthitivALA, game te AzayathI dharmane karanArA, graMthidezamAM rahelA, caramAvartanI bahAranA, caramAvartamAM rahelA athavA abhavya Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jIvo je karmanI nirjarA kare che, te nirjarA sAmAnya hoya che. 34 (2) pRSThotpannamaMtta : saMsAranuM AkarSaNa maMda thavAne kAraNe tattva zuM che ? te jANavAnI jijJAsAmAMthI tattvane abhimukha bhAva pedA thavAthI tattvanI pRcchA karavAnI saMjJA utpanna thaI che jene te pRcchAutpanna saMjJAvALo che. '0' naMbaramAM batAvelI kakSAnA jIvo karatAM dharma pUchavAnI utpanna thayelI saMjJAvALA jIvo asaMkhyAtaguNa=asaMkhyAtagaNI nirjarA kare che. (2) pipRcchiSu sAdhupArzva jigamiSuH upara batAvyA pramANe pRcchAnI saMjJA utpanna thayA pachI paNa, koIkane te saMjJA zAMta paNa thaI jAya, ane koIkane jijJAsA pedA kare tevA prakAranA nimittathI bodha vizada thavAthI, tattva pUchavAnI baLavAna IcchA thAya che; ane te jIva pRcchAutpanna saMjJAvALA jIva karatAM asaMkhyAtaguNa adhika nirjarA kare che. : sAmAnya rIte dharmanI pRcchA karatA hoya ke dharma sAMbhaLatA hoya; te badhAno ja AmAM samAveza thAya che tema nathI, paraMtu vizeSa prakAranA rAgAdi alpa thavAnA kA2Ne jemane tattvanA viSayamAM sAmAnya bodha thavAthI tattvane pUchavAno abhilASa pedA thAya che, je abhilASa, sAmagrI prApta thatAM tattvabodhamAM ja vizrAMta thAya tevo che, tevA prakAranI jijJAsA dharAvatA jIvano ja ahIM praveza thaI zake. tethI tattvanI pRcchA karanArA ke pUchavAnI IcchA karIne sAdhu pAse javAnI IcchAvALA badhA jIvono A bhUmikAmAM praveza thato nathI; paraMtu vizeSa jijJAsAthI pRcchA karavAnI jene IcchA thaI che ane tethI sAdhu pAse javAnI IcchAvALA che, teono AmAM samAveza thAya che. (2) visthitaH dharma pRcchan : Adara ane bahumAnabhAvathI sAdhu pAse AvanAra prastuta bhUmikAvALA jIvono mArgAnusArI bodha ja tevA prakArano hoya che ke jethI yogya gurune teo samajI zake che, tethI temanI pAse atyaMta AdarapUrvaka ane bhaktithI praznanI pRcchA kare che. A rIte vinayAdi kriyAmAM rahIne vivekapUrvaka dharmane pUchanAra jIva upara batAvela bhUmikAvALA jIva karatAM asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa adhyAtmasvarUpAdhikAra (4) pratipityuM - vivekapUrvaka dharmane pUchatAM pUchatAM "yogya dharmane mAre jIvanamAM svIkAravo che," AvI jAtanI tIvra manovRtti jene thAya che te pratipitru' kahevAya che. jo ke dharma pUchanArane dharmanuM pUruM mahattva hovAnA kAraNe dharmane svIkAravAnI IcchA to che, to paNa pUchanAra jIva karatAM svIkAranI bhUmikAne pAmela jIvamAM dharmane svIkAravAno tIvra pariNAma hoya che, ane tene A tAttvikadharma ja mAre svIkAravo che tevI baLavAna AkAMkSAno prAdurbhAva thAya che, ane te jIva pUrvanI guNazreNIne pAmela jIva karatAM asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che. (5) sRnan :- vivekapUrvaka dharmane pUchato jIva jyAre dharma sAMbhaLe che tyAre guru pAsethI sAco dharma svIkAravAno jene pariNAma thAya che te "pratipilsa" che. ane Avo jIva dharma sAMbhaLI guru pAse samyagdarzanane svIkArato hoya ane taarthaka ucita pratijJAne karato hoya tene ahIM "mRgana" thI grahaNa karela che. pratipilsa karatAM dharmane svIkArato= samyagdarzana pAmato, jIva asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che. (6) pUrva pratipatra na : je jIva samyagdarzananI pratijJA karato hoya tenA karatAM paNa je jIva samyagdarzana pUrvamAM pAmela hoya te asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che, ane te pUrvapratipanna samyagdarzanavALo che, jene ahIM chaThA bhedathI grahaNa karela che. tethI e prApta thAya ke samyagdarzana svIkAratI vakhate je adhyavasAya che tenA karatAM je jIva samyagdarzana pahelAM pAmelo che teno adhyavasAya vizuddha che. tethI tene asaMkhyAtaguNa nirjarA kahela che. ahIM samyagdarzana svIkAranAramAM paNa jeo bhAvathI samyagdarzana pAmatA hoya temane ja grahaNa karavAnA che, ane samyagdarzana pAmelAmAM paNa jeo bhAvathI samyagdarzana pAmelA hoya temane ja grahaNa karavAnA che. (7) zrAddha : dezavirativALo zrAvaka pUrvapratipatradarzana zrAvaka karatAM asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 36 (8) yati trividyA : sarvavirativALo yati dezavirativALA zrAvaka karatAM asaMkhyAtagaNI nirjarA kare che. vaLI te sarvavirativALA yati traNa prakAranA che. (1) sAmAyika cAritravALA, (2) chedopasthApanIya cAritravALA ane (3) parihAra vizuddhi cAritravALA. joke cAritra pAMca prakAranuM che, paraMtu sUkSma saMparAya ane yathAkhyAta cAritrarUpa be prakAravALA yationo AgaLamAM kahevAnArA bhedomAM aMtarbhAva thato hovAthI ahIM trividha yati' kahela che, je zrAvaka karatAM asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che. (1) anaMtAkSara : aviratasamyagdaSTi, dezaviratidhara athavA sarvaviratidhara A traNamAMthI koI anaMtAnubaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA ane anaMtAnubaMdhI lobhanI kSapaNA kare che, paraMtu samyaktvamohanIya mizramohanIya ane mithyAtvamohanIyanI kSapaNA karatA nathI, tevA jIvo anaMtAnubaMdhInA kSepaka kahevAya che. Ane zAstranI paribhASAmAM anaMtAnubaMdhInI visaMyojanA' kahe che, ane anaMtAnubaMdhInI cAra prakRtiono kSaya karyA pachI koI jIva nimittane pAmIne mithyAtvamAM jAya, to anaMtAnubaMdhI sattAmAM nahi hovA chatAM pratyAkhyAnI Adi kaSAyone anaMtAnubaMdhIrUpe karIne pharIthI anaMtAnubaMdhI kaSAyanI sattAne prApta kare che; ane anaMtAnubaMdhInI kSapaNAkALamAM avirata samyagdaSTi hoya to paNa, chaThThA guNasthAnake rahelA muni karatAM paNa asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che. (20) rakSaparva : sAyika samyakatva pAmanAra jIve pUrvamAM AyuSya bAMdhyuM hoya to te jIva khaMDakSapakazreNi kare che, ane jeNe zreNi mAMDatAM pUrve AyuSya bAMdhyuM nathI, te jIva akhaMDa kSapakazreNi kare che. Ama, baMne prakAranA jIvo cothAthI sAtamA guNasthAnakamAMthI koIpaNa guNasthAnakamAM darzanasaptakanI kSapaNAno prAraMbha kare che. AvA jIvo anaMtAnubaMdhInI visaMyojanA karanArA jIvo karatAM asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. adhyAtmasvarUpAdhikAra (22) modazama : darzanasaptakanI kSapaNA karatAM paNa upazamazreNI mAMDanAra mohazamaka apramattamuni asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che, ane te jIva AThamA guNasthAnakathI mAMDIne yAvatu dasamA guNasthAnaka sudhI uttarottara adhika-adhika asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che ane tyArapachI te upazAMtamoguNasthAnakamAM jAya che. (22) 3 zAMtanoda : upazamazreNi mAMDanAra jIva jyAre agiyAramA guNasthAnakamAM Ave che. tyAre, teno saMpUrNa moha zamI gayo hovAthI te "upazAMta vItarAga" kahevAya che, ane tyAre upazamazreNI karatAM asaMkhyAtaguNa adhika nirjarA te kare che. (23) kSaNa : kSapakazreNI mAMDanAra jIva jyAre darzanasaptakanI kSapaNA karyA pachI AThamA guNasthAnakathI dasamA guNasthAnaka sudhI cAritramohanI kSapaNA kare che tyAre te kSapaka' kahevAya che. joke te vakhate te vItarAga nathI to paNa upazAMta vItarAga karatAM asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che, kema ke upazAMta vItarAga karatAM paNa mahAvIryathI jIva kSapakazreNImAM caDhelo che. tethI agiyAramA guNasthAnakavartI upazAMta vItarAga karatAM paNa AThamA guNasthAnakathI dasamA guNasthAnakavartI kSapakazreNIvALo jIva asaMkhyAtaguNa nirjarA kare che. (24) kSInamoda : kSapakazreNI mAMDanAra jIva jyAre bAramA guNasthAnake pahoMce che tyAre sattAmAMthI saMpUrNa mohano abhAva thAya che, tethI te kSINamohavALo kahevAya che. ane te bhUmikAmAM mohanI sattAno abhAva hovA chatAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya e traNa ghAtikarmono udaya che, tethI bAramA guNasthAnakakALamAM "kSapakazreNI kALa' karatAM asaMkhyAtaguNa nirjarA hovA chatAM kevalI karatAM nirjarA ochI che. (25) nina devanI - kSINamohamAM saMpUrNa mohano abhAva hovA chatAM zeSa traNa ghAtI karmo vipAkamAM hoya che, tethI kevalI karatAM tyAM zuddhi ochI che, ane kevalIne sarvathA G-5 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 adhyAtmasAra , ghAtikarmono abhAva hovAthI kSaNamoha karatAM jina kevalIne asaMkhyAtaguNa nirjarA thAya che. (26) yogI vevanI - * * * jina kevalIne paNa yoganI pravRtti che, jethI AtmavIrya pudgalomAM pravarte che; jyAre ayogI kevalInuM saMpUrNa vIrya AtmabhAvamAM sthira hovAthI jina kevaLI karatAM ayogI kevalImAM asaMkhyAtaguNa nirjarA che. 6. : upara batAvela pRcchAutpannasaMjJAthI mAMDIne ayogI kevaLI sudhInA kramane AzrayIne te badhAmAM rahelI A asaMkhyAtaguNa nirjarA kahevAI che. ahIM '31mI zabda pUravartI vastano parAmarzaka che ane pUrvanA zlokomAM ayogI kevalI sudhInA je jIvo batAvyA te badhAmAM vartatI ane buddhimAM upasthita evI nirjarAne "mI" padathI batAvela che, ane A jIvone yathAkrama asaMkhyAtagaNI nirjarA kahevAI che '' : e batADavA mATe ja "thomam .... saMdhyamunirna" e pada 11 mA zlokanAM-pUrvArdhamAM mUkela che, ane uttarArdhamAM mUkela "titaghaM .... vernayA ji di pada e darzAvavA che ke, pRcchAutpannasaMjJAdimAM kramasara asaMkhyAtaguNI nirjarA che; AthI karIne aMzathI paNa adhyAtmavRddhi mATe yatna karavo joIe. In2-8|| 10/11II, avataraNikA zloka-4mAM kahyuM ke kramasara zuddhivALI kriyA adhyAtmamayI che. tyAM prazna thAya ke mokSamArga jJAna-kriyArUpa che, to adhyAtma zuM kriyArUpa ja che ke ubhayarUpa che ? tethI kahe che - - . : : " jJAnaM zuddhaM kriyA zuddhe-tyaMzI dvAviha saGgatau / ... cakre mahArathasyeva, pakSAviva patatriNaH / / 12 / / anvayArtha madaratharI pade ruva jema mahArathanAM be cakro, (gati karavAmAM sahAyaka thAya che. athavA) patatri: pakSau ruva pakSInI be pAMkho, (UDavAmAM sahAyaka thAya che) Ima rUDha ahIM adhyAtmamArgamAM zuddha jJAnaM, zuddha ziyA rUti dvau vaMza zuddha jJAna Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. adhyAtmasvarUpAdhikAra (ane) zuddha kriyA e rUpa be aMzo atI saMgata che=adhyAtmamArgamAM gamana karavAmAM kAraNarUpa che. ra1I. zlokArdha : jema mahArathanAM be cakro gati karavAmAM sahAyaka thAya che athavA pakSInI be pAMkho UDavAmAM sahAyaka thAya che, tema zuddha jJAna ane zuddha kriyA e prakAranA be aMzo jIvane adhyAtmamArgamAM gamana karavAmAM kAraNarUpa che. ra-1rA bhAvArtha - . je rIte mahArathane gati karavAmAM be cakro sahAyaka thAya che ane pakSIne UDavAmAM tenI be pAMkho kAraNarUpa che, cakra ane pAMkhanA abhAvamAM ke tenI nyUnatAmAM ratha ane paMkhI sahelAIthI Icchita sthAnane prApta karI zakatAM nathI; te ja rIte adhyAtmamArgamAM zuddha jJAna ane zuddha kriyA baMne Avazyaka che. game te ekathI adhyAtmamArgamAM vikAsa sAdhI zakAto nathI. tethI zuddha jJAna ane zuddha kriyA svarUpa be aMzonA samudAyarUpa adhyAtma che. ll2-12aaaa tatpaJcamaguNasthAnA-dArabhyaivaitadicchati / nizcayo vyavahArastu, pUrvamapyupacArataH / / 13 / / anvayArtha : tat te kAraNathI zloka-12 mAM kahyuM ke adhyAtma zuddha jJAna ane zuddha kriyArUpa che te kAraNathI, pancamAracanAt paracaiva pAMcamAM guNasthAnakathI mAMDIne ja nizcaya: nizcayanaya patar Ane adhyAtmane rucchati Icche che. vyavahAra: tu pUrva lapi vyavahAranaya vaLI pUrvamAM paNa cothA guNasthAnakathI mAMDIne apunabaMdhaka avasthA sudhI paNa parataH upacArathI (adhyAtmane icche che). 2-13 zlokArca - zloka-12mAM kahyuM ke, adhyAtma zuddha jJAna ane zuddha kriyArUpa che. te kAraNathI, pAMcamA guNasthAnakathI mAMDIne nizcayanaya adhyAtmane icche che, vaLI vyavahAranaya cothA guNasthAnakathI mAMDIne apunabaMdhaka avasthA sudhI paNa upacArathI adhyAtmane icche che. -1all . Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 adhyAtmasAra bhAvArtha : pUrvazlokamAM zuddha jJAna ane zuddha kriyArUpa adhyAtma che tema kahyuM te kAraNathI, nizcayanaya adhyAtmane pAMcamA guNasthAnakathI svIkAre che; kema ke pAMcamA guNasthAnakamAM samyaktvane kAraNe zuddha jJAna hoya che, ane dezaviratinI kriyA guNasthAnakanI pariNativALI hovAnA kAraNe zuddha che. vaLI vyavahAranA pUrvamAM paNa arthAt cothA guNasthAnakathI mAMDIne apunabaMdhaka avasthAmAM paNa upacArathI adhyAtmane icche che; kema ke apunabaMdhakAdi avasthAmAM paNa zuddha jJAna ane zuddha kriyAnI kAraNabhUmikA che, tethI adhyAtmanI kAraNabhUta bhUmikAne paNa vyavahAranaya upacArathI adhyAtma kahe che. ||2-13 avataraNikA : pUrvanA zlokamAM kahyuM ke nizcayanaya pAMcamA guNasthAnakathI adhyAtmane svIkAre che, tyAM prazna thAya ke, cothA guNasthAnakamAM paNa mithyAtvanA abhAvane kAraNe samyajJAna che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA abhAvane kAraNe aMzathI zuddha kriyA paNa che, tethI tyAM adhyAtma kema nathI ? te zaMkAnA nivAraNa arthe cothA guNasthAnakamAM paNa nizcayanayathI kevA prakAranuM adhyAtma che, te batAvatAM kahe che - caturthe'pi guNasthAne, zuzrUSAdyA kriyocitA / aprAptasvarNabhUSANAM, rajatAbhUSaNaM yathA / / 14 / / anvayArtha : yathA prAptasvamUvAnAM rata mUSa je prakAre aprApta suvarNanA AbhUSaNavALAone rajatanuM AbhUSaNa che te prakAre) vasuyaeNDa isthAne cothA paNa guNasthAnamAM zukUvAghA pitA DyiA zuzruSA Adi ucita kriyAo che. I14ll noMdha : "caturtheDa"imAM "ji" thI e kahevuM che ke pAMcamA guNasthAnakamAM to ucita kriyA che ja, paraMtu cothA paNa guNasthAnakamAM zuzruSAdi ucita kriyAo che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 adhyAtmasvarUpAdhikAra zlokArya : je prakAre aprApta suvarNanA AbhUSaNavALAone rajatanuM AbhUSaNa che, te prakAre cothA paNa guNasthAnakamAM zuzruSA Adi ucita kriyAo che. 1ra-14ll bhAvArtha : jema suvarNanA AbhUSaNanI aprAptimAM rajatanAM arthAt cAMdInAM AbhUSaNa ucita che, tema dezavirati AdinI kriyA jemane prApta thaI nathI temane, anaMtAnubaMdhIrUpa cAritramohanIyanA kSayopazamathI niSpanna evI zuzruSA vagere kriyA ucita che. tethI cothA guNasthAnakamAM adhyAtma saMgata che. ahIM vizeSa e che ke nizcayanaya pAMcamA guNasthAnakathI zuddha kriyA mAne che, kema ke sthUladRSTithI pAMcamA guNasthAnaka pahelAM viratinI kriyA nathI; ane sUkSma dRSTithI jovAmAM Ave to cothA guNasthAnakamAM paNa zuzruSAdi kriyAo che, tene AzrayIne cothA guNasthAnakamAM zuddha jJAna ane zuddha kriyA nizcayanaya svIkAre che; phakta te zuddha kriyA pAMcamA guNasthAnakanI zuddha kriyA karatAM ghaNI alpatAvALI che, tethI rajatanAM AbhUSaNa jevI che. 2-14 - avataraNikA - cothA guNasthAnakamAM zuzruSAdi ucita kriyA che, tethI tyAM rajatanA AbhUSaNa jevuM adhyAtma saMgata thAya. paraMtu apunabaMdhaka avasthAvALA jIvane mithyAtvano udaya hovAthI tenuM jJAna paNa zuddha nathI, tema ja anyadarzananI ke jainadarzananI kriyAo kare che te paNa zuddha nathI, to apunabaMdhakane upacArathI paNa adhyAtma kaI rIte hoI zake ? te prakAranI zaMkAnuM nivAraNa karatAM kahe che - apunarbandhakasyApi, yA kriyA zamasaMyutA / citrA darzanabhedena, dharmavighnakSayAya sA / / 15 / / anvayArtha | sarjanamere sapunarvaghavasthA darzananA bheda vaDe apunabaMdhakanI paNa - zamasaMyutA citrA yA yA zamathI yukta evI vividha prakAranI je kriyA (che) sI. gharmavikhayAya te dharmavinanA kSaya mATe thAya che. -1pa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasArI : zlokArtha :- darzananA bhedathI apunarbadhekanI paNa zamathI yukta evI vividha prakAranI je kriyA che, te dharmavinanA kSaya mATe thAya che. ll-1pa bhAvArtha : anyadarzanamAM rahela ke jainadarzanamAM rahela apunabaMdhaka jIva, bhavasvarUpane jANIne bhavathI udvigna thayela prathamanI cAra dRSTimAM vartanAro che. tema ja bhinna bhinna darzanamAM rahelA apunardhadhaka jIvone AzrayIne vividha prakAranI kriyAo mAnya che. anyadarzanamAM rahela apunarbaka jIva saMsArathI atIta tattvanI upAsanA kirato te te darzananI kriyAne kare che, tethI tevA apunabaMdhakane saMsArathI atIta tattvano tIvra pakSapAta hoya che ane teno asaMghraha naSTa jevo hoya che. pariNAme tevA jIvamAM balavAna asathrahanA kAraNabhUta kaSAyano upazamarUpa zema vartato hoya che, ane te jIva zamabhAvathI yukta evI saMsArathI atIta tattvanI upAsanArUpa je kriyA kare che, te tAttvikadharmanI prAptimAM pratibaMdhaka evA karmarUpa vinanA kSaya mATe thAya che. kema ke zamasaMyukta te te prakAranI kriyAothI dhIredhIre te saMsArathI vimukha ane atIta tattamAM vadhune vadhu abhimukha thato jAya che. Ama, anyadarzanamAM rahelA apunabaMdhaka jIvane jainadharma jANavA maLe tyAre ane jainadarzanamAM rahelA apunabaMdhaka jIvane vizeSa sAmagrI maLe tyAre, asadgata nivartanIya hovAne kAraNe tattvanI prApti zIvra thAya che, tethI tattvanI prAptinuM kAraNa hovAthI apunabaMdhaka jIvanI kriyA adhyAtmanuM kAraNa che. l2-1paII avataraNikA : apunabaMdhaka jIvanI kriyA azuddha hoya che, tethI tenI kriyA tene adhyAtmanuM kAraNa kaI rIte bane ? e zaMkAnA nivAraNa arthe kahe che - azuddhA'pi hi zuddhAyA:, kriyA hetuH sadAzayAt / tAA rasInughena, svatvamadhati (AddA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 # ' % , adhyAtmasvarUpAdhikAra anvayArthaH di je kAraNathI sAzayAt zuddha thi sadAzaya hovAthI azuddha paNa kyiA zuddhIyA detuH zuddhano zuddha kriyAno hetu che. (jema) rasAnu9ghana tAkyuM ravatvamadhamati rasanA anuvedhathI tAMbu suvarNapaNAne pAme che. (te kAraNathI apunabaMdhakanI azuddha paNa kriyA dharmavighnanA kSaya mATe thAya che; tema pUrvazloka sAthe 'hiM no anvaya che.) 2-10aaaaN . . * diyamAt arthamAM che. zlokArtha :- je kAraNathI sadAzaya hovAthI azuddha paNa kriyA zuddha kriyAno hetu che, jema rasanA anuvedhathI tAMbu suvarNapaNAne pAme che; te kAraNathI apunabaMdhakanI azuddha paNa kriyA dharmavidananA kSaya mATe thAya che. ri-11AA bhAvArtha : , jainadarzana ke anyadarzanamAM rahelA apunabaMdhaka jIvone saMsArathI para evA atIta tattvano tIvra pakSapAta hoya che, ane anAbhogamAtrathI yatkiMcit asadgaha hoya che. vaLI A asadgaha prAyaH mRta jevo ane sAmagrI prApta thatAM nivartana pAme tevo hoya che. Ama, tattvanA tIvra pakSapAtarUpa sadAzayane kAraNe-apunabaMdhakanI anyadarzananI ke jainadarzananI azuddha paNa kriyA, jenadarzananI zuddha kriyAno hetu bane che; jema rasanA anuvedhathI tAMbu suvarNapaNAne pAme che. ' * sadAzayathI yukta kriyA karato evo apunabaMdhaka jIva, sAmagrI prApta thatAM e ja bhavamAM sanmArgane prApta kare che, ane kvacit te bhavamAM sAmagrI na maLe to paNa sadAzayane kAraNe baMdhAyelAM zubhakarmothI tene sanmArganI prApti avazya thAya che. - prastuta zlokamAM rasanA anuvedhane sthAne sadAzaya che, tAMbAnA sthAne apunabaMdhakanI azuddha kriyA che ane suvarNanA sthAne bhaviSyamAM thanArI zuddha kriyA che; ane A zlokano anvaye pUrvazloka sAthenA joDANavALo che. tethI e prApta thAya ke apunabaMdhakanI azuddha paNa kriyA dharmamAM vighna karanAra karmano nAza karIne zuddha kriyArUpa dharmanI prAptinuM kAraNa bane che. tethI adhyAtmanuM kAraNa hovAthI vyavahAranaya apunabaMdhaka jIvamAM paNa adhyAtma svIkAre che. Ara-1 gA' , , Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ato mArgapravezAya, vrataM mithyAdRzAmapi / dravyasamyaktvamAropya, dadate dhIrabuddhayaH / / 17 / / 44 anvayArtha : ataH AthI karInesadAzayane kAraNe azuddha paNa kriyA zuddha kriyAno hetu bane che AthI karIne, mithyavRzAn sapi mithyAddaSTione paNa mArgapravezAya mArgapraveza mATe dvavyasamyavattvam gAro dravyasamyaktvanuM AropaNa karIne dhIravuddhayaH vrataM te dhIra buddhivALA vratane Ape che. II2-17nA noMdhaH "dhIravuddhayaH" zAstra pramANe ucita pravRtti karavAnI jeonI mati che tevA sAdhuo, kevala ziSyanA hita mATe zAstrAnusArI pravRtti karavArUpa ziSyane dIkSA Ape che, teo dhIra buddhivALA che. zlokArtha = sadAzayane kAraNe azuddha paNa kriyA zuddha kriyAno hetu che, AthI karIne mithyAdaSTine paNa mArgapraveza mATe dravyasamyaktvanuM AropaNa karIne dhIrabuddhivALA vratane Ape che. ||2-17] bhAvArtha: sadAzaya hovAne kAraNe azuddha paNa kriyA zuddha kriyAno hetu bane che, AthI karIne ja mithyAddaSTi jIvane paNa vrata ApavAnI vidhi che. kema ke maMda mithyAtva avasthAmAM mithyAddaSTi jIva azuddha kriyA karato hovA chatAM paNa, tattvanA tIvra pakSapAtarUpa sadAzaya hovAthI, tenI azuddha kriyA paNa zuddha kriyAno hetu bane che. tethI dhIrabuddhivALA evA sAdhu-mahAtmAo vrata levAne abhimukha thayelA mithyAdRSTine, dravyasamyaktvanuM AropaNa karIne dezivarita ke sarvaviratirUpa vrato Ape che; jethI pariNAme te kriyAo dvArA mithyAtva maMda-maMdatara thavAthI samyagdarzanarUpa mArganI prApti thAya che. II2-17 // avataraNikA : zloka-17 mAM kahyuM ke mithyAdaSTine paNa dhIrabuddhivALA vrata Ape che. tethI kevA prakAranA mithyAdRSTine vrata ApavuM joIe ? te batAvatAM kahe che - Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 adhyAtmasvarUpAdhikAra yo buddhvA bhavanairguNyaM, dhIraH syAd vratapAlane / sa yogyo bhAvabhedastu, durlakSyo nopayujyate / / 18 / / anvayArtha : mavanainukhya vudhdhA bhava=saMsAranI nirguNatAne jANIne vratapAtane ya: dhIra: svAt vratapAlanamAM je dhIra hoya saH yogyaH te yogya che. tu vaLI durlakSyo mAvameva durlakSya evo bhAvano bheda=jANI na zakAya tevo bhAvavizeSa (vrata ApavA mATe) pappute na upayogI nathI. II2-18 // zlokArtha : saMsAranI nirguNatAne jANIne vratapAlanamAM je dhIra hoya te yogya che. vaLI jANI na zakAya tevo bhAvavizeSa, arthAt svIkArAtAM vratonA guNasthAnakanI pariNatirUpa jANI na zakAya tevo bhAvavizeSa, vrata ApavA mATe upayogI nathI. II2-185 bhAvArtha: jIvamAM mithyAtva maMda thavAthI jIvanI kaMIka nirmaLa dRSTi thAya che, ane kaMIka nirmaLa thayelI dRSTine kAraNe athavA samyaktvano prAdurbhAva thavAne kAraNe jIva bhavanA nairguNyane jANI zake che, arthAt bhavane viSTAtulya jANe che. ane Avo jIva jyAre vrata grahaNa karavA mATe tatpara thayelo hoya, tema ja vratanuM pAlana karavAmAM dhairyavALo hoya, tyAre te jIva vrata ApavA mATe yogya che; paraMtu bhAvathI tene vratano pariNAma thayo che ke nahi ? te chadmastha jANI zake nahi. tethI guNasthAnakanA pariNAmarUpa bhAvavizeSano atIndriya jJAnI sivAya koI nirNaya karI zake nahi. tethI guNasthAnakanI pariNatirUpa Avo bhAva ja saMyama mATe Avazyaka che tema kahI zakAya nahi. mATe ja dhIrabuddhivALA mahAtmAo mithyAddaSTine paNa yogya jANIne dIkSA Ape che. ahIM vizeSa e che ke nizcayanaya, guNasthAnakano pariNAma jene thaI cUkelo hoya ke vrata ucca2tI vakhate jene thavAno hoya tene ja vrata ApavuM ucita mAne che. paraMtu vyavahAranaya guNasthAnakano pariNAma jene thayo na hoya ke tAtkAlika thAya tevo na hoya to paNa, je jIva bhavanI nirguNatAne jANIne vratanuM pAlana ka2vAmAM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra: 46 dhIra che tevA jIvane vrata ApavAnuM svIkAre che. kema ke vyavahAranaya mAne che ke vratanA abhyAsathI paNa krame karIne bhAvathI vratano pariNAma thaI zake che. 2-18aaaa no cedbhAvAparijJAnA-tsiddhyasiddhiparAhateH / dIkSA'dAnena bhavyAnAM, mArgocchedaH prasajyate / / 19 / / anvayArca - - no ce Ama na mAno to=bhavanegRzyavALA ane vratapAlanamAM dhIra evA jIvane vrata ApI zakAya ema na mAno to, mAvArissAnA bhAvanuM aparijJAna hovAthI=dIkSA lenAra jIvamAM saMyamane anukULa bhAva niSpanna thayo che ke nahi ? e prakAranA bhAvanuM aparijJAna hovAthI, macAnAM bhavya jIvone rIkSAdAnena (guru vaDe) dIkSAnuM adAna thavAthI mAcchaH prasaMgate mArgano uccheda prApta thaze.. * : (ahIM zaMkA thAya ke zAstravacanathI guNasthAnakano nirNaya karIne, je jIvamAM bhAvathI guNasthAnaka pariNAma pAmeluM che tene ja dIkSA ApavAthI mArgano uccheda thaze nahi, tethI kahe che -) sidhyariddhipa2hite siddhi ane asiddhi hovAne kAraNe (dIkSA-dAnarUpa kriyAnI) parAhatI nirarthakatA, hovothI mArgano uccheda prApta thaze. ra19i zlokArca - " bhavanegRthyane jANanAra ane vratapAlanamAM dhIra evA jIvane vrata ApI zakAya tema na mAno to, dIkSA lenAra jIvamAM saMyamane anukULa bhAva niSpanna thayo che ke nahi ? e prakAranA bhAvanuM aparijJAna hovAthI bhavya jIvone guru vaDe dIkSAnuM adAna thavAthI mArgano uccheda prApta thaze. ahIM zaMkA thAya ke zAstravacanathI guNasthAnakano nirNaya karIne, je jIvamAM bhAvathI guNasthAnaka pariNAma pAmeluM che tene ja dIkSA ApavAthI mArgano uccheda thaze nahi, tethI dhe che - siddhi ane asiddhi hovAne kAraNe dIkSAdAnarUpa kriyAnI nirarthakatA hovAthI mArgano uccheda prApta thaze. ll2-19ii. bhAvArtha : zloka-18 mAM batAvyuM ke je jIva bhavanA nairguNyane jANato hoya ane Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4che adhyAtmasvarUpAdhikAra vratapAlanamAM dhIra hoya tene dIkSA apAya. te je vAtane dRDha karatAM graMthakAra kahe che ke, jo-tema na mAno. ane je jIvane bhAvathI guNasthAnakano pariNAma thayelo che tene ja dIkSA apAya tema mAno to, dIkSA levA mATe taiyAra thayelA jIvamAM guNasthAnakano bhAva thayela che ke nahi, tenuM parijJAna chabastha evA gurune nahIM hovAthI, bhavya jIvone paNa guru dIkSA ApI nahi zake. pariNAme saMyamanA vezavALA sAdhunI prAptirUpa mArgano uccheda prApta thaze. ahIM pUrvapakSI kahe ke zrutajJAnathI jIvamAM guNasthAnakano pariNAma thayo che tevo nirNaya thAya, tyAre tene dIkSA ApavAthI dIkSAnA mArgano uccheda thaze nahi. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, jIvamAM bhAvathI saMyamano pariNAma thayo che to bhAvanI siddhi hovAne kAraNe dIkSA ApavArUpa dIkSAnA dAnanI parAhatI che, arthAt dIkSA ApavAnI jarUra nathI. kAraNa ke bhAvathI ja nirjarArUpe phaLanI prApti tene thaI jaze, tethI dIkSA ApavI nirarthaka che tema siddha thaze. ane jIvamAM jo bhAvathI saMyamano pariNAma thayo nathI, to bhAvanI asiddhi hovAthI pUrvapakSInA mata pramANe dIkSA ApavAnI parAhatI che, arthAt dIkSA ApavAnI jarUra nathI. tethI dIkSA ApavArUpa mArgano uccheda prApta thaze. Ama, pUrvapakSa ane uttarapakSanA pratyuttarathI e phalita thayuM ke, jIvamAM guNasthAnakanI siddhi thayA pachI ja dIkSA ApavI ucita che tema manAya nahi. paraMtu jene bhavanA nairguNyanuM jJAna che ane je jIva vratapAlanamAM dhIra che tene dikSA ApavAthI mArga TakI zake, ane dIkSA lenArane paNa bhAvathI saMyamano pariNAma na thayo hoya to saMyamanI kriyAnA sevanathI paNa saMyamano pariNAma thaI zake che. 'Jra-1lA avataraNikA : 1. zloka-18 mAM kahyuM ke bhavanegRthyane jANIne vratapAlanamAM dhIra hoya tene dIkSA ApI zakAya, paraMtu bhAvathI guNasthAnaka pariNAma pAmyuM hoya tene ja apAya bIjAne nahi tevo niyama nathI. vaLI tenI ja puSTi zloka-19thI karI. tyAM prazna thAya ke jene bhAvathI guNasthAnaka pariNamana pAmyuM nathI te jIva bAhyavrato pALaze te azuddha haze, ane tevA azuddha vrato AtmakalyANanuM kAraNa kevI rIte bane? tenuM samAdhAna karatAM kahe che - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 48 azuddhAnAdare'bhyAsA-yogAno darzanAdyapi / sidhyenisargajaM muktvA, tadapyAbhyAsikaM yataH / / 20 / / anvayArtha : 34zabdanA azuddhano anAdara karAye chate 3sIyA abhyAsano ayoga thavAthI rarzanaH 3ja no riththara darzanAdi paNa siddha thAya nahi. ata: je kAraNathI nisabaM nisargathI pedA thayelA evA darzanAdine mundrA choDIne tapa te paNa= darzanAdi paNa 3khyArisa AbhyAsika che. ri-2nA nodha : rzanAtha" mAM "kAri padathI jJAnanuM grahaNa karavAnuM che ane "" thI e kahevuM che ke cAritra to AbhyAsika che, paraMtu darzana-jJAna paNa AbhyAsika che. zlokArca - azuddhano anAdara karAye chate abhyAsano ayoga thavAthI darzanAdi paNa siddha thAya nahi, je kAraNathI nisargathI pedA thayelAM evAM darzanAdine choDIne darzanAdi paNa AbhyAsika che. l2-2nA bhAvArtha : bhAvathI guNasthAnaka thayA pachI dIkSA ApavI ucita che, tema svIkArIne azuddha kriyAno anAdara karavAmAM Ave to, koI jIva guNasthAnakanI prApti arthe te te kriyAono abhyAsa karI zakaze nahi. kema ke guNasthAnakanI prApti pUrve te guNasthAnakanI kriyA azuddha ja hoya che, ane azuddha kriyA karAya nahi tema kahIe to abhyAsamAM pravRtti thaI zake nahi. jo guNasthAnakane sparyA vinA pravRtti thai ja na zake tema svIkArIe, to samyagdarzanAdi paNa pragaTa thaI zake nahi. kema ke samyagdarzana be rIte thAya che. 1. nisargathI ane 2. adhigamathI. nisargathI samyagdarzana jIvane vagara abhyAse prApta thAya che, ane adhigamathI samyagdarzana jIva abhyAsathI ja pAme che. moTAbhAganA jIvo abhyAsa karI karIne ja samyagdarzanAdinI prApti kare che.' adhigamathI samyagdarzana jIvane samyagdarzananI prAptinI pUrve samyagdarzanane anukULa darzanAcAra sevavAthI ja pragaTe che. tethI jema darzananI prApti arthe azuddha Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 adhyAtmasvarUpAdhikAra darzanAcAra paNa zuddhanuM kAraNa hovAthI mAnya che, tema saMyamanI azuddha kriyA paNa bhavanarguNyane jANatA evA vratanA pAlanamAM dhIra puruSo mATe abhyAsarUpe mAnya che, ane tenAthI ja kramasara guNasthAnakanI prApti thAya che. 2-20ll avataraNikA - pUrvamAM sthApana karyuM ke, azuddha kriyA paNa sadAzayathI zuddha kriyAno hetu che. tethI e phalita thAya ke, sadAzayavALI azuddha kriyAmAM zuddha kriyAne anukULa kAMIka zuddhatA che; tethI azuddha kriyAmAM kevI zuddhatA rahela che ? te batAvavA mATe kahe che - zuddhamArgAnurAgeNA-zaThAnAM yA tu zuddhatA / guNavatparatantrANAM, sA na kvApi vihanyate / / 21 / / anvayArtha: ___ zuddhamArgAnurAgeNa zuddhamArganA anu2|gthii guNavatparatantrANAM azaThAnAM guNavAnane parataMtra evA azaTha AtmAonI yA tuM zuddhatA je vaLI (azuddha kriyAmAM vartatI) zuddhatA, sA te vApi na vihanyate kyAMya paNa haNAtI nathI-niSphaLa jatI nathI. |ra-21AA zlokArca - zuddhamArganA anurAgathI guNavAnane parataMtra evA azaTha AtmAonI je vaLI azuddha kriyAmAM vartatI zuddhatA, te kyAMya paNa haNAtI nathI, arthAt niSphaLa jatI nathI. I2-2vA bhAvArtha : je jIvane zuddhamArgano anurAga che ane AtmavaMcanA karyA vagara azaThabhAvathI AtmakalyANanA arthe kriyA kare che, guNavAna vyaktine parataMtra thaIne sAcuM jANavA prayatna kare che ane te pramANe ja AcaravA yatna kare che, te jIvanI azuddha kriyAmAM paNa je zuddhatA che, te zuddhatA kayAMya paNa haNAtI nathI. arthAt tevA jIvo alpabodhane kAraNe kvacit khAmIvALI kriyA karatA hoya to paNa, teone zuddhamArgano rAga che, azaThabhAva che ane guNavAnane parataMtra che, tethI temanI azuddha kriyAmAM kaMIka zuddhatA che; je uttarottara vRddhi pAmIne pUrNa zuddha kriyAnuM kAraNa bane che. ra-ravA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra - 50 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke azuddha kriyAmAM paNa je zuddhatA che te haNAtI nathI. tyAM prazna thAya ke anuSThAnamAM zuddhatA keTalA prakAre che ? tethI kahe che - viSayAtmAnubandhairhi, tridhA zuddhaM yathottaraM / .. ghuvate varna tatra, muvIrtha patinIdyapi ArA . anvayArthI : viSayAtmAnuvagheH di viSaya, AtmA ane anubaMdha vaDe ja tridhA yathottara zuddha traNa prakAre yathottara zuddha evuM Dharma guvate karma=kriyA (mahAtmA) kahe che. tatra tyAM= te traNa prakAramAM muvArtha patinAdri Si mukti mATe parvatathI patana Adi ja 3ghaM prathama che=paheluM viSayazuddha karma che. ll2-22aaaa * ahIM di' ane "37" baMne "gha' kAra arthamAM che, ane "patinATrimAM Adi padathI gRdhrapRSTha maraNanuM grahaNa karela che, zlokArca - viSaya, AtmA ane anubaMdha vaDe ja traNa prakAre yathottara zuddha evuM karma mahAtmA kahe che. te traNa prakAramAM mukti mATe patanAdi ja prathama viSayazuddha karma che pAra bhAvArtha :-: mokSane anukULa evAM zuddha anuSThAna traNa prakAranAM che. 1 viSayazuddha, 2 svarUpazuddha ane 3 anubaMdha zuddha. A traNeya anuSThAna pUrva-pUrva karatAM uttarottara adhika-adhika zuddha che. arthAt viSayazuddha anuSThAna AMzikazuddha che, viSayezuddha anuSThAna karatAM svarUpazuddha anuSThAna adhika zuddha che ane anubaMdhazuddha anuSThAna pUrNazuddha che. " ' prastuta zlokamAM prathama viSayazuddha anuSThAna batAvela che, tyAM "viSaya zabdathI anuSThAnano je uddeza che tene grahaNa karela che. tethI je jIva mokSanA uddeza 'sAthe bhRgupAta kare te viSayazuddha anuSThAna che: Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 adhyAtmasvarUpAdhikAra ahIM vizeSa e che ke koI jIvane saMsAra janma-jarA-mRtyurUpa dekhAya che, tethI saMsArathI para avasthA mokSa che tevI tene buddhi thAya che. ane mokSa meLavavAnI abhilASA thatAM, tema ja koIka guru pAse sAMbhaLe ke amuka parvata uparathI pAta karavAthI mokSa thAya che, te sAMbhaLIne mokSanA uddezathI amuka parvata uparathI patana kare, to te patana karanAra jIvanuM anuSThAna viSayazuddha anuSThAna kahevAya. vastutaH te patananI kriyA AtmahatyArUpa hovAthI hiMsArUpa che, to paNa mokSano zubhAzaya rahelo che teTalA aMzathI te anuSThAna zuddha che. I-rA avataraNikA :. ' pUrvazlokamAM viSayezuddha anuSThAna batAvyuM ane have svarUpazuddha ane anubaMdhazuddha anuSThAna batAve che - ajJAninAM dvitIyaM tu, lokadRSTyA yamAdikam / / tRtIyaM zAntavRttyA tat tattvasaMvedanAnugam / / 23 / / . anvayArtha jJAnanA tu vaLI ajJAnIone nokyA dvitIyaM mariblokadRSTithI bIjuM yama Adi (svarUpazuddha anuSThAna che, ane zAntavRAA' zAMtavRttithI tattvasaMvedranAnuman tattvasaMvedanane anusaranAruM ta6 anuSThAna tRtIya trIjuM anubaMdhazuddha che. ri-2all noMdha : ahIM tattvasaMvedRnAnu="tattvasaMvedanane anusaranAra' kahyuM tenAthI e kahevuM che ke dezavirati ke sarvaviratino je tAtvika bhAvo che, tenA saMvedanane anusaranAra evI kriyA karanArAonuM anuSThAna anubaMdhazuddha che, zlokArca vaLI ajJAnIone lokadaSTithI bIjuM yamAdi svarUpazuddha anuSThAna che, ane zAMtavRttithI tattvasaMvedanane anusaranAruM anuSThAna trIjuM anubaMdhazuddha che. ra-2all bhAvArtha , arvadarzanamAM rahelA apunardhadhaka jIva sUkSmabodhavALo nahi hovAne kAraNe " . . ! = . . Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra para ajJAnI che, ane kalyANano arthI hovAne kAraNe asadugraha vagarano che. chatAM sUkSmabodha nahi hovAthI lokadaSTithI je yama-niyamAdi pALe che, te bIjA prakAranuM svarUpazuddha anuSThAna che. vaLI jainadarzananI aMdara rahelo paNa skUlabodhavALo apunabaMdhaka jIva, dezavirati ke sarvavirati pALato hoya to tenuM anuSThAna bIjA prakAranuM svarUpazuddha che, kAraNa ke bodha pUla che. tene sUkSmabodha nathI tethI lokottara dRSTi haju tene prApta thaI nathI. Ama chatAM, kalyANanA arthe ja je yamAdirUpa dezavirati ke sarvavirati pALe che te anuSThAna "svarUpazuddha anuSThAnakahevAya. apratyAkhyAna kaSAya ane pratyAkhyAna kaSAya jenA zAMta thayelA che tevo jIva, lokottara tattvanA saMvedanane anusaratI dezavirati ke sarvaviratinuM pAlana kare, to tenuM anuSThAna "anubaMdhazuddha anuSThAna kahevAya. A trIjA prakAranA anuSThAnavALA jIvo sUkSmabodhavALA hoya che. tethI guru-lAghavano vicAra karIne potAnI bhUmikAne ucita dezavirati ke sarvaviratinuM pAlana kare che, je uttarottara vRddhine pAmIne kevaLajJAnanuM kAraNa bane che. tethI teonuM anuSThAna anubaMdhazuddha che. anubaMdha zuddha anuSThAna gItArtha hoya che athavA to gItArthane parataMtra mAlatuSamuni jevA ati mArgAnusArI buddhivALA jIvone hoya che. ll2-13mAM avataraNikA : viSayazuddhAdi traNa anuSThAna batAvIne have tenA phaLane batAve che - AdyAnnAjJAnabAhulyA-nmokSabAdhakabAdhanaM / sadbhAvAzayalezeno-citaM janma pare jaguH / / 24 / / dvitIyAddoSahAniH syA-tkAcinmaNDUkacUrNavat / AtyantikI tRtIyAttu, gurulAghavacintayA / / 25 / / anvayArtha - - jJAnavAdunyAhU ajJAnabAhulya hovAne kAraNe sthiti prathamathI= viSayazuddha anuSThAnathI mokSavAghadhane na mokSanAM bAdhaka (evAM karmo)nuM bAdhana nathI, pare bIjAo samAvAzayazene citaMga" nara sadbhAvAzayano leza hovAnA kAraNe Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 * adhyAtmasvarUpAdhikAra hovAnA kAraNe ucita janma kahe che. I-24ll dvitIyAta dvitIyathI svarUpazuddha anuSThAnathI mAthUkvavat maMDUkacUrNanI jema vArit ropaDhanaH racAt kAMIka doSahAni thAya. tRtIyAt tu vaLI tRtIyathI= anubaMdha zuddha anuSThAnathI gusnIparantayA 3pattI guru-lAghavanI ciMtA hovAnA kAraNe AtmattikI (pharI doSa na thAya te rIte doSahAni) thAya. ra-2pA * ahIM " ttiI " thI e kahevuM che ke nimitta maLavA chatAM pharI doSa na saMbhave, tevI doSanI hAni thAya. zlokArya : ajJAnabAhulya hovAne kAraNe prathama viSayazuddha anuSThAnathI mokSanAM bAdhaka evAM karmonuM bAdhana nathI. bIjAo sadbhAva Azayano leza hovAne kAraNe ucita janma kahe che. dvitIya svarUpazuddha anuSThAnathI maMDUkacUrNanI jema kAMIka doSahAni thAya, vaLI tRtIya anubaMdhazuddha anuSThAnathI guru-lAghavanI ciMtA hovAnA kAraNe AtyaMtikI doSahAni thAya. ll2-24/rapA bhAvArtha : prathama viSayazuddha anuSThAna batAvyuM. viSayazuddha anuSThAnamAM ajJAna ghaNuM hovAne kAraNe AtmaghAtarUpa anucita pravRtti hoya che. tethI te anucitta pravRtti mokSanuM bAdhana karanArAM evAM karmono nAza karI zakatI nathI. mATe viSayazuddha anuSThAna mokSaprAptinuM kAraNa nathI. A prakAranuM kathana te anuSThAnanI kriyAne sAme rAkhIne karela che. viSayazuddha anuSThAnanI kriyAmAM vartato jIvano je mokSano Azaya che, tene sAme rAkhIne bIjAo kahe che ke, viSayazuddha anuSThAnamAM mokSanI prAptinI IcchArUpa je sAco bhAva varte che te rU5 aMzane vicArIe to, janmAntaramAM ucita janmanI prAptinuM kAraNa che. arthAt mokSane anurUpa evI sAmagrIne apAve tevA janmanuM kAraNa prathama anuSThAna che. ahIM "samAvAzayaneza" thI e kahevuM nathI ke, te jIvane mokSanI IcchA alpamAtrAmAM che, paraMtu e kahevuM che ke tenA AkhA anuSThAnamAM mokSanA AzayarUpa je sadbhAva che teTalo aMza ja sAro che, bAkIno aMza sAro nathI. te batAvavA mATe leza' zabdano prayoga che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra pa4 dvitIya anuSThAna svarUpazuddha che. A anuSThAnamAM mokSano Azaya ane yama-niyamAdi kriyAo hoya che. tethI AzayanA aMzathI ane yogya AcaraNAonA aMzathI paNa bIjA prakAranA anuSThAnanI kriyA sArI che. Ama chatAM, sUkSmabodha nahi hovAne kAraNe te AcaraNAo lokottaradRSTivALI nathI. kema ke lokottaradRSTi bhagavAnanA vacanAnusAra samyaphabodhathI pragaTe che, ane bIjA prakAranuM anuSThAna karanAra jIvane sUkSmabodha nathI. tethI ja bhagavAnanA vacanAnusAra teone bodha nahIM hovAthI sUkSmabodhanA abhAvanA aMzane AzrayIne temanI kriyAo khAmIvALI che. pariNAme bIjA prakAranA anuSThAnanA sevanathI je doSono nAza thAya che te maMDUkacUrNa jevo hoya che. arthAt deDakAMo varSARtumAM utpanna thAya che ane pachI marI jAya che tyAre deDakAnA mRtyu bAda temanA zarIranuM je cUrNa paDelu hoya, tenI sAthe varasAdanA pANIno saMyoga thAya to te cUrNamAMthI pharI deDakAM utpanna thAya che. te rIte bIjA anuSThAnanA sevanathI jIve doSano nAza karyo hoya, chatAM paNa pharIthI doSane anukULa bAhyasAmagrI maLe to te doSa pharIthI utpanna thaI zake che. tethI atyaMtadoSano nAza bIjA anuSThAnamAM nathI, arthAt mULathI doSano kSaya thato nathI. tRtIya anuSThAna anubaMdha zuddha anuSThAna che. A anuSThAna jIvamAM lokottaradRSTithI pragaTe che ane te lokottaradaSTi bhagavAnanA vacanAnusAra sUkSmabodhane kAraNe thAya che. tethI sUkSmabodhavALA jIvo potAnI bhUmikAno nirNaya karIne, guru-lAghavanA AlocanapUrvaka anuSThAnamAM pravRtti kare che. pariNAme anuSThAna uttarottara vRddhi pAmIne pUrNabhAvanuM kAraNa bane che. tethI trIjA anuSThAnanA sevanathI doSano AtyaMtika kSaya daSpamaMDUkacUrNanI jema thAya che. jema deDakAnA kalevarane agnithI bALI nAMkhavAmAM Ave to temAMthI banelI deDakAnI bhasmane pharI varasAdanA pANIno saMyoga maLe to paNa deDakAM utpanna thatAM nathI; tema sUkSmabodhavALo, vivekasaMpanna, samyagdaSTi jIva potAnI bhUmikAne ucita je anuSThAna seve che, temAM guru-lAghavanuM samAlocana hoya che, ane tIvra saMvega hoya che; tethI tenAthI thatA doSono nAza pravAharUpe pharI UThato nathI, paraMtu jeTalA aMzamAM doSano nAza thAya te doSahAni uttarottara vRddhi pAmIne pUrNabhAvanuM kAraNa bane che. AthI ja trIjA prakAranA anuSThAnane "anubaMdha zuddha' kahe che.ll2-24/2pA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 adhyAtmasvarUpAdhikAra api svarUpataH zuddhA, kriyA tasmAdvizuddhikRt / maunIndravyavahAreNa, mArgabIjaM dRDhAdarAt / / 26 / / / / 26 / / anvayArtha : taramAt te kAraNathI--dvitIya anuSThAnathI maMDUkacUrNa jevI doSahAni thAya che te kAraNathI, maunIndravyavahAreLa jinezvara bhagavAnanA vyavahArathI vizuddhit vizuddhine karanAra evI vapataH suddhA yiA svarUpathI zuddha kriyA RSi paNa vRMdAvarAt marmavInuM dRDha Adarane kA2Ne mArgabIja che. ||2-26|| zlokArtha : dvitIya anuSThAnathI maMDUkacUrNa jevI doSahAni thAya che te kAraNathI, jinezvara bhagavAnanA vyavahArathI vizuddhine karanAra evI svarUpathI zuddha kriyA paNa dRDha Adarane kAraNe mArgabIja che. II2-26aa bhAvArtha: zloka-25mAM batAvyuM ke dvitIya svarUpazuddha anuSThAnathI kaMIka doSahAni thAya che te kAraNathI, hajI sUkSmabodhane pAmyA nathI tevA jIvone, bhagavAne batAvelA vyavahAramArgathI AcarAtI evI svarUpazuddha kriyA paNa mArganuM bIja bane che; kema ke mokSanA AzayavALA ane asagraha vagaranA evA sthUlabodhavALA paNa jIvo, jyAre AtmakalyANa arthe dezivarita ke sarvavaritanI kriyAo kare che tyAre, te zubhakriyAomAM apramAdabhAvathI karavAnI IcchArUpa dRDha Adara hoya to, te zubhakriyAo ratnatrayIrUpa mokSanuM kAraNa bane che. AthI ja apunarbaMdhaka jIvone mArganA praveza mATe vrata ApavAnI vAta zloka-17 mAM batAvela che. II2-26nA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke svarUpazuddha kriyA paNa mArganuM bIja che. tethI have bIjA prakAranI svarUpazuddha kriyAthI paNa kramasa2 jIva mokSane pAme che, te batAvatAM kahe che - gurvAjJApAratantryeNa dravyadIkSAgrahAdapi / vIryollAsakramAtprAptA, bahavaH paramaM padam / / 27 / / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra anvayArtha : 56 gurvajJApAratavyeLa gurvAzAnA pArataMtrya vaDe dravyarIkSaprajJApi dravyadIkSAnA grahaNathI paNa vIyonnAsamaMt vIryollAsanA kramathI vahava: paramaM pam prAptA: ghaNA (jIvo) 52mapadane pAmyA. II2-27 // noMdhaH = "dravyarIkSAprahArapi" mAM 'pi'thI e kahevuM che ke bhAvathI dIkSAnA grahaNathI mokSe janArA jIva to ghaNA che ja, paraMtu dravyathI dIkSAnA grahaNa vaDe paNa anukrame bhAvadIkSA pALIne paramapadane pAmanArA jIvo paNa ghaNA che. zlokArtha : gurvAzAnA pArataMtrya vaDe dravyadIkSAnA grahaNathI paNa vIryollAsanA kramathI ghaNA jIvo paramapadane pAmyA. II2-27mA bhAvArtha zloka-17mAM batAvyuM ke dhIrabuddhivALA mahApuruSo mithyAdaSTi jIvane vrata Ape che, ane mithyAdRSTine apAyela dIkSA te bhAvadIkSA nathI, paraMtu dravyadIkSA che. chatAM paNa prakRtithI bhadraka evA mithyAdaSTi jIvo saMsArathI para evA atIta tattvane pAmavAnI AkAMkSAthI dIkSA grahaNa kare che, ane gurune parataMtra rahI potAnA sthUlabodhane anurUpa saMyamajIvanamAM yatna kare che; ane te yatnathI vIrSollAsano krama jema jema vadhato jAya che, tema tema samyaktva AdinI prAptithI anukrame 52mapadane pAme che. vaLI bhAvathI gurvajJAnuM pArataMtrya apunarbaMdhakane prApta thaI zakatuM nathI, kAraNa ke gurupArataMtrya meLavavuM te samyagdarzanasvarUpa che; tethI ja mApatuSAdimunine gurvAzA pArataMtmarUpa ja samyaktva mAnela che. chatAM bhAvathI gurvAzAnA pA2taMtryanA kAraNabhUta evuM dravyathI gurvajJAnuM pArataMtrya apunarbaMdhakane hoya che. je sAdhuo "A mArA guru che" eTaluM mAtra svIkArIne potAne jarUrI hoya eTalI ja AjJAno amala kare, ane bAkI potAnI ruci pramANe karatA hoya, to tenA dvArA svIkArAtuM guru-pArataMtrya apradhAna che. jyAre ArAdhaka evo apunarbaMdhaka, "A ja guru mArA bhavanistAranuM kAraNa che," evI buddhipUrvaka gItArthagurunA vacanAnusAra ja bAhya AcaraNAo karato hoya che, paraMtu sUkSmaprajJA na hovAthI gItArthaguru AcaraNAmAM apekSita bhAvo je rIte batAve che te rIte Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 adhyAtmasvarUpAdhikAra samajI zakato nahIM hovA chatAM, dareka pravRtti gurune parataMtra rahIne ja kare che, tethI apunabaMdhakane gurupAtaMtrya pradhAnadravyarUpa che. vaLI apunarbadhakane "anAbhogabahula' kahela che, arthAt guru je kahe che, tene sthUlathI ja te samajI zake che, paraMtu temanA vacanAnusAra samyaguanuSThAna te karI zakato nathI. jyAre sUkSmaprajJAvALA mANatuSamuni jevA jIvo gurvAjJAnA paramArthane pakaDIne te ja rIte yatna kare che, mATe bhAvathI teomAM guruparataMtra che. tethI prastuta zlokamAM pradhAna dravyakAraNarUpa gurvAjJAnuM pAtaMtrya grahaNa karIne apunabaMdhakanA bIjA prakAranA anuSThAnane mokSanA kAraNarUpe sthApana karela che. [2-2mA avataraNikA - zloka-12mAM sthApana karela ke adhyAtma te jJAnakriyArUpa che. have svarUpazuddha kriyAmAM paNa jJAnakriyArUpa adhyAtma kaMIka aMzathI che, te batAvIne bIjA prakAranA anuSThAnavALA apunabaMdhaka jIvamAM paNa adhyAtma che, te sthApana karatAM kahe che - adhyAtmAbhyAsakAle'pi, kriyA kApyevamasti hi / zubhaughasaMjJAnugataM, jJAnamapyasti kiJcana / / 28 / / ato jJAnakriyArUpa-madhyAtmaM vyavatiSThate / etatpravarddhamAnaM syAnirdambhAcArazAlinAm / / 29 / / anvayArtha : vim A rIte zloka-26-27 mAM batAvyuM. e rIte 3 dhyAtmigrAsavAnepi adhyAtmanA abhyAsakALamAM paNa chApa kriyA 3ti di kaMIka paNa kriyA che ja (ane) jJAnaM 3pa jJAna paNa zumo saMsAnu ati zubha oLasaMjJAthI anugatayukta vizvana 3rita kaMIka che. ta. AthI karIne zloka-28 mAM sthApana karyuM ke adhyAtmanA abhyAsakALamAM paNa kaMIka jJAna ane kaMIka kriyA che AthI karIne, jJAnavuiM jJAna-kriyArUpa 3dhyAtma vyatikhate adhyAtma rahe che=jJAna-kriyArUpa adhyAtma che, ema nakkI thAya che. nirmArazAninAm nirdabha AcAravALAone tat A adhyAtma pravartamAnaM pravartumAna racAt thAya che. ra-28/29ll Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra pa8 zlokArca : zloka-26-27mAM batAvyuM e rIte, adhyAtmanA abhyAsakALamAM paNa kAMIka kriyA che ja ane jJAna paNa zubha oghasaMjJAthI yukta kaMIka che. adhyAtmanA abhyAsakALamAM kaMIka jJAna ane kAMIka kriyA che, AthI karIne jJAna-kriyArUpa adhyAtma nakkI thAya che, ane nirdabha AcAravALAne adhyAtma pravartumAna thAya che. [2-28/ralA bhAvArtha : zloka-27mAM batAvyuM te rIte apunabaMdhaka jIva dravyadIkSA grahaNa karIne paNa kramasara mokSane pAme che. tethI e prApta thAya ke anabaMdhakane dravyadIkSA vakhate adhyAtmano abhyAsakALa hoya che. tenA saMyamajIvanamAM te vakhate zAstrAnusArI kriyAo nahi hovA chatAM bhAvanuM kAraNa bane tevI kaMIka dravyakriyA hoya che, ane "mAre saMsArathI taravuM che mATe saMyama pALavuM joIe" te prakAranI zubha oghasaMjJAthI yukta evuM jJAna paNa tene che, je samyagdaSTinA jJAna jevA samyajJAnanuM kAraNa bane tevuM che. joke te vakhate apunabaMdhakanI mithyAtva avasthA che, tethI jJAna mithyA hoya che; to paNa samyaktvane abhimukha che, te apekSAe te samyajJAna che. tethI pAMcamA Adi guNasthAnakamAM jema jJAna-kriyArUpa adhyAtma che, tema apunabaMdhakane adhyAtmanA abhyAsakALamAM paNa kaMIka kriyA ane kaMIka jJAna che, tethI tene AMzika jJAnakriyArUpa adhyAtma siddha thAya che. arthAt pAMcamA Adi guNasthAnakamAM samyajJAna ane samyagukriyArUpa adhyAtma che, jyAre apunabaMdhakamAM samyajJAna ane samyagukriyAnA kAraNabhUta evuM dravyajJAna ane evI dravyakriyA che, tethI te rUpa adhyAtma che. adhyAtma pragaTyA pachI paNa koIne pramAdavaza kriyAmAM daMbha Ave to adhyAtma pravarlDamAna thAya nahi, paraMtu daMbharahita potAnI kSatine kSatirUpe svIkArIne saraLabhAvathI adhyAtmanI kriyA sevanAra evA apunabaMdhaka jIva vagere sarvanuM anuSThAna, uttarottara vRddhine pAmIne mokSanuM kAraNa bane che. [2-28/29ll TI -dhyAtmarakAre adhyAtmarivarUpAdhavaraH III Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 daMbhatyAgAdhikAra | matyavidhavAra || pUrva adhikAra sAthe saMbaMdha : bIjA adhikAranA chellA zlokamAM kahyuM ke nirdabha AcAravALAne adhyAtma praviddhamAna thAya che. tethI have daMbhanA tyAgano adhikAra kahe che - avataraNikA : daMbhanI anarthakAritA batAve che - dambho muktilatAvahni-rdambho rAhuH kriyAvidhau / daurbhAgyakAraNaM dambho, dambho'dhyAtmasukhArgalA / / 1 / / anvayArtha : zna: munitAtriH daMbha muktirUpI latA mATe vahni che. sumo rAhu vigho daMbha kriyArUpI caMdramAM rAhu che. madhyakAra mo durbhAgyanuM kAraNa daMbha che. zno dhyAtmisuddhAtA (ane) daMbha adhyAtmasukha mATe argalArUpa che=adhyAtma sukhane pragaTa karavAmAM aTakAvanAra che. Il3-1aaaa .. zlokArca - - daMbha muktirUpI latA mATe vahni che, daMbha kriyArUpI caMdramAM rAhu che, durbhAgyanuM kAraNa daMbha che ane daMbha adhyAtmasukhane pragaTa karavAmAM aTakAvanAra che. l3-1 bhAvArtha : jIva mokSa meLavavA yatna karato hoya che to paNa pote khoTuM karIne te khoTAne sAcA tarIke sthApana karavA je yatna kare che, te "daMbha' che. jyAre jIva daMbharUpa kaSAyane paravaza thAya che tyAre, te jIva potAnI asaMyamanI ke pramAdanI pravRttine DhAMkavA prayatna kare che. daMbharUpa A kASAyika pariNAma jIvanI muktirUpI phaLavALI saMyamarUpI latA mATe agni samAna che. arthAt mokSa mATe jIva je tapasaMyamamAM yatna kare che te muktinuM kAraNa banI zakatuM nathI. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra uo daMbha, kriyArUpI caMdra mATe rAhu samAna che. jema rAhu, caMdrane grasI nAkhe che, tema tapa-saMyamamAM yatnarUpa kriyAo daMbhanA pariNAmathI aphala bane che. ahIM kriyArUpI caMdra kahyuM tenAthI e kahevuM che ke, caMdra jema zItaLatA Ape che, tema bhagavAnanA mArganI kriyAo jIvane upazamabhAva tarapha laI jaI zItalatAno anubhava karAve che. paraMtu zAMta-prazAMtatA tarapha laI javA mATe samartha evI adhyAtmanI kriyA daMbhayukta hoya to jIvane mATe paNa anarthakArI bane che. vaLI tapa-saMyamamAM yatna hovA chatAM paNa jIvane durgatimAM rakhaDAvanAra daMbha che, mATe ja daMbha e durbhAgyanuM kAraNa che; ane sadAnuSThAnamAM yatnathI pragaTa thatA adhyAtmasukhanA prAdurbhAvamAM daMbha argalArUpa che, arthAt aTakAvanAra che. l3-1aaaa dambho jJAnAdridambholidambhaH kAmAnale haviH / vyasanAnAM suhRddambho, dambhazcauro vratazriyaH / / 2 / / anvayArtha: zno jJAnAdimotiH daMbha jJAnarUpI parvata mATe ja che, rakta vAmAna davi daMbha kAmarUpI agni mATe ghI che, rama: vyasananAM suha daMbha Apattiono mitra che, (ane) mai gaura vraya: daMbha vratarUpI lakSmIno cora che. l3-rA zlokArca - daMbha jJAnarUpI parvata mATe vaja che, daMbha kAmarUpI agni mATe ghI che, daMbha Apattiono mitra che ane daMbha vratarUpI lakSmIno cora che. 3-rA. bhAvArtha - sadasahnA vivekasvarUpa jJAnarUpI parvata para caDhIne jIva moharAjAne parAjita karavA mATe samartha bane che. paraMtu jJAnamaya vivekarUpI parvata mATe daMbha, vaja che. jema vaja parvatanA cUrecUrA karI de che tema daMbha jJAnamaya vivekarUpI parvatano nAza kare che. daMbha kAmarUpI agnimAM ghI tulya che, kAraNa ke pAMce IndriyonA viSayonA vikArane vadhu prajjavalita karanAra daMbha che. jema ke koI sAdhune saMyama grahaNa karyA pachI khAvAnI lAlasA thAya tyAre, lokamAM potAne saMyamI batAvavA mATe potAnA zarIrAdinAM kAraNo AgaLa karIne huM apavAdathI zAstravihita AhArAdi grahaNa karuM chuM, evo daMbha kare che, jethI pariNAme tenI AhArAdi lAlasAo puSTa bane che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 daMbhatyAgAdhikAra tethI teo mATe daMbha "havi' sthAnIya che; jyAre nirdabhI sAdhuo ema kahetA nathI, tethI lAlasA hovA chatAM anucitatAnI buddhithI te lAlasA puSTa banatI nathI. daMbha Apattiono mitra che. kAraNa ke sanmArgamAM pravartatI ane hitano arthI paNa jyAre daMbha seve che, tyAre te daMbhathI baMdhAyela karma strIbhava ke tiryaMcAdi gatinuM kAraNa bane che. tucchatA, mUrkhatA, avicArakatAdi doSo bahulatAe strIbhavane kAraNe ja bhavanA baLathI prApta thAya che. A doSo sanmArgamAM yatna karavAmAM vijJabhUta bane che. tiryaMcAdi gatinI prAptithI saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa paNa daMbha bane che. mATe Apattiono mitra daMbha kahela che. vaLI daMbha vratarUpI lakSmIno cora che. kema ke koI jIva tattvanI rucipUrvaka vratarUpI lakSmIne pAmyo hoya ane pAchaLathI mAna-sanmAna Adi prApta karavAnI vRttirUpa daMbhadoSa praveze, to te doSarUpI cora vratarUpI lakSmIne lUMTI le che, arthAt te daMbha vratano nAza kare che. prastuta adhikAranA pahelA ane bIjA zlokamAM daMbhanA anartha batAvyA. AthI vicAraka ane hitArthI evo sAdhaka AtmA daMbhanI anarthakAritA vicAre, sUkSma avalokana dvArA potAnA haiyAmAM anAbhoga, avicArakatA ke pramAdathI leza paNa daMbhano prAdurbhAva thayo hoya to tene samyaguM yatnapUrvaka tyAga kare, ane jJAnakriyArUpa adhyAtmamAM prayatna kare to ja te jIvamAM adhyAtma pravartumAna bane, tema bIjA adhikAranA aMtima zloka sAthe joDANa che. ll3-zA avataraNikA : daMbhanA anartho batAvIne daMbhathI karAtI sanmArganI pravRtti paNa niSphaLa che te daSTAMtapUrvaka bhAvana kare che - dambhena vratamAsthAya, yo vAJchati paraM padam / lohanAvaM samAruhya, so'bdhe: pAraM yiyAsati / / 3 / / anvayArtha : yoramena pratimAthAya je daMbha vaDe vratane grahaNa karIne je gharam vAcchati paramapadane Icche che so tohanAthaM samAhya te lohanAva para caDhIne 3ghera para thiyAti samudrano pAra pAmavAne Icche che. 3-all Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zlokArtha : 62 je daMbha vaDe vratane grahaNa karIne paramapadane Icche che, te lohanAva para caDhIne samudrano pAra pAmavAne Icche che. II3-3II bhAvArtha: jIva AtmakalyANane arthe vrata grahaNa kare che, chatAM anAdikALanA saMskArane kA2Ne vratapAlanamAM jIvanI kSati thAya che. paraMtu potAnI te khAmI lokamAM na dekhAya tevI jIvanI vRtti hovAthI pariNAme pote je doSonuM sevana kare che te apavAdarUpe batAvavA prayatna kare che. vAstavamAM ahIM daMbha ja sevAto hovAthI te vrata mokSanuM kAraNa banI zakatuM nathI. anAdikALanA saMskArane kAraNe skhalanA to thAya, paraMtu jIva prAmANika rIte potAnI kSatine kSatirUpe jue, svIkAre, ane yogya jIvane sAco mArga batAvavA yatna kare; tema ja te kahe ke 'mArA pramAdane kAraNe ja huM vrato sArI rIte zuddha vidhipUrvaka pALI zakato nathI, paraMtu mArga to sAco zuddha vidhipUrvaka pALavAno ja che, taravAno to eka mAtra A ja upAya che.' tema zuddha prarUpaNA kare. AvA jIvo vrata barAbara na pALI zake to paNa zuddha prarUpaNAthI krame karIne mokSane pAmI zake. paraMtu jo AtmavaMcanA karIne potAnI kSatine DhAMkavA yatna kare to, jema lokhaMDanI nAvathI samudra tarI zakAya nahi, tema daMbha sahita vratanA pAlanathI mokSa prApta thaI zake nahi. II3-3|| avataraNikA : daMbhathI saMyama niSphaLa che, te ja vastu anya rIte bhAvana kare che - kiM vratena tapobhirvA, dambhazcenna nirAkRtaH ? / kimAdarzena kiM dIpai-ryadyAndhyaM na dRzorgatam ? / / 4 / / anvayArtha H rUmma: cet na nirAkRtaH daMbha jo nirAkRta na karyo hoya to ruiM vratena tapomi vaTM vrata vaDe athavA tapa vaDe zuM ?tti vRzo: gaththuM na gatam jo AMkhono aMdhApo na gayo hoya to iAvazena viM TrIpa darpaNa vaDe zuM ? (athavA) dIvA vaDe zuM ?||3-4 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 daMbhatyAgAdhikAra zlokArya : jo daMbha nirAkRta na karyo hoya to, vrata vaDe athavA tapa vaDe zuM? jo AMkhono aMdhApo na gayo hoya to darpaNa vaDe zuM? athavA dIvA vaDe zuM? ll3-4ll bhAvArtha : vrata ane tapa karanAra jIva paNa prasaMge loka AgaLa ke yogya guru pAse potAnI kSati chupAvavA mATe daMbha karato hoya, ane te daMbhane kADhavA mATe yatna na kare, to tenAM vrata ane tapa nirarthaka che. jema cakSuno aMdhApo na gayo hoya to dIvAthI paNa kaMI joI zake nahi ke darpaNa sAme mUkavAthI paNa te potAnuM mukha joI zake nahi, tema daMbhane kAraNe tenI vrata ane tapanI AcaraNA AtmahitanuM kAraNa bane nahi. Il3- avataraNikA : daMbha uttama kriyAone paNa dUSita kare che te batAve che - kezalocadharAzayyA-bhikSAbrahmavratAdikam / dambhena dUSyate sarvaM, trAseneva mahAmaNiH / / 5 / / anvayArtha : sena phuva mahAmaLiH eba vaDe jema mahAmaNi (dUSita thAya che,) tema ramena daMbha vaDe vezoghara zAmikSAbrahmavratAmi kezano loca, bhUmi para zayA, bhikSAvRtti, brahmacaryanuM pAlana, vratAdi sarva TUtha sarva dUSita thAya che. ll3 paII blokArca - eba vaDe jema mahAmaNi dUSita thAya che tema daMbha vaDe kezano loca, bhUmi para zadhyA, bhikSAvRtti, brahmacaryanuM pAlana, vratAdi sarva dUSita thAya che. [3-pA bhAvArtha : jema mahAmaNimAM koI trAMsI rekhA vagere hoya to te maNinI kiMmata alpa thaI jAya che, ane ghaNI kharAba rekhAo hoya to te maNi nukasAnanuM kAraNa bane che; Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u4 adhyAtmasAra tema koI muni keza-locAdi saMyamanI kriyAo karato hoya to paNa, jo cittamAM daMbhano pariNAma paDyo hoya, to tenI kriyAo doSavALI thAya che; ane jenI ati daMbhI prakRti hoya to tenA sarva saMyamanA AcAro paNa saMsAravRddhinuM kAraNa bane che. ll3-pA avataraNikA : daMbhanuM sevana choDavuM ati duSkara che, te batAvavA mATe kahe che - sutyajaM rasalAmpaTyaM, sutyajaM dehabhUSaNam / sutyajA: kAmabhogAzca, dustyajaM dambhasevanam / / 6 / / anvayArtha : rasatIpUrca sucavuM, rempavi sugaM rasanI lampaTatA choDavI sahelI che, dehanuM bhUSaNa choDavuM saheluM che kAmamArca sutyanAra, rukSmasevanaM duryanam ane kAmabhogo choDavA sahelA che, paraMtu) daMbhasevana choDavuM duSkara che. II3-9 zlokArca - rasanuM lAmpatya choDavuM saheluM che, dehanuM bhUSaNa choDavuM saheluM che ane kAmabhogo choDavA sahelA che, paraMtu daMbhasevana choDavuM duSkara che. la-vA bhAvArtha : koI jIvane AtmakalyANanI bhAvanA thAya, to te bhAvanAnA baLathI rasalapaTaTya Adi bhAvo choDI zake che, paraMtu daMbhanuM sevana cittano dharma hovAthI choDavo ati duSkara che; mATe jIva ati sAvadhAna na thAya to daMbhano pariNAma tyajI na zake. kAraNa ke jo citta tattvathI vAsita na hoya to jagatamAM pote hIna na dekhAya tevI manovRti aMdaramAM paDelI hovAne kAraNe, jIvane daMbhano pariNAma game tyAre sparzI zake che. AthI ja daMbhano tyAga karavo duSkara che. mATe hitArthIe atyaMta sAvadhAna thaIne daMbhanA tyAga mATe yatna karavo joIe. ll3-kA avataraNikA : daMbha sevanArane zuM prApta thAya che ? te batAvatAM kahe che - Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa daMbhatyAgAdhikAra svadoSanihnavo loka-pUjA syAd gauravaM tathA / iyataiva kadarthyante, dambhena bata bAlizA: / / 7 / / anvayArtha - mena daMbha vaDe svanirnava jagatamAM potAnA doSo chUpAvavA, nopUnA tathA lokanI pUjA ane gauravaM gaurava ra thAya. vata kharekhara khedanI vAta che ke taiva ATalA ja tuccha phaLa dvArA vArnizA: bAliza jIvo=avicAraka jIvo thyane cAritranI kaSTarUpa kriyAthI kadarthanA pAme che. Il3-chA * zlokamAM prayojela para kheda darzAvavA mATe che. zlokArca - daMbha vaDe jagatamAM potAnA doSo chupAvavA, vaLI lokanI pUjA ane gaurava thAya, kharekhara khedanI vAta che ke ATalA ja tucchaphaLa dvArA avicAraka jIvo cAritranI keSTarUpa kriyAthI kadarthanA pAme che. ll3-LA bhAvArtha : jeo prakRtithI bAliza=avicAraka, che teo saMyama grahaNa karIne potAnA pramAdane daMbhathI chupAve che. tenAthI potAnA doSo pragaTa na thAya, ane pote jevA saMyamI nathI tevA saMyamI dekhAvAthI lokamAM pUjA thAya che, ane lokonAM mAnasanmAnarUpa gauravanI prApti thAya che. ATalA ja tuccha phaLa dvArA mahAkalyANanA kAraNarUpa evA saMyamane teo vyartha kare che, ane kevala saMyamanA kaSTanI kadarthanA prApta kare che. ll3-7nA avataraNikA : daMbha vaDe karIne vratanuM pAlana paNa avrata mATe ja thAya che, te vAta dRSTAMtathI bhAvana karIne bhatyAgano upadeza Ape che - asatInAM yathA zIla-mazIlasyaiva vRddhaye / dambhenAvratavRddhyarthaM, vrataM veSabhRtAM tathA / / 8 / / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 adhyAtmasAra anvayArtha : kathA 3 satInAM zataM jema asatI strIonuM (bAhya IndriyonA saMyamarUpa) zIla zItaraca va vRddha azIlanI ja vRddhi mATe thAya che, tathA vezamRtAM vrata tema sAdhuvezane dhAraNa karanArAonuM vrata mena 3vratavRdhyartha daMbha dvArA avratanI vRddhi mATe thAya che. 3-8 zlokArdha : jema asatI strIonuM bAhya IndriyonA saMyamarUpa zIla azIlanI ja vRddhi mATe thAya che, tema sAdhuvezane dhAraNa karanArAonuM vrata daMbha dvArA avratanI vRddhi mATe thAya che. Il3-8 bhAvArtha : jevI rIte asatI strIo pote zIlasaMpanna che te batAvavA mATe daMbhathI atisaMyamapUrvaka vartatI hoya che, ane koI para puruSa sAthe vAta na kare, ane vAta karatI hoya teM paNa atisaMyama rAkhIne bolatI hoya che; tethI lokone ema ja lAge ke A strI atizIlavALI che. tethI lokanA vizvAsane pAmIne potAnuM azIlapaNuM sArI rIte te strI poSI zake che. tevI ja rIte saMyamane grahaNa karyA pachI saMyamanA pariNAmane jeo vahana karI zakatA nathI, ane potAnA asaMyamane poSavA mATe lokonA dekhatAM daMbhathI saMyamanI pravRtti karatA hoya che, tevA sAdhuveSamAM rahelA daMbhIonI vratanI AcaraNA potAnA avratanI vRddhimAM ja sahAyaka thAya che. kema ke loko tenI bAhya AcaraNAthI prabhAvita thaIne tenI bhakti kare che, ane te bhakti dvArA potAno asaMyama teo sArI rIte poSI zake che. ll3-8 avataraNikA - zloka-8mAM atizaya tuccha prakRtivALA jIvone daMbha, asaMyamanI vRddhinuM kAraNa bane che te batAvyuM. have AtmArthI ane zAstra dvArA daMbhanA anarthane jANanArA jIvone paNa daMbha kadarthanAnuM kAraNa bane che, te batAvatAM kahe che - jAnAnA api dambhasya, sphuritaM bAlizA janAH / tatraiva dhRtavizvAsAH, praskhalanti pade pade / / 9 / / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 anvayArtha : rUmmasa sphurita nAnAnA ravi vAtizA: nanA: daMbhanA sphuritane=phaLane, jANanArA paNa bAliza jIvo tatra ttva tyAM ja= daMbhamAM ja dhRtavizvAsa: pare paDe pravrutti dhAraNa karelA vizvAsavALA pade pade skhalanA pAme che. II3-9 zlokArtha : daMbhatyAgAdhikAra daMbhanA phaLane jANanArA paNa bAliza jIvo daMbhamAM ja dhAraNa karelA vizvAsavALA pade pade skhalanA pAme che. ||3-9 bhAvArtha: zAstra dvArA daMbhanA svarUpane ane phaLane jANatA hovA chatAM, prakRtithI kaSAyane 52vaza hovAthI jIva daMbhamAM ja vizvAsa kare che, ane daMbhamAM ja sukhanI anubhUti kare che. tethI saMyamamArgamAM yatna karIne hita sAdhavAnI manovRtti hovA chatAM potAnuM kayAMya hInapaNuM na dekhAya tevo Azaya temane satata satAvyA kare che. tethI saMyamanA sthAnamAM paNa daMbha sevIne teo Dagale ne pagale skUlanA pAme che. ||3-9 // avataraNikA : zloka-9 mAM batAvyuM ke saMyamanA ArAdhaka jIvo paNa pade pade skhalanA pAme che, te ja vAtane vadhAre spaSTa karatAM kahe che - aho mohasya mAhAtmyaM, dIkSAM bhAgavatImapi / dambhena yadvilumpanti, kajjaleneva rUpakam / / 10 / / anvayArtha : gaddo mohasya mAhAtmya aho ! mohanuM mAhAtmya ! cavuM je kAraNathI pnabhena va pam kAjaLa vaDe jema rUpane (koI milana kare) tema tammena mAvatI TrImAM pivitrutti daMbha vaDe bhAgavatI dIkSAne paNa (jIvo) milana kare che. II3-10ll Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zlokArtha : 68 aho ! mohanuM mAhAtmya ! je kAraNathI kAjaLa vaDe jema koI rUpane malina kare, tema daMbha vaDe bhAgavatI dIkSAne paNa jIvo malina kare che. II3-10|| bhAvArtha : AtmakalyANa arthe bhAgavatI dIkSA grahaNa karyA pachI paNa jIvo potAnI saMyamapAlananI zakti hovA chatAM, pramAdane vaza thaIne niSkAraNa apavAda sevatA hoya tyAre, AtmavaMcanArUpa daMbha dvArA potAnA saMyamano nAza kare che. tethI kharekhara mohanuM mAhAtmya che ke, jema koI suMdara rUpane kAjaLa lagADIne malina kare tema suMdara evI bhAgavatI dIkSAne daMbha dvArA jIvo malina kare che. II3-10]] avataraNikA : zloka-10mAM kahyuM ke daMbha bhAgavatI dIkSAne malina kare che, te ja vAtane dRSTAMtathI batAve che - abje himaM tanau rogo, vane vanirdine nizA / granthe mauryyaM kaliH saukhye, dhamrme dambha upaplavaH / / 11 / / anvayArtha : anne hima, tanau roga, vane niH vine nizA kamaLamAM hima, zarIramAM roga, vanamAM vahni, divasamAM rAta, pratye maurya, saue liH granthamAM mUrkhatA, sukhamAM kajiyo (ane) dharme duzmaH 3pa(vaH dharmamAM daMbha upadrava che. II3-11|| zlokArtha : kamaLamAM hima, zarIramAM roga, vanamAM vahni, divasamAM rAta, graMthamAM mUrkhatA, sukhamAM kajiyo ane dharmamAM daMbha upadrava che. II3-11|| bhAvArtha : grahaNa karAyelA saMyamanI ArAdhanAno daMbha nAza kare che, te ja vAta aneka dRSTAMtothI prastuta zlokamAM batAvela che. dharmanA sevanathI niSpanna thayelA uttama bhAvono daMbha nAza karI nAMkhe che, tethI te upadravasvarUpa che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daMbhatyAgAdhikAra ahIM divase rAta upadrava che tema kahyuM, teno Azaya e che ke divase koI AMdhI caDhI hoya tenA kAraNe aMdhakAra thAya, tyAre divase paNa te rAta jevo aMdhakAra upadravarUpa che, tema dharmanI pravRttimAM daMbha upadravarUpa che. ||3-11|| 69 ata eva na yo dhartu, mUlottaraguNAnalam / yuA suzrAddhatA tamya, na tu Tmena nIvanam / / 2 / / ' anvayArtha H gata: rU AthI karIne ja=dharmamAM daMbha upadravarUpa che AthI karIne ja, ca: mUnottaramuLAnuM dhatuM na attam je jIva mUla-utta2 guNone dhAraNa karavA mATe samartha nathI, tasya suzrAddhatA yuttA, na tu rammena nIvanam tenI suzrAddhatA yogya che; paraMtu daMbha vaDe jIvana jIvavuM yogya nathI. II3-12|| zlokArtha : dharmamAM daMbha upadravarUpa che, AthI karIne ja, je jIva mUla-uttara guNone dhAraNa karavA mATe samartha nathI, tenI suzrAddhatA yogya che; paraMtu daMbha vaDe sAdhujIvana jIvavuM yogya nathI. II3-12|| bhAvArtha: zloka-11 mAM batAvyuM ke mahAanarthakArI daMbha, sanmArgamAM pravRtti karanArane paNa vAraMvAra skhalanA karAve che. AthI karIne je jIva mULaguNo ane uttaraguNone dravyathI paNa pALavA mATe samartha na hoya, tenA mATe suzrAvakapaNuM ja yogya che; paNa daMbha vaDe sAdhu thaIne rahevuM yogya nathI. ahIM vizeSa e che ke, bhAvathI mUla-uttaraguNa apunarbaMdhakamAM saMbhavatA na hovA chatAM tevA jIvane dIkSAno adhikArI kahela che, kema ke tenAmAM sthUlabodhane kAraNe bhAvanI kAraNIbhUta evI mUla-uttaraguNa viSayaka dravya AcaraNA hoya che; ane potAnA bodhane anurUpa dravyavratone seve to tenAthI vizuddhi prApta thatAM sUkSmabodhanuM ane yAvat bhAvasaMyamanuM kAraNa paNa te saMyama ja bane che. mATe tevA jIvone to saMyama hitAvaha ja che, paraMtu sUkSmabodhavALo samyagdaSTi paNa vyavahA2ne abhimata evI saMyamanI mUla-uttaraguNa viSayaka G-7 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 70 AcaraNAo na karI zake to, tenA mATe daMbhathI saMyamajIvanamAM rahI yatna karavA karatAM zrAvaka thaIne ucita pravRtti karavI yogya gaNAya. ll3-1razA avataraNikA : zloka-12 mAM kahyuM ke je muni mUla-uttaraguNane dhAraNa karavA samartha na hoya tene zrAvakapaNuM ja yukta che. tethI skUlabodhavALA apunabaMdhaka ane sUkSmabodhavALA samyagdaSTine je potAno bodha che tene anurUpa mUla-uttaraguNamAM yatna thaI zake to ja saMyamajIvanamAM rahevu ucita gaNAya, ema phalita thAya che. tethI saMvijJapAkSikano vyavaccheda thAya. tethI kahe che - parihartuM na yo liGga-mapyalaM dRDharAgavAn / saMvijJapAkSika: sa: syA-nirdambhaH sAdhusevakaH / / 13 / / anvayArtha : taramavAn ya saMyamanAM daDha rAgavALo evo je nimISa muniliMgane paNa parituM na 3 pariharavA mATe samartha nathI. sa: te nirma: sadhurova nirdabha (a) sAdhuno sevaka evo saMvinA saMvignapAkSika racAt thAya. l3-13 zlokArca - saMyamanAM daDha rAgavALo evo je muniliMgane paNa choDavA mATe samartha nathI, te nirdabha ane sAdhuno sevaka evo saMvignapAkSika thAya. l3-13 bhAvArtha - saMyamajIvananA mUla-uttaraguNa dhAraNa karavA mATe je muni asamartha hoya teNe saMyama choDIne zrAvaka thavuM ja yukta che. to paNa je muni liMga grahaNa karyA pachI mUla-uttaraguNanA viSayamAM pAlanane anurUpa tevuM sattva nahi hovAthI munijIvana pALavA mATe asamartha che, ane grahaNa karela muniliMga choDavuM te lokamAM lajjAspada che, tethI muniliMga choDavA mATe paNa je sAdhu asamartha che, Ama chatAM jene saMyamano daDha rAga che tevo je sAdhu, daMbha vagara potAnI saMyamapAlanamAM thatI truTione svIkArato ane saMyamI sAdhuonI bhakti karato saMvijJapAkSika thAya che, te ArAdhaka che. paraMtu je sAdhu mUla-uttaraguNane dhAraNa karI zakato nathI ane potAnI hInatA na Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 daMbhatyAgAdhikAra dekhAya te rIte daMbhathI pote saMyamI dekhAvA prayatna kare che, te to virAdhaka ja che. II3-1alI avataraNikA : zloka-13mAM kahyuM ke saMvijJapAkSika liMga choDavA asamartha thAya. have te saMvijJapAkSikanI saMyamanI yatanA truTita hovA chatAM je ucita pravRtti che te nirjarAnuM kAraNa bane che, te batAvatAM kahe che - nirdambhasyAvasannasyA-pyasya zuddhArthabhASiNaH / nirjarAM yatanA datte, svalpApi guNarAgiNaH / / 14 / / anvayArtha : puraNa: zuddhArthabhASaNa: nimaraca vasannaca 3Naca guNarAgI, zuddhArthabhASI, nirdabha, avasagna paNa evA AnI saMvijJapAkSikanI nyAvi yatinA nirjarA jo svalpa paNa (saMyamanI) yatanA nirjarAne Ape che. ll3-14mA zlokArca - guNarAgI, zuddhArthabhASI, nirdabha, avasanna evA paNa saMvijJapAkSikanI svalpa paNa saMyamanI yatanA nirjarAne Ape che.[3-14 bhAvArtha - guNarAgI, zuddhArthabhASI, nirdabha ane apasanna arthAt mUla-uttaraguNamAM pramAdI evA paNa saMvignapAkSikanI svalpa paNa yatanA nirjarAne kare che. kema ke teo potAnI truTione yathArtha svIkAre che, ane lokamAM potAnI truTita pravRttione saMyamarUpa dekhADavA yatna karatA nathI, tethI teo zuddhArthabhASI ane nirdabhI che. tema ja pramAdI hovA chatAM temane saMyamI sAdhu pratye bahumAna hoya che, tethI AvA saMvignapAkSikonI kAMIka thoDI paNa yatanA nirjarAnuM kAraNa bane che. ll3-14 avataraNikA - zloka-11mAM daMbhanuM anarthapaNuM batAvyuM. tethI je mUla-uttaraguNa na dhArI zake tene daMbha choDIne zrAvaka thavuM yukta che, ane kadAca muniliMga na choDI zake Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 72 to paNa daMbharahita zuddhArthabhASI thavuM joIe, te zloka-12-13-14mAM batAvyuM. have jeo liMga paNa choDatA nathI ane zuddhArthabhASI paNa banatA nathI teo kevA che ? te batAve che - vratabhArAsahatvaM ye, vidanto'pyAtmanaH sphuTam / dambhAdyatitvamAkhyAnti teSAM nAmApi pApmane / / 15 / / anvayArtha : AtmanaH vratabhArAsahatvaM sphuTam vidanto'pi potAnA vratabhAranA asahatvane= vahana karavAnA asamarthapaNAne, spaSTa jANatA evA paNa ce tammAt titvamA--Anti jeo daMbhathI (potAnAmAM) yatipaNAne kahe che, teAM nAmAvi pApnane teonuM nAma paNa pApa mATe che. 13-15NA zlokArtha: potAnA vratabhAranA vahana karavAnA asamarthapaNAne spaSTa jANatA evA paNa jeo daMbhathI potAnAmAM yatipaNAne kahe che, teonuM nAma paNa pApa mATe che. ||3-15 // bhAvArtha : je munio potAnA saMyamane sArI rIte vahana nathI karI zakatA, ane pote potAnA vratabhAranA vahana ka2vAnA asamarthapaNAne jANatA hovA chatAM paNa, lokamAM khyAti meLavavA mATe ane pote hIna na dekhAya te mATe, daMbhathI pote sAdhu che tema kahe che, tevA veSamAtrathI saMyamI evA daMbhI sAdhunuM nAma levuM paNa pApa che. II3-15]aa avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke je loko saMyamanA bhArane vahana karI zakatA nathI teo daMbhathI potAne yati kahe to teo mahApApI che, tethI prazna thAya ke vartamAnanA viSamakALamAM kevA sAdhuomAM saMyamano pariNAma che, jethI teo potAne yati mAne to doSa nathI ? te vAta vyatirekathI kahe che - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 daMbhatyAgAdhikAra kurvate ye na yatanAM, samyak kAlocitAmapi / tairaho yatinAmnaiva dAmbhikairvaJcyate jagat / / 16 / / anvayArtha : re vAvatAM 3pa sayatanAM na purvate jeo kALane ucita paNa samyaka yatanA karatA nathI, 3o aho ! smika tai: yatinA naiva na vaLyate dAMbhika evA teo vaDe yatinA nAmathI ja jagata ThagAya che. ll3-11aaaa noMdha : ahIM "vAtocitAma" mAM "ji' thI e kahevu che ke vartamAnakALane ucita na hoya tevI sUkSma yatanAo to teo karatA nathI, paraMtu vartamAna dezakALamAM thaI zake tevI ucita paNa yatanA teo karatA nathI, tevA dAMbhika sAdhuo vaDe yatinA nAmathI ja jagata chetarAya che. zlokArca - jeo kALane ucita paNa samyapha yatanA karatA nathI, aho ! dAMbhika evA teo vaDe yatinA nAmathI ja jagata ThagAya che. ll3-16nA bhAvArtha - vartamAnamAM dezakALa, saMghayaNabaLa Adi ghaNuM viSama che, tethI pUrvanA mahApuruSonA jevuM saMyamapAlana zakya nathI. to paNa vartamAnakALamAM je kAMI saMyogo che, tene ucita paNa saMyamanA samyagU pAlana mATe koI sAdhu yatna karato hoya, phakta saMyogone kAraNe ja pUrvanA mahAtmAonI jema yatna na karato hoya, to te sAdhu bhAvathI yati che. paraMtu vartamAnakALane ucita paNa samyagu yatanA je karato na hoya, ane pote yati nAmathI potAne khyAta karato hoya, to te dAMbhika yati che, ane tevA yatio vaDe A jagata ThagAya che. ll3-16nA avataraNikA : zloka-16mAM kahyuM ke, je sAdhuo kAlocita paNa samyak yatanA karatA nathI, tevA dAMbhiko vaDe A jagata ThagAya che. have teo jagatane kema Thage che ? tenuM kAraNa batAve che - Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 74 dharmItikhyAtilobhena, pracchAditanijAzravaH / tRNAya manyate vizvaM, hIno'pi dhRtakaitavaH / / 17 / / anvayArtha : gharmatithyAtitvomena "dharmI' e prakAranI khyAtinA lobha vaDe pratinigAzrava chupAvyo che potAno Azrava=asaMyamabhAva jeNe evo rInovari dhRtartava: hIna paNa daMbhI, vizva tRpAya mate vizvane tRNa tulya mAne che. [3 17ll 2 "vRtamAM "katava' zabda kapaTa arthamAM che. mATe dhAraNa karela kapaTavALo=daMbhI, evo dhRtakatavano artha che. zlokArca : "dharma' e prakAranI khyAtinA lobha vaDe chupAvyo che potAno asaMyamabhAva : jeNe evo hIna paNa daMbhI, vizvane tRNa tulya mAne che. ll3-1nA bhAvArtha : kAlocita samyapha yatanA na karatA evA asaMyamI sAdhune, pote "saMyamI che" te prakAranI khyAtinA lobhanI icchA hovAthI, potAnI hInatA lokamAM na dekhAya te mATe potAnA asaMyamanI bhAvarUpa Azravane te chupAve che. Ama, pote hIna hovA chatAM paNa daMbha dhAraNa karIne vizvane tRNavat mAne che. arthAt jagatanA badhA jIvo asaMyamI che tethI potAnI apekSAe sAmAnya che, ane pote saMyamI hovAthI pote badhAne mATe pUjanIya che, evI buddhine dhAraNa kare che. I3-1nA AtmotkarSAttato dambhI, pareSAM cApavAdataH / vajJAti niM karma, vAdhavaM yoninma: 28aaaa anvayArtha : tataH te kAraNathI=pUrvazlokamAM kahyuM ke daMbhI sAdhu dharmI tarIkenI khyAtinA lobhathI potAno Azrava chUpAve che te kAraNathI, rukSmI mAtmot reSAM 3pavIta: daMbhI potAnA utkarSathI ane paranI niMdAthI yoninaH dha dina * vaMtti yogajanmanA bAdhaka evA kaThina karmane bAMdhe che. ll3-18 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7pa daMbhatyAgAdhikAra zlokArca - pUrvazlokamAM kahyuM ke daMbhI sAdhu dharma tarIkenI khyAtinA lobhathI potAno Azrava chupAve che, te kAraNathI, daMbhI potAnA utkarSathI ane paranI niMdAthI yogajanmanA bAdhaka evA kaThina karmane bAMdhe che. ll3-18II bhAvArtha - zloka-17mAM kahyuM ke daMbhIne "dharmI' e prakAranI khyAtino lobha hovAthI pote bIjA karatAM adhika che, te batAvavAnI vRti hoya che, tethI samyapha saMyama pALanArAothI pote hIna na dekhAya te mATe susAdhuonI niMdA kare che. Ama, bIjAne hIna ane potAne mahAna batAvavAnA azubhAzayathI yogajanmanuM bAdhaka evuM kaThina karma te bAMdhe che. te karmanA kAraNe te daMbhIne janmAntaramAM saMyamaprAptinI durlabhatA thAya che. 3-18 AtmArthinA tatastyAjyo, dambho'narthanibandhanam / zuddhiH syAdRjubhUtasye-tyAgame pratipAditam / / 19 / / anvayArtha : tata: te kAraNathI= daMbhI yogajanmanuM bAdhaka kaThina karma bAMdhe che te kAraNathI, tmiyanA 3narthanivardhanam rama: tyAthI AtmArthI vaDe anarthanA kAraNabhUta daMbhano tyAga karavo joIe. (ane) gumUtaraya zuddhiH racAt RjubhUtanI saraLa jIvanI, zuddhi thAya che. rutyAyAme pratipAritam e pramANe AgamamAM kahevAyela che. ll3-1lA zlokArya : daMbhI, yogajanmanuM bAdhaka kaThina karma bAMdhe che te kAraNathI, AtmArtha vaDe anarthanA kAraNabhUta daMbhano tyAga karavo joIe; ane saraLa jIvanI zuddhi thAya che, e pramANe AgamamAM kahevAyela che. ll3-19ll bhAvArtha : bIjAne hIna ane potAne mahAna dekhADavAnI, tema ja pote thoDuM karyuM hoya tene vadhu dekhADavAnI vRtti, vagere prakAranA daMbhanA sevanathI jIva kaThina karma bAMdhe che. AthI tapa-tyAgamAM yatna karanAra paNa jIva jo daMbhane paravaza thAya to kaThina karma bAMdhe che. mATe AtmArthIne tapa-tyAga karavA chatAM paNa potAnI je Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 adhyAtmasAra bhUmikA che tenAthI adhika dekhADavAnI vRttine kAraNe, jo daMbhano prAdurbhAva thAya to mahAanarthanuM kAraNa bane, ema jANIne AtmArthIe daMbhatyAgamAM yatna karavo joIe. jeo saraLa che teo bhagavAnanA vacanane saraLatAthI yathAsthAne yoje che; ane tevo bodha na hoya to tevA saraLa AtmAo, gItArthane parataMtra rahIne paNa Agama pramANe ja pravRtti kare che; ane koI vakhate pramAdathI skUlanA thaI jAya to tevA jIvo ucita prAyazcittathI paNa zuddhi karI le che. mATe saraLa jIvonA AcArothI saMyamanI zuddhi thAya che, ema AgamamAM kahevAyuM che. ll3-1lA avatAraNikA - vAstavika rIte zuddhi bhagavAnanI AjJAthI thAya che, ane bhagavAnanI AjJA koI niyata anuSThAnanI nathI, paraMtu saraLapaNAthI te te saMyogamAM je ucita hoya te anuSThAna karavAnI ja AjJA che. tethI saraLapaNe jinAjJAno yathAsthAne viniyoga karanAranI ja zuddhi thaI zake che, te batAvavA mATe kahe che - -jinairnAnumataM kiMci-niSiddhaM vA na sarvathA / kArye bhAvyamadambhene-tyeSA''jJA pAramezvarI / / 20 / / anvayArtha - ni: sarvathA vicit ra 3numata vA na niSiddha jino vaDe sarvathA kAMI paNa anumata nathI athavA sarvathA kAMI paNa niSiddha nathI karyuM kArya utpanna thaye chate 3SNana mArga daMbha vagara vicAravuM joIe. ti paramezvara puH 3jJA e prakAranI paramezvara saMbaMdhI A AjJA che. ||3-20ll zlokArca - jino vaDe sarvathA kAMIpaNa anumata nathI athavA sarvathA kaIpaNa niSiddha nathI, paraMtu kArya utpanna thaye chate daMbha vagara vicAravuM joIe, e prakAranI paramezvara saMbaMdhI A AjJA che. I3-2nA bhAvArtha : bhagavAnanI AjJA utsarga-apavAdamaya hovAthI koI niyata ekarUpa nathI. arthAt "ekAMte Ama ja karAya tema nathI, paraMtu saMyoga pramANe parivartana karAya tevI che. AgamamAM utsargathI jenuM vidhAna che teno apavAdathI niSedha che. Ama Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 daMbhatyAgAdhikAra chatAM, utsargathI ke apavAdathI te abhimata=saMmata, hovA chatAM, svamatithI je utsarga ke apavAdanuM sevana kare te AjJAthI nirapekSa che. paraMtu daMbharahitapaNe dravyakSetranuM samyak paryAlocana karIne utsarganA sthAnamAM utsarganuM sevana ane apavAdanA sthAnamAM apavAdanuM sevana kare, to tenI pravRtti AjJAnusArI che. ane je jIva agItArtha hovA chatAM saraLa hoya te gurupArataMtrya ja svIkAre, kema ke dravyakSetranuM samyak samAlocana ka2vA mATe te asamartha che. to paNa dravyakSetrane anurUpa ucita AcaraNA te tyAre ja karI zake ke jyAre saraLatApUrvaka gItArthane parataMtra raheto hoya. ane jeo vakratA vagara bhagavAnanI AjJAne yathAsthAne joDIne utsarga ke apavAdamAM yatna kare che, teone te AcaraNAthI zuddhi thAya che. II3-20mA avataraNikA : daMbhatyAga adhikArano upasaMhAra karatAM kahe che adhyAtmaratacittAnAM, dambhaH svalpo'pi nocitaH / chidralezo'pi potasya, sindhuM laGghayatAmiva / / 21 / / anvayArtha : sindhu laghayatAm potasya nezaH pi chidra v jema samudrane ullaMghana karatAM nAvanuM leza paNa chidra (ucita nathI) tema adhyAtmaratacittAnAM svatvaH pi nmaH noSitaH adhyAtmarata cittavALAone svalpa paNa daMbha ucita nathI.II3-21|| zlokArtha H samudrane ullaMghana karatAM nAvanuM leza paNa chidra jema ucita nathI, tema adhyAtmarata cittavALAone svalpa paNa daMbha ucita nathI. II3-21|| bhAvArtha : adhyAtmamAM rata thayelA ane saMsArathI virakta thayelA evA munio paNa sAdhanA karatA hoya tyAre, utsarga-apavAdanAM sthAnomAM kyAreka pramAdane kAraNe daMbha karI le che. jema bhagavAne utsargathI nirdoSa bhikSAdinI vidhi karI che, tema viSama dravya-kSetramAM apavAdathI doSita bhikSA lAvavAnI paNa anujJA ApI che. paraMtu te apavAda saMyamavRddhinuM kAraNa hoya tyAre ja ISTa bane che. Ama chatAM anAdi abhyasta pramAdane kAraNe jIva zAtA arthe daMbha karIne apavAdanuM sevana kare che, ane manamAM vicAre ke bhagavAnanI AjJA utsarga-apavAdamaya che. A rIte saMyamajIvanamAM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdhyAtmasAra paNa kyAreka alpa paNa daMbha thAya to te ucita nathI. jema samudra taratAM nAvamAM kANuM paDe to zIghra te kANAne pUrI devAmAM na Ave to DUbavAno prasaMga prApta thAya, tema adhyAtmamAM rata evA mahAtmAone paNa kyAreka pramAdathI nAno daMbha thaI jAya, paraMtu tenI zuddhi zIdhra karavAmAM na Ave to dhIre dhIre te pramAdanI vRddhi thaIne adhyAtmarata evA paNa sAdhune duraMta saMsAramAM DUbavAno prasaMga prApta thAya che, mATe daMbhanA parivAramAM ja yatna karavo joIe. Il3-21II. avataraNikA : upasaMhAramAM dRSTAMta dvArA daMbhanA tyAgano upadeza Ape che - dambhalezo'pi mallyAdeH, strItvAnarthanibandhanam / atastatparihArAya, yatitavyaM mahAtmanA / / 22 / / anvayArtha : ma7Ineza pa : mallinAtha Adino leza paNa daMbha strItvAnarthanivandhanam strIpaNAnA anarthanuM kAraNa banyo) 3yataH AthI karIne tatvaridAraya tenA daMbhanA parihAra mATe mahatminA caMtitaDyuM mahAtmA vaDe yatna karAvo joIe. ll3-2zA zlokArca - mallinAtha Adino leza paNa daMbha strIpaNAnA anarthanuM kAraNa banyo. AthI karIne daMbhanA parihAra mATe mahAtmA vaDe yatna karavo joIe. l3-2rA bhAvArtha : pUrvabhavamAM karelA daMbhanA kAraNe tIrthakaranA AtmA evA mallikumArI ane mahAnayogI evAM brAhmI-suMdarI paNa strIpaNuM pAmyAM. Ama, ArAdhanA ghaNI hovA chatAM UMcA jIvo paNa daMbhathI paDe che mATe daMbha mahAanarthakArI che. vizeSa daMbhathI durgatinI paraMparA paNa thaI zake che. tethI AtmikaguNanA vikAsa mATe ane daMbhanA tyAga mATe mahAtmAe yathAzakti puruSArtha karavo joIe. ll3-2rA / / ityadhyAtmasAre dambhatyAgAdhikAraH ||3|| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 bhavasvarUpaciMtAadhikAra II mavaravarUpUciMtAsaMdhivAra II avataraNikA : prathama adhikAramAM adhyAtmano mahimA batAvyo, jethI yogya jIva adhyAtmane abhimukha thAya. dvitIya adhikAramAM adhyAtma padArthanuM svarUpa batAvyuM, jethI yogya jIva temAM yatnazIla bane ane tRtIya adhikAramAM AvA yatnanI saphaLatAnI cAvIrUpa nirdabhatAnI AvazyaktA batAvI. vaLI adhyAtmanI kriyAne atizayita karavA arthe vairAgyanI AvazyakatA che. tethI karIne vairAgyane atizayita karavA arthe upayogI evuM bhavanuM svarUpa aneka upamAo dvArA prastuta adhikAramAM batAvyuM che - tadevaM nirdambhAcaraNapaTunA cetasi bhavasvarUpaM saJcintyaM kSaNamapi samAdhAya sudhiyA / / rU viADadhyAtmaprasarasaraNInIdarI, -- satAM vairAgyAsthApriyapavanapInA sukhakRte / / 1 / / anvayArtha : tat te kAraNathI pUrve kahyuM ke daMbha e adhyAtmanA mArgamAM anarthanI vRddhi kare che te kAraNathI, nimbArapaTanA nirdabha AcaraNamAM hoziyAra evA jIva vaDe sudhiyA suMdara buddhi dvArA samAja kSaNavAra paNa vetara cittamAM samadhAya samAdhAna karIne mavasvarUpe bhavasvarUpane parva A rIte=AgaLa kahevAze e rIte sakhyitve vicAravuM joie.(AgaLanA zlokamAM batAvAze e prakAranI bhavasvarUpanI ciMtA kevA prakAranA sukhanuM kAraNa che? te upamAthI batAve che.) vairAcArathApriyapavanapAnA vairAgyanI AsthArUpI priya pavanathI puSTa thayelI, 31dhyAtmaprasarasaranIratnaharI adhyAtmanA vistArarUpI sarovaranA pANInI laharI sadeza pharca ciMtA A (bhavasvarUpanI) ciMtA satAM suvRttei sajjanonA sukhane mATe (thAya) che. II4-1nA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zlokArtha H 80 pUrve kahyuM ke daMbha e adhyAtmanA mArgamAM anarthanI vRddhi kare che, te kAraNathI nirdabha AcaraNamAM hoziyAra evA jIva vaDe suMdara buddhi dvArA kSaNavAra paNa cittamAM samAdhAna karIne bhavasvarUpane AgaLa kahevAze e rIte vicAravuM joIe. AgaLanA zlokamAM batAvAze, e prakAranI bhavasvarUpanI ciMtA kevA prakAranA sukhanuM kAraNa che, te upamAthI batAve che. vairAgyanI AsthArUpI priya pavanathI puSTa thayelI, adhyAtmanA vistArarUpI sarovaranA jaLanI laharI sadeza A bhavasvarUpanI ciMtA sajjanonA sukhane mATe thAya che. ||4-1|| bhAvArtha : AtmAnA ja guNonI vRddhi thAya te rIte samyag AcAronuM sevana karato jIva sarvadaMbharahita bane che, ane e rIte nirdaMbha AcAramAM paTu bane che. je jIvane saMsAranI sarva IcchAo upadrava samAna lAge che, ane puNyanA udayathI je IcchAo pUrNa thAya che te paNa AtmAnuM atAttvika svarUpa che, evuM jene bhAse che; vaLI, je AtmAmAM koIpaNa prakAranI IcchAo ja UThatI nathI, evA zuddha AtmAne ja je tattvasvarUpa mAne che, te jIva suMdara buddhivALo che. AvI suMdara buddhinI upasthitimAM paNa jIvane anAdi kALathI saMsAranA ja saMskAra dRDha thayA hovAne kAraNe, citta vAraMvAra viSayo tarapha AkarSAya che, tethI viSayo choDavAnI IcchA hovA chatAM te viSayone choDI zakato nathI. tethI kahe che ke kSaNavAra paNa "viSayothI saryuM" e mujaba vicArI bhavanA bhayAvaha svarUpanuM ciMtavana karavuM joIe. Ama ka2vAthI citta saMsAra-bhAvamAMthI nivRtta bane che ane anicchArUpa AtmabhAvamAM javA mATe tatpara bane che. have A bhavasvarUpanI ciMtA kevI che te batAve che. jIva jyAre jJAnapUrvaka kriyA kare che tyAre kriyA karatAM karatAM adhyAtmanI vRddhi thAya che, arthAt adhyAtma prasAra pAme che. adhyAtmanA A prasArane ahIM sarovara samAna kahela che. jema koI eka sarovarane kinAre koI kudaratapremI mANasa beTho hoya, te samaye maMda maMda pavana laherAto hoya tyAre pelA sarovaranA nIramAM laherIo UThatI hoya, te dazya pelA mANasane khUba ja ramya lAge che. tema jenA haiyAmAM adhyAtma sthira thayela che te jIvanA cittamAM "mAre vairAgyane Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 bhavasvarUpaciMtAadhikAra sthira karavo che" evI ruci janme che. ane vairAgyanI AvI AsthAne ahI maMda pavana sAthe sarakhAvI che. tophAnI pavanathI to sarovaramAM vamaLa utpanna thAya che, jyAre maMda pavanathI UThatI lahero ja cittane AnaMda ApI zake che. tema vairAgyaniSpattinI zraddhArUpa priya pavanathI puSTa thayelI evI adhyAtmanI ciMtA AtmakalyANanA arthI evA yogIone sukha mATe bane che. I4-15 avataraNikA : pUrvanA zlokamAM kahyuM ke bhavanA svarUpanuM ciMtavana karavuM joIe. tethI have pachInA zlokomAM judI judI upamAo dvArA bhavanuM svarUpa batAvAyuM che - upamA H 1 - saMsAra = samudra ita: kAmaurvAgnirvvalati parito duHsaha itaH / patanti grAvANo viSayagirikUTAdvighaTitAH / / ita: krodhAvarto vikRtitaTinIsaGgamakRtaH / samudra saMsAre di na mAM ca mavati.? sArA anvayArtha - rUta: A tarapha : vAmoniH duHsaha kAmarUpI urvAgni parata: tnati cAre bAjuthI baLe che. rUta: A tarapha viSayaridvighaTitA: prAvI: patti viSayarUpI parvatanA zikhara uparathI vighaTita=chUTA paDelA, paththaro paDe che. rUta: A tarapha vikRtitaTinIsamasta: ghAvarta: vikArarUpI nadInA saMgamathI utpanna thayelA krodharUpI AvartI (UThe) che taduM te kAraNathI rUha saMsAre samudra A saMsArarUpI samudramAM karaca ma ra mavati kone bhaya na thAya ? ll4-rA zlokArca - A tarapha duHsaha kAmarUpI urvAgni cAre bAjuthI baLe che, A tarapha viSayarUpI parvatanA zikhara uparathI chUTA paDelA pattharo paDe che, A tarapha vikRtirUpI nadInA saMgamathI utpanna thayelA krodharUpI AvartI UThe che, te kAraNathI A saMsArarUpI samudramAM kone bhaya na thAya ? I4-rA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvArtha : 82 koI mANasa vizALa samudramAM nAvamAM besIne jaI rahyo hoya ane acAnaka samudramAM tophAna utpanna thAya tyAre, cAre bAju jotAM samudranuM bhayAnaka svarUpa dekhAya che. samudramAM eka bAju vaDavAnala UThelo hoya, to bIjI ta2pha kinArA pAsenA parvatanA moTA zikharo parathI pattharo chUTA paDIne samudramAM paDatA hoya, to trIjI ta2pha nadInA saMgamanA sthaLe moTA Avarto utpanna thatA hoya. AvI sthitimAM vaDavAnala pAse javAthI baLIne bhasma thavAnI saMbhAvanA che, to kinArA tarapha javAthI patthara taLe dabAI javAnI saMbhAvanA che, to saMgamasthaLe javAthI AvartomAM phasAI javAthI sIdhA UMDA samudramAM ja garakAva thaI javAnI saMbhAvanA che. A rIte samudranuM AvuM bhayAvaha svarUpa buddhimAna jIva buddhimAM upasthita kare to tene atyaMta bhaya lAge che. AvI bhayAnaka sthitimAM phasAyelo jIva temAMthI nIkaLavAnA kaThina paNa upAyane sevavA taiyAra thaI jAya che. jema samudranuM svarUpa bhayAnaka che, tema saMsAranuM paNa AvuM bhayAnaka ja svarUpa che. paraMtu saMsArI jIvo bALaka jevI avicA2ka avasthAmAM rahelA hovAthI saMsArane bhayAvaharUpe samajI na zakavAne kA2Ne enAthI bhaya pAmatA nathI. AthI jyAre jIvane potAnA upazAMtabhAvavALA vAstavika svarUpano khyAla AvI jAya, ane pachI samudranI upamAthI saMsArane jue, tyAre jIvane kAma e vaDavAnala jevo bhAse che, viSayo e parvata parathI chUTA paDatA pattharo jevA bhAse che, tathA krodhAdi kaSAyo e potAnA svarUpanI vikRtirUpa nadInA saMgamane karanArA Avarto samAna bhAse che. kema ke kAmanI IcchAne kAraNe manamAM Aga pedA thAya che ane te Aga cittane bALe che. vaLI, jagatamAM rahelA viSayo cittamAM khaLabhaLATa macAvI de che, ane krodhAdi kaSAyo cittane vikArI banAve che. ahIM 'krodhaAvarta' zabdanA upalakSaNathI mAna vagere kaSAyo paNa grahaNa karavAnA che. sAmAnya rIte anukULa evA viSayonA saMparkathI jIvane satata vikArorUpa kadarthanA thatI hoya che ane pratikULa evA padArtho pratye aruci thatI hoya che, tethI ja jIva tAttvika sukhanuM vedana karI zakato nathI. joke upazAnta cittavRttirUpa tAttvika sukhano vicA2ka jIva, kadarthanA karatA evA anukULa viSayo, arucinA bhAvarUpa krodhanA Avarto, tathA kAmarUpI agnine, AtmAnA anarthanA kAraNarUpa joIne tenAthI bacavA satata yatna kare che; ane Avo jIva ja A sarvathI bacI zake che. ane A Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 bhavasvarUpaciMtAadhikAra rIte ja karelI bhavasvarUpanI ciMtA e samyak ciMtA che, bAkI to phakta zabdarUpe ja rahe che. I4-rA upamA : 2 - saMsAra = agni priyAjvAlA yatrodvamati ratisantApataralA / kaTAkSAn dhUmaughAn kuvalayadalazyAmalarucIn / / athAGgAnyaGgArA kRtabahuvikArAzca viSayAH / dahantyasminvahnau bhavavapuSi zarma kva sulabham ? / / 3 / / anvayArtha : yatra jyAM saMsArarUpI agnimAM ratisattA taratA priyAnvItA ratinA saMtApa vaDe tarala caMcaLa, evI priyArUpI vALA RRkSA kaTAkSorUpI vuvanayastarAmanavInuM kamaLanA patra jevI zyAma kAMtivALA dhUmadhAna dhUmADAnA samUhane uddhamata uThThamana kare che= pheMke che. have tavArI: viSaya: karelA che ghaNA vikAro evA viSayorUpI 3iAni 2 ane aMgorUpI vAra: aMgArAo nibhavavapuSi vo A bhavazarIrarUpI agnimAM baLe che. (AthI saMsAramAM) zarma kara sutamam sukha kyAMthI sulabha hoya? I4-all zlokArca - saMsArarUpI agnimAM ratinA saMtApa vaDe caMcaLa evI priyArUpI vALA kaTAkSorUpI kamaLanA patra jevI zyAma kAMtivALA dhUmADAnA samUhane pheMke che. have karelA che ghaNA vikAro evA viSayorUpI ane aMgorUpI aMgArAo A bhavazarIrarUpI agnimAM baLe che. AthI saMsAramAM sukha kyAMthI sulabha hoya? I4-3 bhAvArtha : saMsArane ahIM agninI upamA ApI che. ane A saMsAramAM strI jyAre ratinA pariNAmathI caMcaLa thayelI hoya che tyAre vALA jevI bane che, ane te jvALAmAMthI kaTAkSarUpI kALo dhUmADo nIkaLe che, jene kAraNe moha pAmelA jIvo tattvane joI zakatA nathI. jema koI sthAne agni pragaTelo hoya, temAMthI kALA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra dhUmADA nIkaLatA hoya, to tyAM janAra puruSane dizAno saMmoha thavAthI potAne kyAM javuM che te nakkI karI zakato nathI; tema ratinA pariNAmavALI strI jyAre kaTAkSo pheMke che, tyAre tenA hAvabhAvothI je puruSo mUMjhAI jAya che, teo sanmArgane joI zakatA nathI. vaLI A saMsAramAM jIvanuM zarIra agnimAM baLatA aMgArA jevuM che, ane viSayo paNa aMgArA jevA che. jema aMgArAmAM sukha mATe koI hAtha nAMkhe to sukha kevI rIte maLe ? tema A zarIra jIvane aneka jAtanI vyAdhi-kadarthanAthI bALI rahyuM che, tethI te aMgArA jevuM che; ane pAMceya IndriyonA viSayo jIvane satata vikAro pedA karAvIne bALI rahyA che. tethI A bhavarUpI zarIramAM sukha saMbhave nahi; mATe sukhanA arthIe saMsAranuM svarUpa vicArIne jyAM zarIra nathI, jyAM vikAro nathI ane jyAM strIonA kaTAkSothI moha pAmavAnuM sthAna nathI tevA mokSane meLavavA ja yatna karavo joIe. II4-3 upamA H 3 --saMsAra = kasAIkhAnuM. gale datvA pAzaM tanayavanitAsnehaghaTitaM / nipIDyante yatra prakRtikRpaNA: prANipazavaH / / nitAntaM duHkhArtA viSamaviSayairghAtakabhaTai rbhavaH sUnAsthAnaM tadahaha mahAsAdhvasakaram / / 4 / / anvayArtha: yatra jyAM=saMsAramAM viSamaviSacaiH ghAtama: viSama evA viSayorUpI ghAta karanArA subhaTo vaDe tanayanitAnerita paze putra-strInA snehathI ghaTita banAvelA, evA pAzane ane ratnA gaLAmAM nAMkhIne prakRtivR5nA nitAnta TurnA prApazava prakRtithI kRpaNa ane atyanta duHkhArUM evA prANIrUpI jIvarUpa, pazuone nipITIne pIDA karAya che. 3dada ! arere ! tatte kAraNathI bhava: mahIsaTdvAra sUnAthAna saMsAra mahAbhayaMkara kasAIkhAnArUpa che..4-4 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 bhavasvarUpaciMtAadhikAra zlokArca - saMsAramAM viSama evA viSayorUpI ghAta karanArA subhaTo vaDe, putra-strInA snehathI banAvelA pAzane gaLAmAM nAkhIne, prakRtithI kRpaNa ane atyaMta duHkhArta evA jIvarUpI pazuone pIDA karAya che; arere ! te kAraNathI saMsAra mahAbhayaMkara kasAIkhAnArUpa che. 4-jA bhAvArtha : jema ghAtaka bhaTo, pazune gaLe pAza nAkhIne kasAIkhAne laI jaI teno vadha kare che, tethI pazu mahApIDAne pAme che; tema A bhava paNa kasAIkhAnA samAna ja che. kema ke saMsArI jIvo pazu jevA avicAraka-kapaNa ane atyaMta duHkhArta che, saMsAravartI viSama evA viSayo ghAtaka bhaTo samAna che; tathA strI-putra Adi pratyeno sneha e pazunA gaLAmAM nAkhavAmAM AvatA pAza jevo che. AthI kasAIkhAnuM jema pazunA vadhanuM sthAna che, tema A saMsAra paNa jIvane durgatirUpa vadhasthAnamAM laI janAra che. saMsArI jIvo tattvanA avicAraka hoya che, tethI teone pazu samAna kahyA che. vaLI, saMsArI jIvo potAnA ja svArthane haMmezAM poSatA hoya che, paraMtu anya mATe ghasAvAnI vRtti saheja paNa dharAvatA hotA nathI, tethI teonI prakRti kRpaNa hoya che. vaLI, temane jyAM sudhI bAhya padArthonA svarUpanuM bhAna nathI tyAM sudhI tuccha padArthone ja bhegA karavAnI vRtti dharAvatA hoya che, je meLavavA mATenI dareka pravRttiothI zArIrika duHkhane tathA IcchAonI apUrNatAthI mAnasika duHkhane ja AmaMtre che. tethI teo duHkhArta hoya che. A rIte saMsArI jIvo pazu jevA temaja kRpaNa ane duHkhArta che. vaLI IndriyonA viSayo ativiSama che, kema ke viSayo jIvanI aMdara utsukatA pedA karIne putrAdi pratye snehanAM baMdhano bAMdhe che, ane jIvane durgatinI paraMparAmAM nAkhe che. AthI viSama evA viSayone ghAta karanArA bhaTonI= kasAIonI upamA Apela che, ane te ghAtaka bhaTa jevA viSayo, jIvarUpI pazunA gaLAmAM snehathI banAvelA pAzAne nAkhIne durgatirUpI vadhasthAnakamAM laI jAya che. tethI A saMsAra kharekhara kasAIkhAnA jevo che. I4-kA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra upamA : 4 - saMsAra = pizAca ' avidyAyAM rAtrau carati vahate mUrdhni viSamaM / kaSAyavyAlaughaM kSipati viSayAsthIni ca gale / / mahAdoSAn dantAn prakaTayati vakrasmaramukhA / na vizvAsArho'yaM bhavati bhavanaktaJcara iti / / 5 / / anvayArtha: vidyAyAM rAtrI rati avidyArUpI rAtrimAM care che-phare che, mUkti viSama pAyAnIgha vadane mastaka upara viSama evA kaSAyarUpI sarponA samudAyane vahana kare che, ane 2 viSayAsthati kSiti ane gaLAmAM viSayarUpI hADakAMne nAkhe che dhAraNa kare che vasmaramu: mahASAnuM jJAna praznati kAmarUpI vakramukhavALo mahAdoSarUpI dAMtone pragaTa kare che=mahAdoSorUpI dAMto kADhe che. 3yaM mavanazvara? A bhavarUpI pizAca na vizvAsAIH mati vizvAsane yogya nathI. II4-pA * "ti' pAdapUrti arthaka che. zlokArca - avidyArUpI rAtrimAM phare che, mastaka upara viSama evA kaSAyarUpI sarponA samudAyane vahana kare che, gaLAmAM viSayarUpI hADakAMne nAkhe che ane kAmarUpI vakramukhavALo mahAdoSarUpI dAMtone pragaTa kare che evo A bhavarUpI pizAca vizvAsane yogya nathI. II4-pA bhAvArtha : je rIte rAtrimAM vicaratA pizAcane joIne jIva bhayane pAme che, kema ke tenA mastaka upara sarpo hoya che, gaLAmAM hADakAMnI mALA hoya che tathA tenA vakra evA mukhamAMthI bhayAnaka dAMto bahAra dekhAtA hoya che; te rIte ja saMsArI jIvo avidyArUpI aMdhakAramAM bhaTakatA hoya che, viSama koTinA kaSAyone vahana karatA hoya che, viSayonI hAramALAthI gherAyelA hoya che tathA kAmavRttirUpa vakramukhamAMthI mahAdoSonA sevanarUpa dAMtone pragaTa kare che. tethI saMsArI jIvono bhava tattvathI pizAca jevo che, je tattvadRSTione dekhAya che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 bhavasvarUpaciMtAadhikAra saMsArI jIvo sAmAnya rIte saMsAramAM AvatI pratikULatAo ane anukULatAonI ja tulanA kare che ane tyAre pratikULatA duHkharUpa bhAse che ane anukULatA sukharUpa bhAse che. Ama chatAM, te anukULatAo meLavavA mATe je kleza kare che, tenA phaLarUpe ja teo durgatinAM duHkhone pAme che; tathA bhoganA anubhavakALamAM rAgAdinI je AkuLatA che te sarva temane dekhAtI nathI, phakta anukULa bhAvomAM thatA sukhamAtrane joIne saMtoSa anubhave che. jyAre tattvathI vicArIe to Atmika sukha AgaLa saMsAranuM duHkha jema pIDArUpa che, tema saMsAranuM sukha paNa te duHkha karatAM ati juduM nathI; kema ke Atmika bhAvamAM sthira thayelA jIvane koI kleza ke AkuLatAnI prApti thatI nathI ane sadgatinI paraMparA dvArA aMte mokSanI prApti thAya che. AvuM pAramArthika jJAna saMsArI jIvone nathI te ja temanI ajJAnatA hovAthI te jIvo ajJAnatArUpI rAtrimAM bhaTake che. tethI bhavarUpI pizAcane avidyArUpI rAtrimAM bhaTake che tema kahela che. jema lokone DarAvavA mATe pizAca potAnA mastaka upara sarpo rAkhe che, potAnuM AvuM DarAmaNuM svarUpa ja pizAcane priya hoya che; tema saMsArI jIvone paNa kaSAyo priya hoya che. jema sarpa haMmezAM DaMkha mAravA ja tatpara hoya che, tema kaSAyo cittane haMmezAM DaMkha mAravArUpa pIDA ja karyA kare che. vaLI pizAce lokone bhaya pedA karAvavA mATe gaLe hADakAMnI mALA nAkhe che, tema tattvaciMtakane saMsAravartI bAhya viSayo gaLe hADakAMnI mALA jevA vikarALa ja lAge che. lokone DarAvavA pizAca potAnuM mukha vada banAve che, tathA tenA be vikarALa dAMto AvA vakra mukhamAMthI bahAra pragaTa thatA hoya che, tema saMsArI jIvone kAmarUpI vakra mukha che, ane te kAmanI tRpti mATe mahApApanA sevanarUpI dAMto bahAra pragaTe che. mATe tattvathI jonArAne saMsArI jIvono bhava pizAca jevo dekhAya che. AthI ja A bhavarUpI pizAca vicArakane vizvAsayogya lAgato nathI. A rIte bhavanuM ciMtavana karavAthI, saMsArI jIvo jevI kAma-bhoganI pravRtti karavAnI manovRtti zAMta thAya che, jethI yogamArganI pravRtti daDha thaI zake che. I4-pA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra upamA : 5 - saMsAra = aTavI (jaMgala) janA labdhvA dharmadraviNalavabhikSAM kathamapi / prayAnto vAmAkSIstanaviSamadurgasthitikRtA / / viluTyante yasyAM kusumazarabhillena balinA / bhavATavyAM nAsyAmucitamasahAyasya gamanam / / 6 / / anvayArtha - thamIra gharmavigatavamAM naradhdhA koIka rIte paNa thoDAka dharmarUpI dhananI bhikSA meLavIne carcA mavadivyAM je bhavarUpI aTavImAM prayantaH 1nA prayANa karatA mANaso vImAkSaratanaviSamaristhativRttI strInA stanarUpI viSama durgamAM rahelA saMtAyelA vatinA yusumazaraminnena baLavAna evA kAmadevarUpI bhIlanA saradAra vaDe vistutyutte lUMTAya che. 3 cam mavadivyAM A bhavarUpI aTavImAM kadIyaraca gamanam na vitam sahAya vinAnA mANasane gamana=javuM, ucita nathI. I4-kA zlokArca - koIka rIte paNa thoDAka dharmarUpI dhananI bhikSA meLavIne je bhavarUpI aTavImAM prayANa karatA mANaso, strInA stanarUpI viSama durgamAM saMtAyelA baLavAna evA kAmadevarUpI bhillanA saradAra vaDe lUMTAya che, te A bhavarUpI aTavAmAM sahAya vinAnA mANasane javuM ucita nathI. II4-kA ' bhAvArtha - jema koIka bhikhArI bhIkha mAMgIne thoDuMka paNa dhana bheguM karIne khuza thato thato bhayaMkara gADha jaMgalane pAra karI sAme gAma pahoMcI javAnI AzA sAthe jaMgalamAMthI pasAra thaI rahyo hoya tyAre, te jaMgalamAMnA aMdhakAramaya durgamAM saMtAIne beThelo bhIlano saradAra tenA para acAnaka hUmalo karIne tenuM dhana lUMTI le che, tethI AvI aTavIne niHsahAya pasAra karavI yogya nathI. A rIte bhikhArInI jema keTalAka jIvo saMsAramAM paribhramaNa karatAM koIka rIte dharmazravaNAdithI dharmavRttivALA thAya che, ane AvA leza paNa dharmarUpI dhanane laIne mokSe pahoMcavAnA lakSa sAthe AnaMdita thatA thatA durgama evI A bhavarUpI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavasvarUpaciMtAadhikAra aTavImAMthI pasAra thaI rahyA hoya che tyAre, strInA stanane AzrayIne jIvamAM je kAmano pariNAma thAya che tene kAraNe dharmanI pravRttine choDIne ke dharmanI upekSA karIne bhogAdimAM pAchAM Asakta banavAthI dharmarUpI dhanane gumAvI bese che. mATe durgama evI A bhavATavImAM nipuNa evA gItArthanI sahAya laIne ja gamana karavuM joie. - ahIM vizeSa e che ke saMyama laIne ArAdhanA karatA sAdhuo paNa gItArthanI sahAya vinA jatA hoya to kAmadevarUpI bhIla vaDe lUMTAI jAya che. tethI ArAdhaka sAdhue paNa gItArthanI sahAyathI ja bhavATavImAM gamana karavuM ucita che, te prakArano Azaya che. I-kA 2 kuTila racanAvALo saMsAra dhanaM me gehaM me mama sutakalatrAdikamato / viparyAsAdAsAditavitataduHkhA api muhuH / / janA yasmin mithyAsukhamadabhRtaH kUTaghaTanA---- mayo'yaM saMsArastadiha na vivekI prasajati / / 7 / / anvayArtha : ine meM dhana mAruM che. geraM me ghara mAruM che. sutataMtram mama putra, patnI Adi mArA che. utaH vipafsAt A viparyAsathI muhu vAraMvAra sAsarivitataH 3pa ganI: AsAdita=prApta karelA, vistRta duHkhavALA paNa loko rimanuM jemAM mithyAsumamRta: mithyA sukhanA madane dhAraNa karanArA che kaI raghaTanAmayaH saMsAra A phUTa ghaTanAmaya saMsAra che. tadi tethI ahIM=saMsAramAM vivecI na prasannati vivekIpuruSa Asakta thato nathI. I4-LA zlokArdha - 5 dhana mAruM che, ghara mAruM che, putra-patnI Adi mArAM che", e viparyAsathI vAraMvAra prApta karelA vistRta duHkhavALA paNa loko jemAM miththA sukhanA madane dhAraNa karanArA che, evo phUTa ghaTanAmaya A saMsAra che. tethI saMsAramAM vivekI puruSa Asakta thato nathI. II4-7mAM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvArtha : saMsArI jIvo dhana, gha2, strI, putra Adine prApta karIne "te badhuM mAruM ja che" ema mAnatA hoya che, tathA te sarvanA hovApaNAthI ja pote saMsAramAM sukhI che evo temane garva hoya che. paraMtu pote samajI nathI zakatA ke A sarvanA hovAne kA2Ne ja saMsAramAM duHkhonI paraMparA UbhI thAya che, eTale ke pote jene kAraNe sukha mAne che te kharekhara to duHkhanuM kAraNa ja che. Ama, duHkhavALI sthitimAM paNa sukhavALI sthitino bhrama pedA thAya tevI kuTila ghaTanAvALo A saMsAra che. 90 jema koI nakalI hIrAnI camaka joyA pachI asalI hIrAne sAmAnya mAnavI pasaMda karato nathI, paraMtu hIrApArakhu vyakti asala hIrAne pArakhI zake che; tema AvA mithyAsukhane vivekI puruSa ja mithyA jANe che, ane tethI ja te sarva pratye upekSAvALo thAya che, arthAt saMsAranA bAhya padArthothI alipta bane che. ahIM vizeSa e che ke dhananA arjana, rakSaNa ane tenA nAzamAM jIvane aneka klezo prApta thAya che. dhananI prAptimAM je sukhanI buddhi che te AbhimAnika sukhamAtra che. vAstavika rIte dhanamAMthI koI bhAva AtmAne prApta thato nathI; paraMtu potAne dhana pratyenuM AkarSaNa hovAne kAraNe dhanamAM sukha thAya che, ane te ja rIte ghara, strI, putra vize paNa AbhimAnika sukha thAya che. tethI pAramArthika dRSTie te sukhane mithyAsukha kahela che. II4-7nA upamA H 6 saMsAra - jela - priyAsneho yasminnigaDasadRzo yAmikabhaTo pamaH svIyo vargo dhanamabhinavaM bandhanamiva / / madAmedhyApUrNaM vyasanabilasaMsargaviSamaM / bhavaH kArAgehaM tadiha na ratiH kvApi viduSAm / / 8 / / anvayArtha : yasmin jemAM priyAsnehaH nihasadRzaH priyAno sneha beDI samAna che. svIya: varga: yamimaTopamaH svajano pahore pahore badalAtA paheregIra samAna che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 bhavasvarUpaciMtAadhikAra ghanamamanavaM vandhanamava dhana jANe abhinava baMdhana samAna che. mahAdhyApU madarUpI gaMdA padArthothI bhareluM (ane) vyasanavinasaMviSama vyasanarUpI bilanA saMsargathI viSama evuM mA? roIM bhavarUpI kArAgRha che. taraha tethI ahIM=bhavarUpI jelamAM viduSAr thavA na ratiH vidvAnone kyAMya paNa rati thatI nathI. I4-8 zlokArca - jemAM priyAno sneha beDI samAna che, svajano pahore pahore badalAtA paheragIra samAna che, dhana jANe abhinava baMdhana samAna che tathA je madarUpI gaMdA padArthothI bhareluM che ane vyasanarUpI bilanA saMsargathI viSama che, evuM bhavarUpI kArAgRha che. tethI bhavarUpI jelamAM vidvAnone kyAMya paNa rati thatI nathI. II4-85 bhAvArtha - jelanA kedInA baMne hAthe beDI bAMdhelI hoya che tathA tene potAne paNa doraDA ke sAMkaLathI bAMdhIne khIlA sAthe bAMdhI devAmAM Ave che. ane te kedI jelamAMthI bhAgI na jAya tenuM dhyAna rAkhavA prahare prahare cokI karanArA bhaTo rAkhavAmAM Ave che. vaLI, jelanA oraDAonI bhUmi gaMdakIthI bharapUra hoya che, Thera Thera bila-dara jovA maLe che, jemAMthI sApa-uMdaraDA vagere game tyAre nIkaLavAno bhaya raheto hoya che, tethI ja kedIne tyAM kyAreya AnaMda hoto nathI. saMsAramAM paNa bhava Avo ja kArAgRha jevo che. priyAno sneha beDI jevo che. vaLI, dhana paNa beDI karatAM paNa navuM ja baMdhana che. AkhA zarIrane jema doraDAthI bAMdhavAmAM Ave che, tema dhananI AvanajAvanamAM ja jIva haMmezAM jakaDAyelo rahe che. sagAMsnehIo tenA pratyenA snehanI satata abhivyakti karatAM rahetAM hoya che, jethI AvA snehane choDIne jIva saMsAramAMthI chaTakIne bhAgI na jAya. sneharUpI baMdhana toDavAthI saMsAramAMthI mukta thaI zakAya tema che. tethI kedIne bhAgI jato aTakAvavA mATe navA navA paheregIro jevA snehIjano sadA hAjara ja hoya che. A thaI baMdhananI vAta. have kArAgRha kevuM che te kahe che. cAre bAju gaMdakIthI bharapUra evA kArAgRhamAM Thera Thera bilo dekhAtAM hoya che. tema jyAM AtmA kedI tarIke purAyo che tevI A bhavarUpI jelamAM paNa hADakAM, lohI, mAMsa, mada jevI azucio ja bharelI che. vaLI, jelamAM sApanAM bilamAMthI game tyAre sarpa bahAra, AvavAnI saMbhAvanA hoya che, tema A bhavarUpI zarIrane kAraNe jIvane zArIrika, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra mAnasika, kauTuMbika ke Arthika koIpaNa Apatti game tyAre AvI paDe che, jenA AgamanathI jIvane ghaNI pIDA sahana karavI paDe che. ahIM vizeSa e che ke saMsArI jIvo ekabIjA sAthenA saMbaMdhone lAgaNIpradhAna banAvI tene ja sukhanuM kAraNa mAne che. tethI karIne lAgaNIpratilAgaNIonA bhAva karIne potAnA ja AtmAne mohathI kadarthanA pamADe che. AvA ja kusaMskAro jIvane anAdi kALathI atizayita thatA AvyA che, ane tethI ja zAstrathI tattvane joyA pachI paNa A Teva chUTatI nathI. Ane kAraNe ja jIva saMsAranA AvA mahAbaMdhanamAMthI chUTI zakato nathI. bhavanA AvA kArAgRha samAna * bhayAnaka svarUpane jovAthI ane vicAravAthI vivekI puruSane saMsAramAM kayAMya rati hotI nathI. II4-8 upamA H 7 - saMsAra = smazAna "mahAkrodho gRdhro'nuparatizRgAlI ca capalA / smarolUko yatra prakaTakaTuzabdaH pracarati / / pradIptaH zokAgnistatamapayazo bhasma paritaH / zmazAnaM saMsArastadabhiramaNIyatvamiha kim / / 9 / / anvayArtha : yatra jyAM pra duzadhvaH ramarotUvo kaTu zabdane pragaTa karato evo kAmarUpI ghuvaDa, mahari: dhrA mahAkrodharUpI gIdha ApanA 23nuparati zAstrI ane capaLa evI anuparati nAmanI ziyALaNI pravarati phare che, zaniH pratItaH zokarUpI agni pradIpta thayelo che, parita cAre bAju upacaza. mammaapayazarUpI bhasma rAkha (nA DhagalA che evo) saMsAra tata smazAna saMsAra vistAravALuM smazAna che, tat te kAraNathI rUDha ahIM= saMsAramAM 3fmaramAyatram kim manoharapaNuM zuM che ? (arthAt kAMI nathI.) I4-lA zlokArca - jyAM kaTu zabdane pragaTa karato evo kAmarUpI ghuvaDa, mahAkrodharUpI gIdha ane capaLa evI anuparatirUpI ziyALaNI phare che, zokarUpI agni pradIpta thayelo che, Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavasvarUpaciMtAadhikAra 93 cAre bAju apayazarUpI rAkhanA DhagalA che evo saMsAra vistAravALuM smazAna che. te kAraNathI saMsAramAM manoharapaNuM zuM che ? arthAt kAMI nathI. II4-95 bhAvArtha : smazAnamAM gIdhaDAMo cakarAvA letAM dekhAya che, capaLa evI ziyALaNIo jIbha lapa lapa karatI Ama tema doDatI najare paDe che ane ghuvaDanA bhayAnaka ghukA2va saMbhaLAya che. vaLI, smazAnamAM maDadAM bALavA mATe Thera Thera agni saLagAvelo hoya che ane tene kAraNe maDadAM baLyA pachInI rAkha cAre bAju paDelI hoya che. smazAnanA AvA svarUpane kAraNe temAM kAMI suMdaratA nathI. saMsArarUpI smazAnamAM paNa AvAM ja bhaya pamADe tevAM dRzyo jovA maLe che. krodharUpI gIdhaDAMo jIvonI AjubAju ja cakarAvA letAM hoya che. vaLI, smazAnamAM jema capaLa ziyALaNIo Ama tema pharatI hoya che, tema jIvamAM IcchAnI anupati satata vartatI hoya che. IcchAonA ekadhArA pravAhane pUrNa karavA mATenI ja pravRttimAM te jIva AkuLavyAkuLa banelo rahe che. manamAM udbhavatI IcchAo ja cittane capaLa banAve che. tethI ja IcchAne capaLa ziyALaNI kahela che. vaLI, smazAnamAM saMbhaLAto ghuvaDano ghukA2va jema kaDavo lAge che, tema tattvanA ciMtakane kAmanI ceSTAo kaDavI lAge che, tethI kAmanI vRttine ghuvaDanI upamA ApI che. vaLI, saMsAramAM dhanAdino nAza thavAthI, koIno viyoga thavAthI, koInuM mRtyu thavAthI ke koI kAryanI niSphaLatA thavAthI vagere kAraNothI je zoka utpanna thAya che, te jIvane bALanAra che. smazAnamAM maDadAM bALavA mATe cAre bAju agni dekhAya che, tema saMsAramAM Avo zokAgni sarvatra pradIpta dekhAya che. vaLI, saMsAramAM thoDA ja jIvone choDIne moTA bhAganA jIvone koIka ne koIka prakAre apayaza ja maLato hoya che. Avo apayaza smazAnamAM cArebAju paDelA rAkhanA DhagalA jevo niHsAra che. Ama, smazAna jevA A saMsAramAM kAMI ja 2maNIyatA nathI. sUkSmadraSTithI avalokana karavAthI vicArakanA cittamAM saMsArane anukULa evI anAdinI vRtti upazAMta thAya che, ane adhyAtmanI vRddhi thAya che. II4-95 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra upamA H 8- saMsAra = viSavRkSa dhanAzAyacchAyApyativiSamamUrchApraNayinI / vilAso nArINAM guruvikRtaye yatsumarasaH / / phalAsvAdo yasya prakharanarakavyAdhinivaha stadAsthA no yuktA bhavaviSatarAvatra sudhiyAm / / 10 / / anvayArca - dhanAzAyachAyA 3 dhananI AzArUpI jenI chAyA paNa 3ti viSamamUrdAiyinI ativiSama evI mUrchAne pedA karanArI che, nArInAM vitAsa: sumara: nArInA vilAsarUpa jenAM phUla guruvavRtathe ghaNI vikRtine mATe thAya che. varI chatAravadi praranarathAnivahi: jenA phaLano AsvAda prakhara=ugra, evI narakanI vyAdhinA samUha samAna che. tad 3tra mavaviSato tethI ahIM bhavarUpI viSavALA vRkSamAM sudhiyAm mAthA no yuga buddhimAna puruSone AsthAruci rAkhavI, yogya nathI. I4-1nA zlokArca - * dhananI AzArUpI jenI chAyA paNa ati viSama evI mUrchAne pedA karanArI che, nArInA vilAsarUpa jenAM phUla ghaNI vikRtine mATe thAya che, jenA phaLano AsvAda ugra evI narakanI vyAdhinA samUha samAna che, tethI ahIM bhavarUpI viSavRkSamAM buddhimAnone ruci rAkhavI yogya nathI. I4-1nA bhAvArtha viSatarunI chAyA, phUla ane phaLa e traNeya viSayukta hovAthI anarthakArI che. ahIM jIvanA zarIra sAthenA saMbaMdharUpa bhavane viSataru kahela che, dhananI AzAne chAyA kahela che, strIonA vilAsane viSavRkSanAM phUla kahela che tathA viSavRkSanA phaLanA AsvAdane narakarUpI vyAdhinA samUhane lAvanAra kahela che. ahIM dhananI AzAne chAyA eTalA mATe kahela che ke dhana AtmAthI judo padArtha che, jema vRkSanI chAyA vRkSathI judI che. dhananI AzA jIvane pedA thaI te ja A saMsArarUpI viSavRkSanI chAyA jevI che. viSavRkSanI chAyAmAM besavAthI jema Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 bhavasvarUpaciMtAadhikAra ativiSama mUccha pedA thAya che, tema jIvane dhanaprAptinI AzA vartatI hoya tyAre tattvanA vicAra karavAnI taiyArI ja thatI nathI. kvacit upadeza sAMbhaLe ane paraloka arthe dharma karavAnI vRtti paNa pedA thAya, to paNa "hamaNAM huM dhana meLavI lauM ane pachI Atmahita sAdhIza" ema vicArIne samaya pasAra kare che. tethI ja dhananI AzAne ativiSama evI mUrchAne ApanArI kahela che. vaLI, viSavRkSanuM phUla jherI hovAthI te suMghavAthI jema zarIramAM ghaNI vikRti pedA thAya che, tema saMsArarUpI viSavRkSa paranA nArInA vilAsarU5 phUlanA sUMghavAthI jIvamAM mahAvikRti pedA thAya che, jene kAraNe jIva tattvamArgamAM vicAraNA karavAne samartha raheto nathI. thoDIka dharmanI pravRttivALo jIva paNa nArInA vilAsone jovAthI vikRta mAnasavALo bane che, ane pachI dharmanuM anuSThAna ke tattvanuM zravaNa karavA chatAM paNa tattvanI mahattA tathA nArInA vilAsanI niHsAratA vaccenuM aMtara pArakhI zakato nathI. bhavarUpI viSavRkSanA phaLanA AsvAdathI ugra evI narakanI vyAdhino samUha prApta thAya che. jherI phaLa khAvAthI vyaktinA zarIramAM tenuM jhera dhIme dhIme vyApatuM jAya che ane aMte mRtyune paNa AmaMtre che, tema saMsAravartI viSayonA bhogorUpI jherI phaLo khAvAthI narakAdi gatinI vyAdhio dhIre dhIre prasAra pAmatI jAya che. ahIM upalakSaNathI tiryaMcagatine paNa grahaNa karavAnI che. AvAM phaLono vAraMvAra AsvAda karavA dvArA jIva vAraMvAra narakAdi gatinI vyAdhione pAme che. tethI bhavarUpI viSavRkSanI leza paNa ruci rAkhavI e buddhimAna puruSa mATe yogya nathI. paraMtu viSavRkSathI dUra rahevA satata jAgRta banI rahevuM ucita che. I41nA 3 bhavanuM viSama svarUpa kvacit prAjyaM rAjyaM kvacana dhanalezo'pyasulabhaH / kvacijjAtisphAti: kvacidapi ca nIcatvakuyazaH / / kvacillAvaNyazrIratizayavatI kvApi na vapuH svarUpaM vaiSamyaM ratikaramidaM kasya nu bhave? / / 11 / / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 96 adhyAtmasAra anvayArtha kvacit prAjyaM rAjyaM dhyAre vizaNa 2 / 05 kvacana dhanalezo'pyasulabhaH kyAreka leza paNa dhana asulabha jJAtizyAtiH kyAreka jAtinI vRddhisucca jAti vidhi 2 nIratvAza ane vaLI kyAreka nIcatvano kuyaza vastIvAyazrIratizayavatI kyAreka atizayavALI lAvaNyarUpI lakSmInI prApti vAva na vapu kyAreka zarIra paNa nahIM tuccha zarIrane kAraNe zarIra na maLavA tulya hovuM, mane tu kharekhara bhavamAM rUdra vaiSaye rIpe AvuM viSama svarUpa vacce ratiram - kone rati karanAruM thAya ? II4-15ll zlokArca - kyAreka vizALa rAjya to kyAreka leza paNa dhana asulabha, kyAreka ucca jAti ane vaLI kyAreka nIcatvano kuyaza, kyAreka atizayavALI lAvaNyarUpI lakSmInI prApti, to kyAreka kurUpanI prApti, kharekhara bhavamAM AvuM viSama svarUpa kone rati karanAruM thAya? II4-11 bhAvArtha : saMsAramAM eka ja jIva kyAreka vizALa rAjyane prApta kare che to kyAreka leza paNa dhanane meLavI zakato nathI. vaLI kyAreka jIva ucca kuLamAM janma le che to kyAreka nIca kuLa maLavAne kAraNe kuyazane pAme che. vaLI, kyAreka zreSTha evI rUpasaMpattine meLave che, to kyAreka evuM kadarUpuM ke khoDakhAMpaNavALuM zarIra pAme che ke jANe zarIra ja na maLyA tulya sthiti gaNI zakAya. saMsAranI AvI viSama paristhitione pAmIne vicAraka jIva ja cittamAM sAco vicAra lAvI zake che, ke vartamAnamAM prApta thayelI A sthiti sadA sthAyI rahetI nathI, paraMtu puNya-pApanI vipAka avasthA sudhI ja A sthiti Take che. A kAraNathI ja vicAraka jIvane viSama svarUpavALA A bhavamAM kyAreya rati thatI nathI. II4-11 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 bhavasvarUpaciMtAadhikAra upamA H 9 - saMsAra = viSama dhAma (viSama ghara) ihoddAmaH kAmaH khanati paripaMthI guNamahImavizrAmaH pArzvasthitakupariNAmasya kalahaH / / bilAnyantaH krAmanmadaphaNabhRtAM pAmaramataM / vadAmaH kiM nAma prakaTabhavadhAmasthitisukham ? / / 12 / / anvayArthaH rUha ahIMsaMsAramAM ripaMthI (jIvano) zatrurUpa rAma rAma: uddAma= bhayAnaka, evo kAma guNamahIm guNarUpI pRthvIne anati khode che. pArzvacita pariNAmastha pAse rahelA=paDozI evA, kupariNAmano vizrAma: satata versa? kajiyo (pravarte che,) 3ntaH manmamRtAM (jIvanI) aMdaramAM pharatA evA madarUpI phaNAne dhAraNa karanArA nAgonAM ghaNAM vitAni bilo che. pAmaramataM pAmarane= avicArakane, mAnya=priya, evA pramavAritaNunuM pragaTa bhavarUpI dhAmanI= gharanI, sthitinA sukhane vAma: viM nAma? ame zuM kahIe ? (arthAt A bhavarUpI dhAmanI sthiti jarAya sukharUpa nathI.) Il4-12nA zlokArca - saMsAramAM jIvano zatrurUpa bhayAnaka evo kAma guNarUpI pRthvIne khode che, paDozI evA kupariNAmano satata kajiyo pravarte che, jIvanI aMdaramAM pharatA evA madarUpI phaNAne dhAraNa karanArA nAgonAM bilo che. avicArakane priya evA pragaTa bhavarUpI dhAmanI sthitinA sukhane ame zuM kahIe ? arthAt A bhavarUpI dhAmanI sthiti jarAya sukharUpa nathI. l4-1rA bhAvArtha : koI mANasanI potAnA gharanI bhUmine teno koI zatru khodI rahyo hoya, tathA tene koI pADozI kajiyALo maLI gayo hoya, vaLI gharamAM Thera Thera sApanAM bilo thayAM hoya, tyAre jo te mANasa vicAraka hoya to tene tevA gharamAM rahevuM gamatuM ja nathI; paraMtu avicArakane to AvuM ghara paNa sukhanuM sthAna dekhAya che. jema ghara e ApaNe mATe rahevAnuM sthAna che, tema saMsArI jIvane rahevAnuM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 adhyAtmasAra, sthAna bhava che, tethI bhavane ahIM jIvanuM dhAma kahela che; paraMtu jIvamAM vartato uddAma kAma teno zatru che. A kAmarUpI zatru AtmAnI guNorUpI bhUmine haMmezAM khodyA kare che. pAramArthika dRSTie AtmA pote guNono bhaMDAra che ane te guNo ja AtmAne rahevAnuM pAramArthika dhAma che. vaLI, bhUmine khodavAthI ghara jema nAza pAme che, tema kAmane kAraNe AtmAnA guNo paNa nAza pAme che. tethI AtmA potAnA pAramArthika guNarUpa gharamAM rahI zakato nathI. vaLI, sAmAnya rIte dareka jIva saMsAranI koIne koI vicAraNAnI pravRtti kare che, te kapariNAmarUpa che. jema paDozI gharanI bAjumAM ja rahe che, tema ja zarIramAM jIva rahe che te ja zarIrane kAraNe jIvane kupariNAma varte che; tethI A kapariNAmane jIvano paDozI jaNAvela che. ane jema koI paDozI kajiyALo maLI gayo hoya che, tema A kupariNAmo tattvanI dRSTie jIvane kleza karAvanAra ja che. vaLI, jIvamAM "huM ja sukhI chuM, huM ja moTo chuM" evA aneka prakAranA mada vartatAM hoya che. AvA madarUpI phaNAdhArI sarponAM bilo saMsAramAM ghara karIne beThAM che. bilamAMthI sarpa game tyAre nIkaLIne DaMkha mAre che, tema jIvane thatA madathI durgati ke nIca gotra je maLe che. pAmara mANasane guNono nAza karanAra zatru e zatru nathI dekhAto, tema kupariNAmane kAraNe thato kalaha e kalaharUpe nathI dekhAto, ane mada sarpa jevA hovA chatAM sarpa jevA nathI dekhAtA, tethI tene A pragaTa rIte dekhAtuM evuM bhavarUpI dhAma sukharUpa ja bhAse che. paraMtu tattvanA jonArane AvA bhavarUpI dhAmanI sthiti kyAMya sukharUpa dekhAtI nathI, paraMtu AtmAnA guNarUpI dhAmamAM ja AtmAe vasavA jevuM lAge che. II4-1dA. upamA H 10 - saMsAra = Akaro unALo tRSArtAH khidyante viSayavivazA yatra bhavinaH / karAlakrodhArkAcchamasarasi zoSaM gatavati / / smarasvedakledaglapitaguNamedasyanudinaM / bhavagrISme bhISme kimiha zaraNaM tApaharaNam / / 13 / / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 bhavasvarUpaciMtAadhikAra anvayArtha : rAtriodhAt zamasarIra zoSa matati ati ugra evA krodharUpI sUryathI zamarUpI sarovara zoSAI jAya che evo, (ane) vinam smaragnettavatapunameri pratidina kAmarUpI parasevAnA kledathI gaLAI gayo che guNarUpI meda evo, maLe bhavISe bhayaMkara bhavarUpI unALo hote chate catra jyAM saMsAramAM, viSayavivazA tRSArtA: mavinA viSayanI vivazatArUpa tRSAthI Arta evA jIvo citte khedane pAme che. phuda tApaharaNam vim zaraNam ahIM=bhavarUpI unALAmAM, tApane haranAruM kayuM zaraNa hoI zake ? II4-13mAM zlokArya : ati ugra evA krodharUpI sUryathI zamarUpI sarovara zoSAI jAya che evo, ane pratidina kAmarUpI parasevAnA kledathI gaLAI gayo che guNarUpI meda evo, bhayaMkara bhavarUpI unALo hote chate saMsAramAM viSayanI vivazatArUpa tRSAthI Arta evA jIvo kheda pAme che te bhavarUpI unALAmAM tApane haranAruM kayuM zaraNa hoI zake?I4 13 bhAvArtha : ati AkarA evA unALAmAM sUrya paNa ati ugra tapato hovAthI sarovaranAM nIra zoSAI jAya che ane mANasane zarIra para khUba parasevo thavAthI zarIrano meda dararoja ghaTato jAya che. vaLI, Ave samaye mANasa tRSAthI Arta thavAthI AkuLavyAkuLa thaI jAya che, tevA unALAnA tApane haravA mATe zuM zaraNa hoI zake ? arthAt koI zaraNa na hoI zake. saMsAranI paNa AvI ja paristhiti che. ISTa padArtho pratyenA rAgane kAraNe tenA virodhI padArtho pratye jIvane satata dveSa hovAthI krodhane sUrya samAna batAvyo che. sUryanA tApathI jema sarovaranAM nIra sukAI jAya che, tema krodhane kAraNe AtmAmAM raheluM zamarUpI sarovara zoSAI jAya che. vaLI, jema medane kAraNe zarIra puSTa dekhAya che tema guNane kAraNe AtmA puSTa dekhAya che; paraMtu unALAmAM parasevo thavAthI roja roja meda jema gaLato jAya che, tema jIvamAM satata pravartatI kAmavAsanA aneka jAtanI duSTa vRttio pedA karIne AtmAnA guNono pratidina nAza kare che. vaLI, unALAmAM sarovaranAM pANI sukAI javAthI jIva tRSAthI vyAkuLa thaI jAya che, tema krodharUpI sUryathI zamarUpI sarovara sukAI javAthI viSayane vivaza Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 adhyAtmasAra banelA saMsArI jIvo viSayo meLavavA rUpa tRSAthI pIDita thAya che. AvA tRSAthI Arta jIvane A sthitimAM pANIthI bharapUra sarovara maLI jAya to jema zAMtino anubhava kare che, tema bhavarUpI unALAmAM viSayonA tRSAtura jIvane koIka rIte zamapariNAma prAdurbhAva thAya, to saMsAramAM paNa kAMIka pramANamAM svasthatAno anubhava karI zake che. e sivAya saMsAramAM unALAnA tApane haravA mATe anya koI zaraNa nathI. II4-13|| OM saMsArI jIvonI svArthavRttinuM svarUpa pitA mAtA bhrAtApyabhilaSitasiddhAvabhimato / guNagrAmajJAtA na khalu dhanadAtA ca dhanavAn / janA: svArthasphAtAvanizamavadAtAzayabhRtaH / - pramAtA kaH khyAtAviha bhavasukhasyAstu rasikaH / / 14 / / anvayArtha : pitA mAtA bhrAtA apipitA, mAtA, bhAI paNa miSitasiddho mimataH svaIcchita vastunI prApti sudhI ja mAnya che. dhanavAn ca guNagrAmajJAtA na khalu ghanavAtA ane dhanavAna mANasa guNanA samUhane jANanAro hovA chatAM dhanano dAtA nathI. nanA: svArthahAtAnizamavavAtAzayamRtaH loko svArthanI vRddhimAM satata moTA Azayane dhAraNa karanArA hoya che. OM ahIM mavasudrasya tau rasiH saMsAranA sukhanI khyAtimAM rasika evo H koNa pramAtA tattva jonAra Jastu hoya ? (arthAt koI vicA2ka bhavamAM sukhanI khyAti karavAmAM rasika na hoya.) 4-14|| zlokArtha H pitA, mAtA, bhAI paNa svaIcchita vastunI prApti sudhI ja mAnya che, ane dhanavAna mANasa guNanA samUhane jANanAro hovA chatAM dhanano dAtA nathI. loko svArthanI vRddhimAM satata moTA Azayane dhAraNa karanArA hoya che. ahIM saMsAranA sukhanI khyAtimAM rasika evo kayo vicAraka hoya ? arthAt koI vicAraka bhavamAM sukhanI khyAti karavAmAM rasika na hoya. II4-14|| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 bhavasvarUpaciMtAadhikAra bhAvArtha saMsAramAM sAmAnya rIte jIvanA pitA, mAtA ke bhAInA saMbaMdho, teo potAne jyAM sudhI upayogI che tyAM sudhI ja mAnya hoya che. potAno svArtha sadhAto hoya tyAM sudhI ja jIva pitA sAthe pitA tarIkeno vyavahAra kare che. jyAre pote svAdhIna banI jAya che, tyAre pitA Adi sAthe pahelA jevI lAgaNInI vRttithI nahIM, paraMtu phakta vyavahArathI ja jIva saMbaMdho nibhAve che. Ama thavAnuM mULa kAraNa jIvanI svArthavRtti ja che. vaLI, dhanavAna mANasa pote jANato hoya ke satpAtra mATe dhananA vyayathI lAbha ja thAya che, chatAM te dhananuM dAna karato nathI; ane kvacit kare to paNa ghaNuM ochuM kare che. ahIM paNa tenAmAM paDelI svArthavRtti ja javAbadAra che. vaLI, jIva potAnA svArthane sAdhavA mATe haMmezAM moTA AzayavALo bane che. AvA svArthamaya saMsAramAM bhavasukhanI khyAti karavAmAM koI vicAraka mANasa rasika banato ja nathI, paraMtu avicAraka mANasa ja bhavanA sukhane ghaNuM uttama kahe che. I4-14 paNaiH prANairgRhNAtyahaha mahati svArtha iha yAn / tyjtyuccailokstRnnvdghRnnstaanprthaa / / - --- viSaM svAnte vaktre'mRtamiti ca vizvAsahatikRd bhavAdityudvego yadi na gaditaiH kiM tadadhikaiH? / / 15 / / anvayArtha - 3 : arere ! phUTa ahIM saMsAramAM mahati svArthe moTo=vizeSa, svArtha hote chate yAna jeone prAdhA pachI prANarUpI zarato vaDe gRti grahaNa kare che, tAn teone 3parathA anyathA svArtha nahIM hote chate 3pRpa no nirdaya evo loka tRNavat taNakhalAnI jema 3: atyaMta tyagati tyaje che. svAtte viSe vayatre 2 3mRtam aMtaramAM viSa ane mukhamAM amRta, kRti e pramANe vizvArita vizvAsanA ghAtane karanAro (loka) che. ti ethI karIne ya bhavAn 3 na ta jo (jIvana) saMsArathI udvega na thAya to, dhaH taii: viM? adhika kahevA vaDe zuM? Il4-1pa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 102 zlokArya : ' arere ! saMsAramAM vizeSa svArtha hote chate jeone prANarUpI zarato vaDe grahaNa kare che, teone svArtha nahIM hote chate nirdaya evo loka taNakhalAnI jema atyaMta tyaje che. aMtaramAM viSa ane mukhamAM amRta, e pramANe vizvAsaghAta karanAro loka che. ethI karIne jo jIvane saMsArathI uga na thAya to, adhika kahevA vaDe zuM? I4-1paNA bhAvArtha : rAjAnA aMgarakSako potAnA prANanA bhoge paNa rAjAnI rakSA ane sevA karavAnuM vacana ApI potAnI pharaja bajAvatA hoya che, kAraNa ke teone rAjA pAsethI potAno moTo svArtha sadhAto hoya che. vaLI A ja rAjA jyAre koI zatruthI hArI javAthI kharAba paristhitimAM AvI gayo hoya, tyAre svArthI evo sevakavarga potAnA rAjAne choDIne zatru rAjAnuM zaraNa le che. Ama, potAnA prANanA bhoge mAlikanuM rakSaNa karavAnA vacanane Apato evo paNa sevaka, have potAno svArtha nahIM sadhAtAM rAjAne tRNanI jema ja choDIne cAlyo jaIne, zatru rAjA pAsethI potAno svArtha sadhAto hovAthI tenuM dAsatva svIkAre che. vaLI, A svArthane kAraNe ja potAnA zatru pratye haiyAmAM vizvarUpa dveSa hovA chatAM paNa, mukhathI to amRtarUpa lAgaNI batAvIne ja potAno svArtha sAdhe che. A pramANe vizvAsaghAta karanArA loka je saMsAramAM che, te saMsAra pratye jo jIvane uga na thAya, to game teTaluM kahevA chatAM jIva sanmArgamAM pravRtti karI zakato nathI. mahAsvArthathI bharapUra evo A saMsAra tattvadaSTAne asAra lAge che, paraMtu bhavavartI tuccha padArtho pratye atizaya pratibaMdhavALA jIvane, upadeza ApavA chatAM bhava sArarUpa ja lAge che. AvA jIvo kyAreka thoDo paNa paropakAra kare to paNa, tattvadaSTinI prApti thaI na hovAthI teonI paropakAra karavAnI vRtti vivekamUlaka nathI hotI. tethI ja paropakAravRtti paNa niranubaMdha hovAne kAraNe bhavAMtaramAM jIva pharI pAcho saMsAranA tuccha padArthono saMyoga maLatAM ja svArthapradhAna banI jAya che. mATe ja saMsAravartI jIvone svArthapradhAna gaNAvyA che.II4-1pa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 bhavasvarUpaciMtAadhikAra C saMsArarUpI bhavanamAM mohanI viSama ghaTanAnuM svarUpa dRzAM prAntaiH kAntaH kalayati mudaM kopakalitairamIbhiH khinnaH syAd ghanadhananidhInAmapi guNI / / upAyaiH stutyAdyairapanayati roSaM kathamapI tyaho mohasyeyaM bhavabhavanavaiSamyaghaTanA / / 16 / / anvayArtha : | guo 3 guNIjano paNa ghanadhananighInA ghaNA dhananA nidhinI=dhanavAnonI dRza jhAnaiH prAntaH dRSTinA manohara evA khUNA vaDe rahemanajara vaDe mudde AnaMdane nayati anubhave che. kropaniauramImi: kopathI yukta (dhanavAnonI) AnA vaDe= daSTinA khUNA vaDe vrinna: racAt khinna thAya che. rastutyA savAH stutiHvakhANa, karavA vagere upAyo vaDe thApa koIpaNa rIte rouM (dhanavAnonA) roSane 3panathati dUra kare che. 3o ! Azcarya che ke rUti A pramANe=upara batAvI e pramANe, modI mohanI ru vaiSadhaTanA A viSama ghaTanA (saMsAramAM varte) che. II4-1chA zlokArya : guNavAno paNa dhanavAnonI rahemanajara vaDe AnaMdane anubhave che, kopathI yukta dhanavAnonI daSTinA khUNA vaDe khinna thAya che, vakhANa karavA vagere upAyo vaDe koIpaNa rIte dhanavAnonA roSane dUra kare che; Azcarya che ke upara batAvI e pramANe mohanI A viSama ghaTanA saMsAramAM varte che. II4-16 bhAvArtha : dhanavAna mANasanI suMdara dRSTithI guNI paNa pramoda anubhave che. sAmAnya jIvo to tevI ja vRttivALA hoya che, paraMtu guNavAnane to guNano ja pakSapAta hovA chatAM, tuccha evA dhananA svAmInI amIdaSTi ja potAnA para rahe tevuM pote Icchato hoya che. kyAreka moTo mANasa kupita thAya to tenI stuti Adi karI tenA roSane dUra karavA prayatna kare che. ahIM "gura" zabdathI je AtmAe thoDI uttama prakRti meLavI che ane saMsAranA svarUpane jANyuM che tevA jIvane grahaNa karavAnA che. Ama chatAM, haju teno Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 104 moha sarvathA gayo nathI ane tethI ja te paNa dhanathI moTA banelA lokonI prasannatAaprasannatAthI khuza ke nAkhuza thAya che. Ama, jIva guNasaMpatti dharAvato hovA chatAM potAnA AtmA 52 rahelA mohanA sAmrAjyane kAraNe dravyasaMpatti tarapha ja jIvanuM AkarSaNa rahe che. AvI viSama ghaTanAvALA saMsArane joIne kayA buddhimAnane saMsAra sArarUpa lAge ? l4 16 OM saMsAramAM bAhya saMyoga pratye sukhabuddhi thavAnuM kAraNa priyA prekSA putro vinaya iha putrI guNarativivekAkhyastAtaH pariNatiranindyA ca jananI || vizuddhasya svasya sphurati hi kuTumbaM sphuTamidaM / bhave tanno dRSTaM tadapi bata saMyogasukhadhIH / / 17 / / anvayArtha : haiM ahIM=bhavamAM premA priya prekSA e priyA che, vinayaH putraH vinaya e putra che, muLarati: putrIH guNarati e putrI che, viveAdraH tAtaH viveka nAmano pitA che ninyA 6 ratiH nananI ane aniMdya pariNati e mAtA che. vizuddhaya svaca vizuddha evuM potAnuM=AtmAnuM hatuM tam hiM durmAM rati A pragaTa ja kuTuMba (aMtaramAM) sphurAyamAna thAya che. (to paNa) mave tad na tRSTa bhavamAM te nathI dekhAtuM. taSi te kAraNathI paNa saMyogasudhI (jIva) saMyogamAM sukhanI buddhivALo che. II4 17] * ahIM di' va' kAra arthaka che ane vata' kheda arthamAM vaparAyela avyaya che. zlokArtha : bhavamAM prekSA e priyA che, vinaya e putra che, guNarati e putrI che, viveka nAmano pitA che ane aniMdya pariNati e mAtA che. vizuddha evuM AtmAnuM A pragaTa ja kuTuMba aMtaramAM skurAyamAna thaI rahyuM che, to paNa bhavamAM te dekhAtuM nathI; te kAraNathI paNa jIva saMyogamAM sukhanI buddhivALo che. II4-17nA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 bhavasvarUpaciMtAadhikAra bhAvArtha : saMsArI jIvane jema priyA, putra, putrI, pitA, mAtA AdinA saMbaMdhovALuM bAhya kuTuMba che, tema ahIM jIvanuM aMtaraMga kuTuMba batAvyuM che; paraMtu jIvane te aMdarathI skurAyamAna thatuM hovA chatAM dRSTithI dekhAtuM na hovAthI bAhya saMyogomAM ja sukhabuddhivALo banelo hoya che. - tattvathI prekSA e priyAsthAnIya che. tattvAtattvanuM avalokana e prekSA che. jema priyA saMsAramAM sukhanuM kAraNa bane che, tema prekSA paNa AtmAnA guNono vikAsa karAvI sukhanuM kAraNa bane che, tethI tene jIvanI priyA kahI che. vaLI jIvano prekSA sAthe saMbaMdha thavAthI guNo pratye bahumAnabhAva pragaTe che, je bahumAnabhAva vinayasvarUpa che. AthI vinayane jIvano putra kahyo che ane prekSAne kAraNe jIvamAM guNo pratye rati thAya che, mATe ja guNaratine putrI kahI che. vaLI, jema pitAthI putra pedA thAya che tema vivekathI potAnuM zuddha svarUpa pragaTa thAya che, tethI viveka pitA che. viveka e svaparanuM bhedajJAna che. vivekathI AtmAnA zuddhasvarUpanI prApti thAya che. A kAraNathI vivekane pitA kahyo che. vaLI, pitAmAtrathI putranI niSpatti thatI nathI, paraMtu mAtA-pitAnA saMyogathI putranI prApti thAya che. tema ahIM vizuddha AtmAnI prAptimAM mAtAsthAnIya jIvanI aniMdya pariNati che. jIvanI niMdya pariNatithI saMsAranA bhAva pragaTe tathA aniMdya pariNatithI sarvatra ucita pravRttio karavAnI vRtti thAya che. tethI jyAre jIvamAM bhedajJAna pragaTe che tyAre bhedajJAna rUpa viveka ane aniMdya pariNati e benA saMyogathI vizuddha evA AtmAno janma thAya che. A vizuddha AtmAnuM upara batAvela sarva kuTuMba che. saMsAra avasthAmAM paNa nizcayanayanI dRSTithI jIvanI aMdaramAM A kuTuMba hovA chatAM jIva tene joto nathI. AthI ja bAhya saMyogomAM sukhanI buddhi karIne bAhya kuTuMbane ja potAnuM kuTuMba mAne che. ahIM vizeSa e che ke vinaya ane guNarati bhAvo kaI rIte pedA thAya che, tathA viveka ane anidya pravRttithI potAnuM kharuM svarUpa kevuM prAdurbhAva thAya che, te phakta zabdanI maryAdAthI jANI zakAya tema nathI, paraMtu te zabdanuM AlaMbana laIne dhIre dhIre te pramANenA aMtaraMga bhAvone jovAno prayatna karavAmAM Ave, to ja bAhya padArthonA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 adhyAtmasAra saMyogomAM sukha mAnavAne badale aMtaraMga kuTuMbanA saMyogamAM sukhano anubhava thaI zake che. II4-17nA che saMsAramAM sukhanA asaMbhavanuM svarUpa purA premArambhe tadanu tadavicchedaghaTane / taducchede duHkhAnyatha kaThinacetA viSahate / / vipAkAdApAkAhitakalazavattApabahulA jjano yasminnasminkvacidapi sukhaM hanta na bhave / / 18 / / anvayArtha : mana mare je bhavamAM pAhita<Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 bhavasvarUpaciMtAadhikAra saMsArI jIvo paNa anAdikALathI cAra gatiomAM aneka prakAranAM duHkho veThIne majabUta cittavALA thaI gayA hoya che; tethI jema majabUta thayelo ghaDo pANI Adi padArthone dhAraNa karavA samartha bane che, tema saMsArI jIvo vartamAna bhavamAM aMtaraMga saMklezarUpa aneka duHkhone sahana karavAmAM majabUta thayelA che. te A rIte saMsArI jIva jyAre saMsAramAM koI vastunI prAptinI IcchA kare che tyAre te na maLe tyAM sudhI te arativALo bane che, ane tethI aMta:tApanA duHkhane sahana kare che. pachI jyAre puNyanA udayathI te vastu prApta thAya che tyAre te aMtaHtApa kAMIka haLavo bane che, paraMtu tyAre prApta thayelI vastunA avicchedanI IcchArUpa aMta:tApa thAya che, tyAre te paNa te sahana kare che. ane chevaTe puNya samApta thatAM vastuno uccheda thAya che tyAre navA prakArano aMta tApa pedA thavAthI duHkhane pAme che. Ama chatAM, te duHkhonI upekSA karIne bhautika sukho mATe ja prayatna karyA kare che tenuM kAraNa tene tattvanuM ajJAna che. tethI ja saMsAramAM dUra na karI zakAya tevAM duHkhone sahana karavA te kaThaNa cittavALo banI gayo che, paraMtu tattvanuM samyagu paryAlocana karavAthI mRdu cittavALA banelA mahAtmA, AvAM aMtaHtAparUpa duHkhone sahana nahIM karavAnI vRttivALA hoya che. tethI teo bAhya padArthonI IcchAone dUra karIne te duHkhothI dUra ja rahevA yatna kare che. kema ke teo jANe che ke tattvadRSTie saMsAramAM kayAMya sukha nathI. II4-18II upamA H 11 - bhava=moharAjAnI raNabhUmi .. mRgAkSIdRgbANairiha hi nihataM dharmakaTakaM, viliptA hRddezA iha ca bahulai rAgarudhiraiH / / bhramantyUcaM krUrA vyasanazatagRdhrAzca tadiyaM, mahAmohakSoNIramaNaraNabhUmiH khalu bhavaH / / 19 / / anvayArtha : rUda ahIM=saMsAramAM mRgAkSasthA: mRgAkSInIkaraNa jevI AMkhovALI strInI, dRSTirUpI bANo vaDe gharmavaM dharmarUpI sainya niharta haNAyeluM che. phuda 9 ane ahIM= saMsAramAM deza: hRdayarUpI deza vahunaiH rAdhe ghaNA rAgarUpI lohI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 108 vaDe vinitI kharaDAyelo che. jhaLuM =ane upara (AkAzamAM) 2 vyasanazatayDyA? krUra evA ApattirUpI seMkaDo gIdhaDAMo zramanti bhame che. tatte kAraNathI bhava: stranuM saMsAra kharekhara phartha mahAmohatoLIramArAmUmi: di mahAmoharUpI pRthvI patinI A raNabhUmi ja che. I4-1lA * "e" e mUmi' nuM vizeSaNa che. zlokArca - saMsAramAM mRgAkSInI daSTirUpI bANo vaDe dharmarUpI sainya haNAyeluM che ane saMsAramAM hRdayarUpI deza ghaNA rAgarUpI lohI vaDe kharaDAyelo che ane upara AkAzamAM dUra evAM ApattirUpI seMkaDo gIdhaDAMo bhame che. te kAraNathI saMsAra kharekhara mahAmoharUpI pRthvI patinI A raNabhUmi ja che. I4-19I bhAvArtha : raNabhUmimAM thatA yuddhane aMte abaliSTha hoya te haNAya che. tyAra pachI AkhI bhUmi rudhirathI kharaDAyelI dekhAya che. Thera Thera paDelAM maDadAMone khAvA Atura banelAM gIdhaDAMo AkAzamAM bhamatAM dekhAya che. A bhavarUpI raNabhUmimAM baliSTha evA mahAmoharUpI rAjA strInI dRSTirUpa bANo vaDe zatru evA dharmasainyano nAza kare che. jene kAraNe hRdaya rAgarUpI rudhirathI kharaDAyeluM bane che ane seMkaDo ApattirUpa gIdhaDAMo bhamatAM dekhAya che. - tattvanA bodha ane avalokanane kAraNe jIva jyAre sarvatra ucita pravRttirUpa dharma Adare che, tyAre zratadharma ane cAritradharmarUpa kriyAmAM udAtta banelA jIvano dharma paNa strInI daSTirUpa bANathI haNAya che. strInI daSTimAtra paDavAthI mohane kAraNe jIvanA cAritrarUpI guNono nAza thAya che, ane e rIte jIvanA AtmadharmarUpI guNono nAza thAya che. raNabhUmimAM zatrusainyano nAza thavAthI jema cAre bAju lohIthI kharaDAyelI bhUmi najare paDe che, tema ahIM dharmarUpI sainyano nAza thavAthI jIvanuM hRdaya rAgarUpI lohIthI kharaDAya che. vaLI, raNabhUmimAM Thera Thera maDadAM paDelAM hoya che, jene khAvA Atura evAM gIdhaDAMo upara AkAzamAM cakkara mAratAM hoya che, tema ahIM dharmano nAza thavAthI jIvanI AsapAsa zArIrika, kauTuMbika, Arthika vagere seMkaDo ApattiorUpa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 bhavasvarUpaciMtAadhikAra gIdhaDAMo pharatAM dekhAya che, arthAtu jIvane koIne koI Apatti kanaDagata pamADatI ja hoya che. Ama, A bhava mahAmoharUpI rAjAnI raNabhUmi jevo che, kema ke prAyaH karIne jIvane janmatAMnI sAthe ja mohanA pariNAmo hoya che. bhavanI AvI bhayAnaka sthiti joIne jIva bhavathI udvigna bane che, tethI tenAthI chUTavAnA upAyanuM sabhya paryAlocana karavA udyamI bane che. I4-19ll 63 saMsArI jIvamAM vartatA mohanA unmAdanuM svarUpa hasanti krIDanti kSaNamatha ca khidyanti bahudhA / rudanti krandanti kSaNamapi vivAdaM vidadhate / / palAyante modaM dadhati parinRtyanti vivazA / bhave mohonmAdaM kamapi tanubhAjaH parigatAH / / 20 / / anvayArtha : kSatti kaDatti sAm kSaNabhara hase che, krIDA kare che. 3tha 12 ane vaLI vahudhA rivratti vadhu bhAge kheda kare che, tti tti samaja kSaNamAM paNa raDe che, kaMdana kare che. vivAraM vighate (ane) vivAda=kajiyo kare che. pAyane (UbhA thaIne) palAyana thAya che. moTuM rAti (koI ramya padArthane pAmIne) AnaMdane dhAraNa kare che. vivaza: gharanRtyanti (viSayone) vivaza jIvo (viSayone prApta karIne) nAce che. mane bhavamAM mA koIpaNa moTobhAvaM paritA: mohanA unmAdane pAmelA tanumAna: zarIradhArI jIvo che. ll4-20nA zlokArca - kSaNabhara hase che, krIDA kare che ane vaLI vadhu bhAge kheda kare che. kSaNamAM paNa raDe che, kaMdana kare che ane vivAda kare che. UbhA thaIne palAyana thAya che, koI ramya padArthane pAmIne AnaMdane dhAraNa kare che ane viSayone vivaza evA jIvo viSayone prApta karIne nAce che. bhavamAM koIpaNa mohanA unmAdane pAmelA zarIradhArI jIvo che. II4-2mA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvArtha: 110 saMsArI jIvonI hasavA AdinI kriyAo mohanA unmAdasvarUpa ja che. hasavAnI ke raDavAnI, krIDA karavAnI ke caMdana ka2vAnI kriyAo kSaNabhara ja kare che, jyAre A saMsArI jIvo khedane ghaNI vadhu vAra pAmatA hoya che; tathA paraspara anya jIvo sAthe haMmezAM vAdivavAda karatA ja hoya che. saMsArI jIvo viSayone vivaza hoIne viSayone meLavavA ahIMtahIM doDadhAma karatA hoya che, tathA tenI prAptithI AnaMdathI nAcatA hoya che. bhavamAM zarIradhArI jIvo mohanA unmAdavALI AvI koIne koI kriyAo ja karatA jovA maLe che. dharmAnuSThAna karatA evA jIvo paNa prAye karIne anAdino abhyAsa hovAthI AvA ja prakAranI koIka kriyAo karatA hoya che. bhagavAnanI bhakti karavA arthe jAya che tyAre paNa vItarAganA vItarAgabhAvane joIne tenAthI atyaMta bhAvita buddhivALA thaI zakatA nathI. bhagavadbhakti ke saMyamanuM pAlana karavA jevI kriyAo paNa karatA hoya che; paraMtu temAM vItarAgatA zuM padArtha che e spaSTa na thAya, ane nigraMthapaNuM ja zreSTha-svarUpa che evI jijJAsA paNa na thAya, tyAM sudhI temanI sarva pravRttio eka yA bIjI rIte mohanA unmAdarUpe ja banatI rahe che. tethI A bhava pratye jIvo uparamAM batAvAyelAmAMthI koIpaNa prakAranA kAMIka mohanA unmAdavALA ja dekhAya che. phakta yogIo ja bhavanA AvA svarUpane joIne bhavathI vimukha buddhivALA hoya che. II4-20 // cha tattvadRSTAne potAnI bhavIDAthI thato pazcAttApa apUrNA vidyeva prakaTakhalamaitrIva kunayapraNAlIvAssthAne vidhavavanitAyauvanamiva / / aniSNAte patyau mRgadRza iva snehalaharI, bhavakrIDAvrIDA dahati hRdayaM tAttvikadRzAm / / 21 / / anvayArtha : pUrNa vidyA va apUrNa vidyAnI jema praanamaitrI va pragaTa evA khalanI maitrInI jema masyAne nayapraLAti va sabhAmAM potAnAthI ja koI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 A bhavasvarUpaciMtAadhikAra kunayanuM prarUpaNa thaI gayuM hoya tenI jema vidhavanitAthIvanam rUva vidhavA strInA yauvananI jema niute patyau mRtRza neharI rUva aniSNAta pati pratye mRgAkSInIka strInI, sneharUpa laharInI jema tAttvizAt tattvadaSTivALAone marIDAdrIDA bhavanI kriIDArUpI lajjA rati bALe che. l4-21aaaa zlokArtha : apUrNa vidyAnI jema, prakaTa evA khalanI maitrInI jema, sabhAmAM potAnAthI ja koI kunayanuM prarUpaNa thaI gayuM hoya tenI jema, vidhavA strInA yauvananI jema, aniSNAta pati pratye strInI sneharU5 laharInI jema tattvadRSTivALAonA hRdayane bhavanI kriIDAnI lajjA bALe che. II4-2vA bhAvArtha : koI vidyAsAdhaka koI vidyA sAdhI rahyo hoya ane te vidyA koIka kAraNasara pUrNa sAdhI zakyo na hoya tyAre tene ghaNuM duHkha thatuM hoya che. vaLI, pote koI hitanA AzayathI anya vyakti sAthe maitrIsaMbaMdha bAMdhyo hoya ane chevaTe khabara paDe ke te vyakti to khala-kapaTI, che tyAre tenuM hRdaya kakaLI uThe che. vaLI, jyAM vivAda cAlI rahyo hoya tevI sabhAmAM jyAre potAnAthI ja koI kunayanuM prarUpaNa thaI jAya, athavA korTa jevA sthaLe potAnAthI ja koI evI vAtanuM bhUlathI uccAraNa thaI jAya, ke je potAnA pakSane ja nukasAnakAraka thAya, tyAre te vyaktine khUba ja pastAvo thAya che. vaLI, yuvAna vaye vidhavA banelI strIne potAnuM yauvana niSphaLa jatuM jovAthI ghaNuM duHkha thAya che. vaLI, alpabuddhivALA evA potAnA pati pratye koI strInI ati snehanI abhivyaktithI, teno pati viparIta artha grahaNa kare che te samaye, te strInuM hRdaya DaMkhatuM hoya che. A ja pramANe tattvadRSTAne pote bhavamAM rahIne je bhogAdinI krIDA karI rahyo hoya che tenAthI lajjA pedA thAya che, ane tethI tenuM haiyuM satata baLI rahyuM hoya che. ahIM je jIvane, sarva sabaMdha ane sarva AkAMkSA vinAno tathA saMsArathI saMpUrNa atIta evo mokSa ja tattvarUpa bhAse che, te ja jIva tattvadaSTA che. vaLI, sarva AkAMkSAothI para evA uttama cittane dhAraNa karanArA, ane dhIre dhIre Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 112 vItarAgabhAvane vadhAratA evA sAdhupaNAne mokSanA upAyabhUta svIkAratA jIvone, tevA uttama cittanI tIvra IcchA hoya che; paraMtu potAnAmAM te mujabanuM uttama sattva AvirbhAva nahIM thayeluM hovAnA kAraNe e bhUmikAmAM pahoMcI zakatA nathI; tethI ja e bhUmikAnI viruddha evI sAMsArika bhogAdinI kriyAo temane lajjArUpa bhAse che. Ama chatAM, uttama koTinA saMyamamAM pravartI zake tevuM citta jyAM sudhI AvirbhAva na thayuM hoya tyAM sudhI, te cittane pedA karavAnA yatnarUpe saMsAramAM rahIne bhagavadbhakti Adi karatA hoya che, ane tyAre pramodane anubhave che. paraMtu zeSakALamAM jyAre karmane AdhIna rahIne bhogAdinI pravRtti kare che tenAthI temane lajjA Ave che, ane tene kAraNe temanuM haiyuM baLe che, tethI te krIDA karatA karatA paNa dhIre dhIre te krIDA nahIM karavAnA pariNAmane ja vadhu ne vadhu puSTa kare che. tethI AvuM puSTa thayeluM temanuM citta jyAre sattvanA prakarSavALuM bane che tyAre, saMsArane tRNanI jema choDavA mATe ane mahAsattvathI saMyamamAM yatna karavA mATe teo samartha bane che. II4-21/0 cha yogIone dekhAtuM bhavanuM mithyA svarUpa prabhAte saJjAte bhavati vitathA svApakalanA / dvicandrajJAnaM vA timiravirahe nirmaladRzAm / / tathA mithyArUpa: sphurati vidite tattvaviSaye / bhavo'yaM sAdhUnAmuparatavikalpasthiradhiyAm / / 22 / / anvayArtha : pramAte sakhkhAte prabhAta thaye chate svAvalanA UMghamAM thayela anubhava=UMghamAM Avela svapna vitathA mati mithyA thAya che. timiravide vA athavA timi22ogano viraha thaye chate nirmAtaSzAm nirmaLa dRSTivALAone dvipattrajJAnaM be candranuM jJAna (mithyA thAya che.) tathA te rIte vivite tattvaviSaye tattvano viSaya vidita thaye chate 35rata viciradhiyAm sAdhUnAm vikalpo zAMta thavAthI jenI buddhi sthira thaI che tevA sAdhuone ayaM mava: A bhava mithyApa: sphurati mithyArUpa sphurAyamAna thAya che. II4-22 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 bhavasvarUpaciMtAadhikAra zlokArca - prabhAta thaye chate UMghamAM Avela svapna mithyA thAya che athavA timirarogano viraha thaye chate nirmaLa dRSTivALAone dvicaMdranuM jJAna mithyA thAya che, te ja prakAre tattvano viSaya vidita thaye chate vikalpo zAMta thavAthI jenI buddhi sthira thaI che tevA sAdhuone, A bhava miththArUpa skurAyamAna thAya che. I4-rarA bhAvArtha : UMdhamAM AvatA svapnamAM je anubhavo thAya che, te prabhAta thaye chate jAgI javAthI svapnamAM joyela padArtho vAstavika nathI tema anubhavAya che. vaLI, timiranA rogane kAraNe vyaktine be caMdra dekhAtA hoya che. paraMtu roga nAbUda thavAthI tenI dRSTi nirmaLa bane che, tethI caMdra eka ja dekhAya che. pariNAme dvicaMdranuM jJAna khoTuM che ema nirNaya thAya che. te ja rIte pUrvamAM tattvanuM jJAna na hatuM tyAre saMsAranA bhogAdi padArtho sArabhUta dekhAtA hatA, paraMtu jyAre jIvane tattvaviSayaka jJAna thAya che tyAre tene thAya che ke, zarIra Adi sarva padArthothI mAro AtmA pRthaka che. tathA zarIra ane anya sarva pudgalo tathA anya jIvo paNa mArAthI pRthaka che. te sarva padArthanuM jJAna thavuM e ja mAro svabhAva che, ane te padArthonA jJAnakALamAM paNa vikAro na sparza tevo mAro upayoga ja sukhanA anubhava svarUpa che. AvuM tattvajJAna jyAre tene pragaTe che tyAre, bAhya sarva padArthomAM A sukhanAM sAdhana che ke duHkhanAM sAdhana che te rUpa tenA mithyA vikalpo zAMta thAya che, ane tenuM citta munibhAvamAM sthira thAya che. AvA munine A Akho bhava svapnanA jevo mithyA bhAse che. I4-2zA dara tatvanA bodha pUrvenI tathA paccAstrI matinuM svarUpa priyAvANIvINAzayanatanusambAdhanasukhaibhavo'yaM pIyUSairghaTita iti pUrvaM matirabhUt / akasmAdasmAkaM parikalitatattvopaniSadAmidAnImetasminna ratirapi tu svAtmani ratiH / / 23 / / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 adhyAtmasAra anvayArtha : priyAvALavILAzayanatanusakhyadhanasura priyAnI vANI, viNAno nAda, suvAnI kriyA, (potAnA zarIranI ALa-paMpALarUpa sukhone kAraNe vIrtha: ghaTata: 3 ma: amRta vaDe banelo A saMsAra che, rUti e pramANe pUrva matirabhUta pUrve (amArI) mati hatI. paraMtu) 3ramAt akasmAt parivatitatattvopaniSatAm ramAvaM jANelA tattvanA rahasyavALA amane rUAnI... have amin AmAM saMsAramAM na ratiH rati nathI. 3pa tu paraMtu rAtmini potAnA AtmAmAM ratiH rati che. I4-23. zlokArca - priyAnI vANI, vINAno nAda, suvAnI kriyA, potAnA zarIranI ALapaMpALarUpa sukhone kAraNe amRta vaDe banelo A saMsAra che, e pramANe pUrve amArI mati hatI. paraMtu akasmAta jANelA tattvanA rahasyavALA amane have saMsAramAM rati nathI, paraMtu potAnA AtmAmAM rati che. II4-23 bhAvArtha - pUrvamAM jyAre tattvano bodha na hato tyAre priyAnI vANI, vINAnA sUra, zayanAdi kriyA tathA nija zarIranI sArasaMbhALanAM sukhone kAraNe A bhava amRta jevo madhuro che evI buddhi hatI. kAraNa ke bhavamAM vartatI aneka upAdhio vacce priyAnI vANI Adi allAdanA kAraNabhUta uttama bhAvo che evI ja amArI mAnyatA hatI. paraMtu kyAreka koIka nimittanA yoge jyAre akasmAtathI amane tattvano bodha thayo che tyAre, priyAnI vANI, vINAdi bhAvo tuccha ane niHsAra lAgyA che. mATe te bhAvomAM have rati nathI ane svAtmAmAM rati thaI che, ema graMthakAra kahe che. II4-23. bhavasukhanI viSamatA ane Atmika sukhanI uttamattAnuM svarUpa dadhAnAH kAThinyaM niravadhikamAvidyakabhavaprapaJcAH pAJcAlIkucakalazavanAtiratidAH / galatyajJAnAbhre prasRmararucAvAtmani vidhau , . . cidAnandasyandaH sahaja iti tebhyo'stu viratiH / / 24 / / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 bhavasvarUpaciMtAadhikAra anvayArtha : pAgyAnIpatnarazavat pUtaLInA stanarUpI kalazanI jema nirAdham rinya avadhirahita kAThinyane dhAnA: dhAraNa karatA vidyamavaUTgrI: ajJAnane kAraNe utpanna thayelA bhavanA prapaMco ne tiratilA: ati ratine denArA nathI. manatyajJAnA ajJAnarUpI vAdaLAM gaLate chate, prakRmaro vigho 3tmana prasAra pAmatA kiraNovALo AtmArUpI caMdra hote chate sadaNa: vinindastha sahaja cidAnaMdano-jJAnanA AnaMdano, pravAha thAya che. rati semyA ethI karIne tenAthI=bhavaprapaMcathI, viratiH 3ratu virati ho. I4-24 zlokArtha : pUtaLInA sanarUpI kalazanI jema avadhirahita kAThinyane dhAraNa karatA, ajJAnane kAraNe utpanna thayelA bhavanA prapaMco ati ratine denArA nathI. ajJAnarUpI vAdaLAM gaLate chate, prasAra pAmatA kiraNovALo AtmArUpI caMdra hote chate sahaja cidAnaMdano pravAha thAya che. jethI karIne bhavaprapaMcathI virati ho. 4-24 bhAvArtha : saMsArI jIvo ajJAnane kAraNe saMsAravartI sukhomAM ja rati mANatA hoya che, paraMtu jyAre temane AvA sukhamAM vartatA aneka jAtanA mAnasika klezo dekhAvA mAMDe che, tyAre sAMsArika sukho pUtaLInA stananI peThe avadhirahita kAThinyavALA dekhAya che; arthAt jema lAkaDAnI pUtaLInAM stana kaThaNa hoya che, paraMtu vAstavika strInA stananI jevA komaLa nahIM hovAthI rati denAra nathI; tema sAMsArika sukho mAnasika klezothI yukta hovAne kAraNe kaThaNa hovAthI ati ratine denArAM nathI, tevuM vivekI jIvone dekhAya che tyAre bhogamAM temane vizeSa AnaMda prApta thato nathI. Ama, ajJAnarUpI vAdaLuM khasI javAthI kiraNonA vistArane karato evo AtmArUpI caMdra pragaTa thavAthI temAMthI cidAnaMdarUpI pravAha sahaja thAya che. tethI graMthakAra potAnI jAtane upadeza Ape che ke aneka klezavALAM sAMsArika sukhothI virati thAo. ahIM vizeSa e che ke tattvanA zravaNAdithI saMsArI jIvane khyAla AvI jAya che ke, saMsAranAM je sukho mATe pote pravRtti kare che te sukho parAdhIna ane asthira che, tathA aneka klezone aMte prApta thAya che. tethI te sukho pratye tene udAsInatAno tathA viratino bhAva thAya che. pariNAme AtmAmAM sahajarUpe caitanyarUpa AnaMda pragaTe che. II4-24 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 116 | 116 3 bhavasukhanI parAdhInatA ane aMtaraMgasukhanI svAdhInatA bhave yA rAjyazrIrgajaturagagosaGgrahakRtA / na sA jJAnadhyAnaprazamajanitA kiM svamanasi / bahiryA: preyasya: kimu manasi tA nAtmarataya stataH svAdhInaM kastyajati sukhamicchatyatha param / / 25 / / anvayArtha : mane bhavamAM je manasura sahakatA rAjazrI hAthI, ghoDA, gAyanA saMgrahathI karAyelI rAjyalakSmI che, sA te hiM ramarisa zuM potAnA manaviSayaka jJAnadhyAnaprazamanitA jJAna, dhyAna ane prathamathI janita (lakSmI) ne nathI ? yA? vihika preyaraH je bahirrAo che. vikrama manarAzuM manaviSayaka 3 tmititha: AtmaratirUpI tA: teo=strIo, nathI ? tataH tethI karIne rathaTdhana suna svAdhIna evA sukhane yA tyagati- koNa choDe ? 3 parama ti ane para=parAdhIna evA sukhane, koNa Icche ? II4-2pA zlokArya : bhavamAM je hAthI, ghoDA ane gAyanA saMgrahathI karAyelI rAjyalakSmI che te zuM potAnA manaviSayaka jJAna, dhyAna ane prathamathI janita lakSmI nathI ? je bahirTIo che (te) zuM manaviSayaka AtmaratirUpI strIo nathI ? tethI karIne svAdhIna evA sukhane koNa choDe ? ane parAdhIna evA sukhane koNa Icche? I4-2pA bhAvArtha : saMsArI jIvo hAthI, azva, gAya vagerenA saMgrahathI dhanavAna gaNAya che. vaLI strIone prApta karIne sukhI gaNAya che. jyAre AdhyAtmika starathI vicAratAM jJAna, dhyAna ane prazamane kAraNe manamAM udbhavatA bhAvo lakSmIsvarUpa ja che. vaLI, jema strI bAhya sukhanuM kAraNa bane che tema svaAtmAmAM rati aMtaraMga sukhanuM kAraNa bane che. bAhya zrI ane strI meLavavA ghaNo yatna karavo paDe che tathA te parAdhIna che, jyAre AtmAnI zrI ane strI AtmAmAM vidyamAna ja che tathA te svAdhIna che. tethI vivekI jIva AvA svAdhIna sukhane choDIne parAdhInane kema Icche ? arthAt Icche nahi. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavasvarUpaciMtAadhikAra ahIM vizeSa e che ke bAhya sukhonI prApti mATe puNyanI sahAyatA hoya che tyAre alpa prayatnathI prApya bane che, tathA puNyanA saMyoga sudhI ja TakI rahe che. vaLI, puNyano saMyoga na hoya to jIva atizaya yatna kare che chatAM tenI prAptimAM niSphaLatA maLe che. 117 paraMtu aMtaraMga saMpattine meLavavA jIva pote ja samartha che. joke kyAreka koIka evuM balavAna karma pratibaMdhaka hoya to paNa ghaNA zramane aMte prApya to bane ja che. jema ke mohanIyakarma aMtaraMga saMpatti mATe virodhIrUpe che, chatAM satata yatnane aMte tenA mATeno yatna paNa avazya phalaprada bane che. vaLI, eka vakhata A saMpattinI prApti thAya pachI temAM viyoganI saMbhAvanA rahetI nathI. tethI karIne vivekI puruSa nipuNa prajJAthI zAstranA vacanane samyag bhAvana karato, zubhAcAranA sevananA sahakArathI svAdhIna sukha mATeno yatna karIne aMte saphaLatAne meLave che. II4-25aa chu parAdhIna sukha ane svAdhIna sukhanI tulanA karIne svAdhIna sukhonI vizeSatA batAve che parAdhInaM zarma kSayi viSayakAGkSaughamalinaM / bhave bhItisthAnaM tadapi kumatistatra ramate / / budhAstu svAdhIne'kSayiNa karaNotsukyarahite / nilInAstiSThanti pragalitabhayAdhyAtmikasukhe / / 26 / / anvayArtha H mane bhavamAM parAdhIna pa2AdhIna,vikSaya pAmanAruM, viSayAz2audhamalinam viSayakAMkSAnA samudAyathI malina, mItiyAnaM bhayanuM sthAna evuM zarma sukha che. sapi to paNa matiH satra ramate kumati tyAM AnaMda pAme che. sudhAH tu paraMtu buddhimAna puruSo vadhIne svAdhIna, jJiiLa akSayI, raLautsucarahite IndriyanA aukyathI rahita, pratitamayAdhyAtmisue bhayarahita evA AdhyAtmika sukhamAM nitInA: titti atyaMta lIna rahe che. II4-26aa G-10 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 adhyAtmasAra zlokArdha : bhavamAM parAdhIna, kSaya pAmanAruM, viSayakakSAnA samudAyathI malina, bhayanuM sthAna evuM sukha che; to paNa kumati jIvo tyAM AnaMda pAme che. paraMtu buddhimAna puruSo svAdhIna, akSayI, IndriyanA sujyathI rahita, bhayarahita evA AdhyAtmika sukhamAM atyaMta lIna rahe che. l4-2vA bhAvArtha - saMsAranuM sukha bAhya viSayone AdhIna hovAthI tathA puNyanA baLathI tenI prApti thatI hovAthI parAdhIna che. vaLI prApta thayA pachI sadA TakI zake tevo saMyogajanya sukhano svabhAva ja nathI, tethI kSaya pAmanAruM che. vaLI, sAMsArika sukhonA upAyabhUta padArthone bhogavavAnI IcchA thAya che tyAre je, jIvanI bhogo bhogavavArUpa pravRtti thAya che; ane te bhogavavAnI IcchA sukharUpa nathI, paraMtu duHkharUpa che. kema ke bhogavavAnI IcchA sukharUpa hoya to bhogavavAnI kriyAthI tene zamAvavAno prayatna karavAno rahe ja nahIM. tethI bhogavavAnI kriyAnI pUrve je bhogavavAnI IcchA che te ja jIvanA vihvaLa pariNAma svarUpa che, ane vaLI bhogakALamAM paNa je IcchA vartI rahI che, te paNa vihvaLa pariNAma che, je baMne jIvane pratikULa vedana che. Ama, saMsAranuM sukha AvA pratikULa vedananA bhAvothI malina che. vaLI, A sukha bhogavavAthI bhavamAM mahAparibhramaNa karIne aneka kadarthanAo jIvane prApta thAya che, tethI bhavabhramaNanI bhItinuM sthAna che. tathA A sukha puNyanI samAptinI sAthe ja nAza thavAnI saMbhAvanA hovAthI tenA nAzano paNa bhaya pravarte che. Ama chatAM, jemane kumati pedA thaI che tevA jIvo, nirvicAraka avasthA dharAvatA hovAthI AvA ja sukhomAM AnaMda mANe che, jyAre buddhimAna puruSo tattvano sabhya bodha meLavI saMsAranA sukhomAMthI cittanuM nivartana karI, tenAthI sarva rIte viruddha evA AdhyAtmika sukhamAM lIna bane che. have A AdhyAtmika sukha kevuM che, te kahe che - AdhyAtmika sukha jIvanA svanA pariNAmarUpa hovAthI svAdhIna che. vaLI te sukha eka vakhata AMzika paNa pragaTI jAya pachI te kSaya pAmanAruM nathI, ane pUrNa pragaTe to siddha avasthAmAM zAzvata rahenAruM che. vaLI te IndriyonI utsukatAthI rahita che, tethI jIvanA viSayonI IcchArUpa bhAvothI malina nathI. vaLI A sukha bhogavavAthI saMsAranA paribhramaNano bhaya paNa nathI, tathA AtmAnA pariNAmarUpa hovAthI nAza paNa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 bhavasvarUpaciMtAadhikAra thavAno nathI. tethI paribhramaNa ane nAza baMnenA bhaya ahIM nathI. ahIM vizeSa e che ke saMsAranuM sukha anAdithI jIvane abhyasta hovAthI, tathA temAM mohanIyakarma anukULa hovAne kAraNe, vicAraka jIva paNa saMsAranA sukhamAM ja sahelAIthI yatnazIla hoya che; jyAre Atmika sukhano abhyAsa sarvathA nahIM hovAthI, ane mohanIyakarma tene pratikULa hovAne kAraNe, vicAraka jIvo paNa jyAre sadanuSThAnamAM yatna kare che tyAre paNa prAye AdhyAtmika sukha sahelAIthI meLavI zakatA nathI. tema chatAM, saMsAranA sukhanI viDaMbanA ane Atmika sukhanI vAstavikatA vicArIne jIva apramatta bhAvathI yatna kare to avazya te sukhane meLave che, ane tenAthI sadA mATe sukhI avasthAnI prApti thAya che. A4-2vA tadetadbhASante jagadabhayadAnaM khalu bhavasvarUpAnudhyAnaM zamasukhanidAnaM kRtadhiyaH / sthirIbhUte yasminvidhukiraNakarpUravimalA / yazAzrI: prauDhA syAjjinasamayatattvasthitividAm / / 27 / / anvayArtha: tat te pUrvamAM varNana karAyeluM patar mavavAnuNAnaM A=buddhimAM upasthita evuM A, bhavasvarUpanuM anudhyAna=ciMtavana astu kharekhara namiyAne jagatane abhaya denAruM, zamasunidrAne zamarUpa sukhanuM kAraNa che. vRktadhayA (tema) buddhimAna puruSo mAne kahe che. rimana ricarIte te sthira thaye chate binasama tattvarithativirAma jinazAsananA tattvanI sthitine=maryAdAne, jANanArAonI prauDhA cazazrI prauDha evI yazarUpI zrI=lakSmI vivuriEravimanA caMdranAM kiraNa ane kapUra jevI nirmaLa racAt thAya che. II4-2nA zlokArtha : pUrvamAM varNana karAyeluM, buddhimAM upasthita evuM A bhavasvarUpanuM ciMtavana kharekhara jagatane abhaya denAruM zamarUpa sukhanuM kAraNa che, tema buddhimAna puruSo kahe che. je sthira thaye chate jinazAsananA tattvanI maryAdAne jANanArAonI prauDha evI yazarUpI lakSmI caMdranAM kiraNa ane kapUra jevI nirmaLa thAya che. I4-2nA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 120 bhAvArtha : tattvanA paryAlocanathI samyagu buddhi prApta thaI che jemane tevA tattvanA vedI mahAtmAo kahe che ke, A bhavasvarUpanuM ciMtavana jagatanA jIvone abhayane denAruM che; kema ke mANasa jema jema bhavasvarUpanuM ciMtavana karato jAya che, tema tema te bhavathI virakta thavAne kAraNe, bhavanI pravRttiothI jagatanA jIvone je anartha pedA thato hato tenAthI dUra thato jAya che. mATe jagatanA jIvone te abhayane denAruM che. vaLI, bhavasvarUpanA ciMtavanathI jagavartI badhA bhAvo pratye jIva udAsIna bane che ane tethI jIvamAM zamasukha prAdurbhAva thAya che. mATe te ciMtavana zamasukhanuM kAraNa paNa che. have bhavasvarUpanuM dhyAna vAraMvAra karavAthI te jyAre buddhimAM sthira thAya che, eTale ke zabdathI vicAryA vagara paNa bhava tenA tevA svarUpe sahaja rIte pratibhAsamAna thAya che tyAre, jinazAsananA tattvanI sthitine jANanArA evA mahAtmAonI prauDha evI yazarUpI lakSmI, caMdranA kiraNa ane kapUra jevI nirmaLa thAya che. ahIM ozaya e che ke, bhagavAnanA zAsananI syAdvAdanI maryAdAo jANanArA puruSo, jyAre bhavasvarUpanuM ciMtavana kare che ane te ciMtavana jyAre sthira thAya che tyAre, jagatamAM "A mahAtmA che, dhanya che emanuM jIvana e prakAranI khyAti bolAya che. kema ke yogInA uttama cittane joIne lokone teonAM guNagAna karavAnuM mana thAya te sahaja che. II4-27LA bhavasvarUpanA ciMtavananA adhikArano saMkSepamAM bhAva e che ke, rAkSasAdi upamAothI bhavanuM ja svarUpa batAvavAmAM Avela che, te bhava tevo ja che evuM vicAravA mAtrathI tenuM ciMtavana saphaLa thatuM nathI, paraMtu zabdanA baLathI rAkSasAdinAM varNana sAMbhaLIne tenAthI jema bhaya pedA thAya che, te ja rIte saMsArathI bhaya pedA thAya, to ja te saMsArathI chUTavAnA upAyabhUta sadanuSThAnomAM sudaDha yatnavALI pravRtti zakya bane che, ane to ja aMtaraMga ane bahiraMga yatna mokSane anukULa bane che. / / ityadhyAtmasAre bhavasvarUpacintAdhikAraH ||4|| iti zrInayavijayagaNiziSyanyAyavizAradazrIyazovijayopAdhyAya viracite'dhyAtmasAraprakaraNe prathamaH prbndhH|| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 vairAgyasaMbhavAdhikAra I kritIya pravanya II vairAgyasaMbhavadhavAra II avataraNikA : bhavasvarUpanA ciMtanathI jIvamAM vairAgya bhAva jAge che. A vairAgya kyAM saMbhave ane kyAM na saMbhave te A vairAgyasaMbhava adhikAramAM graMthakAra batAve che - bhavasvarUpavijJAnAd-dveSAnnairguNyadRSTijAt / ... tadicchocchedarUpaM drAga, vairAgyamupajAyate / / 1 / / anvayArtha __ bhavasvarUpavijJAnAt bhvn| 135 // vizanane // 24o nairguNyadRSTijAt dveSAt (bhavanI) nirguNatArUpa dRSTithI janmela (bhava pratyenA) dveSathI TrAn tarata taSThi vairAgyam tenIebhavanI, IcchAnA ucchedarUpa vairAgya 35gAyate utpanna thAya che. pa-1 zlokArtha : bhavanA svarUpanA vijJAnane kAraNe bhavanI nirguNatArUpa dRSTithI janmela bhava pratyenA dveSathI, tarata bhavanI IcchAnA ucchedarUpa vairAgya utpanna thAya che. pa-1nA bhAvArtha : jinezvara bhagavaMte bhAkhelA vacananA baLathI bhavanA vAstavika svarUpanuM jyAre jJAna thAya che tyAre Akho bhava nirguNa bhAse che, jene kAraNe pUrvamAM saMsAranA bhogya padArthone joIne je saMsAra guNarUpa bhAsato hato, te ja saMsAra have kadarzanArUpa bhAse che. mATe saMsAra pratye dveSa pedA thavAthI bhavamAM vartatI sarva pravRttionI pUrvamAM je IcchA hatI, tenA ucchedarUpa tarata vairAgya pedA thAya che. ahIM prazna thAya ke bhavanA ucchedanI IcchA thayA pachI paNa mahAtmAo dehanuM pAlana kare che, te kema kare che? teno Azaya e che ke bhavanA ucchedanI IcchA thayA pachI tarata bhavano nAza thato nathI, paraMtu bhavanA uccheda mATe tapa-saMyamanI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 122 sAdhanA Avazyaka che, ane tethI tenI sAdhanA mATe deha upayogI thAya te rIte munio dehanuM pAlana kare che; paraMtu bhavanI IcchAthI je rIte saMsArI jIvo dehanuM pAlana kare che, te rIte mahAtmAo dehanuM pAlana karatA nathI. pa-1AA avataraNikA : pUrvamAM sthApana karyuM ke bhavanI nirguNatAnA darzanathI vairAgya pedA thAya che. tyAM anya koI mata kahe che ke viSayonA bhogavaTAthI viSayonI IcchA zame che, ane tenAthI vairAgya pedA thAya che. te matanuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - siddhyA viSayasaukhyasya, vairAgyaM varNayanti ye / mataM na yujyate teSAM, yAvadAprasiddhitaH / / 2 / / anvayArtha: viSayaudyaraca siddhayA viSayasukhanI siddhi vaDe re vairAcaM vanti jeo vairAgyanuM varNana kare che, tevAm mata na cukyate teono mata yukta nathI, viryAprasiddhita: kema ke jagatanA tamAma arthonI prAptino asaMbhava che. Apa-zA zlokArca - viSayasukhanI siddhi vaDe jeo vairAgyanuM varNana kare che teono mata yukta nathI, kema ke jagatanA tamAma arthonI prAptino asaMbhava che. ApaNA bhAvArtha - vairAgya mATe anya koIkanA mata mujaba, jIve viSayasukha bhogaveluM nahIM hovAthI tenAmAM sukya rahe che, paraMtu saMsAranAM sarva bhogasukho bhogavI levAthI have pachI koI sukhanI IcchA ja rahetI nathI, tethI tenAmAM vairAgya pedA thAya che. ahIM prazna e thAya ke viSayasukhanI prApti thAya pachI paNa vAraMvAra bhogavavAnI IcchA to thAya ja che, tethI viSayasukhanI siddhithI vairAgya thAya che te vAta anya mate kaI rIte ghaTe ? tenA samAdhAnarUpe te matavALAo kahe che ke, jIvane prApta thayelA viSayasukhanI AkAMkSA zame teTalA pramANamAM upabhoga karyA pachI tenI IcchA zamI jAya che. tene je ISTa padArthonA viSayamAM IcchA vartatI hoya te badhAne prApta karIne, IcchA pramANe teno bhoga karI le tyAre tenI IcchAno uccheda thAya che. tenAthI viSayasukhanI siddhi thAya che ane aMte vairAgya pedA thAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 vairAgyasaMbhavAdhikAra paraMtu A matanuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, jagatamAM IcchAnA viSayabhUta tamAma padArthonI prApti ja zakya nahIM hovAthI viSayonI siddhithI vairAgyanI saMbhAvanA ja rahetI nathI. II5-22 avataraNikA : graMthakAre pUrvanA zlokamAM kahyuM ke vartamAna bhavamAM jagatanA tamAma arthonI prApti zakya nathI. have AgaLa kahe che ke anaMtakALamAM sarva arthonI prApti thaI hovA chatAM paNa jIvamAM aprAptatvano bhrama rahelo hovAthI viSayasukhanI siddhithI vairAgya saMbhavI zake nahIM. te batAve che aprAptatvabhramAduccairavApteSvapyanantazaH / kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati || 3 // anvayArya : puttta: atyaMta prAptatvapramAm aprAptatvanA bhramane kAraNe anantaza anaMtIvAra savAttepu Sa Amamoovu prApta thayelA paNa kAmabhogomAM mUDhAnAM mUDha jIvonI samI| IcchA nopazAmyati upazamatI nathI. II5-3 zlokArtha : atyaMta aprAptatvanA bhramane kAraNe anaMtIvAra prApta thayelA paNa kAmabhogomAM mUDha jIvonI IcchA upazamatI nathI. II5-3 bhAvArtha = jIva anAdikALathI che ane saMsAra paNa anAdikALathI che, temaja bhogya viSayo paNa asaMkhya che. tethI anaMtA bhavabhramaNamAM dareka prakAranA bhavonI prApti jIvane thaI cUkI che, tathA te dareka bhavamAM vipula pramANavALA ghaNA prakAranA bhogono pote anubhava paNa karyo che. anuttara vimAnanAM sukhone choDIne jagatanAM sarvasukhono jIve prAyaH ka2Ine anaMtIvA2 anubhava karyo che, chatAM paNa atyaMta aprAptatvano bhrama jIvamAM rahelo hovAthI, viSayomAM gADha Asaktine kA2Ne mUDhamativALA jIvone kAmabhoganA viSayanI IcchA upazAMta thatI nathI. mATe ja graMthakAra kahe che ke viSayasukhanI siddhithI vairAgya saMbhave ja nahIM. pa-3|| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 124 avataraNikA - viSayasukhanA bhogavaTAthI bhogecchA zAMta thavAne kAraNe vairAgya thAya che, e prakAranI pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa karavA arthe dRSTAMta dvArA viSayanA sevanathI bhoganI IcchA vRddhi pAme che, te batAvavA mATe kahe che - viSayaiH kSIyate kAmo, nendhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchakti-bhUya evopavarddhate / / 4 / / anvayArtha: sundhaH pAva rUA IMdhana vaDe agni jema (kSaya pAmato nathI, UlaTo vRddhi pAme che) tema viSaH rAma: viSayo vaDe kAma ra Iya kSaya pAmato nathI. pratyuta UlaTo prottara (viSayonA bhogavaTAthI) ullasita thayelI zaktivALo (kAma) mUya: purva atyaMta ja 35 varkhate vRddhi pAme che. pa-jA zlokArca - --- iMdhana vaDe agni jema kSaya pAmato nathI UlaTo vRddhi pAme che, tema viSayo vaDe kAma kSaya pAmato nathI, UlaTo viSayonA bhogavaTAthI ullasita thayelI zaktivALo kAma atyaMta ja vRddhi pAme che. pa-jA bhAvArtha : kyAreka koIka jIvane viSayonA sAMnidhyathI tatkALa viSayanI IcchA zAnta thaI jAya tevuM banI zake, temAM to te jIvanI tathAvidha rAgAdinI alpatA ja kAraNabhUta hoya che. paraMtu moTA bhAganA jIvone viSayonA bhogavaTAthI IcchA kSaya pAmavAne badale kAmecchAnA saMskAro daDha thAya che, ane viSayonA bhogathI thatA sukhanA anubhavanA saMskAro paNa daDha thAya che. tethI vikasita zaktivALo kAmano pariNAma pharI pharI vRddhi pAmato rahe che. AthI viSayonI IcchAnI nivRtti mATe viSayonAM sukhone bhogavavAM e . upAya nathI, tema ja te viSayone choDI devA e paNa upAya nathI; paraMtu viSayasukhathI dUra rahIne bhavanA svarUpanuM sabhyanuM ciMtavana karavuM e ja upAya che. joke viSayasukhanA bhogone dUra karyA vagara kevaLa bhavasvarUpanuM ciMtavana karIne Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 vairAgyasaMbhavAdhikAra vairAgya mATe yatna karavo paNa zakya nathI, kema ke viSayonA bhogathI viSayecchAnA saMskAro vRddhi pAme che. Ama, vairAgya mATe bhavasvarUpanA ciMtananI sAthosAtha viSayothI parAkSukha rahevuM paNa eTaluM ja Avazyaka che. IIT-kA avataraNikA : viSayomAM pravRtta thanArane vairAgya durlabha bane che. A vAtane graMthakAra have pachInA zloka-5 thI 8 mAM dRSTAMtathI batAve che - saumyatvamiva siMhAnAM, panagAnAmiva kSamA / viSayeSu pravRttAnAM, vairAgyaM khalu durlabham / / 5 / / anvayArtha : siMhAnAm saumyatvam suva siMhone jema saumyatva (durlabha che ane) pannAnAm kSamA phuva sarpone jema kSamA (durlabha che) tema isu kharekhara vizeSa pravRttAnA viSayomAM pravRtta evA jIvone vairAye durtama" vairAgya durlabha che.pa-pA zlokArdha : siMhone jema saumyatva durlabha che ane sarpone jema kSamA durlabha che, tema kharekhara viSayomAM pravRtta evA jIvone verAgya durlabha che. pa-pA bhAvArtha : siMhanA bhavane kAraNe siMhamAM saumyatva prApta thaI zake nahIM ane sarpanA bhavane kAraNe sarpamAM kSamA prApta thaI zake nahIM. kvacit tathAvidha mahAtmAnA saMyogane kAraNe siMha saumya bane che ke sarpAdimAM kSamA zakya bane che, paraMtu bhavane kAraNe to te durlabha ja che. A ja rIte viSayomAM pravRtta thanArA jIvone viSayapravRttine kAraNe vairAgya thaI zake nahIM. ahIM paNa kvacit janmAntaranA saMskArAdine kAraNe, pUrvanI ArAdhanAne kAraNe, athavA karmanI atyaMta alpatAne kAraNe siMha-sarpAdine paNa vairAgya thAya te saMbhave, paraMtu viSayonI pravRtti to vairAgyanI aprAptinuM ja kAraNa che. pa-pA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 126 akRtvA viSayatyAgaM, yo vairAgyaM didhIrSati / apathyamaparityajya, sa rogocchedamicchati / / 6 / / anvayArtha : viSayatyAgaM akRtvA viSayonI tyA na zane ya: 4 vairAgyaM didhIrSati vairAgyane dhAraNa karavA Icche che sa: te 3pathyam 3parityaMca apathyane nahIM choDIne rogoSTham pucchati roganA ucchedane Icche che. pa-kA zlokArca - viSayano tyAga nahIM karIne je vairAgyane dhAraNa karavA Icche che, te apathyane nahIM choDIne roganA ucchedane Icche che. apa-DA bhAvArtha : koI jIvane koI roga thayo hoya ane tene maTADavAno IlAja karI rahyo hoya tyAre, rogane vadhAranAra evA apathya khorAkano tyAga tene Avazyaka bane che. apathya sevananA tyAga vinA je rIte rogano uccheda zakya nathI banato, te ja rIte viSayonuM sevana karavAthI viSayasevananI vRtti vadhu daDha saMskAravALI bane che, ane vairAgya e viSayonI anicchA svarUpa che, tethI viSayonuM sevana e viSayonI anicchArUpa vairAgyane pedA karavAnuM kAraNa nathI banatuM, paraMtu vairAgyathI viruddhabhAvanI vRddhinuM kAraNa bane che. tethI viSayonA tyAga vinA bhavasvarUpanA ciMtanamAtrathI vairAgyane Icchavo anucita che. pa-kA na citte viSayAsakte, vairAgyaM sthAtumapyalam / ayodhana ivottapte, nipatanbindurambhasaH / / 7 / / anvayArca - uttare 3yodhana ruva jema tapAvelA loDhAnA goLA upara nipaj paDatuM evuM ummara: vinuM pANInuM biMdu (rahevA mATe samartha nathI, tema) viSayAsa citte viSayAsakta cittamAM verAyaM thAtumAM vairAgya rahevA mATe paNa na 3 samartha nathI. pa-7ll Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 zlokArtha : vairAgyasaMbhavAdhikAra jema tapAvelA loDhAnA goLA upara paDatuM evuM pANInuM biMdu rahevA mATe samartha nathI, tema viSayAsakta cittamAM vairAgya rahevA mATe paNa samartha nathI. II5-7 bhAvArtha : jevI rIte tapAvelA loDhAnA goLA upara pANInuM mAtra eka TIpuM nAkhavAmAM Ave to te tatkSaNa ja vinAza pAme che, biMdunuM astitva ja rahI zakatuM nathI; tevI ja rIte je jIvo viSayomAM pravRtti kare che, teonuM citta viSayomAM ja pravRttinI vRttivALuM bane che. tethI tevA cittamAM viSayonI anarthakAritAnuM varNana karavAmAM Ave, ke thoDuM paNa vairAgyanuM ciMtavana ka2vAmAM Ave to paNa, jyAM sudhI viSayomAM ja pravRtti ka2vAnI manovRtti paDI che tyAM sudhI vairAgya rahI zakato nathI. ||5-7|| yadInduH syAt kuhUrAtrau, phalaM yadyavakezini / tadA viSayasaMsargicitte vairAgyasaGkramaH / / 8 / / anvayArtha : catti pUrAtrau hantuH jo amAsanI rAtrimAM caMdra (Uge ke) ti avantina parUM jo avakezi nAmanA vRkSa upara phaLa racAt thAya tA to viSayasaMcitte viSayanA saMsargavALA cittamAM vairAgyasamAM vairAgyanuM saMkramaNa thAya. II5zlokArtha : jo amAsanI rAtrimAM caMdra Uge ke avakezi nAmanA vRkSa upara phaLa thAya to viSayasaMsargavALA evA cittamAM vairAgyanuM saMkramaNa thAya. IN-II bhAvArtha:- = koIpaNa saMjogomAM amAsanI rAtrimAM caMdra Ugato ja nathI ane avakezi nAmanA vRkSa para kadI phaLa AvatAM ja nathI. te rIte ja viSayanA saMsargavALA cittamAM vairAgyano praveza zakya ja nathI. 5-8 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 128 avataraNikA - * pUrve kahyuM ke viSayonI pravRttivALA cittamAM vairAgyano udbhava saMbhavI ja na zake. to prazna thAya ke vairAgya kevI rIte udbhave ? tethI have vairAgyanA udubhavanuM kAraNa batAve che - bhavahetuSu tadveSA-dviSayeSvapravRttitaH / / vairAgyaM syAnirAbAdhaM, bhavanairguNyadarzanAt / / 9 / / anvayArtha tat te kAraNathI=pUrve kahyuM ke viSayasukhanI siddhithI vairAgya asaMbhava che . te kAraNathI, maneirzanAr bhavanegRSNanA darzanane kAraNe mavahetupu SAt bhavanA hetuomAM dveSa thAya che, tenA kAraNe viSayeSu 3 pravRttitA viSayomAM apravRtti thavAthI nivAM vairAnce racAt (viSayonI anicchArUpa) nirAbAdha evo vairAgya thAya che. Apa-lAMzlokA - pUrvazlokamAM kahyuM ke viSayasukhanI siddhithI verAgya asaMbhava che, te kAraNathI bhavanegRSNanA darzanane kAraNe bhavanA hetuomAM dveSa thAya che, tenA kAraNe viSayomAM apravRtti thavAthI viSayonI anicchArUpa nirAbAdha evo verAgya thAya che. pitA bhAvArtha - bhavasvarUpanA ciMtanathI bhava nirguNa lAge che ane tethI bhavanA hetuo pratye dveSa pedA thAya che, jenA kAraNe viSayonI anicchArUpa vairAgya pedA thAya che; paraMtu pharI pAchI viSayomAM pravRtti karavAthI A vairAgya bAdhA pAme che. jema koIka ' pramAtAne vairAgya niSpanna thayA pachI koIka saMjogonA kAraNe saMyamanuM grahaNa na thaI zake, ane evA nimittane kAraNe viSayomAM pravRtti thAya che; to Ave samaye anAdinA saMskAro viSayomAM pravRttinA ja hoya che, ane vartamAnamAM paNa viSayonI IcchAnA ja saMskAro hovAthI, viSayomAM pravRtti thavAthI viSayonI asara citta para paDe che, ane tethI vairAgya bAdhA pAme che. paraMtu je jIvane vairAgya vartato hoya ane viSayomAM paNa apravRtti hoya to teno vairAgya nirAbAdha bane che. pahelA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 vairAgyasaMbhavAdhikAra avataraNikA : pUrvanA zlokamAM batAvyuM ke bhavanairguNyanA darzanathI vairAgya thAya che, tethI samyagdaSTi jIvane bhavanairguNyanuM darzana hovAthI tene paNa vairAgya mAnavAnI Apatti Avaze. A prakAranI zaMkA karIne graMthakAra tenuM samAdhAna karatAM kahe che - / caturthe'pi guNasthAne, nanvevaM tat prasajyate / yuktaM khalu pramAtRRNAM bhavanairguNyadarzanam / / 10 / / anvayArtha : DyuM A rIte=bhavanairguNyanA darzanathI vairAgya pedA thAya che e rIte, caturthe api muLasyAne cothA paNa guNasthAnakamAM nanu kharekhara t tevairAgya prasakhyate prApta thaze. (kema ke) pramAtRLAM pramAtRonesamyagdaSTi jIvone anu kharekhara mavanairmukhyavarzanam yu bhavanairguNyanuM darzana yukta che. pa-10|| zlokArtha : bhavanairguNyanA darzanathI vairAgya pedA thAya che, e rIte cothA paNa guNasthAnakamAM kharekhara vairAgya prApta thaze, kema ke samyagdaSTi jIvone kharekhara bhavanerguNyanuM darzana yukta che. ||5-10|| bhAvArtha : pUrvazlokamAM batAvyuM ke bhavanairguNyathI pragaTa thayelo vairAgya viSayomAM apravRttithI nirAbAdha thAya che. tyAM zaMkA thAya ke e rIte to cothA guNasthAnakamAM paNa vairAgya mAnavo paDe, kema ke cothA guNasthAnakavALA samyagdaSTi jIvo jagatane yathArtha jonArA hovAthI pramAtR che, ane tevA pramAtAone saMsAra nirguNarUpe ja dekhAya che, ane kharekhara jo cothA guNasthAnakamAM vairAgya hoya to viSayomAM pravRtti na hovI joIe. mATe saMsAranI nirguNatAnA darzanane vairAgyano hetu kaI rIte kahI zakAya ? e prakA2no prastuta zlokano dhvani che. IApa-10nA avataraNikA : pUrvazlokamAM zaMkA karela ke samyagdaSTi jIvone bhavanairguNyanuM darzana hovAthI vairAgya mAnavAnI Apatti Avaze. tenuM samAdhAna karatAM kahe che - Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 130 satyaM cAritramohasya, mahimA kopyayaM khalu / yadanyahetuyoge'pi, phalAyogo'tra dRzyate / / 11 / / anvayArtha ratye sAcuM che, cAritramohasya (paraMtu) cAritramohanIyakarmano koI paNa A aitu kharekhara mahimA mahimA che. catuyogeDa ija kAraNathI anya hetunA yogamAM paNa 3tra ahIM samyagdaSTi jIvamAM chAyo : (vairAgya rU5) phaLano ayoga te dekhAya che. pa-11 zlokArca - sAcuM che, paraMtu cAritramohanIyakarmano koI paNa A mahimA che, je kAraNathI anya hetunA yogamAM paNa samyagdaSTi jIvamAM vairAgyarUpa phaLano ayoga dekhAya che. Apa-11AA bhAvArtha : pUrvazlokamAM udbhavela zaMkAnuM samAdhAna karatAM kahe che ke, hA, e vAta sAcI che ke samyagdaSTi jIvane bhavanaguNyanuM darzana che mATe tene vairAgya hovo joIe, paraMtu sAthe sAthe cAritramohanIyano paNa evo adbhuta mahimA che ke, je kAraNathI vairAgyanA anya heturUpacAritramohanIyanA abhAvathI anya heturUpa, bhavanegRSNanA darzanano yoga hovA chatAM vairAgyarUpa phaLano samyagdaSTi jIvamAM ayoga che. tAtparya e che ke samyagdaSTi jIvane zAstramAM darzAvyA pramANe ja bhava anarthakArI bhAse che, tethI tene bhavanA hetubhUta viSayonI IcchA thavI na joIe; Ama chatAM, samyagdaSTi jIvane tIvra cAritramohanIyanA udayathI viSayonI IcchA thAya che. AnuM kAraNa e che ke anAdi kALathI viSayomAM pravRtti karavAnI je manovRtti che, tenA saMskAro tIvra cAritramohanIyanA udayathI jAgRta thAya che, tethI bhavane nirguNarUpe jovA chatAM cAritramohanIyanA udayane kAraNe avirata samyagdaSTi jIva viSayomAM pravRtti kare che. mATe viSayonI anicchArUpa vairAgya tenAmAM pragaTa thato nathI. pa-11TI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 vairAgyasaMbhavAdhikAra avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke cothA guNasthAnake rahelA AtmAne cAritramohanIyanA udayanA kAraNe vairAgya hoto nathI, te vAta yoganI pAMcamI dRSTivALA avirata samyagdaSTi jIvone AzrayIne karI. have yoganI chaThThI dRSTivALA avirata samyagdaSTi jIvane viSayomAM pravRtti hovA chatAM vairAgya che, te batAve che - dazAvizeSe tatrApi, na cedaM nAsti sarvathA / . svavyApArahatA''saGgaM, tathA ca stavabhASitam / / 12 / / anvayArtha : rAparahaMtADaDasa rU ra ane svavyApArane kAraNe (viSayomAMthI) harAI gayo che AsaMgabhAva jemAM evo A=vairAgya drazAvizeSe tatra dazAvizeSamAM tyAM paNa=cothA guNasthAnakamAM paNa sarvathA nArita sarvathA nathI ema nahIM tathA 2 stavamAvatam ane te prakAre vItarAgastavamAM kahyuM che. pa-1razA ahIM zabda vairAgya mATe vaparAyo che ane "ravavyApAratADaDasa" e ru nuM hetuarthaka vizeSaNa che. zlokArca - ane svavyApArane kAraNe viSayomAMthI harAI gayo che AsaMgabhAva jemAM evo vairAgya, dazAvizeSamAM cothA guNasthAnakamAM paNa sarvathA nathI ema nahIM, ane te prakAre vItarAgastavamAM kaheluM che. Apa-1thA bhAvArtha : avirata samyagdaSTinI be bhUmikA che. prathama bhUmikA yoganI pAMcamI dRSTimAM hoya che ane bIjI bhUmikA yoganI chaThI dRSTimAM hoya che. ahIM yoganI chaThI dRSTivALA jIvone grahaNa karavA mATe ja dazAvizeSa zabdano prayoga karyo che. tenAthI ema kahevuM che ke avirata samyagdaSTi paNa chaThI dRSTirUpa dazAvizeSamAM hoya tyAre, cothA guNasthAnakamAM hovA chatAM paNa tene kAMIka vairAgya che, tenuM kAraNa teomAM vartato chaThThI yogadRSTino pariNAma che. ane te chaThThI dRSTinA pariNAmanA kAraNe ja teone bhogapravRttimAMthI AsaMgabhAva cAlyo jAya che. kema ke chaThThI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 132 daSTivALA yogIomAMthI keTalAka yogIo vizeSa jJAnane kAraNe jANe che ke potAnAM karmo bhogaekanAzya che; arthAt bhoga karIne ja karmo nAza pAme tevAM che, te sivAya nAza pAme tema nathI. tethI bhAvinI saMyamanI pravRttine nirAbAdha karavA mATe bhogathI nAzya evAM karmonA nAza mATe ja teo viSayomAM pravRtti kare che. vaLI keTalAka chaThThI dRSTivALA jIvo potAnAM karmo bhogaekanAzya che tevuM nahIM jANavA chatAM, anya koIkano upakAra thAya tema jaNAtuM hoya ke tevA koIka saMyogone kAraNe ja bhogamAM pravRtti kare che. paraMtu te jIvomAM AkSepakajJAna hovAne kAraNe bhogakALamAM paNa viSayo koI malinatA karI zakatA nathI. tethI viSayonI anicchArUpa vairAgya tyAM paNa che. Ama chatAM, apratyAkhyAna kaSAyano udaya hovAne kAraNe muni jevo vizeSa vairAgya temane nathI, ane tethI ja "teomAM sarvathA vairAgya nathI" ema nahIMe pramANenuM kathana karela che. munine to pratyAkhyAna kaSAyanA kSayopazamane kAraNe viSayonI pravRtti nathI tethI teone vizeSa prakArano vairAgya che, te apekSAe muni karatAM teonI-cittanI bhUmikA nIcI che. ahIM "svacAratADaDasaM" no artha A pramANe che - chaThThI dRSTivALA jIvane AkSepakajJAna hoya che, tethI AtmAnA bhAvomAM teono vyApAra che. te rUpa svavyApAra che ane tenAthI viSayomAM AsaMgabhAva haNAyelo che, tethI ja viSayomAM pravRtti hovA chatAM chaThThI daSTivALA jIvone cothA guNasthAnake paNa vairAgya che. te ja vAta vItarAgastotramAM kahI che, je graMthakAra AgaLanA zlokamAM batAve che. pa-1razA yadA marunnarendra zrI-stvayA nAthopabhujyate / yatra tatra ratirnAma, viraktatvaM tadApi te / / 13 / / anvayArtha : nAtha ! he nAtha ! yA jyAre marejathI devendro ane narendronI lakSmI tyathA tamArA vaDe 35mukhya bhogavAya che talAvi tyAre paNa te yatra tamane jyAM tiH nAma rati che tatra tyAM viratve viraktabhAva che. Apa-13 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 vairAgyasaMbhavAdhikAra zlokArca - he nAtha ! jyAre devendro ane narendronI lakSmI tamArA vaDe bhogavAya che, tyAre paNa tamane jyAM rati che tyAM viraktabhAva che. pa-13 bhAvArtha : pUrva zlokamAM kahyuM ke cothA guNasthAnakamAM paNa sarvathA vairAgya na hoya ema nahIM, te ja vAta ahIM bhagavAnanI stutirUpe batAve che. tIrthakaranA jIvo chellA devabhavamAM ane manuSyabhavanI gRhasthAvasthAmAM aviratinA udayavALA hoya che tyAre paNa, yoganI chaThThI dRSTirUpa dazAvizeSamAM ja hoya che. temanI A avasthAne sAme rAkhIne bhagavAnanI stuti karatAM pU. hemacaMdrAcArya ma. sA. e vItarAgastotramAM kahyuM ke "he nAtha ! jyAre devendro ane narendronI lakSmI tamArA vaDe bhogavAya che, tyAre te bhogakata je rati che temAM paNa tamane viraktapaNAno ja bhAva che." ahIM bhogakALamAM bhogane anukULa zAtAnuM vadana teone avazya hoya che, ane te rUpa ratino paNa temane anubhava hoya che. paraMtu cittamAM zAtA ke azAtA pratye athavA tenA hetubhUta koI padArtha pratye temane rAga hoto nathI, paraMtu sarvatra udAsIna citta hoya che, tethI tyAM viraktapaNuM hoya che. jema mAna-apamAna ke sukha-duHkhamAM samavRttivALA uttama muninuM citta sarvatra udAsIna hoya che, tema dazAvizeSamAM vartatA jIvonuM citta paNa sarvatra udAsIna hoya che. AvuM citta sAticAra bhUmikAvALA munine paNa durlabha che. sAticAra ke niraticAravALA uttama munine sAvaghanuM phuraNa hotuM nathI, tethI teonI pravRtti niravadya hoya che. dazAvizeSamAM vartatA jIvo jyAre aviratinA udayavALA hoya che tyAre, sAvaghanuM skuraNa vartavAthI teo sAvadya evI rAjyAdinI pravRtti kare che, to paNa potAnA AtmA upara atizaya prabhutva hovAnA kAraNe tathAvidha bhAvothI parAmukha rahIne pravRtti karI zake che. vaLI, pAMcamI dRSTivALA samyagdaSTi jIvone bhavanI nirguNatAnuM jJAna hoya che, jyAre chaThThI dRSTivALA samyagdaSTi jIvo bhavanarguNyanA jJAna uparAMta AkSepakajJAna hovAne kAraNe tattva pratye tIvra AkSepavALA hoya che, tethI ja teo bhogakALamAM paNa sarva pudgalanA bhAvothI parAbhukha rahIne sarva pravRtti karI zake che. pa-1all G-11 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 adhyAtmasAra avataraNikA - pUrva zlokamAM kahyuM ke gRhasthAvasthAmAM tIrthaMkaraprabhune jyAM rati che tyAM paNa viraktapaNuM che, to prazna thAya ke jyAM ratino anubhava hoya tyAM viraktapaNuM kaI rIte hoI zake ? ane viraktapaNuM hoya to tyAM pravRtti kema hoya? tethI have kahe che bhavecchA yasya vicchinnA, pravRttiH karmabhAvajA / ratistasya viraktasya, sarvatra zubhavedyataH / / 14 / / anvayArtha : yastha jenI mahecchA vicchinnA bhavanI IcchA vicchinna thayelI che, varnamAvanA pravRtti: (jane) karmanA udayane kAraNe pravRtti thAya che virasya tarasya virakta evA tene zumavedyataH zubhavedanIyathI zAtAvedanIyathI sarvatra ratiH sarvatra rati (hoya che.) II5-14ll zlokArca ---- jenI bhavanI IcchA vicchinna thayelI che, jene karmanA udayane kAraNe pravRtti thAya che, virakta evA tene zatAvedanIyathI sarvatra rati hoya che.pa-14 bhAvArtha : hareka avirata samyagdaSTi jIvo dazAvizeSamAM nathI, paraMtu temane saMsAra nirguNa avazya bhAse che. chatAM paNa teo je viSayomAM pravRtti kare che tene avalaMbIne thatA rAgAdi bhAvo, ke je bhavanA hetu che, te temanA cittamAM avazya vartatA hoya che. tethI haju paNa bhavanI IcchA temane vicchinna thaI nathI hotI. jyAre chaThThI dRSTivALA jIvone bhavavartI tamAma kriyAo pratye koI IcchAo hotI nathI, tethI temane bhavanI IcchAno viccheda che. ahIM prazna thAya ke chaThThI dRSTivALA jIvone bhavanI IcchA nathI to bhogomAM pravRtti kema kare che ? tethI kahe che - je rIte apramatta munine saMsAravartI koI pravRttinI IcchA na hovA chatAM mokSanA sAdhanarUpa zarIranuM pAlana kare che, te ja rIte yoganI chaThThI dRSTivALA mahAtmAo paNa bhaviSyanA saMyamane nirAbAdha karavA mATe bhogaekanAzya evA karmanA nAza mATe bhogapravRtti kare che, athavA koI vizeSa lAbha jaNAya tyAre bhogamAM pravRtti kare che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyasaMbhavAdhikAra Ama, teone bhavanI IcchA vicchinna che ane karmanA bhAvane kAraNe ja bhogAdinI pravRtti che. tethI AvA virakta jIvone tevI pravRttimAM je ratino anubhava che, te kevaLa zAtAvedanIya karmanA udayathI anukULa vedanarUpa che, paraMtu mohajanya ratinA pariNAmarUpa nathI. II5-14|| 135 atazcAkSepakajJAnAt kAntAyAM bhogasannidhau / na zuddhiprakSayo yasmA - ddhAribhadramidaM vacaH / / 15 / / anvayArtha : gataH AthI=zubhavedanIyanA vedanarUpa ja rita che ethI, kAntAyAM mosannidhI kAntAdaSTimAM bhoganA sAMnidhyamAM AkSepavajJAnAt AkSepakajJAna hovAne kAraNe zuddhiprAya: na zuddhino prakSaya thato nathI. yasmAt je kAraNathI vaM A=AgaLa kahevAnAruM hAmidna vacaH haribhadrasUrinuM vacana che. II5-15 // zlokArtha : zAtAvedanIyanA vedanarUpa ja rita che ethI, kAntAdRSTimAM bhoganA sAMnidhyamAM AkSepakajJAna hovAne kAraNe zuddhino prakSaya thato nathI, je kAraNathI AgaLa kahevAnAruM haribhadrasUrinuM vacana che. ||5-15 // bhAvArtha : kAntAdRSTimAM rahela jIvane bhogamAM je rita che te kevaLa zubha karmanA vedanathI che paraMtu mohathI nathI, tethI bhoganI pravRttimAM paNa zuddhino prakSaya thato nathI. pAMcamI dRSTimAM bhavanA nairguNyanuM spaSTa bhAna hovAne kA2Ne saMsAranA bhogo tuccha ane asAra bhAsavA chatAM, bhogakALamAM teone bhoganI paNa kAMIka asara thAya che; tethI bhogamAM je aprazasta bhAva thAya che, tenAthI zuddhino aMzathI paNa prakSaya thAya che; jyAre kAntAdRSTimAM rahelA sAdhaka AtmAone mokSane anukULa evI zuddhinI vRddhi thAya che, paraMtu zuddhi saheja paNa hInatAne pAmatI nathI, tenuM kAraNa e che ke temanAmAM AkSepakajJAna che. A AkSepakajJAnanuM svarUpa A pramANe che - Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 136 kAntAdaSTivALAne je tattvano sUkSma bodha che, te tattva pratye tenuM citta sadA Alipta rahe tevA prakAranuM jJAna che. tethI bhogakALamAM paNa teonuM citta AtmAnA zuddha bhAvo pratye Alipta rahetuM hovAthI ja bhogya padArthonI asara temanA citta para leza paNa thatI nathI, AthI ja zuddhino pralaya thato nathI. AkSepakajJAnathI kAntAdRSTimAM zuddhino prakSaya thato nathI, te vAtane zrI haribhadrasUrIzvarajInA vacanathI batAvavA mATe kahe che ke, je kAraNathI AgaLamAM kahevAnAruM zrIharibhadrasUrijInuM vacana che, te kAraNathI kAntAdRSTimAM zuddhino prakSaya thato nathI. Apa-1paNA avataraNikA - AkSepakajJAna hovAne kAraNe kAntAdRSTimAM rahelA jIvane zuddhino prakSaya thato nathI, e prakAranA pU. haribhadrasUrijInA vacanane ahIM sAkSI tarIke be zlokamAM graMthakAra batAve che - mAyAmbhastattvataH pazya-tranudvignastato drutam / tanmadhyena prayAtyeva, yathA vyAghAtavarjitaH / / 16 / / bhogAn svarUpataH pazyaM-stathA mAyodakopamAn / . bhujAno'pi hyasaGgaH san, prayAtyeva paraM padam / / 17 / / anvayArtha : mAyAmma: mAyArUpa jaLane tattvata: gzyat tattvathI joto tataH tenAthI= mAyArUpI pANIthI 3nuddhina: anuddhigna kutam zIdhra tanmaana tenI madhyamAMthI vyApatinata' vyAghAtathI rahita yathA je prakAre prati vi jAya ja che. tathA te prakAre mAyopamAna mAna mAyAudakanI upamAvALA bhogone svata: pazyana svarUpathI joto evo (ane) mujJAna: 3pa bhogavato evo paNa sa san asaMga chato paraMpam paramapada tarapha prayAti 4 jAya ja che. Apa-16/1nA * di' pAdapUrti mATe che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 zlokArtha : vairAgyasaMbhavAdhikAra mAyArUpa jaLane tattvathI joto, mAyArUpI pANIthI anudvigna, zIghra tenI madhyamAMthI vyAghAtathI rahita je prakAre jAya ja che; te prakAre mAyAudakanI upamAvALA bhogone svarUpathI joto evo ane bhogavato evo paNa, asaMga chato paramapada tarapha jAya ja che. II5-16/17ll bhAvArtha: koInuM ghara evuM hoya ke jenI bhUmi sphaTikanI hoya ane tene kAraNe "A pANI che" evo bhAsa thato hoya tyAre, temAMthI sAme javAnI IcchAvALo paNa jIva javA mATe kSobha pAme che. ane je jIva jANe che ke sphaTikane kAraNe pANIno bhAsa thAya che, paraMtu vAstavika rIte A dekhAtuM jaLa jaLa nathI paNa sphaTika che, tevA bodhavALo jIva pANIne joIne udvega pAmato nathI, temaja koIpaNa jAtanA vyAghAta vagara te mAyArUpI pANImAMthI zIghra pasAra thaI jAya che. tevI 2Ite saMsA2vartI badhA bhAvone je jIva mAyArUpI jaLa jevA joI zake che, te jIva bhogya padArthonA spaSTa svarUpane paNa jANI zake che. tethI ja te bhogo bhogavato hovA chatAM paNa bhoganI sAthe saMga vagarano rahe che, ane cheka paramapada ta2pha jAya ja che. ahIM bhogone tattvathI jonAranA bodhanuM svarUpa samavuM Avazyaka che, te A pramANe - 'tattvathI jovuM' eno bhAva e che ke sUkSma dRSTithI tattvanuM avalokana karavuM. sUkSma dRSTithI joIe to koIpaNa padArthano bhAva te te padArthamAM ja rahe che bIjAne prApta thato nathI, ane tethI koIpaNa bhogya padArthamAMthI jIvane koI bhAva prApta thato nathI; paraMtu jIva ja bhogya padArthone nimitta karIne te te bhAvone potAnAmAMthI ja pAme che. te A pramANe - dareka padArtho haMmezAM potapotAnA bhAvomAM ja pariNamana pAmatA hoya che. jema ke agnino svabhAva uSNabhAvarUpe pariNamana pAmavAno che, ane agninA saMparkanA nimittane pAmavAthI zarIra svataH ja baLelI avasthAne pAmavAnA svabhAvavALuM che, ane zarIra sAthe sabaMdha dharAvato jIva potAnA svabhAvane kA2Ne ja zarIranA AvA pariNAmane pAmIne pote svataH azAtAnA pariNAmane pAme che. ahIM agninAM pudgalo ke zarIranAM pudgalo jIvane kAMI karatA nathI, paraMtu jIva te Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 adhyAtmasAra te nimittone pAmIne te te azAtAnA pariNAmane kare che. paraMtu te azAtAnA nimittane pAmIne jo jIva sAvadha na hoya to, aratinA pariNAmane svataH kare che ane tattvane jonArA evA yogIo aratinA pariNAmane karatA nathI. AvI ja rIte bhogya evAM sarva pudgalo paNa potapotAnI rIte ja pariNamana pAmatAM hoya che. jema ke jIva AhAra grahaNa kare che te AhAranAM pudgalo zarIrarUpe pariNamana pAmavAnA svabhAvavALAM che, paraMtu te AhAranAM pudgalo jIvane prApta thatAM nathI. A AhAra grahaNa karyA pUrve jIvanA zarIramAM koI evo viSama pariNAma hato, jene nimitta karIne jIva pote azAtArUpe pariNamana pAme che, ane AhAranAM pugalonA nimittane prApta karIne zarIrano te viSama pariNAma dUra thAya che. tethI te viSama pariNAmarahita evA zarIranAM pugalone nimitta karIne jIva svataH zAtArUpe pariNamana pAme che ane tattvane jonArA yogIo ratinA pariNAmane karatA nathI. Ama, tattvathI joIe to pugalanA bhAvo pudgalamAM ja thAya che ane jIva svaprayatnathI-potAnA bhAvone kare che. tethI bhogya padArthothI jIvane sukha thAya che te prakAranI jIvanI viparIta buddhi che. paraMtu jemane AkSepaka jJAna che tevA sUkSma buddhivALA jIvo bhogya padArthonA pAramArthika svarUpane jANatA hoya che, ane AtmAnuM asaMgabhAvarUpe je pAramArthika svarUpa che te paNa jANatA hoya che. tethI potAnA asaMgabhAvarUpa je pAramArthika svarUpa che tenA pratye teonuM citta AkSipta hoya che. tethI bhogakALamAM paNa bhogyapadArthothI temanuM citta malina thatuM nathI, paraMtu potAnA asaMgabhAvarUpa svabhAvamAM ja teono yatna vartato hoya che. ane tenAthI vyAghAta vagara mokSa tarapha teonuM prayANa cAlu ja hoya che. pa-10/17l. avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke kAntAdaSTivALo jIva bhogone mAyArUpI pANI samAna jue che, tethI ja bhogone bhogavavA chatAM paramapada tarapha jAya che. have pachInA be zlokamAM bhogone tattvarUpe jonAranI sthiti zuM che ? te darzAve che - bhogatattvasya tu puna-rna bhavodadhilaGghanam / mAyodakadRDhAvezAttena(vezastena)yAtIha kaH pathA / / 18 / / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 vairAgyasaMbhavAdhikAra sa tatraiva bhavo(yo)dvigno, yathA tiSThatyasaMzayaM / mokSamArge'pi hi tathA, bhogajambAlamohitaH / / 19 / / anvayArtha : mogatattvaca tu puna: bhogane tattvarUpe sArarUpe, jonAra jIvane vaLI modhitadhanam na bhavarUpI samudranuM laMghana nathI. (bhogane tattvarUpe jonAra jIvane bhavasamudranuM laMghana kema nathI ? te vAtane dRSTAMtathI samajAve che.) mAyoveza: mAyAjaLamAM daDha Aveza cheHsphaTikamaya dharatIne joIne ema ja mAne che ke "A pANI ja che" tene te kAraNa vaDe : pathA kayo pathika phuda ahIMmAyAjaLamAM yAti jAya ? (arthAt koI na jAya.) mayaddhinaH sa bhayathI udvigna evo te "pANImAM jaIza to huM DUbI jaIza" evA bhayathI udvigna evo te, tatra va tyAM ja yathA je prakAre saMzaya titi nizcitapaNe Ubho rahe che. tathA hite prakAre ja momAi mokSamArgamAM paNa monasvInamohita bhogarUpI kAdavathI mohita thayelo (Ubho rahe che.) I5-18/19TI noMdha : yogadRSTi samuccayanA zloka naM-167 ane 108 pramANe sloka-18mAM " moDhAveza ne sthAne " moDhAvezastana ane zloka-19 mAM "bhavodina ne sthAne yoni" zabda che ane te saMgata che. * "tu' pAdapUrti arthaka che. zlokArca : bhogane sArarUpe jonAra jIvane vaLI bhavarUpI samudranuM laMghana nathI. A vAtane dRSTAMtathI samajAve che- mAyAudakamAM daDha Aveza cheHsphaTikane joIne nizcitapaNe ema ja mAne che ke "A pANI ja che", te kAraNa vaDe kayo pathika mAyAjALamAM jAya? arthAt koI na jAya. "pANImAM jaIza to huM DUbI jaIza", evA bhayathI udvigna thayelo te tyAM ja je rIte nizcitapaNe Ubho rahe che, te rIte ja mokSamArgamAM paNa bhogarUpI kAdavathI mohita thayelo jIva Ubho rahe che. pa-18/1lA bhAvArtha : je jIvane saMsAramAM saMyogathI ja sukha che evI ja kevaLa eka pratIti hoya, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 adhyAtmasAra te jIva saMsAranI pravRtti kare, athavA svargArthaka ke mokSArthaka hoya tevI dharmanI paNa pravRtti kare to paNa, jyAM sudhI bhogane tattvarUpe jue che tyAM sudhI saMsArarUpI samudranuM ullaMghana karI zakato nathI. kyAreka te bhogane kharAba kaheto hoya to paNa. bhoganA janmAMtaramAM kaTuvipAka prApta thAya che tevI buddhine kAraNe ja te kahI zake che; paraMtu saMyogamAM ja sukha mAnavAnI tenI buddhine kAraNe tenI sarva pravRttinuM aMtima lakSya bhautika sukha ja hoya che. tethI te bhavarUpI samudrane pAra karI zakato nathI. A vAtane dRSTAMtathI samajAve che ke, sphaTikanI bhUmivALA gharamAM pravezavA Icchato koI mANasa tene joine ema vicAre ke "A pANI ja che" ane sAmenI tarapha javAnI tenI IcchA tIvra hovA chatAM "pANImAMthI jaIza to DUbI jaIza" ema vicArIne bhayathI udvigna bane che, tethI te mANasa tyAM ja sthira Ubho rahI jAya che. kharekhara tyAM pANI nathI paraMtu tenI, te mAyArUpI jaLamAM "A pANI ja che" evI dRDha buddhi, tene tyAM javAmAM yatna karavA detI nathI. AvI ja sthiti mokSamArgamAM javA tatpara banelA, paNa bhogane tattvarUpa jonAra jIvonI che. teo saMsAranA bhogAdinI kriyAomAM sukhanI buddhine dhAraNa karanArA che, ane jIvana mATe paNa sukha ja tattvarUpa che, paraMtu te sukha Atmikasukha che. jyAre bhogone ja sukhanA upAyarUpe jeo jue che, teo mokSanA arthe tapa-saMyamamAM yatna karatA hoya to paNa teo mokSane paramArthathI samajyA nathI. jo mokSane paramArtharUpe samajyA hoya to mokSa temane sukharUpe dekhAya nahIM te kema bane ? tethI pAralaukika bhautika bhoga-sukho mATe ja teo tapa-saMyamamAM yatna kare che, ane AvA jIvo tapasaMyamamAM yatna karatA hoya to paNa mokSamArgamAM javA samartha banatA nathI. kema ke teomAM Atmika sukhane sukharUpe jovAnI nirmaLa prajJA nathI, paraMtu bhoga-sukhomAM ja teo sukhanI buddhine dhAraNa kare che. pa-18/1lI avataraNikA : zloka-17 mAM kahela ke bhogone mAyArUpI jaLa jevA joto jIva bhogone bhogavavA chatAM paNa mokSa tarapha jAya che, to prazna thAya ke te vakhate karAtI bhoganI kriyAne kAraNe tenI mokSane anukULa evI dharmazaktino nAza na thAya ? tethI kahe che dharmazaktiM na hantyatra, bhogayogo balIyasIm / hanti dIpApaho vAyu-jvalantaM na davAnalam / / 20 / / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 vairAgyasaMbhavAdhikAra anvayArtha : 3tra ahIM chaThI dRSTimAM, mogayo:bhogano vyApAra vatnIyara gharmazarji baLavAna evI dharmazaktine na hanti haNato nathI. vipApa vAyu dIvAne bUjhavanAra evo vAyu zvatanta vAnanam moTI vALAvALA dAvAnaLane na IMnti haNato nathI. II5-20nI zlokArca - chaThThI dRSTimAM bhogano vyApAra baLavAna evI dharmazaktine haNato nathI, jema dIvAne nAza karanAra vAyu moTI jvALAovALA dAvAnaLane haNato nathI. pa-20 bhAvArtha : sAmAnya rIte dharmamArgamAM prasthita jIvo bhogothI dUra rahIne tattvanuM bhAvana karatA hoya che, ane tenI puSTi mATe tapa-saMyamanI AcaraNA karatA hoya tyAre, temanI dharmazakti vRddhi pAme che. paraMtu te ja jIva jyAre bhogamAM pravRtta thAya che tyAre te dharmazakti ghaTe che, kAraNa ke A dharmazaktinA virodhI evA rAganA saMskAro bhogakALamAM daDha thAya che. paraMtu bhogonI pravRttinA samayamAM paNa dazAvizeSane pAmelA jIvonuM citta udAsIna bhAvavALuM ja hoya che, bhogo bhogavatI vakhate paNa bhogya padArtha pratye saheja paNa levAtuM nathI. tethI ja bhogakALamAM paNa tattvanA paryAlocanarUpa dharmazakti baLavAna hoya che. tattvanA paryAlocanane kAraNe AtmasAt thayelA uttama saMskArorUpa A baLavAna evI dharmazaktine bhoganI pravRtti haNI zakatI nathI. jema nAnA dIvAne olavavA samartha evo pavana moTI jvALAovALA dAvAnaLane olavI zakato nathI, tevI ja rIte jo prAthamika kakSAnI dharmazakti khIlI hoya to te AvA bhogonA vyApArathI haNAI jAya che, paraMtu jo dharmazakti baLavAna banI hoya to te bhoganI pravRttithI paNa haNAtI nathI. - AthI karIne chaThThI dRSTivALA evA tIrthakaranA jIvo IndrAdika dvArA karAtI janmAbhiSeka Adi kriyAo samaye paNa AvI viziSTa samRddhinA bhogathI paNa saheja paNa bhIMjAtA nathI, ane sarva pravRttikALamAM nirlepa cittavALA rahe che. IFpa-2oll Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 142 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke bhogano vyApAra paNa baLavAna evI dharmazaktine haNI zakato nathI, to prazna thAya ke bhoganI kriyA to karmabaMdhanuM kAraNa hovAthI te sarvathA dharmazaktine haNI na zake te kema saMbhave ? tethI kahe che - badhyate bADhamAsakto, yathA zleSmaNi makSikA / zuSkagolavadazliSTo, viSayebhyo na badhyate / / 21 / / anvayArtha : yathA jema phleza mA zleSmamAM makSikA=gaLaphAmAM mAkhI, (coMTe che) tema sajja (viSayomAM) Asakta jIva vADham vadhyate nizcitapaNe (karmathI) baMdhAya che. zugovat sUkI mATIno piMDa bhIMta sAthe aphaLAvavA chatAM coMTato nathI (tema) viSamya ratna: viSayothI azliSTa jIva na vadhyate (karmathI) baMdhAto nathI. II5-21aaaa zlokArtha : jema zleSmamAMegaLaphAmAM, makSikA coMTe che, tema viSayomAM Asakta jIva nizcitapaNe karmathI baMdhAya che. sUko mATIno piMDa bhIMta sAthe aphaLAvavA chatAM coMTato nathI, tema viSayothI azliSTa jIva karmathI baMdhAto nathI. pa-2ll bhAvArtha : saMsArI jIva dvArA karAtI koIpaNa kriyA yogasvarUpa che ane yogathI jIvamAM karma Ave che. paraMtu teno baMdha te samayanA jIvanA pariNAmane AdhIna hovAthI, jo bhogakALamAM jIva Asakta thAya to te avazya baMdhAya che. jema zlekha upara beThelI mAkhI avazya coMTe che, tema bhoganI pravRttimAM Asakta jIva avazya karmabaMdha kare che. jyAre viSayomAM anAsakta hovAthI dazAvizeSane pAmelA jIvone karmabaMdha thato nathI. jema pRthvIcaMdra carama bhavamAM rAjya grahaNa karyuM tathA guNasAgare carama bhavamAM lagna karavAnI kriyA paNa karI, te kriyAo tevA prakAranA saMjogone kAraNe ja hatI. mAtApitAnA atizaya Agrahane kAraNe bhoganI AvI viziSTa pravRtti Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 vairAgyasaMbhavAdhikAra karavA chatAM, nirlepa cittanA pravartanane kAraNe ja temane karmabaMdha thato nathI, tethI temanI dharmazakti haNAtI nathI. vaLI, tIrthakarone carama bhavamAM vizeSajJAna hovAne kAraNe teo jANe che ke temanAM karmo bhogaekanAzya che, tethI teo karmono kSayane arthe ja bhogomAM nirlepabhAve pravRtti kare che. janmajanmAMtaranA vairAgyanA abhyAsane kAraNe bhogonuM ane AtmAnuM tAttvika svarUpa buddhimAM sthira thayeluM hovAthI, bhogakALamAM paNa bhoganI sarva kriyAo saMzleSa vagara kare che. tethI karmabaMdha thAya te paNa cikAza na hovAne kAraNe turata kharI jAya tevo hoya che. jema sUkI mATInA piMDane jo bhIMta sAthe aphaLAvIe to paNa te bhIMta para coMTato nathI ane turata chUTo paDI jAya che, te ja rIte viSayothI azliSTa evA jIva sAthe yogane kAraNe karmaraja aphaLAvA chatAM coMTatI nathI, ane tethI tenI baLavAna evI dharmazakti haNAtI nathI. pa-21AA avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke, viSayothI azliSTa evo jIva bhogo bhogavavA chatAM baMdhAto nathI. tyAM prazna thAya ke viSayo pratye koI AkarSaNa nathI to temAM jIvA pravRtti zA mATe kare che ? ane pravRtti kare che to tene duSTa ja kahevI joIe, kAraNa ke viSayothI nivRtti ja suMdara che ane tenAthI viparIta evI anivRtti duSTa ja gaNAya. tenA samAdhAnarUpe kahe che - bahudoSanirodhArtha-manivRttirapi kvacit / nivRttiriva no duSTA, yogAnubhavazAlinAm / / 22 / / anvayArtha : yonimavazAninAmyoganA anubhavazALIone vahukoSanirodhArya bahudoSanA nirodha mATe nivRtti rUva (bhogothI) nivRttinI jema varatu kyAreka nivRttirapi (bhogonI) anivRtti paNa no dura duSTa nathI. II5-2zA zlokArtha : yoganA anubhavazALIone bahudoSanA nirodha mATe bhogothI nivRttinI jema kyAreka bhogonI anivRtti paNa duSTa nathI. pa-razA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvArtha : 144 sAmAnya rIte viSayomAM pravRtti e karmabaMdhanuM kAraNa che ane tethI viSayothI nivRtti e ja hitano upAya che, ema kahevAmAM Ave che. paraMtu viziSTa saMjogomAM yoganA anubhavavALA jIvo bhogamAM paNa pravRtti kare che, to paNa te duSTa banatI nathI. ahIM yogaanubhavazALI kone kahI zakAya te vicArIe to, mokSanI sAthe AtmAne joDanAra evo yoga jemane aMtaraMgamAM sphuraNa thayo che teo yogaanubhavazALI che. Ama juo to, samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatrayadhArI jIvo ja yogaanubhavazALI gaNAya; paraMtu apekSAe chaThThI dRSTivALA jIvo aviratinA udayavALA hovA chatAM temanuM udAsIna baneluM citta paNa mokSanI sAthe joDanA2 evo yoga ja che, tethI temane ahIM 'yogaanubhavazALI' tarIke grahaNa karavAnA che. chaThThI dRSTivALA tIrthaMkaranA jIvonuM aviratinuM karma bhogavIne ja nAza pAme tevuM hovAthI, tenI upekSA karIne saMyama grahaNa ka2vAmAM Ave to paNa tenA baLathI te karma nAza pAme tema hotuM nathI, kAraNa ke te karma bhogaekanAzya hoya che. ane tethI A karmo nAza na pAme tyAM sudhI saMyamanA pAlanathI paNa kSapakazreNI prAdurbhAva thaI zakatI nathI. Ama, kSapakazreNInA prAdurbhAvamAM avarodha karanAra aviratisvarUpa karmarUpa bahudoSanA nirodha mATe anivRtti paNa nivRttinI jema temane duSTa nathI. vaLI, pRthvIcaMdre mAtApitAnA anarthanA nivAraNarUpa bahu doSanA nirodha mATe rAjya grahaNa karyuM, tathA zrI mahAvIra prabhue mAtApitAnA anarthanA nivAraNa mATe janma pahelAMthI ja garbhamAM mAtApitAnI hAjarImAM dIkSA nahIM levAno abhigraha grahaNa karyo, ane mAtApitAnA mRtyu pachI paNa be varSa sudhI gRhasthapaNAmAM rahyA; A temanI sarvapravRtti nirlepa bhAve ja thatI hatI. AvA vizeSa saMjogone kAraNe athavA vizeSa lAbhane joIne AvA jIvo jyAre nirlepa cittathI pravRtti kare che, tyAre ja AvI anivRtti paNa bhogamAMthI nivRttinI jema ja duSTa hotI nathI. II5-22 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 vairAgyasaMbhavAdhikAra avataraNikA : nivRttinI jema anivRtti paNa kyAreka duSTa nathI ema kahyuM, tenI ja puSTi karavA anyanI sAkSIrUpe zrutivedanuM vacana kahe che - yasminniSevyamANe'pi, yasyAzuddhiH kadAcana / tenaiva tasya zuddhiH syAt, kadAciditi hi zrutiH / / 23 / / anvayArtha: rimanuM nivevyamADapi je (bhogo) bhogavate chate paNa skrIna kyAreka carcA karazuddhiH jenIebhogavanAranI, azuddhi (thAya) che; tena va tenA vaDe ja te bhogo vaDe ja, vat kyAreka taraya zuddhiH sthAt tenI=bhogavanAranI, zuddhi thAya che. ti hi zrutiH A prakAranI ja zruti cheHvedanuM vacana che. pa-23AA zlokArca - je bhogo bhogavate chate paNa kyAreka bhogavanAranI azuddhi thAya che, te bhogo vaDe ja kyAreka bhogavanAranI zuddhi thAya che, e prakAranuM ja vedanuM vacana che. II5-2all bhAvArtha : vedanA kathanathI e prApta thAya che ke, sAmAnya rIte viSayonA sevanathI jIvane azuddhi thAya che, paraMtu kyAreka azuddhinA kAraNabhUta evA te ja viSayo zuddhinuM paNa kAraNa bane che; ane tethI ja jyAre viSayo zuddhinA kAraNabhUta banatA hoya tyAre ja yogaanubhavazALI jIvo temAM pravRtti kare che. yoganI chaThI dRSTivALA jIvo AvI pravRttimAM anyano koI lAbha jue che, athavA potAnAM bhogaekanAzya karmo jue che tyAre, ane tene kAraNe ja, temanuM citta viSayone bhogavavAnI vRttivALuM na hovA chatAM bhogone bhogavavAnI pravRtti paNa kare che. tIrthaMkarAdi jIvono caramabhava kevaLa svaparahitanI sAdhanA mATe ja hoya che. tethI jema ucita kALe saMyama grahaNa kare che tema ucita kALe bhoganI pravRtti paNa kare che. temanI A ucita pravRtti ja temanI zuddhinuM kAraNa bane che. temanA pUrvabhavomAM je bhogothI rAgAdinA bhAvane kAraNe karmabaMdha thato hato, te ja bhogothI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 146 caramabhavamAM bhogaekanAzya karmono nAza thavAthI zuddhi thAya che. IFpa-23 viSayANAM tato baMdha-janane niyamo'sti na / ajJAninAM tato bandho, jJAninAM tu na karhicit / / 24 / / anvayArtha: tata: te kAraNathI zloka-22-23 mAM kahyuM ke yogAnubhavazALIone viSayonI anivRtti paNa duSTa nathI te kAraNathI, viSayAM viSayono vandananane bandha utpanna karavAmAM niyama: je rita niyama nathI. tataH tenAthI=viSayonA sevanathI ujJAninAM vandhaH ajJAnIone baMdha che, tu jJAtinAM rkiMcit ja paraMtu jJAnIone kyAreya nathI. pa-24 zlokArdha : zloka-22-23 mAM kahyuM ke yogAnubhavazALIone viSayonI anivRtti paNa duSTa nathI te kAraNathI, viSayono baMdha utpanna karavAmAM niyama nathI. viSayonA sevanathI ajJAnIone baMdha che, paraMtu jJAnIone kyAreya nathI. pa-24 bhAvArtha : nizcayanayanI apekSAe viSayo e karmabaMdhanuM kAraNa nathI, jyAre vyavahAranayanI apekSAe viSayasevanathI karmabaMdha thAya che; paraMtu te paNa pariNAma dvArA ja baMdhanuM kAraNa bane che. joke moTA bhAge viSayasevanathI ja evo pariNAma thAya che ke je karmabaMdha karAve che, tethI ja vyavahAranaya karmabaMdha mATe viSayone ja kAraNa mAne che; jyAre nizcayanaya ema kahe che ke viSayasevana ke asevanathI karmabaMdha nathI, paraMtu pariNAmathI ja karmabaMdha che. ajJAnI jIvone viSayonA sevanakALamAM rAgAdinA pariNAma vizeSa hovAne kAraNe atizaya karmabaMdha thAya che, tathA asevanakALamAM paNa rAgAdinA ja pariNAma UThatA hovAthI tyAre paNa karmabaMdha thAya che. jJAnI puruSo jyAre viSayasevananI pravRtti ucita jaNAya tyAre ja kare che, ane te sevanakALamAM paNa nirlepa citta hovAthI teone karmabaMdha thato nathI. ane jyAre tevuM koI prayojana na hoya tyAre teo evI koI pravRtti karatA paNa nathI, tethI asevanakALamAM paNa temane karmabaMdha thato nathI. pa-24 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 vairAgyasaMbhavAdhikAra avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke ajJAnIne viSayasevanathI baMdha che ane jJAnIne kyAreya nathI, to jJAnIne kema nathI ? te have batAve che - sevate'sevamAno'pi, sevamAno na sevate / ko'pi pArajano na syA-dAzrayan parajanAnapi / / 25 / / anvayArtha: 3vamAna: lapi seva7 (viSayone) nahIM sevato paNa seve che. sevAnAra rahevate sevato evo paNa sevato nathI. roDa koI jIva paraganAnuM zrAd parajanano Azraya karato evo paNa rana yAt parajanano thato nathI. Apa2pA zlokArya : viSayone nahIM sevato paNa seve che, sevato evo paNa sevato nathI. (jema ke) koI jIva parajanano Azraya karato evo paNa parajanano thato nathI. pa-rapA bhAvArtha : ajJAnI jIva jyAre viSayone seve che tyAre to viSayomAM lepAya che, paraMtu jyAre viSayo sevato na hoya tyAre paNa ajJAnane kAraNe te viSayo pratyenuM AkarSaNa tenA cittamAM hoya che. Ama, dravyathI viSayonA asevanakALamAM paNa bhAvathI te viSayone seve che. jyAre jJAnIne viveka pedA thayela hovAne kAraNe viSayonA sevanano pariNAma nathI hoto, paraMtu phakta tevA prakAranA saMjogone kAraNe dravyathI viSayone sevato hovA chatAM temAM bhAva bhaLato nathI. tethI jJAna viSayone sevato evo paNa sevato nathI. je vyakti "A mArA svajana che ane A mArA parajana che" ema jANe che, tethI koI kAraNavaza te vyakti koI parajana sAthe beTho hoya to paNa te kAMI parajana banI jato nathI. tema AtmAthI para evAM pudgala dravyonuM sevana karato paNa jJAnI paramAM Asakta banI jato nathI, arthAt para evAM pudgalo sAthe ekatvanA pariNAmane karato nathI. tethI ja jJAnIne viSayasevanathI paNa baMdha nathI. IIpa-2pA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 148 ata eva mahApuNya-vipAkopahitazriyAm / garbhAdArabhya vairAgyaM, nottamAnAM vihanyate / / 26 / / anvayArtha : 3rata iva AthI karIne ja=zloka-12mAM kahyuM ke dazAvizeSamAM cothA guNasthAnakamAM paNa sarvathA vairAgya nathI ema nahIM, AthI karIne ja, mahApu vipAkko hitaziyAm mahApuNyanA vipAkathI prApta thaI che lakSmI jemane evA uttamAnAM uttama puruSone ArmAt 325 garbhathI mAMDIne vairAyaM na vihate vairAgya haNAto nathI. II5-2vA zlokArca - zloka-12 mAM kahyuM ke dazAvizeSamAM cothA guNasthAnakamAM paNa sarvathA vairAgya nathI ema nahIM, ane pachI tenI siddhi tathA puSTi karIne e prApta thayuM ke dazAvizeSamAM vairAgya hoya che, AthI karIne ja mahApuNyanA vipAkathI prApta thaI che lakSmI jemane tevA uttama puruSone garbhathI mAMDIne vairAgya haNAto nathI. pa-2kA bhAvArtha : tIrthakarone carama bhavamAM mahApuNyanA vipAkane kAraNe garbhathI mAMDIne lakSmI prApta thaI hoya che, tethI teo garbhamAM hoya che tyArathI zarU karIne Indro paNa temanI bhakti ane namaskAra kare che; Ama chatAM te vakhate paNa teo dazAvizeSamAM hovAthI temano vairAgya haNAto nathI, ane tethI ja teo saMsAravartI sarva bhAvone udAsIna bhAve jotA hoya che. Ave samaye teonI koI bhakti kare tevI IcchA paNa temane nathI hotI, ke bhakti na kare tevI IcchA paNa temane nathI hotI; paraMtu temanI bhakti karIne bhakta potAnuM hita sAdhe ane temAM potAnA taraphathI koI vyAghAta na thAya tevo ja prayatna teono hoya che. jema prabhu mahAvIre potAnA janmAbhiSeka samaye IndranI saMzayavALI avasthAne kAraNe tenI ucita pravRttimAM vyAghAta thato joIne IndranA hitane mATe ja meru parvatane kaMpAvyo hato. Ama, potAnI atizayanI zaktine pradarzita karavAno ke Indra potAnI vizeSa bhakti kare evo koI Azaya temanAmAM na hato, paraMtu IndranA hitane kAraNe ja AvI pravRtti karI hatI. teo garbhamAM hatA tyArathI ja temane vairAgya hovAthI temanuM citta AvI pravRttimAM paNa saMzleSa vagaranuM ja hatuM.pa-rakA Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 vairAgyasaMbhavAdhikAra avataraNikA : zloka-9 mAM kahyuM ke bhavanainyanA darzanathI vairAgya pedA thAya che. tyAM zaMkA thaI ke cothA guNasthAnakavALAne paNa bhavanarguNyanuM darzana hoya che, tethI teone vairAgya kema na hoya ? te vAtanuM samAdhAna karatAM kahyuM ke bhavanaguNyanuM darzana hovA chatAM cothA guNasthAnake cAritramohanIyanA udayane kAraNe temane vairAgya nathI; tema chatAM, dazAvizeSamAM viSayonI pravRtti hovA chatAM vairAgya hoya che; paraMtu vairAgyaprAptino rAjamArga to viSayono tyAga ja che, ane viSayonA sevanakALamAM paNa vairAgya hoya che e to viSama pagadaMDI jevo mArga che. A vAta zloka-27 ane 28 mAM kahe che - viSayebhyaH prazAntAnA-mazrAntaM vimukhIkRtaiH / karaNaizcAruvairAgya-meSa rAjapathaH kila / / 27 / / svayaM nivartamAnaistai-ranudIrNairayantritaiH / tRptairjJAnavatAM tatsyA-dasAvekapadI matA / / 28 / / anvayArtha viSamya viSayothI zrAste ekadhArI vimukhIttera varIH vimukha karAyelI evI Indriyo hovA vaDe prazAntAnI prazAnta thayelA jIvone caDhi vairAgyam suMdara vairAgya che. paNa rAnapatha vinA kharekhara A rAjamArga che. 3nI utritai: tRtai: ravayaM nivartamAH saiH anudIrNa, aniyaMtrita, tRpta (ane) svayaM nivartamAna evI tenA vaDe=Indriyo vaDe, (viSayomAM pravRtti hovA chatAM) jJAnavatAM jJAnavALAone tat racAt te=vairAgya, thAya che. 3rasa pI matA A utpatha (lUMTAromArga) manAyela che. Apa-27/28AA noMdha : (1) rAjapatha eTale jyAMthI lUMTAvAnA bhaya vagara jIvo sthAne pahoMcI zake, tevo mArga. (2) uparI utpatha eTale jyAMthI sthAne zIdhra pahoMcAya tema hovA chatAM lUMTArAothI lUMTAvAnI jyAM pUrI saMbhAvanA che tevo mArga, G-12 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 1pa0 (3) zloka-27 mAMnA "zrAnta" zabdathI ekadhArI evI pravRtti grahaNa karavAnI che. ane teno bhAva e che ke kyAreka pravRtti viSayo tarapha DhaLe ane kyAreka pravRtti viSayothI vimukha thAya evI nahIM, paraMtu haMmezAM viSayothI vimukha thayelI pravRtti ja prazAMta thayela jIvonI hoya che. (4) zloka-28 mAM 'parI' zabda strIliMga che. tethI "mata'nuM strIliMga "matA' rUpa bhUtakRdaMtano prayoga karela che. zlokArtha : viSayothI ekadhArI vimukha karAyelI evI Indriyo hovA vaDe prazAMta thayelA jIvone suMdara vairAgya che. kharekhara A rAjamArga che. anudIrNa, aniyaMtrita, tRpta ane svayaM nivartamAna evI Indriyo vaDe viSayomAM pravRtti hovA chatAM jJAnavALAone vairAgya thAya che. A utpatha(lUMTAromArga) manAyela che. Apa-27/28 bhAvArtha : sAmAnya rIte viSayothI Indriyone vimukha karIne cittamAM tattvanuM bhAvana karavAmAM Ave, tyAre koIpaNa jIvanuM citta prazAMtabhAvavALuM bane che; ane tethI viSayo pratye koI IcchA na rahevAthI vairAgya pedA thAya che. jagatamAM moTA bhAganA jIvo A mArge cAlIne ja vairAgya prApta kare che. kema ke A jIvomAM viSayasevananA saMskAro atizayita thayelA hovAthI zAstra dvArA ke upadeza dvArA paNa jo tattvano bodha thAya, to paNa viSayonA saMparkakALamAM tattvanA svarUpane haiyAmAM sthira karavA samartha na hovAthI, viSayonA samAgama samaye temanuM citta viSayonI asarathI prAyaH mukta rahI zakyuM nathI; ane tethI ja prathama bhUmikAmAM tattvane jANyA pachI viSayothI dUra rahIne tapa-saMyamamAM udyamapUrvaka tattvanuM bhAvana karavAthI ja citta prazAnta bane che. A rIte vairAgyane prApta karavo e rAjapatha che. Ama chatAM kvacit jJAnavALAne viSayanA tyAga vinA paNa vairAgya prApta thAya che, je vAta zloka-28 mAM batAvela che. jJAnavata" padathI chaThThI dRSTimAM rahelA ane AkSepakajJAna prApta thayuM hoya tevA jIvane grahaNa karavAnA che. AvA jIvanAM karaNo udIraNAne pAmyAM nathI, arthAt Indriyo padArthane grahaNa karavA utsuka banI nathI, ane vaLI viSayothI dUra rAkhavA mATe A Indriyo upara koI niyaMtraNa paNa karAyuM nathI; tema chatAM, te Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 vairAgyasaMbhavAdhikAra Indriyo tRpta che, ane tethI ja te Indriyo svayaM ja viSayothI nivartana pAmanArI che. chaThI daSTivALA jIvone AvI ja Indriyo vaDe karIne viSayomAM pravRtti karavA chatAM vairAgya hoya che. vairAgyanI prAptino A utpatha che, je atyaMta viSama che; kema ke viSayonA saMsargamAM rahIne vairAgyanI prApti duSkara che, ane viSama evA A utpatha para cAlavAthI lUMTAvAno paNa pUro saMbhava rahe che. ahIM vizeSa e che ke vairAgyane prApta karavA mATe be mArga batAvela che, jemAMno prathama mArga sAmAnya rIte viSayonA tyAgathI vairAgyane prApta karavAno che, ane te rAjamArga che. jyAre bIjo mArga kamaLanI jema kAdavamAM rahIne korA rahevA jevI vAta che, ane te utpatha che. A be vacce bheda mAtra e che ke rAjapatha para cAlanArAne zAstranA bhAvana dvArA Indriyone viSayothI vimukha karavI paDe che, jyAre chaThI dRSTivALA jJAnI mahAtmAone janma-janmAMtaranA abhyAsane kAraNe tattvanuM bhAvana karyA vinA ja teonI Indriyo svAbhAvika ja viSayothI nivartana pAmelI hoya che. je jIvone tattvanuM jJAna che teone viSayothI dUra rahIne sAmAnyathI vairAgya prApta thaI zake che, jyAre jJAnavALA uttama puruSone janmajanmAMtarano abhyAsa hovAthI viSayo temanA cittane sparzI zakatA nathI; tethI viSayothI dUra rahevAno teone yatna paNa karavo paDato nathI, Indriyo svayaM tRpta hovAthI nivartana pAmelI hoya che. Ama chatAM, koI saMyogavizeSathI athavA to anyanA lAbhane mATe viSayomAM pravRtti karavI paDe tyAre paNa, jJAnavALA jIvane koI vyAghAta thato nathI. kAraNa ke te samaye viSayo pratye teonuM citta udAsIna vartatuM hoya che, tethI teo utpathathI paNa jaI zake che. joke mokSane sAdhavAnI IcchAvALo dareka jIva A rIte vairAgyane prApta karavA samartha nathI. samakitane pAmelo pAMcamI dRSTivALo jIva jo A rIte prayatna karavA jAya to tene prApta thayelo vairAgya jato paNa rahevA saMbhava che. Ama, utpathathI jema zIdhra apekSita sthAne pahoMcI zakAya che, tema viSama evA A utpatha para cAlavA asamartha jIva jo yatna kare, to apekSita sthAne pahoMcavAne badale tyAMthI paDI javAnI paNa saMbhAvanA che. tethI ja vivekI puruSoe rAjapathane choDIne anyatra javuM hitAvaha nathI. pa-27/28 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 152 avataraNikA : pUrvanA be zlokamAM batAvela vairAgyanA be mArgothI vairAgya prApta karyA vagara, ane zAstronA bhAvanathI prazAMta banyA vagara je viSayono tyAga kare che, teone zuM anartha prApta thAya che, te batAvavA mATe kahe che - balena preryamANAni, karaNAni vanebhavat / na jAtu vazatAM yAnti, pratyutAnarthavRddhaye / / 29 / / anvayArtha: ___ balena paNa 43 preryamANAni karaNAni pretI mevI indriyo vanebhavat vananA hAthInI jema natu kyAreya vazatAM vazapaNAne na yAnti pAmatI nathI. pratyuta UlaTI 3narthavRddho anarthanI vRddhine mATe (thAya) che. pa-29ll kArya : baLa vaDe prerAtI evI indriyo vananA hAthInI jema kyAreya vazapaNAne pAmatI nathI, UlaTI anarthanI vRddhi mATe thAya che. Apa-2ll bhAvArtha : vairAgyanI prAptinA be mArga che. prathama mArgamAM tattvanuM bhAvana karIne Indriyone te viSayothI vimukha karavAthI virakta bhAva pedA thAya che, ane bIjo mArga te janmajanmAMtaranA abhyAsathI sthira thayela AkSepakajJAna, ke jenA kAraNe sahajabhAve vairAgya varte che. A be mArgane choDIne, pApanA bhayathI jeo Indriyone viSayothI parAkSukha rAkhavA mATe baLAtkAre yatna kare che, teonI Indriyo nivartana pAmatI nathI; paraMtu jaMgalanA hAthIne jema jema vaza karavA yatna karavAmAM Ave tyAre teno unmAda vadhe, tema tevA jIvonI viSayonI utsukatA vadhyA kare che. tethI bAhya rIte viSayono tyAga hovA chatAM viSayonI manovRtti zAMta thatI nathI, paraMtu vadhAre ne vadhAre viSayonuM valaNa temane vadhyA ja kare che, jethI karmabaMdha thAya che tathA durgatinI prApti thAya che. AthI ja je lokonI Indriyo zAstranA bhAvanathI zAMta thatI nathI, teoe tyAganA abhyAsathI ane zAstranA bhAvanathI tathA sarunA yogathI ane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 vairAgyasaMbhavAdhikAra sAdharmikanA yogathI, viSayono tyAga karavA dhIre dhIre yatna karavo joIe. paraMtu jyAM sudhI Indriyo zAMta na bane tyAM sudhI ekadama viSayono tyAga karavAmAM Ave to, cittamAM viSayonI satAmaNI rahevAthI AtmakalyANa thatuM nathI; paraMtu viSayo pratyenA valaNanuM ja poSaNa thAya che, jethI anarthanI vRddhi thAya che. pa-20 avataraNikA : baLAtkAre Indriyo upara niyaMtraNa mUkanAra jIvanI paristhiti kevI thAya che, te batAve che - paryAnti nIrUMnaM prayunnate . AtmAnaM dhArmikAbhAsA:, kSipanti narakAvaTe / / 30 / / anvayArtha: gharmAmAsI dhArmikanA AbhAsavALAo=paramArthathI dhArmika nahIM hovA chatAM dhArmika jevA bhAsatA evA bAhya tyAgIo, MyA lajjA vaDe nIce nIcuM pazyatti jue che, durgAnaM durgAnane prayunnate prayoje che mAtmAnaM ra ane AtmAne narAvare narakarUpI kUvAmAM pitti nAMkhe che. pa-30nA - zlokArdha : paramArthathI dhArmika nahIM hovA chatAM dhArmika jevA bhAsatA evA bAhya tyAgIo lajjA vaDe nIcuM jue che, durgAnane prayoje che ane AtmAne narakarUpI kUvAmAM nAMkhe che. pa-3mA bhAvArtha : je loko tattvAtattvanuM paryAlocana karyA vagara mAtra viSayasevanathI pApa baMdhAya che evI buddhi rAkhIne viSayono tyAga kare che, teo bAhya rIte viSayothI dUra rahevA mATe strI Adi viSayonI sanmukha rahetA nathI ane lajjAne kAraNe nIce jue che; paraMtu vartamAnamAM tattvAtattvanuM paryAlocana na hovAnA kAraNe tathA jIvane anAdinA viSayasevananA ja saMskAro hovAne kAraNe, koIne koi viSayanuM AlaMbana laIne temanuM citta to satata pravRttizIla hoya che. tethI Avo jIva saMyamanuM pAlana karato hoya to paNa, tenI saMyamanI bAhya AcaraNA sivAya koI ne koI viSayane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 154 avalaMbIne tenuM citta durgAna ja karyA kare che; tethI dharmanI vRtti hovA chatAM te AcaraNAmAtra kare che, paraMtu cittamAM dharma pedA karI zakato nathI. Avo jIva sAco dhArmika nathI paraMtu dhArmikAbhAsa gaNAya che. AvA jIvo bAhya rIte saMyamanuM pAlana kare to paNa aMtaraMga citta anAdi saMskArone ja daDha kare che, ane tevI cittapariNati tene durgatimAM pADe che. pa-30I vaJcanaM karaNAnAM ta-dviraktaH kartumarhati / sadbhAvaviniyogena, sadA svAnyavibhAgavit / / 31 / / anvayArtha : tat te kAraNathI=zloka-29 mAM kahyuM ke baLAtkAre Indriyone niyaMtrita karavAthI anarthanI vRddhi thAya che te kAraNathI, vAvamAhit sva ane anyanA vibhAgane jANanAra (ane) vira: virakta evA jIve sA haMmezAM samAniyogena sadbhAvanA viniyoga dvArA varanAM vaSyane karaNonuM iMdriyonuM, vacana amartun rhati karavuM yogya che. pa-31AA zlokArca - zloka-29 mAM kahyuM ke je loko Idriyone baLAtkAre niyaMtrita karIne tyAgano mArga svIkAre che, teone anarthanI paraMparA prApta thAya che. te kAraNathI, sva ane anyanA vibhAgane jANanAra ane viSayothI virakta evA jIve haMmezAM sadbhAvanA viniyoga dvArA IMdriyonuM vaMcana karavuM yogya che. pa-31nA bhAvArtha - "sva ane anyanA vibhAgane jANanAra" zabdathI, AtmA ane bAhya padArthonA spaSTa vibhAgane jANanAra AtmAonuM grahaNa karavAnuM che. AvA bhedajJAnavALA mahAtmAo jANatA hoya che ke zarIra, Indriya Adi padArthothI mAro AtmA judo che, je caitanyasvarUpa che; ane zarIra, Indriya Adi padArtho pudgalasvarUpa che. Ama chatAM, anAdikALathI ajJAnane kAraNe jIva karma bAMdhIne zarIrAdi padArtho sAthe ekatvabhAvane pAmelo che; tethI ja zarIrane ane Indriyone anugrahakArI padArtho pratye jIvane rAga thAya che, ane pratikULa padArtho pratye dveSa thAya che. tethI jIvane jyAre Indriyone anukULa padArtho maLe che tyAre sukhano ane Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1papa vairAgyasaMbhavAdhikAra pratikULa padArtho maLe che tyAre duHkhano anubhava thAya che. paraMtu tattvanA bhAvanathI virakta jIvone, Indriyone anukULa padArtho pratye rAga nahIM hovAthI ane pratikULa padArtho pratye dveSa nahIM hovAthI baMne prasaMge teo rAga ke dveSa na karatAM jIvanA svabhAvabhUta evA upazama sukhano AnaMda anubhavI zake che. vaLI, bhedajJAnavALA jIvo jANe che ke anAdinA saMskArane kAraNe jo sAvadhAna rahevAmAM na Ave to Indriyo pratyenuM jIvanuM valaNa thaI javAthI vairAgya nAza pAmI jAya tema che, tethI sadbhAvanA viniyoga dvArA IndriyonuM vaMcana karavuM joIe. A sadbhAvano viniyoga e, uttama puruSonI bhakti AdirUpa saTsanuSThAnomAM vAraMvAra pravRtti karIne uttama bhAvomAM vyApAra karavArUpa che. A rIte anuSThAna dvArA uttama bhAvomAM karAtA yatnathI Indriyone viSayo tarapha jatI aTakAvavI, te karaNonuM vaMcana che. jema koI bALaka koI vastu meLavavAnI jIda pakaDe tyAre, tene bIjI alaga ja vAto karAvI tenA manane temAM ja rokI rAkhavAmAM Ave to dhImedhIme samaya jatAM pote karelI haThane bhUlI jAya che; te ja rIte Indriyone paNa saanuSThAnamAM pravRtta rAkhavA dvArA tene ThagIne viSayothI vimukha banAvIne vairAgyanI prAptino yatna karavo te karaNonuM vacana che. pa-31AA avataraNikA : zloka-27 mAM vairAgyane prApta karavAno rAjamArga batAvyo ane e mArga para cAlanArA jIvo kevI rIte vairAgyane pedA kare che te zloka-31 mAM batAvyuM. zloka-28 mAM vairAgyanI prAptino utpatha batAvyo, have e mArga para cAlanArA jIvo kevI rIte vairAgyane pedA kare che, te batAve che - pravRttervA nivRttervA, na saGkalpo na ca zramaH / vikAro hIyate'kSANA-miti vairAgyamadbhutam / / 32 / / anvayArtha: pravRttei: vA nivRtta: vA pravRttino athavA nivRttino ne satva: saMkalpa nathI na 2 zrama ane zrama nathI. DAkSAnAM vivAra: Indriyono vikAra rIte kSaya pAme che. rUti vairAgyam 3 mutam A vairAgya adbhuta che. pa-3zA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra * atre 'kRti' tad arthaka che. zlokArtha : 156 pravRttino athavA nivRttino saMkalpa nathI ane zrama nathI, Indriyono vikAra kSaya pAme che, A vairAgya adbhuta che. 114-3211 A zlokano artha anya rIte A pramANe paNa karI zakAya : pravRttino saMkalpa nathI chatAM pravRtti hoI zake che, ane nivRttino zrama nathI=yatna nathI, chatAM nivRtti hoI zake che. Indriyono vikAra kSaya pAme che. A vairAgya adbhuta che. bhAvArtha : chaThThI dRSTivALA mahAtmAonuM citta udAsIna hoya che ane tethI viSayonI pravRttino temane saMkalpa nathI thato, ane viSayono bhaya nahIM hovAthI nivRttino paNa saMkalpa nathI. tathA pravRttino zrama paNa nathI arthAt yatna paNa nathI, kema ke viSayonuM temane koI AkarSaNa nathI; chatAM kyAreka tathAvidha saMyogothI viSayo sanmukha AvI jAya to tenAthI bhaya nahIM hovAne kA2Ne nivRttino paNa zrama nathI. Ama chatAM, teo jagatvartI padArthone daSTAbhAve ja samyag rIte jotA hovAthI anAdikALanA IndriyonA kusaMskArorUpa vikAro hIna thatA jAya che. teono Avo vairAgya adbhuta che, AzcaryakArI che. kAraNa ke viSayono tyAga na hovA chatAM viSayonA tyAganA phaLarUpa vikAronI alpatA thAya che, te ja adbhutatA che. sAmAnyathI vairAgya hoya tyAM viSayono tyAga hoya ja, paraMtu ahIM tyAga na hovA chatAM vairAgyanuM astitva dekhAya che, tethI A ghaTanA adbhuta che. anya rIte artha karatAM A bhAva prApta thAya che : chaThThI sRSTivALA jIvono pravRttino saMkalpa na hovA chatAM, pravRtti hoI zake ane kvacit na paNa hoI zake; tathA nivRttino yatna na hovA chatAM nivRtti hoya paNa ane kvacit na paNa hoya. tema chatAM, IndriyonA vikAra hIna hIna thAya che, temano Avo vairAgya adbhuta che. kema ke sAmAnyathI pravRtti vartatI hoya tyAre nivRttino yatna karavo paDe che, ane to ja Indriyono vikAra kSaya pAme che; paraMtu temane to pravRtti hovA chatAM IndriyonA vikAra hIna thAya che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa7 vairAgyasaMbhavAdhikAra cothA guNasthAnakamAM chaThI dRSTivALA mahAtmAone viSayono saMkalpa nathI, paraMtu kAraNavizeSathI pravRtti hoya che. ane te ja chaThThI dRSTivALA mahAtmAone chaThA guNasthAnakamAM to viSayonI nivRttino zrama nathI, paraMtu svabhAvathI ja nivRtti che. pa-3zA avataraNikA : pUrva zlokamAM batAvyuM te pramANe, chaThI daSTivALA jIvo kyAreka viSayomAM pravRtti karatA hoya to paNa teonA IndriyonA vikAra hIna thAya che, tyAM prazna thAya ke viSayomAM pravRtti hovA chatAM IndriyonA vikAra hIna thAya che, to te pravRtti kevA prakAranI che ? tethI kahe che - dAruyantrasthapAJcAlI-nRtyatulyA: pravRttayaH / yogino naiva bAdhAyai, jJAnino lokavartinaH / / 33 / / anvayathArtha : tortinaH yoniH zaninaH lokavartI yogI evA jJAnIone rAyatrIpAzvAtInRtyatulyA: lAkaDAmAM yaMtra vaDe sthApelI goThavelI, pUtaLInA nRtya jevI pravRttiya (bhogAdinI) pravRttio vadhALe bAdhA mATe na va nathI ja.IN 33 zlokArca - * lokavartI yogI evA jJAnIone lAkaDAmAM yaMtra vaDe goThavelI pUtaLInA nRtya jevI bhogAdinI pravRttio bAdhA mATe nathI ja. IIT-33 bhAvArtha : pUrva zlokamAM kahyuM ke chaThThI dRSTivALA mahAtmAono vairAgya adbhuta che. AvA jJAnI jIvoe jJAnabhAvane sattattvaciMtAthI AtmasAt karyo che, tethI teo saMsAramAM hovA chatAM dareka pravRttiomAM nirlepa hoya che. vaLI, mokSamArgamAM javA mATe udAsIna bhAvarUpa yogamArgane dhAraNa karanArA hovAthI yogI che, tethI saMsAramAM bhogAdinI ke rAjyAdinI pravRtti kare temAM temanuM citta udAsInabhAvavALuM ja hoya che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 158 jema lAkaDAnI pUtaLImAM yaMtra goThavela hoya ane te pUtaLIne nRtya kriyA karAvavAmAM Ave tyAre, te pUtaLI jaDa hovAne kAraNe te nRtyane anurUpa aMtaramAM koI bhAva hotA nathI, paraMtu hAthapagAdi avayavonA kaMpana svarUpa kriyA ja thAya che, tevI ja rIte chaTThI dRSTivALA yogI ane jJAnI mahAtmAone "saMsAranA bhAvothI pote pRthaka che' evI spaSTa buddhi hovAthI, jaDa evA zarIranA mAdhyamathI thatI saMsAranI dareka pravRtti pratye teo udAsIna rahe che. lAkaDAnI pUtaLI jema phakta yaMtravyavasthAthI ja pravarte che ane tene potAne koI bhAva pedA thato nathI, tema AvA mahAtmAo tathAvidha karma ke bAhyasaMjogone vaza koI bhogAdinI pravRtti kare che tyAre, temAM koI saMzleSanA bhAvo temane pedA thatA nathI; ane mATe ja AvI pravRtti temane mokSamArgamAM bAdhaka thatI nathI.pa-33 avataraNikA : pUrvazlokamAM jJAnInI dAruyaMtrastha pAMcAlInA nRtyatulya pravRttio bAdhA mATe nathI ja, ema kahyuM, te vAtane paranA kathananI sAkSI ApI puSTi kare che - iyaM ca yogamAyeti, prakaTaM gIyate paraiH / lokAnugrahahetutvA-trAsyAmapi ca dUSaNam / / 34 / / anvayArca - rUAM yogamAyA ra ane A=jJAnI jIvanI saMsAranI pravRtti e, yogamAyA che. rUti e pramANe re. anya darzanIo vaDe prava jayate pragaTa gavAya che=kahevAya che. novAnugraha tutvAn 2 ane lokanA anugrahanuM hetupaNuM hovAthI syAm 3pa AmAM paNa=yogamAyAmAM paNa TUSaNama ja dUSaNa nathI. pa-34 zlokArca - ' ane A yogamAyA che, e pramANe anyadarzanIo vaDe pragaTa kahevAya che, ane lokanA anugrahanuM hetupaNuM hovAthI yogamAyAmAM paNa dUSaNa nathI. pa-3mA bhAvArtha - jJAnInI saMsAranI pravRtti e yogamAyA che, paNa bhogamAyA nathI, e vAta anya darzaniko kahe che; ane te paNa lokanA anugrahanA hetuthI karAya che, tethI te Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 vairAgyasaMbhavAdhikAra dUSaNarUpa nathI. jJAnIone svaye AvI kriyAomAM koI rasa hoto nathI, paraMtu lokanA upakAra mATe ja te karatA hovAthI te kriyAomAM dUSaNa nathI. prastuta zloka gItAmAMthI uddhata che, ane te pramANe zrIkRSNa potAnA mAmA kaMsano vadha karyo, tathA arjunane yuddhabhUmimAM potAnA ja bhAIo sAthe yuddha karavA paNa preryo, e sarva kriyA kevaLa dharmavyavasthA TakAvI rAkhavA mATe ja karI hatI, ane tethI ja lokanA upakArane mATe karavAmAM Avela A kriyAo koI dUSaNarUpa na hatI, ema gItAmAM kahela che. jainadarzanamAM vartamAna covIzInA prathama tIrthaMkara paramAtmA zrI AdIzvara bhagavAne te kALamAM lokamAM rAjyavyavasthAnI sthApanA karI, putra-putrIone vividha kaLAo zIkhavI, vagere sarvakriyAo karavA pAchaLano temano Azaya e ja hato ke, "surAjyanI vyavasthA vagara loko vinAza na pAme. mATe ja AdIzvara bhagavAne saMsArI avasthAmAM karela sAMsArika kriyAo paNa dUSaNarUpa banI nahi. sAmAnya rIte loko putrAdine kaLA zIkhave, temanuM lAlana-pAlana kare, temane sattA vagere soMpe, to paNa te sarvamAM putrAdi pratyenuM mamatva kAraNarUpe hovAthI tenAthI saMsAranA bhAvonI vRddhi thAya che, tethI te mamatvapUrvakanI kriyA dUSaNarUpa ja gaNAya; jyAre tIrthakaranA jIvone tevA prakAranuM mamatva nathI, phakta lokavyavasthA sArI rahe, jethI loko durbAna karIne durgatimAM na jAya, te prakArano zubhAzaya hoya che. tethI temanI sAMsArika kriyA paNa dUSaNarUpa nathI. pa-34 - avataraNikA: pUrvazlokamAM batAvyuM ke jJAnInI pravRtti lokaanugrahanA heturUpa hovAthI dUSaNarUpa nathI, te vAta paradarzananI hatI. have te vAta svadarzanamAM paNa che te batAvatAM kahe che - siddhAnte zrUyate ceya-mapavAdapadeSvapi / mRgaparSatparitrAsa-nirAsaphalasaGgatA / / 35 / / anvayArtha: parvaritrAsanirasannatA 2 ane mRgalAnA ToLAthI thatA paritrAsane dUra karavArUpa phaLathI yukta evI rUcam A=jJAnInI pravRtti siddhAnta Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 160 jaina zAstromAM JapavAvapatevu pi apavAda sthAnamAM ja zUyate saMbhaLAya che. pa 3411 * atre 'pi' no prayoga 'F'nA arthamAM karAyo che. zlokArtha : ane mRgalAnA ToLAthI thatA paritrAsane dUra karavArUpa phaLathI yukta evI A jJAnInI pravRtti, jaina zAstromAM apavAda sthAnamAM ja saMbhaLAya che. II5-35aa bhAvArtha : mRgalAonuM ToLuM jaMgalamAM trAsa vartAvI detuM hoya che, paraMtu jyAre siMhanI garjanAmAtra thAya to paNa teo tyAMthI bhAgI jAya che, ane e rIte teono trAsa dUra thAya che. te ja rIte chaThThI dRSTivALA jJAnI mahAtmA paNa saMsAranI pravRtti karIne siMhanI jema varte che, kema ke teo AtmAnA vIryane pho2vavA samartha hoya che. ahIM mRgalAonA sthAne be artha grahaNa karI zakAya che. (1) ekathI durjano ane (2) bIjAthI karmone grahaNa karavAnAM che. te A pramANe - (1) jyAre koI rAjA dIkSAno arthI hoya, paraMtu rAjyanI dhurA vahana ka2nA2 yogya pAtra taiyAra na thAya tyAM sudhI rAjyAdinI kriyA kare che; kema ke jo tema na kare to durjanorUpI mRgalAo sajjanone herAna kare, ane temane dharmAdinI pravRtti karavAmAM aDacaNo UbhI kare. tethI AvA durjanothI sajjanonA rakSaNane mATe ja Avo rAjA rAjyanI dhurA vahana kare che. te vahana arthe putrAdinI prApti mATe bhogAdinI pravRtti paNa kare che. ahIM bhoganI manovRtti paNa nathI, putraprAptino moha paNa nathI, paraMtu phakta putraprApti thAya to rAjyanI vyavasthA nyAyanItipUrvaka cAle, evo zubhAzaya mAtra che. tethI jyAM sudhI putraprApti na thAya tyAM sudhI udAsIna cittathI te rAjya calAve che. ane mATe ja A sarva pravRtti nirlepa bhAvathI thatI hovAthI, ane paropakAranA kAraNarUpa hovAthI, bhoganI pravRtti paNa apavAdasthAnathI zAstramAM svIkArAya che. (2) bIjA arthathI karmone mRgatulya kahyAM che ane jIvane siMha jevo kahyo che. tIrthaMkaranA AtmAone caramabhavamAM bhogaekanAzya karmo ja bAkI rahyAM hoya che, je bhogavavAmAtrathI nAza pAme tevAM hovAthI, tene avagaNIne jo teo dIkSA le to saMyamamAM paNa te karmo vighna pedA kare che. tethI tevAM karmone mRgalAMnA ToLAthI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 vairAgyasaMbhavAdhikAra thatA paritrAsa jevAM kahyAM che ane jIvane siMha jevo kahyo che. kema ke te jIva AtmAnA vIryane phoravIne AvAM karmonA paritrAsano nAza kare che, arthAt bhogakarmanA udayane kAraNe bhogo bhogave che, to paNa te bhogAvalI karmo AtmAne malina karI zakatAM nathI. Ama, tIrthaMkarAdinA jIva potAnA jJAnathI jANe che ke potAnAM bhogaekanAzya karmo saMyamamAM vighna pedA kare tevAM che. tethI bhAvinA saMyamajIvanamAM paritrAsa kare tevAM vinonA nirAsarUpa phaLathI yukta evI, nirlepacittathI karAtI teonI saMsAranI pravRtti che. tethI zAstramAM apavAdasthAnathI te pravRtti svIkArAI che. pa-rUpA avataraNikA - vairAgyasaMbhava adhikAranuM nigamana karatAM kahe che - audAsInyaphale jJAne, paripAkamupeyuSi / caturthe'pi guNasthAne, tadvairAgyaM vyavasthitam / / 36 / / anvayArtha : tat te kAraNathI paripAm peja paripAkane prApta karatuM evuM vIvAsIcane jJAne udAsIna phaLavALuM jJAna hote chate turthe 3pa gurathAne cothA paNa guNasthAnakamAM vairA vyavaricatam vairAgya vyavasthita che. Apa-36AA zlokArca - te kAraNathI zloka-9mAM kahyuM ke bhavanegRSNanA darzanane kAraNe viSayomAM apravRttithI vairAgya nirAbAdha thaze, tyAM cothA guNasthAnakamAM paNa vairAgya mAnavAnI Apatti AvI. tenA samAdhAna mATe kahyuM ke dazAvizeSamAM tyAM paNa vairAgya nathI ema nahIM, ane te pachI te ja vAtanI puSTi pAchaLanA zlokomAM karI te kAraNathI, paripAkane prApta karatuM evuM udAsIna phaLavALuM jJAna hote chate, cothA paNa guNasthAnakamAM vairAgya vyavasthita che. Apa-3AA bhAvArtha - cothA guNasthAnakamAM dareka samyagdaSTi jIvane tattvAtattvanuM yathArtha jJAna Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 162 avazya hoya che, paraMtu pAMcamI daSTivALA jIvanuM A yathArtha jJAna paripAkane pAmeluM nathI hotuM, jyAre chaThI dRSTivALAnuM yathArtha jJAna paripakva hoya che. A paripakva banelA jJAnane kAraNe ja AvA jIvo viSayomAM saMjogovazAtu paNa koI pravRtti kare, tyAre temanA citta para A viSayonI koI chAyA paDatI nathI; ane udAsIna evA cittathI ja sarva pravRtti thAya che. Ama, chaThI dRSTivALA jIvonuM paripakva jJAna bhogAdinI pravRttimAM paNa udAsIna citta pedA kare che, tethI cothA paNa guNasthAnakamAM chaThI dRSTivALA jIvonI apekSAe vairAgya vyavasthita che. Apa36AA. - II rUcadhyAtmiranAre vairAgyarasannavAdhieIraH III Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 vairAgyabhedAdhikAra || vairAgyamevadhavAra || avataraNikA : pUrvanA vairAgyasaMbhava adhikAramAM batAvyuM ke, bhavasvarUpanA ciMtanane kAraNe bhavanA svarUpanuM vijJAna thavAthI bhava nirguNa bhAse che, tethI saMsAranA viSayonI icchAnA vicchedarUpa vairAgya utpanna thAya che. have vairAgyabheda adhikAramAM vairAgyanA hetuthI traNa bheda che te darzAve che - tadvairAgyaM smRtaM duHkha-mohajJAnAnvayAtridhA / tatrAdyaM viSayAprApteH, saMsArodvegalakSaNam / / 1 / / anvayArtha : tat vairAyuM te vairAgya-pUrva adhikAramAM icchAnA ucchedarUpa je vairAgya kahyo te vairAgya kumohajJAnviti tridhA smRtiM duHkha, moha ane jJAnanA saMbaMdhathI traNa prakAre kahevAyo che. tatra tyAM-traNa prakAranA vairAgyamAM, A prathama (duHkhagarbhita vairAgya) viSaya prApta saMsAroDhezanakSaNam viSayonI aprAptithI saMsAranA udvegarUpa che. II6-1pa zlokArca - pUrva adhikAramAM icchAnA ucchedarUpa je verAgya kahyo te vairAgya duHkha, moha ane jJAnanA saMbaMdhathI traNa prakAre kahevAyela che. traNa prakAranA vairAgyamAM prathama duHkhagarbhita vairAgya viSayanI aprAptithI saMsAranA udvegarUpa che. I-vA bhAvArtha : - pUrvanA adhikAramAM batAvela bhoganI anicchArUpa vairAgya traNa prakArano che. duHkhagarbhita, mohagarbhita ane jJAnagarbhita. A traNe vairAgyamAMthI duHkhagarbhita vairAgya saMsAramAM dhAryA pramANe viSayanI aprAptithI thAya che. jyAre dhAryA pramANe viSaya prApta thato nathI tyAre A saMsAra pratye udvega thAya che. tethI saMsArano tyAga karIne dharmanI kriyAo karavAnI IcchA thAya che. A prakArano vairAgya duHkhagarbhita vairAgya che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 164 sAmAnya rIte saMsAramAM daridra avasthA hoya, ati du:kho prApta thatAM hoya tyAre koI mahAtmAne joIne dharma ka2vAnI manovRtti thAya che, ane saMsAra pratye vairAgya thAya che, je duHkhagarbhita vairAgya che. paraMtu keTalIka vakhata ghaNI bhogasAmagrI prApta thaI hoya chatAM koI nikaTanA saMbaMdhInA mRtyuthI, ke pote dhArelI koI vastunI aprAptithI paNa du:khagarbhita vairAgya thAya che. vaLI A duHkhagarbhita vairAgya paNa yogya jIvane dharmanI sAmagrI prApta thayA pachI jJAnagarbhita vairAgyanuM kAraNa paNa bane che, ane te rIte tenA AtmakalyANanuM kAraNa paNa bane che. jo saMsAranA viSayonuM ati AkarSaNa cittamAM paDyuM hoya, to mahAtmAnA saMsargathI ke zAstranA abhyAsathI paNa te jJAnagarbhita vairAgyanuM kAraNa bane nahIM. temAM phakta potAne prApta thatAM duHkhone kAraNe saMsAranA bhogo pratye udvega vartato hoya che, tethI jyAre te bhavamAM ke anya bhavamAM viziSTa bhogasAmagrI prApta thAya tyAre, viSayonuM AkarSaNa pragaTa thavAthI, tevI manovRttivALA jIvone te duHkhagarbhita vairAgya phakta tuccha puNyane anukULa dharmamAM yatna karAvIne samApta thAya che. II6-1 avataraNikA : pUrvazlokamAM batAvyuM ke duHkhagarbhita vairAgya viSayanI aprAptithI saMsA2 pratye udvegasvarUpavALo che. have tenuM vizeSa svarUpa batAve che - atrAGgamanasoH khedo, jJAnamApyAyakaM na yat / nijAbhIpsitalAbhe ca vinipAto'pi jAyate ||2|| anvayArtha : tra ahIM=prathama prakAranA vairAgyamAM, gamanaso: evaH zarIra ane manano kheda hoya che, yat je kAraNathI AkhAya jJAnaM na tRpti karAve tevuM jJAna nathI. nijhAmIsitanAme =ane potAnI icchita vastuno lAbha thaye chate vinipAto'pi nAyate (vairAgyano) vinipAta paNa thAya che. noMdhaH "vinipAto'pi" mAM 'pi' thI e kahevuM che ke du:khagarbhita vairAgyavALA jIvone nija abhipsitano lAbha thaye chate vairAgyano vinipAta paNa thAya che, ane koI jIvane vairAgyano vinipAta na paNa thAya. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 vairAgyabhedAdhikAra zlokArya : prathama prakAranA verAgyamAM zarIra ane manano kheda hoya che, arthAt zArIrika ane mAnasika duHkha hoya che, je kAraNathI tRpti karAve tevuM jJAna nathI; ane potAnI icchita vastuno lAbha thaye chate vairAgyano vinipAta paNa thAya che. I6-rA bhAvArtha : duHkhagarbhita vairAgyane pAmIne koi jIva saMyama grahaNa kare ane zAstranuM adhyayana kare, to paNa zAstranuM jJAna jo jJAnagarbhita vairAgyanuM kAraNa na bane, to te jIva duHkhagarbhita vairAgyamAM ja vartato hoya che. A jJAna tenA AtmAne aMtaraMga tRpti karAvI zakatuM nathI, tethI tene tapa-saMyamanI kriyA zarIranA ane mananA khedanuM kAraNa bane che. tenAthI zarIrane klezano anubhava thAya che, ane manane paNa bhogothI vimukha rahIne tapa-saMyamamAM pravartAvavAthI klezano anubhava thAya che; paraMtu te tapa-saMyamanI kriyA aMtaraMga svasthatAnuM kAraNa banI zakatI nathI. AvA duHkhagarbhita vairAgyavALA munione aMtaramAM potAnI icchita vastuno lAbha thAya che tyAre, te vairAgyano nAza paNa thAya che, kema ke sAmAnya rIte jIva sukhano arthI hoya che, ane duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvone tapa-saMyamanI kriyA sukharUpa dekhAtI nathI; paraMtu dhArelA viSayanI aprAptithI ja saMsAranA tyAganI kriyA karI che, AthI jyAre potAnI dhAraNA pramANe viSayo maLI jAya che tyAre, te viSayomAMthI ja AnaMda levAnI teonI manovRtti hoya che, tethI te duHkhagarbhita vairAgyavALAono pAta thAya che. Ama chatAM, koIkane duHkhagarbhita vairAgya paNa jJAnagarbhita vairAgyanuM kAraNa banI zake che. IIka-zA avataraNikA - vaLI, duHkhagarbhita vairAgyavALAnuM mAnasa kevuM hoya che, te batAve che - duHkhAdviraktAH prAgeve-cchanti pratyAgateH padam / adhIrA iva saGgrAme, pravizanto vanAdikam / / 3 / / anvayArtha : saMgrAma vizajo yuddhamAM pravezatA evA DAgharA yuddha laDavAnA pairya vagaranA adhIra yoddhAo vanAvim suva jema vanAdine (icche che) tema dudvira: duHkhane G-13 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 166 kAraNe (saMsArathI) virakta thayelA (duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo) pratyeva (saMyama grahaNa karatAM) pahelAM ja pratyAteH pam pAchA AvavAnA sthAnane rUtti icche che. 19-31 zlokArtha H yuddhamAM pravezatA evA yuddha laDavAnA dhairya vagaranA adhIra yoddhAo jema vanAdine Icche che, tema duHkhane kAraNe saMsArathI virakta thayelA duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo, saMyama grahaNa karatAM pahelAM ja pAchA AvavAnA sthAnane Icche che. ||6-3|| bhAvArtha : duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvane vyakta ke avyaktarUpe potAne prApta thayelAM sukho karatAM atizayita sukhonI icchA avazya hoya che. tethI duHkhane kAraNe virakta thayelA jIvo saMyamamAM yatna kare che tyAre saMyama kaThina bhAse che, ane tethI ja keTalAka jIvo saMyama grahaNa karatAM pahelAM ja "te pALavuM kaThaNa paDe ane pAchA AvavuM paDe to !" te aMge vicArIne pachInI paNa vyavasthA karI rAkhe che. jema dhairya vagarano koI yoddho yuddhamAM praveza karatAM pahelAM ja yuddhamAM phAvaTa na Ave to vanAdikano Azraya levAno vicAra karI rAkhe che, te rIte duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvone tapa-saMyama kaSTamaya lAge che tethI, kaThaNa bhAsatA saMyamane grahaNa karatAM pahelAM ja saMyamane choDavuM paDe to pachI zuM karavuM, tenI vicAraNA karI le che. ahIM vizeSa e che ke, duHkhagarbhita vairAgyavALA badhA jIvo saMyama grahaNa karatAM pUrve pAchA AvavAnI ciMtA kare ja evo niyama nathI; paraMtu keTalAka duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo tevI ciMtA karatA paNa hoya che, to keTalAka saMyama grahaNa karyA pachI AjIvana saMyamanuM samyak pAlana paNa kare che. paraMtu zAstranA bodhathI teono vairAgya jJAnagarbhita na bane to upazamabhAvanuM kAraNa banato nathI, tethI paraMparAe mokSanuM kAraNa banato nathI. II6-3|| avataraNikA : have pachI zloka-4 ane 5 mAM duHkhagarbhita vairAgyamAM jJAna tRptine karAvanAruM kema nathI ? te batAve che - Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 vairAgyabhedAdhikAra zuSkatarkAdikaM kiJci-dvaidyakAdikamapyaho / paThanti te zamanadI, na tu siddhAntapaddhatim / / 4 / / anvayArtha - 3o aho ! Azcarya che ke te teo duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo vicit kAMIka zuta zuSka evA takadine ke vaicAmi 3pa vaidyakAdine paNa patti bhaNe che, tuM paraMtu zamana siddhAntapaddhatim na samatAnI nadI samAna siddhAMtanI paddhatine bhaNatA nathI. II6-4 zlokArca - aho ! Azcarya che ke duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo kAMIka zuSka evA taryAdine ke vaidyakAdine bhaNe che, paraMtu samatAnI nadI samAna evI siddhAMtanI paddhatine bhaNatA nathI. II6-4nA bhAvArtha : duHkhathI virakta thayelA jIvo saMyama grahaNa karIne jJAnamAM jyAre yatna kare che tyAre, teo A lokamAM upayogI evuM vaidyakAdinuM jJAna meLave che, jethI saMyamamAM paNa gRhastho pAsethI anukULatA prApta thaI zake. vaLI koIka dharmazAstro paNa bhaNe che, paraMtu te paNa zuSka takadikarUpe ja bhaNe che. tethI zAstramAMnAM vacanono zabdamAtrathI ja temane bodha thAya che. kharekhara zAstranI siddhAMta paddhati e che ke, zAstranAM dareka vacano je nayane sApekSa hoya te sarvane te rIte ja samajIne svasthAnamAM nayone yojavA. A pramANe adhyayana karavAthI ja zAstranA vacana dvArA jIva dhIre dhIre zama pariNAma tarapha jAya che. kAraNa ke A siddhAMtapaddhatithI adhyayana karanArane aMze aMze paNa zama pariNAma Avato ja jAya che. paraMtu duHkhagarbhita vairAgyavALAnuM citta sAMyogika sukha pratye Avarjita hovAthI asAMyogika evA upazamabhAva tarapha javA samartha banatuM nathI, tethI ja tevA jIvone A jJAna tRpti karAvatuM nathI. I6-jA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 adhyAtmasAra granthapallavabodhena, garvoSmANaM ca bibhrati / tattvAntaM naiva gacchanti, prazamAmRtanirjharam / / 5 / / anvayArca - pracapatnavavadhUna 2 ane duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo) graMthanA pallava= leza, bodha vaDe moMbA garvarUpa garamIne vismRti dhAraNa kare che. (paraMtu) prazamAmRtanirNam prazamarUpI amRtanA jharArUpa tattvAnta tattvanA phaLane chatti naiva pAmatA ja nathI. II6-pA zlokArca - duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo graMthanA leza bodha vaDe garvarUpa garamIne dhAraNa kare che, paraMtu prazamarUpI amRtanA jharArUpa tattvanA phaLane pAmatA ja nathI. II6-pA bhAvArtha : duHkhegarbhita vairAgyavALA jIvo zAstranA adhyayana dvArA paNa cittane upazAMta bhAva tarapha laI jaI zakatA nathI, tethI teone mATe sukha e bAhya padArthamAMthI ja meLavavAnuM rahe che. sukhanA arthI AvA jIvo duHkhathI virakta thaIne saMyamamAM yatna karatA hoya tyAre, zAstrono abhyAsa karavA chatAM tenA rahasyane pAmI zakatA nathI. tethI teone zAstrano bodha adhUro ja thAya che. Ama chatAM, zAstranA abhyAsano garva kare che ane te rIte "huM kAMIka graMtha bhaNyo chuM" evA garvathI aMdaramAM sukhanI anubhUti kare che. kharekhara to jIva jema jema zAstrano abhyAsa kare tema tema, zAstramAM batAvelI dizAnA baLathI potAnA aMtaraMga bhAvone joIne, anAdikALanA saMskArane kAraNe vartatA kaSAyanA kalakalATane dhIre dhIre upazamAvI zake che. zAstranA tattvanuM phaLa ja e che ke jIvamAM kaSAyone upazamAvavA dvArA amRtanuM jharaNuM vahe, paraMtu duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo zAstrano abhyAsa karavA chatAM AvA amRtanA jharaNArUpa bodhanA phaLathI vaMcita rahe che. II6-pA avataraNikA - ahIM prazna e thAya ke duHkhathI paNa virakta thayelA jIvo saMyamanA AcAro to pALe ja che, to zuM gRhasthajIvana karatAM teonuM jIvana UMcuM na gaNAya ? tethI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyabhedAdhikAra 169 tenA nirAkaraNa mATe kahe che - veSamAtrabhRto'pyete, gRhasthAtrAtizerate / na pUrvotthAyino yasmA-trApi pazcAnipAtinaH / / 6 / / anvayArtha: vezamAtrAmRtoDagete vezamAtrane dhAraNa karanArA paNa A=duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo mRdarathAt ja tizette gRhasthathI caDiyAtA nathI mAt je kAraNathI pUrvotyAyina: ra pUrvAvasthAthI utthAyI nathI=dIkSA lIdhA pahelAnI gRhasthAvasthAthI UMce caDelA nathI. nA paracAt nipatina: pazcAtAvasthAmAM paNa pravezelA nathI= gRhasthAvasthAnI pachInI sAdhuavasthAmAM paNa pravezelA nathI. II6 zlokArya : vezamAtrane dhAraNa karanArA paNa duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo gRhasthathI caDiyAtA nathI; je kAraNathI dIkSA lIdhA pahelAMnI gRhasthAvasthAthI UMce caDelA nathI, gRhasthAvasthAnI pachInI sAdhupaNAnI avasthAmAM paNa pravezelA nathI. II-kA bhAvArtha : gRhasthabhAva aviratinA bhAva svarUpa che, tathA munibhAva e viratinA bhAvasvarUpa che, ane tenI puSTi mATe ja sAdhupaNAmAM ahiMsAdinuM bhAvathI pUrNapaNe pAlana karavAnuM hoya che. paraMtu duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo sAdhuveza dhAraNa karIne ahiMsAdinuM mAtra dravyathI pAlana karatA hoya tyAre, bhAvathI mAtra ahiMsAdinA pAlananI zubhalezyA ja hoya che; ane saMsAranA ucchedanA kAraNarUpa saMyamano pariNAma teone thato nathI. sAdhunA vezane dhAraNa karyA pachI paNa pUrvanI gRhasthAvasthAmAM aviratino je pariNAma hato tenAthI utthAyI thatA nathI, arthAt bahAra nIkaLatA nathI; ane gRhastha avasthAthI apara evA viratinA pariNAmarUpa munibhAvamAM nipAtI thatA nathI=praveza pAmatA nathI. TUMkamAM gRhasthAvasthAthI UMcA evA viratinA bhAvane sparzatA nathI, tethI ja teo vezamAtranA bheda sivAya gRhasthathI adhika nathI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ahIM vizeSa e che ke gRhasthAvasthAmAM jIvone hiMsAdinI pravRttine kAraNe azubhalezyA vartatI hoya che, tethI pApa baMdhAvAthI pariNAme saMsAranI vRddhi thAya che; jyAre duHkhagarbhita vairAgyavALA jIvo paNa vezane mAtra dhAraNa karIne ahiMsAdinuM dravyathI pAlana karatA hoya che tyAre, ahiMsAnA pariNAmarUpa zubhalezyAmAtra hovAthI puNya bAMdhe che; paraMtu temAM paNa aviveka ja hovAne kA2Ne te puNya saMsAranI vRddhi ja karAve che. tethI gRhastha avasthAnI jema sAdhupaNAmAM paNa saMsAranI vRddhine ja pAmatA hovAthI teo gRhasthathI adhika nathI, ema kahela che. II6-6brA avataraNikA : adhyAtmasAra atyaMta sthUla vyavahArathI duHkhagarbhita vairAgyanuM svarUpa batAve che - gRhe'nnamAtradaurlabhyaM, labhyante modakA vrate / vairAgyasyAyamartho hi duHkhagarbhasya lakSaNam // 7 // anvayArtha :-~~-~ gRhennamAtranI{mya gharamAM annamAtranuM durlabhapaNuM che te moAH namyo vratamAM=sAdhupaNAmAM, lADavA maLe che. vairAgyasyAyamartha: phri vairAgyano A artha ja duHArmasya lakSAm duHkhagarbhanuM lakSaNasvarUpa che. II6-7nA zlokArtha : gharamAM annamAtranuM durlabhapaNuM che, sAdhupaNAmAM lADavA maLe che. vairAgyano A artha ja duHkhagarbhanuM svarUpa che. |[67]I bhAvArtha : keTalAka jIvo evA hoya che ke jeone gharamAM annamAtra paNa maLatuM nathI hotuM, ane tethI "dIkSA laIza to lADavA vagere vizeSa prakAranAM bhojana to maLaze ja" ema vicArIne paNa, du:khane kAraNe ane suMdara annarUpa sukhanI prAptinI AzAmAtrathI saMyama grahaNa kare che. AvA jIvo mAtra AvA sukhanI icchAthI veza grahaNa kare che, paraMtu tyAM vairAgya jevI vastu nathI. tethI sthUla vyavahArathI dIkSAgrahaNa e vairAgyanuM kArya hovAthI dIkSAgrahaNane sAme rAkhIne vairAgyano vyavahAra karela che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 vairAgyabhedAdhikAra joke duHkhagarbhita vairAgyavALo dareka jIva AvI ja sthitivALo hoya che evuM nathI. saMsAramAM anya vizeSa bhautika sAmagrIo hovA chatAM je anya klezo che, te kleza vagaranA sukha mATe paNa vartamAnamAM dIkSA grahaNa karIne tapa-saMyamamAM yatna karatA hoya tevA jIvo paNa hoI zake che. - ahIM vizeSa e che ke jene saMsAramAM annamAtra durlabha che tevA jIvo, tAtkAlika bhautika sukha-ajJAdinI lAlasAthI ja vairAgyanI kriyA kare che; jyAre saMsAramAM bhautika sukho hovA chatAM haju kaMIka khUTatuM hovAthI athavA paralokamAM vadhu meLavavAnI icchAthI je jIvo dIkSA grahaNa kare che, teo bhaviSyanA bhautika sukhanI lAlasAmAtrathI dIkSA le che. Ama, duHkhagarbhita vairAgyavALA A baMne prakAranA jIvo bhautika sukhanI IcchAthI ja dIkSA le che, paraMtu temAM bheda mAtra eTalo ja che ke ekane tAtkAlika sukhanI icchA che jyAre anyane bhaviSyanA sukhanI icchA che. tathA ekanI pAse kAMI ja nathI, jyAre anyanI pAse kAMIka thoDuM che, ane thoDuM khUTe che tenI prAptinI icchA che. I-LA avataraNikA - have mohagarbhita vairAgyanuM svarUpa batAve che - kuzAstrAbhyAsasambhUtaM, bhavanairguNyadarzanAt / mohagarbha tu vairAgyaM, mataM bAlatapasvinAm / / 8 / / anvayArtha: mavarnamudirzanAt bhavanA naigRSNanA darzanathI patitapasvinAm bAlatapasvIone zAstrAgArabhUta kuzAstranA abhyAsathI utpanna thayela mohanarma tu vairAcaM mata mohagarbhita ja vairAgya manAyela che. I6-8 zlokArca - bhavanegRSNanA darzanathI bAlatapasvIone kuzAstranA abhyAsathI utpanna thayela mohagarbhita ja verAgya manAyela che. I-I bhAvArtha : saMsArI jIvane koIka zAstranA paThanathI ke koIka gurunA upadezathI jyAre Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 172 saMsAranuM sAcuM svarUpa jANavA maLe che tyAre, tene A saMsAra nirguNa bhAse che ane tethI jIvane vairAgya thAya che; ane kuzAstranA abhyAsanA kAraNe AtmA ane zarIrAdine sarvathA pRthaka mAne che, chatAM AtmAne sadA sthira eka ja svabhAvavALo ane ekAnta nitya mAnavAthI, A bhavanA je prapaMco dekhAya che te AtmAnA nathI paraMtu pudgalanA che, e pramANenI ekAnta buddhi thAya che. tethI padArthanA anekAnta svarUpane nahIM svIkAravAno asadgaha varte che, je mohasvarUpa hovAthI Avo vairAgya mohagarbhita manAya che. te rIte keTalAka darzanavALA AtmAne ekAMta kSaNika mAne che, tethI teone paNa bhavanaigRSNanA darzanane kAraNe thayelo vairAgya mohagarbhita ja che; kema ke prAmANika prajJAthI jovAmAM Ave to AtmA dravyarUpe nitya hovA chatAM paryAyanI apekSAe anitya che. tethI AtmAne pariNAmI svIkAre tevI nirmaLa daSTi mohagarbhita vairAgyavALAne nathI. Avo vairAgya bAlatapasvIone hoya che, e kathanano bhAva e che ke, jeone tattvAtattvano viveka nathI, ane tethI ja syAdvAdane jANyA vinA kevaLa tapa karavAnI vRttithI jeo tapa kare che, teo tattvanA viSayamAM ane tapanA viSayamAM vivekarahita hovAne kAraNe bAla jevA che, tethI teo bAlatapasvI che. AvA jIvone bhavanaiguNyanuM darzana hovA chatAM kuzAstranA abhyAsane praraNe tattvanA viSayamAM viparyAsa hoya che, tethI AvA bAlatapasvIone thato vairAgya mohagarbhita che, ema kahela che. Ama chatAM, ekAnta kSaNikavAdI ke ekAnta nityavAdI evA jIvono vairAgya paNa nimittane pAmIne jJAnagarbhita vairAgya banI zake che. tenuM kAraNa e che ke teomAM rahelo viparyAsa atidaDha nathI. ane jemAM viparyAya atidaDha che teono mohagarbhita vairAgya jJAnagarbhita vairAgyanuM kAraNa banato nahIM hovAthI mokSanuM kAraNa banI zakato nathI. II6-8ll avataraNikA : pUrvazlokamAM batAvyuM ke anyadarzanavALA evA bAlatapasvIone mohagarbhita vairAgya che. have svadarzanamAM paNa kone mohagarbhita vairAgya che, te batAvavA kahe che - Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 vairAgyabhedAdhikAra siddhAntamupajIvyApi, ye viruddhArthabhASiNaH / teSAmapyetadeveSTaM, kurvatAmapi duSkaram / / 9 / / anvayArtha : siddhAntamunIvyApa siddhAMta upajIvI paNa jeo viddhArthabhAvaLa: viruddha arthane bolanArA che, Turam rvatAmapi tevAmAM duSkara evA cAritrane karatA evA paNa teone paNa patava A ja=mohagarbhita vairAgya ja, puSTa ISTa che. Iu-lA noMdha : (1) siddhAntamupanI vyAji" jeo jaina nathI teone to mohagarbhita vairAgya hoI zake, paraMtu siddhAMta upajIvI paNa je jaina sAdhuo usUtra prarUpaNA kare che, teone paNa mohagarbhita vairAgya che, ema atre "i thI samuccaya karavAno che. (2) "tevAma" - jeo jainadarzanane anusaratA nathI, teono vairAgya to mohagarbhita che ja, paraMtu jeo jainadarzanane anusaratA hovA chatAM zAstraviruddha vacano bole che, teono paNa vairAgya mohagarbhita che, ema ja thI samuccaya karavAno che. (3) "purvatAma" ke jeo duSkara evA cAritrane pALatA nathI, teono vairAgya mohagarbhita che, paraMtu duSkara cAritrane karatA evAno paNa vairAgya mohagarbha hoI zake, ema "ji" thI samuccaya karavAno che. zlokArdha : siddhAMta upajIvI paNa jeo viruddha arthane bolanArA che, duSkara evA cAritrane karatA evA paNa teone paNa mohagarbhita verAgya ja ISTa che. I-lA bhAvArtha - jainadarzananA siddhAMtone svIkArIne jeo jaina sAdhu tarIkeno veza grahaNa kare che, ane tenA baLathI ja jeo khyAti pAmelA che, teo jo tIrthaMkara paramAtmAe darzAvelA syAdvAdane spaSTapaNe jANatA nathI, te kAraNathI jANatA-ajANatAM ke vicAryA vagara ja jainadarzananA siddhAMtanI viruddhanAM vacano bole, to teono A Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 174 vairAgya mohagarbhita ja manAya che. kema ke zAstramAM gItArthane ja upadeza ApavAno adhikAra Apyo che, ane gItArtha ja parSadA ane vyaktivizeSano nirNaya karIne bhagavAnanA vacanono yathArtha upadeza ApI zake che. jyAre agItArtha jo sarvajJanA vacanane bolavAvALo hoya to paNa zAstrano yathArtha bodha nahIM hovAthI viruddhArtha bole tevI pUrI saMbhAvanA hoya che. mATe tevAono vairAgya mohagarbhita che. zAstranA pUrNa abhyAsa bAda sarvajJanuM vacana "A pramANe ja che", evo nirNaya gItArtha pote spaSTapaNe karI zake che, tevA gItArthane ja upadezano adhikA2 Apela che. ane agItArthane to sarvajJanAM vacano bolavAno adhikAra nathI; kema ke atIndriya bhAvo to mAtra sarvajJanA jJAnano ja viSaya che, ane temanA vacanathI nirNaya thayA pachI ja te viSayamAM bolavAmAM Ave to te yathArtha banI zake. e sivAya anadhikArIne bolavAnI vRtti thAya to te temano asagraha ja che, kema ke bhagavAnanI AjJAthI nirapekSa svarucithI upadeza vagerenI pravRtti karavI te doSarUpa che. Ama chatAM, te upadezAdinI pravRtti dharmabuddhithI karato hoya to te asagraha rUpa che, ane tevo asagrahavALo jIva bhavane nirguNa mAnIne duSkara tapAdi karato hoya to paNa teno vairAgya mohagarbhita che. Ama chatAM, kyAreka vizeSa dezakALamAM jyAre gItArthonI prApti durlabha hoya tyAre, bolavAnI zaktivALA upadeza na Ape to pravartamAna vyavasthA TakI zake tema na hoya to, tevA saMyogomAM zAstra pramANe AcaraNA karavAnI vRttivALA jIvoe apavAdathI paNa upadezamAM yatna karavo paDe. tyAre paNa jeTalo padArtha potAne nirNita hoya teTalo mAtra ja kahevA yatna karavo joIe, e sivAya upadezAdinI pravRtti karato hoya to mohagarbhita vairAgyanI prApti thavAnI saMbhAvanA che. 6-lA avataraNikA : pUrvanA zlokamAM kahyuM ke siddhAMta upajIvI evA paNa siddhAMta viruddha vacano bolanArA jIvo, duSkara tapa-saMyamamAM yatna karatA hoya to paNa temane mohagarbhita vairAgya che. to prazna thAya ke AvA jIvo loknA anugrahanI buddhithI upadezamAM yatna kare che te temano zubhabhAva to che, paraMtu ajJAnane kAraNe viruddhArthanuM prarUpaNa thAya che; to zuM teono A zubhabhAva temanA hitanuM kAraNa na bane ? tenA nirAkaraNa mATe kahe che - Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 vairAgyabhedAdhikAra saMsAramocakAdInA-mivaiteSAM na tAttvikaH / zubho'pi pariNAmo ya-jjAtA nAjJArucisthitiH / / 10 / / anvayArtha: saMsAramorArInAma saMsAramocakAdinI jemateSAm A lokono=siddhAMta upajIvI evA viruddhArtha bolanArAono rAma: 3 pariNAma zubha paNa pariNAma na tattvi tAttvika nathI. je kAraNathI 3jJAviratina gati AjJArucinI sthiti pedA thaI nathI AtmAmAM AjJA pratyenI rucinuM avasthAna thayuM nathI. 191NI. zlokArtha : A saMsAramAMcakAdinI jema siddhAMta upajIvI evA viruddha bolanArAono zubha paNa pariNAma tAtvika nathI, je kAraNathI AtmAmAM AjJA pratyenI rucinuM avasthAna thayuM nathI. I6-10nA bhAvArtha : saMsAramocakamatavALA ema mAne che ke, dareka jIvanA saMsAranA bhavo nizcita ja che, ane je jIvo saMsAramAM duHkhathI pIDAtA hoya teone jaladIthI mArI nAMkhavAmAM Ave, to temano eka bhava jaladI pUro thAya. tethI teono eka bhava ocho thAya ane teono mokSa jaladI thAya. ahIM duHkhavALA bhavathI choDAvIne jaladI mokSamAM mokalavAno teono Azaya zubha che, ane mAravAno paNa anya koI Azaya nathI. tema chatAM, tattvathI A zubha pariNAma paNa zubha nathI ja, kema ke vivekI jIve to duHkhathI pIDAtA jIvone AzvAsana ApIne zubha pariNAma thAya tevo yatna karavo joIe, tene badale tene mAravAno yatna karavAmAM Ave, to te duHkhI jIvone durbAna Adi thAya ane tethI kliSTa karmabaMdha tathA saMsAranI vRddhi thAya che. paraMtu avivekane kAraNe saMsAramocakamatavALAo te pariNAmane zubha pariNAma mAne che, te paramArthathI azubha ja che. te ja rIte bhagavAnanA zAsanamAM dIkSA grahaNa karIne potAnI ruci pramANe upadeza ApavAnI pravRtti jeo kare che, teone bhagavAnanI AjJAnI ruci nathI; ane jemane bhagavAnanI AjJAnI ruci nathI, teonI tapa-saMyamanI sarva kriyA paNa Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 176 zubha pariNAmarUpa nathI. kema ke cittamAM bhagavAnanI AjJAthI viruddha potAnI ruci pramANe pravRtti karavAno asaha che. tethI jema saMsAramocakamatavALAono sthUlathI joIe to zubha Azaya che, paraMtu viveka vagarano hovAthI azubha che; tema bhagavAnanA vacanathI viruddha bolanArAono tapa-saMyamano pariNAma paNa cUlathI zubha dekhAya to paNa, asadgaharUpa avivekathI duSTa hovAne kAraNe azubharUpa ja che. AthI ja AvA jIvo tapa-saMyama karIne paNa aneka jIvone utsutra bhASaNa dvArA unmArgamAM pravartAvIne durlabhabodhi bane che. li6-10nA avataraNikA : zloka-8 mAM anyadarzanamAM rahelA ane zloka-9 mAM svadarzanamAM rahelA mohagarbhita vairAgyavALA jIvonuM svarUpa batAvyuM. have bhavanagRSNanA darzanane kAraNe teomAM dekhAto upazama paNa tattvathI anartharUpa che, te batAve che - amISAM prazamo'pyuccai-rdoSapoSAya kevalam / antarnilInaviSama-jvarAnudbhavasannibhaH / / 11 / / anvayArtha santarninInaviSamajvaranumattimAM zarIranI aMdaramAM nilIna thayelA viSamajvaranA anubhava jevo 3mISAM A lokono-mohagarbhita vairAgyavALA jIvono prazamoDapi prazama paNa vezvatam roSapoSAya kevaLa atyaMta doSa poSavA mATe che. II6-11nA nodha : "prazamoDaji" mAM 3no bhAva e che ke A lokonI kriyA ane vairAgya to doSanA poSaNa mATe che ja, paraMtu prazama paNa kevaLa doSanA poSaNa mATe che. zlokArtha : zarIranI aMdaramAM nilIna thayelA viSamajvaranA anubhava jevo mohagarbhita vairAgyavALA jIvono prazama paNa kevaLa atyaMta doSa poSavA mATe che. I6-11|| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyabhedAdhikAra 177 bhAvArtha - mohagarbhita vairAgyavALA jIvo bhagavAnanI AjJA viruddha koIka atattva pratye AgrahavALA hoya che. jo teono Agraha anivartanIya hoya to te Agrahane kAraNe ja bhAvimAM kaSAyono udbhava thavAno che. tethI AvA jIvo je tapa-saMyamAdinI kriyA kare che ane tenA kAraNe teonA kaSAyo kAMIka zAMta dekhAya che, te paNa kevala doSa poSavA mATe ja che. jema koIne pragaTa thayelo jvarano roga auSadhivizeSathI dabAvI devAmAM Ave to thoDA kALa mATe jvara dekhAya nahi, paraMtu jyAre te auSadhinI asara dUra thAya che, tyAre aMdaramAM dabAyelo jvarano roga potAnA vikArone dekhADe che. tethI jema rogano nAza karyA vagara dabAvelo roga pharI udbhava pAme che, tema asat padArthono Agraha nAza karyA vagara bAhyakriyAthI karAyelo prazama pharI kaSAyonA udayavALo thAya che, ane teomAM rahelo Avo upazama bIjA jIvone AkarSIne potAnA viparIta mArga pratye ruci karAvIne sanmArganA nAzarUpa doSa poSavAnuM kAraNa bane che. tethI teono prazamano pariNAma sanmArganA nAzanuM kAraNa bane che, ane teone paNa te prazamanA phaLarUpe saMsAranA ucchedanI prApti thatI nathI. kema ke prazamane sAnubaMdha banAvavAnuM kAraNa tattvanI ruci che, ane AvA jIvone bhagavAnanI AjJArUpa tattvanI ruci thaI nahIM hovAthI, tattvaruci vagaranA jIvonI bAhya AcaraNArUpa suMdara kriyAo, ane kaSAyanA zamanarUpa aMtaraMga pariNAmo paNa tattvathI aphaLa che, arthAt niSphaLa che. I6-15 avataraNikA - have mohagarbhita vairAgyavALA jIvane kevA prakAranA bhAvo vartatA hoya che, te batAve che - kuzAstrArtheSu dakSatvaM, zAstrArtheSu viparyayaH / svacchandatA kutarkazca, guNavatsaMstavojjhanam / / 12 / / AtmotkarSaH paradrohaH, kalaho dambhajIvanam / AzravAcchAdanaM zaktyullaGghanena kriyAdaraH / / 13 / / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 178 guNAnurAgavedhurya-mupakArasya vismRtiH / anubandhAdyacintA ca praNidhAnasya vicyutiH / / 14 / / 1 zraddhAmRdutvamauddhatya-madhairyyamavivekitA / vairAgyasya dvitIyasya, smRteyaM lakSaNAvalI / / 15 / / anvayArtha :-- zAstrAryeSu mattuM kuzAstromAM dakSapaNuM=nipuNatA, zAstrAryeSu viparyayaH zAstrArthamAM viparyAsa, svacchannatA svacchaMdatA tarvakSya ane kutarka, muLavatsatavonam guNavALAnA saMstavanuM uMjana=guNavALAnI prazaMsAno abhAva, II6-12 // Atmotva: AtmAno utkarSa=bIjA karatAM potAne UMco batAvavA potAnA ja guNanI prazaMsA, paradroha: anyano droha, nahaH kalaha, tammanIvanam daMbhathI jIvavuM, zravAtanuM AzravanuM AcchAdana=potAnI pApapravRttine DhAMkavAnI vRtti, zavasulavaeNnena-yiAvaraH zaktinA ullaMghanathI kriyAmAM Adara=pariNAma nirapekSa bAhya AcaraNAmAtramAM dharmabuddhine kAraNe zaktinirapekSa bAhya AcaraNAmAM yatna, ||6-13 // muLAnurAmavarNam guNAnurAganuM vaidhurya=abhAva,35AraNya vismRtiH upakAranI vismRti, anuvandhAthacintA anubaMdhAdinI aciMtA,LidhAnastha vidyutiH praNidhAnanI vicyuti=abhAva, II6-14|| zraddhAmRttutvam zraddhAnuM mRdupaNuM=alpatA,Jauddhatyam uddhatAI, dhairyavivevitA adhairya ane avivekIpaNuM yaM A dvitIyasya vairAgyastha bIjA vairAgyanI=mohagarbhita vairAgyanI tALAvatI mRtA lakSaNAvalI kahevAyelI che= svarUpa che. ||6-15 zlokArtha : kuzAstromAM dakSapaNuM=nipuNatA, zAstrArthamAM viparyAsa, svacchaMdatA ane kutarka, guNavAnanA saMstavanuM uMjana=prazaMsAno abhAva, AtmAno utkarSa=bIjA karatAM potAne UMcA batAvavA mATe potAnA ja guNonI prazaMsA, anyano droha, kalaha, daMbhathI jIvavuM, AzravanuM AcchAdana=potAnI pApapravRttine DhAMkavAnI vRtti, zaktinA ullaMghanathI kriyAmAM Adara=pariNAmanirapekSa bAhya AcaraNAmAtramAM dharmabuddhine Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 vairAgyabhedAdhikAra kAraNe zaktinirapekSa bAhya AcaraNAmAM yatna, guNAnurAganuM vaidhurya=abhAva, upakAranI vismRti, anubaMdhAdinI aciMtA, praNidhAnanI vizruti abhAva, zraddhAnuM mRdupaNuM alpatA, auddhatya=uddhatAI, azairya ane avivekIpaNuM, A bIjA vairAgyanI=mohagarbhita vairAgyanI, lakSaNAvalI kahevAyelI che=A bIjA vairAgyanuM svarUpa che. ll1-12/13/14/1paNA bhAvArtha : mohagarbhita vairAgyavALA keTalAka jIvo prajJApanIya hoya che tathA keTalAka aprajJApanIya hoya che. prajJApanIya jIvo sAmagrI prApta thatAM jJAnagarbhavairAgyavALA banI zake che, ane uttarottara AdhyAtmika vikAsane pAme che. jyAre aprajJApanIya jIvomAM bahulatAe nIce darzAvela doSo saMbhave che. 1. kuzAstramAM dakSatA :- AvA jIvo dharmanI vRttivALA hoya che, paNa jyAM potAnI mati ja niviSTa che te ekAntavAdamAM ja daDha pratibaMdhavALA hoya che. tethI potAnI matine anurUpa ekAntavAdarUpa je kuzAstrArtha che, temAM ja temanI badhI buddhi vaparAtI hovAne kAraNe temAM ja teo nipuNa hoya che. . 2. zAstrArthamAM viparyAsa:- zAstranA viSayamAM temane viparyAsa hoya che, kema ke jyAM potAnI mati atyaMta rucivALI hoya che tenAthI viruddha evAM zAstravacanone, game te rIte potAnI ruci tarapha ja laI javAnI manovRttivALA hoya che. 3. svacchaMdatA ane kutarka - AvA jIvone bhagavAnanA vacanane parataMtra rahIne hita sAdhavAnI vRtti hotI nathI. tethI guNavAna vyaktine teo parataMtra rahetA nathI, paraMtu potAnI ruci pramANe dharmamAM yatna karavAnI vRttivALA hoya che. AthI teomAM svacchaMdatA che, tethI potAnI mAnyatAthI viruddha koI yuktipUrvaka kAMI batAve tyAre, svapakSano atyaMta Agraha hovAthI teomAM kutarka karavAnI vRtti vartatI hoya che; ane te rIte kutarka dvArA potAnA pakSane ja teo sthira kare che. 4. guNavAnanI prazaMsAno tyAga :- je loko sarvajJanA vacanane ja parataMtra rahIne potAnuM hita sAdhatA hoya che, tevA guNavAna AtmAonA vicArothI teonA vicAro judA paDatA hoya che; vaLI potAnI mAnyatAno pakSapAta hovAthI tevA guNasaMpanna AtmAnI teo prazaMsA karatA nathI. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 180 5. AtmAno utkarSa :- guNavAna AtmAonA saMyamapAlana karatAM pote vadhu UMcA saMyamane pALanArA che te jAtanI temanI mati hovAthI, teo potAno utkarSa loko samakSa batAve che, ane guNavAnanI hInatA batAve che. 6. parano droha :- mohagarbhita vairAgyavALA jIva pAse je koI potAnA kalyANanA arthe Ave che tene teo bhagavAnano mArga batAvatA nathI, ane potAnI ruci pramANenA mArgane batAve che. A rIte temanA para vizvAsa mUkanArano teo droha kare che. 7. kalaha :- guNavAna AtmA kyAreka hitabuddhithI temane kahe ke A saMsAramAM bhagavAnanI AjJAthI ja vistAra thAya che, paraMtu yatheccha rIte sevAtA tapasaMyamathI nistAra thato nathI; tyAre temanI sAthe teo kalaha kare che ke zuM tame ja bhagavAnanI AjJA mujaba cAlo cho ? ame nathI cAlatA ? ema kahIne roSa abhivyakta kare che. 8. daMbhI jIvana :- mohagarbhita vairAgyavALA jIvo potAnI ruci pramANe bAhya caraNAo karatA hovA chatAM, pote bhagavAnanA vacanAnusAra ja AcaraNAo kare che, tevo bhAva batAvavA mATe sarvatra yatna kare che, te teonuM daMbhajIvana che. 9. AzravanuM chAdana - mohagarbhita vairAgyavALAjIvo potAnAM pApo bahAra na dekhAya tevo yatna karIne potAnA pApone DhAMke che. vAstavika rIte jinAjJA viruddha teonI je pravRtti che, te AzravarUpa che. Ama chatAM, teo potAnI viparIta pravRttine bhagavAnanA vacanAnusAra ja che, tema batAve che, te potAnA Azravane DhAMkavAnI kriyArUpa che. 10. zaktinA ullaMghanathI kriyAmAM Adara - mohagarbhita vairAgyavALA jIvo saMsArathI virakta hoya che, ane tenA kAraNe ja dharmaanuSThAnamAM pravRtti karanArA hovA chatAM, tattvane jovAne badale potAnI ruci pramANe ja dharma karavAnI manovRtti teomAM hoya che. AthI ja bAhya kriyAo pariNAmanI vRddhi dvArA ja mokSanuM kAraNa bane che ema zAstra kahe che chatAM, pariNAmane nirapekSa bAhya kriyAomAM teone ruci hoya che. AthI ja potAnI zaktine atikramIne bAhya kriyAmAM yatna karatAM hovAthI, ghaNI vakhata ArtadhyAna paNa thAya che; chatAM bAhya Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 vairAgyabhedAdhikAra AcaraNAmAM ruci hovAthI te ArtadhyAnanA pariNAmanirapekSa kriyAmAM ja AdaravALA hoya che, te ja temano moha che; ane te mohane kAraNe ja teo mohagarbhita vairAgyavALA che. 11. guNAnurAgano abhAva :- mohagarbhita vairAgyavALAne potAne je sthAnamAM ruci hoya che tyAM ja baddha manovRtti hoya che. tethI potAnI rucithI viparIta, bhagavAnanA vacanAnusAra cAlanArA evA guNavAna puruSo pratye paNa teone anurAga thato nathI, paraMtu potAnI manovRtti pramANe je loko dharmamAM yatna kare che, temanA pratye ja anurAgavALA hoya che. Ama, mohagarbhita vairAgyavALA jIvomAM guNAnurAgano abhAva hoya che. 12. upakAranI vismRti :- mohagarbhita vairAgyavALA jIvo mokSanI icchAvALA hovA chatAM, teone atattvamAM Agraha pedA thavAthI asadgata niyAmaka prabala kaSAya vartato hoya che; ane tene kAraNe guru Adi sAthe vicArano bheda thAya tyAre, gurue potAnA para karelA upakArane paNa bhUlI jAya che; ane AthI ja temanAM hitakArI vacanonI paNa upekSA karIne temanI kSatio kADhavA prayatna kare che. jema jamAlI mohagarbhita vairAgyane pAmyA pachI prabhu vIranA satya vacanane paNa asatyarUpe sthApavA yatna kare che. 13. anubaMdhAdinI aciMtA :- sarvajJanA vacananI tIvra rucipUrvaka sat kriyAo karavAmAM Ave to ja sAnubaMdha thAya che, jyAre mohagarbhita vairAgyavALAone bhagavAnanA vacananI ruci nathI hotI. kvacit jainazAsanamAM vartatA hoya ane mAnatA hoya ke ApaNane bhagavAnanA vacana pratye ruci che, to paNa svamatithI nirmIta padArtha pratye ja teonI ruci hoya che, tethI ja teono vairAgya mohagarbhita bane che. ane tevA jIvone kharekhara A mAruM anuSThAna kramasara vRddhine pAmIne mohanA nAzanuM kAraNa bane, te prakAranI sUkSma vicAraNA hotI nathI. AthI ja teonuM anuSThAna niranubaMdha bane che. tethI anubaMdhAdinI aciMtA e paNa mohagarbhita vairAgyanuM ja svarUpa che. 14. praNidhAnanI vizruti :- mohagarbhita vairAgyavALA jIvone potAnI kriyAo dvArA A saMsArasAgarathI pAra pAmavuM che, evuM praNidhAna hotuM nathI. teone sarvajJanA vacana pratye ruci nathI hotI; AthI sthUla dRSTithI mAre saMsArathI taravuM che evo saMkalpa hovA chatAM, saMsArathI taravAnA upAyathI viruddha potAnI G-14 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 adhyAtmasAra mAnyatA pratye baLavAna ruci hovAne kAraNe, teono saMsAra taravAno saMkalpa paNa praNidhAna Azayarahita hoya che. Ama, pUrvamAM jJAnagarbhita vairAgya thayo hoya ane pachI asagrahane kAraNe mohagarbhita vairAgya banyo hoya, to pUrvenuM saMsAra taravAnA AzayarUpa praNidhAna nAza pAme che, te praNidhAnanI vismRti che. 15. zraddhAmAM alpatA :- zraddhA eTale atIndriya bhAvomAM bhagavAnanA vacana pratye tIvra ruci, ane AvI zraddhAvALo jIva haMmezAM bhagavAnanI AjJAne nirmaLa buddhithI jANavA yatna kare che, tathA jANIne pachI zakti anusAra AcaravA yatna kare che. paraMtu mohagarbhita vairAgyavALA jIvone bhagavAnanA vacana pratye ja tIvra ruci hotI nathI. AthI ja potAnI rucine anukULa bhagavAnanAM je vacano hoya tene grahaNa karIne, pote bhagavAnanA ja vacanane mAne che tevI mAnyatA teomAM vartatI hoya che. vAstavika rIte bhagavAnanA vacana pratye rucivALo jIva potAne ajANatAM paNa bhagavAnanA vacanathI viparIta grahaNa na thAya te rIte ja bhagavAnanA vacanane jANavA yatna kare che. paraMtu mohagarbhita vairAgyavALA jIvo bhagavAnanA vacanane svaruci pramANe joDavA yatna kare che, A ja temanI zraddhAnI alpatA che. 16. uddhatAi :- mohagarbhita vairAgyavALA jIvone asadgaha hovAne kAraNe jyAre gItAryAdi temane bhagavAnanI AjJAnuM mahattva batAve che, tyAre teo kahe che ke zuM ame bhagavAnanI AjJA pramANe nathI karatA ? ema kahIne bhagavaAjJAnirapekSa potAnI pravRttine teo puSTa kare che, te temanI uddhatAi che. 17. adhUrya :- mohagarbhita vairAgyavALA jIvo pairyapUrvaka bhagavAnanA vacanone samajavAno yatna karatA nathI, paraMtu kaSAyone vaza thaIne potAnI ruci pramANe ja padArthone joDavA yatna kare che, te temanuM avairya che. ahIM vizeSa e che ke je jIvamAM dhairya hoya te jIva kadAca koi sthAnamAM bhagavAnanA vacanane samajI na zake, to paNa dhIrajapUrvaka tattvane jANavA mATe yatna karato hoya tyAre, tenA bodhathI viparIta bodha thayelo hoya to paNa, koI tene sAco mArga batAvanAra maLe to tene samajavA mATe dhIratApUrvaka prayatna kare che; kAraNa ke te tattvano artha che. jyAre mohagarbhita vairAgyavALA jIvo tattvane jovAmAM mohavALA hovAthI atattvabhUta evI potAnI mAnyatAmAM ja rucine dhAraNa karIne tattvane jovAmAM yatna karatA nathI. te ja teonuM avairya che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 vairAgyabhedAdhikAra 18. avivekitA :- mohagarbhita vairAgyavALA jIvone asaha hovAne kAraNe teo tattvAtattvano viveka karI zakatA nathI, tethI ja teo mokSanA arthI hovA chatAM mokSane viruddha evI potAnI ruci tarapha valaNa rAkhIne bhagavaduAjJAnirapekSa pravRtti kare che. mohagarbhita vairAgyavALA jIvonAM A prakAranAM badhAM lakSaNo che. prAyaH karIne uparokta bhAvomAMthI game te bhAva vyakta ke avyaktarUpe mohagarbhita vairAgyavALA jIvone hoya che, tethI temano vairAgya atattvabhUta che. II6-12/13/14/1paNA avataraNikA : have jJAnagarbha vairAgya kone hoya che, te batAve che - jJAnagarbhaM tu vairAgyaM, samyak tattvaparicchidaH / syAdvAdinaH zivopAya-sparzinastattvadarzinaH / / 16 / / anyathArtha : saca tattvaparicchiH tu vaLI samyaka tattvane jANanArA, cAdvAranA syAdvAdanA jJAnavALA, zivopAyardhAna: mokSanA upAyane sparzanAra, tattvani: tattvanA darzI evA jIvono vairAgye jJAnArma vairAgya jJAnagarbha che. I6-11aaaa blokArya : vaLI samyaka tattvane jANanArA, syAdvAdanA jJAnavALA, mokSanA upAyane sparzanArA, tattvanA darza evA jIvono vairAgya jJAnagarbha hoya che. I6-1aaaa bhAvArtha : jJAnagarbhita vairAgya e vairAgyano trIjo bheda che. je jIvo samyaku tattvanA jANanArA che, syAdvAdI che, mokSanA upAyane sparzanArA che tathA tattvane jonArA che, te jIvono vairAgya jJAnagarbhita che. 1. samyaka tattvanuM paricchedana karanArA - jIvanI kamarahita avasthA e ja jIva mATe tattva che, ane te tattvane yathArtha jANavuM te samyakatattvano pariccheda che. AthI jJAnagarbha vairAgyavALA jIvo sarva karmathI rahita tathA sarva bAhya ane AtyaMtara bhAvothI rahita evI siddha avasthAne paramArtharUpe jue che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 184 2. syAdvAdI :- je lokone samyagu darzana pragaTa thayuM che teo mokSane paramArthathI joI zake che, tethI teo samyaku tattvanA jANanArA che. to paNa jyAM sudhI syAdvAdane bhaNIne gItArtha thayA na hoya, tyAM sudhI syAdvAdane pramANarUpa mAnavA chatAM teone syAdvAdI zabdathI grahaNa karavA nathI. paraMtu je loko samyakatva pAmyA pachI jainadarzananA padArthone sArI rIte samajyA che, tethI dareka nayadRSTine yathAsthAne joDI zake che, teone "syAdvAdI' zabdathI ahIM grahaNa karela che. - 3. zivopAyasparzI :- mokSano upAya ratnatrayInI pariNati che, ane syAdvAdane samajyA pachI jyAM sudhI jIvo tattvathI bhAvita banatA nathI, tyAM sudhI ratnatrayInI pariNatine teo bhAvathI sparzI zakatA nathI. paraMtu syAdvAdane bhaNyA pachI jemanuM citta saMsAranA bhAvothI vimukha thayuM hoya ane tAttvika bhAvomAM ja magna hoya, teo mokSanA upAyarUpa ratnatrayInuM saMvedana karanArA che. 4. tattvadarzI - vaLI, jJAnagarbhita vairAgyavALA jIvo tattvane jonArA hoya che. tethI ahIM sthUlathI jotAM ema lAge ke sItattvaparicchika zabdathI tattvanaH no bhAva AvI jAya che. to paNa tattvadarzI zabdathI kAMIka vizeSa grahaNa karavuM che, ane te e che ke samyagdaSTi paNa "AtmAnI zuddha avasthA e ja tattva che ema jANato hovAthI tene mokSa ja meLavavA jevo dekhAya che" tema "sahitattvaparicchi" zabdathI batAvela che, to paNa aviratino udaya hoya to bhogAdi padArthonI paNa manovRtti tene thAya che; jyAre jJAnagarbhita vairAgyavALAne to mokSanA ananya upAyabhUta evI samatA ja tattvarUpe dekhAya che, tethI zaktinA prakarSathI samatAne tattvarUpe joine tene ja pragaTa karavA mATe sudaDha yatnavALA hoya che. Avo yatna samyagdaSTi jIvane hoto nathI, tethI samehatarUparicchika batAvyA pachI vizeSatA batAvavA mATe "tattvanA " vizeSaNa mUkela che. II16nA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke syAdvAdI vagere vizeSaNavALA jIvone jJAnagarbhavairAgya hoya che. have jainadarzanamAM rahelA sAdhupaNAne pALanArA jIvo vItarAga prabhunI upAsanA kare che, temaNe batAvelA tattvane jANe che tathA syAdvAdane mAne che ane mokSanA upAyabhUta cAritrane paNa pALe che, chatAM sva-paradarzanano abhyAsa na hoya to teone jJAnagarbhita vairAgya nathI, te batAvavA mATe kahe che - Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 vairAgyabhedAdhikAra mImAMsAmAMsalA yasya, svaparAgamagocarA / buddha cAttastha verArtha, jJAnamudraSyati pAchA anvayArtha : ravaparAmaparA svadarzana-paradarzananA AgamanA viSayavALI, mImAMsAmAMsanA mImAMsAthI tattvavicAraNAthI, mAMsala=puSTa thayelI, evI vRddhiH buddhi vaya jenI racIta hoya taye tene jJAnArma verA jJAnagarbha vairAgya 3chyati pragaTe che. I17nA * ahIM "bImAMsAmAMsatA' e sAmAsika pada che. zlokArya : svadarzana-paradarzananA AgamanA viSayavALI, tattvavicAraNAthI puSTa thayelI evI buddhi jenI hoya, tene jJAnagarbha verAgya pragaTe che. li6-17TI bhAvArtha - je jIvo tIrthaMkara paramAtmAe prarUpelA dharmane mAnatA hoya ane saMyama grahaNa karIne tapa-saMyamamAM yatna karatA hoya, te sarvane jJAnagarbha vairAgya hoya ja evo niyama nathI. paraMtu svadarzana ane paradarzananA viSayamAM tattva-attattvane jANavA mATe jemaNe ghaNo bauddhika yatna karyo che, arthAt potAnI buddhi pramANe samAlocanA karI che, ane tenA kAraNe svadarzananA ane paradarzananA paramArthane jeo jANe che, tevA AtmAne ja jJAnagarbha vairAgya hoya. ahIM vizeSa e che ke, jyAM sudhI sva-paradarzanano abhyAsa karavAmAM Avato nathI, tyAM sudhI kayA darzanane tattvarUpe svIkAravuM te viSayaka jIvamAM prAyaH karIne madhyasthatA pragaTatI nathI, paraMtu je kuLamAM pote janmyo hoya, te darzana pratye ja prAyaH karIne tene ruci hoya che. tethI te darzananA pakSapAtathI ja te darzananuM tene jJAna thAya che. jyAre jaina darzanane prApta karyA pachI paNa anya darzananAM zAstronA paramArthane jANIne je mahAtmAo jaina darzana pratye rAgavALA che, teonI darzana svIkAranA viSayamAM paNa madhyastha buddhi hoya che; ane te te darzanamAM batAvelA te te nayone svasthAne joDIne teo samyagbodha karanArA hoya che, ane teonuM ja jJAna vAstavika rIte paramArthane sparzanAruM che, ane tenAthI thayela vairAgya ja jJAnagarbhita vairAgya che. II6-1LA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 186 avataraNikA : pUrvazlokamAM sthApana karyuM ke svazAstra ane parazAstramAM jeonI nipuNa mati che teone jJAnagarbha vairAgya che. tyAM prazna thAya ke je lokoe sva-paradarzanano abhyAsa karyo nathI, chatAM jeo jainadarzana pratye rucivALA che ane tene ja samajIne saMyama grahaNa kareluM che tathA sAruM saMyamajIvana pALe che, tevA jIvomAM je vairAgya che te jJAnagarbha kema nathI ? tethI kahe che - na svAnyazAstravyApAre, prAdhAnyaM yasya karmaNi / nAsau nizcayasaMzuddhaM, sAraM prApnoti karmaNaH / / 18 / / anvayArtha yaca jene vAjazAstravyApAre sva-paranA zAstranA vyApAramAM prAdhAnya na pradhAnatA nathI, paraMtu) varmaLa karmamAM cAritrAcAranI kriyAmAM (pradhAnatA che.) 3.sau e=jIva varmaLa karmanA cAritrAcAranI kriyAnA, nizvasaMzuddha sAraMnizcayathI saMzuddha evA sArane na praboti prApta karI zakato nathI. II6-18 zlokArtha : jene sva-paranA zAstranA vyApAramAM pradhAnatA nathI, paraMtu cAritrAcAranI kriyAmAM pradhAnatA che, e jIva cAritrAcAranI kriyAnA nizcayathI saMzuddhasArane prApta karI zakato nathI. II6-18 bhAvArtha jaina dharmamAM darzAvelA cAritrAcAranuM pAlana karatA keTalAka saMyamadhArI jIvone, sva ane anyadarzananAM zAstronA abhyAsamAM prAdhAnya nathI hotuM, ane teo viratine ja jJAnanuM phaLa mAne che; ane tethI pakAyanA jJAna dvArA tenA rakSaNa arthe saMyamamAM yatnazIla hoya che tathA tenAthI ja bhavano nistAra thaze evI buddhi vALA hoya che. Ama, teo vizeSajJAna pratye upekSAvALA hoya che, ane vaLI keTalAka ArAdhaka jIvo sva-paradarzanano zAstrAbhyAsa karavAmAM samartha prajJAvALA hovA chatAM jJAnanuM phaLa virati ja che, ema mAnIne cAritrAcAranI kriyAmAM ja yatna karatA hoya Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 vairAgyabhedAdhikAra che, ane potAnI zakti hovA chatAM svadarzananA ane anyadarzananA zAstrAbhyAsamAM yatna karatA nathI. zAstra kahe che ke, AvA jIvanI cAritrAcAranA samyak pAlanarUpa je kriyAo che, teno nizcayasaMzuddha sAra teone prApta thato nathI. A kathanano Azaya e che ke, bhagavAnanA vacanAnusAra te cAritrAcAranuM pAlana kare che, chatAM nizcayanayane saMmata evo kriyAno pAramArthika sA2 temane prApta thayo nathI. ahIM vizeSa e che ke sva ane anya zAstranA vyApArathI ja sarvanayono yathArtha bodha thAya che, ane tene kA2Ne koI naya pratye pakSapAta raheto nathI, ane tethI sarvanayone sva-svasthAnamAM joDIne muni 52ma madhyastha bhAvane pAme che. AvA uttama jJAna pratye jene upekSAbhAva che ane kevaLa cAritrAcAra pratye ja Adara che, teomAM guNasthAnakanI pariNatirUpa cAritra nathI. te batAvavA kahe che ke teo karmano=cAritrAcAranI kriyAno, nizcayasaMzuddha sAra pAmyA nathI. Ama chatAM, mASatuSamuni jevA alpa sAmarthyavALAne darzanazAstrano vyApAra nathI, to paNa teone sva-52zAstranA jJAnanuM pUruM mahattva hovAthI tevA jJAnavALA gItArtha gurune parataMtra rahIne cAritranI kriyA karatA hatA; tethI gItArthanA jJAnanuM temanAmAM AropaNa karIne teomAM upacArathI jJAnagarbha vairAgya mAnyo che. ||6-18 // avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke svadarzana ane paradarzanano abhyAsa karavAmAM upekSA karIne cAritrAcAramAM yatna karanArA jIvo, cAritrAcAranI kriyAnA nizcayasaMzuddha sA2ne pAmyA nathI, e ja vAta yuktithI batAve che - samyaktvamaunayo: sUtre, gatapratyAgate yataH / niyamo darzitastasmAt, sAraM samyaktvameva hi / / 19 / / anvayArtha : cataH je kAraNathI sUtre sUtramAM samyavattvamaunayoH samyaktva ane maunano gatapratyAte niyamaH vakRitaH gatapratyAgata viSayamAM niyama dekhADelo che, tasmAt te kA2NathI samyavattvam va hi sArUM samyaktva ja sAra che. ||6-195 * "i pAdapUrti mATe che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 adhyAtmasAra zlokArca - je kAraNathI sUtramAM samyakatva ane maunano gatapratyAgata viSayamAM niyama dekhADelo che, te kAraNathI samyakatva ja sAra che. II6-19TI bhAvArtha - siddhAMtamAM samyakta ane maunano gatapratyAgatano niyama kahyo che. A niyama e che ke samyakta jAya tyAre mauna jAya, ane samyaktva Ave tyAre mauna Ave. samyatvanA gamanathI maunanuM gamana thAya e gatano niyama che, ane samyaktanA AgamanathI maunanuM Agamana thAya e pratyAgatano niyama che. A gata-pratyAgatanA niyamathI e prApta thAya che, samyakatvanI prApti vagara, munibhAva AvI zake nahi. tethI jene munibhAva prApta karavo hoya teNe samyakatva avazya pAmavuM joIe, ane samyakatva vagara cAritrAcAranI sarva bAhyaAcaraNA karAtI hoya to paNa munibhAva nathI, ane nizcayanayane mAnya evuM samyakatva hoya to avazya cAritra Ave ja che; kema ke nizcayanaya kArya karatuM hoya tevA ja kAraNane, kAraNarUpe svIkAre che. tethI jenAmAM samyakatva Ave enAmAM avazya cAritra Ave, ane jenAmAM samyakatva na hoya tenAmAM cAritrAcAranI badhI kriyAonuM pAlana hoya to paNa cAritra nathI. tethI cAritrano sAra samyakatva ja che. Ama kahevA dvArA e kahevuM che ke, mokSArthIe nizcayanayane mAnya evA samyakatvamAM ja yatna karavo joIe. ane nizcayanayane mAnya evA samyakatvanI prAptithI avazya cAritranI prApti thAya ja che; kema ke samyakatva kAraNa che ane cAritra kArya che. ane je kAraNa kArya na karatuM hoya tene nizcayanaya kAraNa ja kahetuM nathI. ane samyakatvaprAptino upAya sva-paradarzanano abhyAsa che, tethI cAritranA sArarUpa evA samyaktanI prApti arthe AtmArthIe sva-parazAstranA abhyAsamAM ja pradhAnarUpe yatna karavo joIe. I6-1lA avataraNikA : pUrvazlokamAM samyakatva ane maunanI vyApti sUtramAM kahela che, tema darzAvavA dvArA samyakatvane kriyAnA sArarUpe batAvyuM, have samyakatva ane maunanI vyAptine yuktithI batAve che - Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 vairAgyabhedAdhikAra anAzravaphalaM jJAna-mavyutthAnamanAzravaH / samyaktvaM tadabhivyakti-rityekatvavinizcayaH / / 20 / / anvayArtha : nAzravaNa<< jJAna anAzrava che phaLa jene evuM jJAna che, 3nAzrava:. 3yutyAnam anAzrava e avyathAnarUpa che. sarva tat 3 miTi samyaktva tenI=jJAnanI, abhivyakti che, kRti viniya: ethI karIne (pUrvazlokamAM batAvela samyakatva ane maunanA) ekatvano vinizcaya che. II6-20nA zlokArya : anAzrava che phaLa jenuM evuM jJAna che, anAzrava e avyutthAnarUpa che, samyakatva jJAnanI abhivyakti che, jethI karIne pUrvazlokamAM batAvela samyakatva ane maunanA ekatvano vinizcaya che. II6-20mAM bhAvArtha - nizcayanaya kAryane karatuM hoya tevA kAraNane ja kAraNa tarIke svIkAre che, ane je kAraNa kArya na kare te kAraNa nathI. ane jJAnanuM phaLa virati che ane te virati anAzravarUpa che, tethI nizcayanayanI dRSTie ahIM anAzreviphaLavALuM jJAna che ema kahela che. tyAM prazna thAya ke A anAzrava zuM padArtha che? tethI kahe che ke, AtmAnI avyutthAna avasthA che te ja anAzrava che. te A rIte - saMsArI AtmAnI be avasthA che. (1) vyutthAna avasthA ane (2) avyutthAna avasthA. (1) pahelI vyutthAna avasthA, eTale AtmA vizeSarUpe potAnA bhAvamAMthI usthita hoya, athavA potAnA bhAvamAM na vartato hoya, tyAre AtmAnI vyutthAna avasthA che. ane te avasthAmAM karmabaMdha thAya che, tethI te AzravarUpa che. (2) bIjI avyutthAna avasthA, eTale vyutthAna avasthAthI viparIta avasthA. jyAre AtmA potAnA bhAvomAM vartato hoya tyAre AtmAnI avyutthAna avasthA che. siddhaavasthAmAM AtmA potAnA bhAvomAM svabhAvathI ja rahe che, jyAre saMsArI avasthAmAM dhyAnanA baLathI rahI zake che. tethI je samaye muni dhyAna avasthAmAM hoya che tyAre tenAthI samatA pragaTe che, ane te samatAthI vizeSa Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 adhyAtmasAra dhyAna pragaTe che, je vizeSa samatAnuM kAraNa bane che. AvI dhyAna ane samatAnI anuvRttivALI jIvanI avasthA e avyutthAna avasthA che, je prakarSane pAmIne vItarAgabhAvamAM ja vizrAnta thanAra che, tethI jJAna avyutthAna avasthArUpa cAritra phaLavALuM che. A rIte jJAna ane cAritranuM svarUpa batAvyA pachI samyakatva ane cAritranI vyApti batAvavA mATe samyakatva zuM cIja che te batAve che. samyakatva e jJAnanI abhivyakti che. Azaya e che ke jIvamAM samyaka prakAranuM jJAna pragaTe e ja samyakatva vastu che. kema ke jIvane padArtha jevo che tevA ja prakAranuM yathArtha jJAna thAya, tyAre tene tattva pratye yathArtha ruci pragaTe che. e sivAya bodha vagara tattvaruci saMbhave nahIM, ane tattvaruci e bodhathI judI nathI. tethI jIvamAM yathArtha jJAna pragaTa thAya che e ja samyakatva padArtha che. Ama, e phalita thayuM ke jyAre jIvamAM samyajJAna abhivyakta thAya che tyAre ja samyakatva che, te sivAya samyakatva nathI. ane jyAre yathArthajJAna abhivyakta thAya tyAre e jJAna avazya potAnuM kArya kare, nahIM to e jJAna jJAna nathI, e prakAre nizcayanaya mAne che. tethI jJAna pragaTa thAya tyAre anAzravarUpa phaLa avazya hoya ane samyakatva e jJAnanI abhivyaktirUpa che, tethI karIne samyakatva ane maunanA ekatvano nirNaya che. arthAt samyakatva ane mauna eka kALamAM rahenArAM mAnyAM che. AthI e phalita thayuM ke, je jIva svanAM ane anyanAM zAstrone jANato nathI, tene yathArtha jJAna nahIM hovAthI svadarzananuM AlaMbana laIne cAritrAcArane pALato hoya to paNa tenAmAM maunabhAva nathI. tethI zloka-18 mAM kahela te pramANe kriyAnA nizcayasaMzuddha sArane te pAmato nathI. mATe ja cAritranA arthIe sva ane anyazAstrano abhyAsa karavo joie, jethI jJAnagarbha vairAgya pragaTe; ane te ja mokSanuM kAraNa che, te prakArano prastuta kathanano dhvani che. II6-2nA avataraNikA : zloka-18 mAM kahyuM ke sva ane anyazAstranA vyApAramAM jene prAdhAnya nathI paraMtu cAritranI kriyAmAM prAdhAnya che, te cAritranI kriyAnA sArane prApta karI zakato nathI. zloka-19 mAM te sAra batAvyo ane zloka-20 mAM yuktithI tenI puSTi karI. tyAM zaMkA thAya ke je loko bhagavAnanA vacanAnusAra cAritrAcAranuM pAlana kare che te Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 vairAgyabhedAdhikAra lokone, sva ane anya zAstrono vyApAra na hoya to paNa paMcamahAvratanA pAlanarUpa cAritra che, ane bhagavAnanA vacanamAM samyaka ruci paNa che, tethI ja bhagavad vacanAnusAra ja cAritramAM yatna kare che, tema chatAM cAritranI kriyAnA sArane kema prApta na kare ? tethI kahe che - bahirnivRttimAtraM syA-ccAritrAdvyAvahArikAt / antaH pravRttisAraM tu, samyakprajJAnameva hi / / 21 / / anvayArtha :- vyAvahArivet cAritrAt vyAvahArika cAritrathI varnivRttimAtra sthAti bahinivRttimAtra thAya che. tu paraMtu antaH pravRttisara sIvaprajJAnam aa aMtaHpravRtti che pradhAna jemAM evuM samyapha prajJAna ja che. II-21il * "Ni pAdapUrti mATe che. zlokArca - vyAvahArika cAritrathI bahinivRtti mAtra thAya che, paraMtu aMta pravRtti che pradhAna jemAM evuM samyaka prajJAna ja che. (je bhAvacAritra svarUpa che.)-II-21 bhAvArtha - je loko kalyANanA arthe bAhya cAritrAcAramAM yatna kare che te vyAvahArika cAritra che, ane vyAvahArika cAritrathI bAhya rIte AraMbha-samAraMbhathI nivRttimAtra thAya che. vaLI, samyapha prakRSTa evuM jJAna e aMtaHpravRttipradhAna che, je bhAvacAritra che; ane te samyapha prajJAnamAM AtmAne potAnA bhAvomAM sthira karavA mATenA prayatna karavArUpa pravRtti pradhAna che. AvuM samyak prakRSTa jJAna svadarzana ane paradarzananA abhyAsathI prApta thatA yathArtha tattvanA bodhathI thatA nirlepabhAva svarUpa che. je loko sva-paradarzana bhaNe che teone nayasApekSa yathArtha bodha thavAthI koI darzana ke koI nayano pakSapAta hoto nathI, paraMtu pakSapAtarahita te nayone yathAsthAne joDe che. AvuM samyak prakAranuM jJAna jyAre AtmAne potAnA bhAvomAM sudaDha yatna karAve tyAre te prakRSTa jJAna bane che, ane te samyak prakRSTa jJAna jagatanA sarva padArtho pratye parama madhyastha bhAva pragaTAve tevI ja aMta:pravRttimAM sudaDha yatna karAve che. A prakAranI Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 192 aMtaraMga sudaDha pravRtti madhyasthabhAvanA prakarSa dvArA kevaLajJAnamAM ja vizrAnta pAme che, je nizcayanayane abhimata evA bhAvacAritrarUpa che. AnAthI e kahevuM che ke, je loko kalyANanA arthe svadarzananAM zAstro bhaNIne cAritrAcAranI kriyAmAtramAM rata che, teomAM vyAvahArika cAritra che; ane tenAthI bAhya sAvadya pravRttinI nivRtti thAya che, to paNa AtmAne potAnA bhAvomAM sthApana karavArUpa aMtaHpravRtti to 52ma madhyasthabhAvamAM rahevAnA yatnathI ja thAya che. e 52ma madhyasthabhAvane pragaTa karavA mATe ananya upAya sva ane anyadarzanano abhyAsa che, mATe cAritranI prAptinA arthIe sva ane anyazAstrano abhyAsa karIne jJAnagarbhita vairAgya pragaTa karavAmAM yatna karavo joie. II6-21 avataraNikA : pUrvazlokamAM batAvyuM ke vyavahAracAritrathI bAhyanivRttimAtra che, ane nizcayanayane abhimata evA bhAvacAritrathI ja mokSane anurUpa aMtaraMga pravRttipradhAna evuM cAritra thAya che. tenI puSTi mATe vyavahAracAritrathI zuddhatA kema nathI ? te batAvavA kahe che - ekAntena hi SaTkAya- zraddhAne'pi na zuddhatA / sampUrNaparyayAlAbhAd, yanna yAthAtmyanizcayaH / / 22 / / anvayArtha : vAttena phri kharekhara ekAntathI pAyazraddhAne'pi SaTkAyanA zraddhAnamAM paNa zuddhatA na zuddhatA nathI. cavuM je kAraNathI saMpUrNaparvayAlAmAt saMpUrNa paryAyano alAbha hovAthI yayAnizcayaH na yathArthatAno nirNaya nathI. II6-22 noMdhaH "vAyazraddhAne'pi" mAM 'vi' thI e kahevuM che ke, SaTkAyanuM zraddhAna na hoya, to to zuddhatA nathI ja, paraMtu ekAMte SaTkAyanA zraddhAnamAM paNa zuddhatA nathI. zlokArtha : kharekhara ekAntathI SaTkAyanA zraddhAnamAM paNa zuddhatA nathI. je kAraNathI saMpUrNa paryAyano alAbha hovAthI yathArthatAno nirNaya nathI. II6-22aa Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 vairAgyabhedAdhikAra bhAvArtha : je loko jainadarzanamAM janmelA che teo jJAna-kriyAthI mokSa thAya che tema sAmAnya rIte mAnatA hoya che; ane jainadarzana sAdvAdane mAne che tathA ekAntavAdane mithyA mAne che, tethI teone anekAntavAdanI ruci hoya che. AvA jIvo jyAre saMyama pratye valaNavALA thAya che tyAre cAritrane grahaNa kare che, ane mAne che ke jJAnanuM phaLa virati che ane viratithI ja mokSa thAya che. Ama chatAM, sUkSma bodha nahIM hovAne kAraNe pakAyanA pAlanamAM ja teo mokSanI kAraNatA mAnatA hoya che, ane A teonuM ekAnta pakAyanuM zraddhAna che; kema ke mokSa mATe jema SakAyanuM pAlana Avazyaka che tema mokSanA kAraNabhUta evo sUkSmabodha paNa Avazyaka che. Ama chatAM, "mAtra chakAya jIvono yathArtha bodha thaI jAya teTalAmAtrathI cAritrathI pravRtti thaI zake, ane tenAthI ja mokSanI prApti thAya che," e prakAranI teonI mAnyatA hovAthI, SakAya jIvonuM jJAna karIne cAritramAM pravRtti karavAnI rucivALA teo hoya che; paraMtu sva-parazAstranA paramArthane jANavA pratye teo upekSAvALA hoya che. tethI paramArthathI teonI ekAnta cAritramAM ruci che, ane mokSanA kAraNabhUta jJAnakriyArUpa syAdvAdamAM teone ruci nathI. AthI teo pakAyano bodha karIne cAritramAtramAM ja zraddhA kare che. AvA jIvonA SakAyanA zraddhAnamAM paNa zuddhatA nathI. AvA prakAranA jIvomAM zuddhatA kema nathI ? temAM yukti batAve che ke "saMpUrNa paryAyano alAbha hovAne kAraNe teone yathArtha bodha nathI." A kathanano Azaya e che ke, mokSanA upAyabhUta yathArtha jJAna sAdvAdanA sUkSma jJAnathI thAya che, ane syAdvAdanuM sUkSmajJAna badhA paryAyonI prAptithI thAya che. jema kevalIne kevaLajJAnamAM saMpUrNa paryAya jaNAya che, ane je paryAyo je rIte che te rIte ja jaNAya che, tethI kevalIne yathArtha nirNaya hoya che, te ja rIte syAdvAdanA sUkSma bodhavALAne kevalInA vacanAnusAra sarva dravyonA sarva paryAyono yathArtha bodha hoya che, tethI temanuM jJAna paripUrNa yathArtha hoya che. joke chadmasthane sarva dravyo ane sarva paryAyo kevalInI jema pratyakSa nathI, to paNa kevalInA vacanAnusAra ja sarva dravyo ane sarva paryAyono saMgrahAtmaka tene bodha hoya che. tethI tenA bodhamAM yathArtha nirNaya hoya che, ane te yathArtha nirNayane Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 194 anurUpa ja tenI ruci hoya che, tethI tenA zraddhAnamAM zuddhatA hoya che. jyAre ekAnta SaTkAyamAM zraddhAna karanAra jIva mokSanA upAyarUpe cha kAyanA pAlanamAtrane mahattva Ape che, ane teTalAmAtramAM ja tenI ruci pravarte che. AthI ja mokSanA kAraNabhUta ane darzanazuddhinuM ananya kAraNa evuM sva-52darzananuM adhyayana karavA pratye te upekSA kare che. tethI tenI ruci zabdathI syAdvAdamAM hovA chatAM paramArthathI ekAnta SaTkAyanA pAlanamAM ja che. mATe tenAmAM darzananI zuddhi nathI. ahIM vizeSa e che ke koi AtmA pRthvIkAyAdi chakAya jIvone mAnato hoya, ane vaLI jainazAstrano abhyAsI hoya, tethI jIvonA trasa-sthAvara evA be bhedo che ane apekSAe traNa bhedo che te sarvane jANato hoya, chatAM mokSanA upAyarUpe SaTkAyanA pAlanane ja mahattva Apato hoya, to tenAmAM ekAnta SaTkAya zraddhAna ja che; tema ja, mAtra chakAyanA ja jIvo che, paraMtu apekSAbhedathI trasa-sthAvara rUpa be bheda paNa che, tema na mAnato hoya, to paNa te SaTkAyanuM zraddhAna ekAMte ja che. ||6-22 avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke ekAnte SaTkAyanA zraddhAnamAM saMpUrNa paryAyano alAbha hovAthI yathArtha nirNaya nathI. A saMpUrNa paryAyano alAbha kema che ? te zloka-23 thI 33 mAM batAve che - ' yAvantaH paryayA vAcAM yAvantazcArthaparyayAH / sAMpratAnAgatAtItA-stAvaddravyaM kilaikakam ||23|| anvayArtha : sAmpratAnA yatAtItAH sAmprata, anAgata ane atIta yAvantaH vAcAM varSayAH jeTalA vANInA paryAyo che yAvantaH artharnayAH 6 ane jeTalA arthaparyAyo che, tAvat teTaluM vikhta pram dravya kharekhara eka dravya che. ||6-23|| zlokArtha : sAmprata, anAgata ane atIta jeTalA vANInA paryAyo che ane jeTalA arthaparyAyo che, teTaluM kharekhara eka dravya che. II6-23 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 vairAgyabhedAdhikAra bhAvArtha : dareka dravyanA mukhya be paryAya che. vacana paryAya ane arthaparyAya. koipaNa dravyane je je padathI oLakhI zakAya te dareka pado te dravyanA vacana paryAya che. A vacana paryAya vyaMjana paryAyarUpa che, tathA arthaparyAya eTale te padArthamAM vartatA bhAvo. jema ke ghaTadravya mATe ghaDo, kuMbha, dravya, pudgala vagere pado e tenA vacana paryAya che; ane te ghaTanA rUpa, rasa, AkAra vagere arthaparyAya che. A rIte koipaNa dravyamAM je vacana paryAyo che ane je arthaparyAyo che; tathA te sarva je vartamAnakALamAM vartI rahyA che, je bhUtakALamAM vartatA hatA ane je bhaviSyamAM thanArA che te sarva paryAyovALuM te eka dravya che. Ama, koIpaNa eka dravya tenA traNeya kALanA vacanaparyAya ane arthaparyAyavALuM thAya. ll1-2all syAtsarvamayamityevaM, yuktaM svaparaparyayaiH / anuvRttikRtaM svatvaM, paratvaM vyatirekajam / / 24 / / anvayArtha: rUtyevaM A rIte=pUrvazlokamAM kahyuM e rIte vapara : yu sva-paraparyAyathI yukta rasarvayam ti (eka dravya) sarvamaya thAya. 3nuvRttivRrta svataM anuvRttikRta svatva che, tirejha paratve vyatirekathI utpanna thayeluM paratva che. I6-24 noMdha : sAmpata, anAgata ane atItanA sarva vANInA paryAyo ane sarva arthanA paryAyamaya eka dravya che, ema kahevAthI arthamAM rahelA sva-para, ema baMne paryAyanuM grahaNa thai jAya che; kema ke dareka padArtho sva-paraparyAyamaya che. zlokArca - pUrvazlokamAM kahyuM e rIte sva-paraparyAyathI yukta sarvamaya eka dravya thAya, ane anuvRttikRta svatva che, vyatirekathI utpanna thayeluM paratva che. ll1-24ll bhAvArtha : pUrvazlokamAM kahyuM ke traNeya kALanA jeTalA vANInA paryAya che ane Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 196 jeTalA arthaparyAya che teTaluM eka dravya che. e rIte dareka dravya (1) vANInA paryAyavALuM ane (2) te dravyamAM vartatA paryAyavALuM che ema prApta thAya. vaLI, dareka dravyamAM vartatA paryAyo paNa be prakAranA che.(1) astitva saMbaMdhathI vartatA paryAyo ane (2) nAstitva saMbaMdhathI vartatA paryAyo. jema ghaTamAM ghaTavAdi paryAyo astitva saMbaMdhathI varte che, tethI "A ghaTa che," "A pudgala che', "A dravya che,' evo zabdaprayoga thAya che. ane ghaTamAM paTavAdipaNuM nAstitva saMbaMdhathI che, tethI "A paTa nathI', "A copaDI nathI", "A Tebala nathI', evI pratIti thAya che. AthI e prApta thAya ke dareka dravyamAM astitva saMbaMdhathI ghaNA paryAyo varte che ane nAstitva saMbaMdhathI paNa ghaNA paryAyo varte che. tethI e rIte vicArIe to dareka dravya sva-paraparyAya vaDe karIne sarvamaya prApta thAya, te A rIte - ghaTa astitva saMbaMdhathI ghaTarUpe che, tema nAstitva saMbaMdhathI paTarUpe che. tema ja nAstitva saMbaMdhathI, anya anya padArtharUpe paNa ghaTa che. AthI ghaTa dravya sarvamaya prApta thayuM. --- ahIM pUrvamAM kahyuM ke, svaparaparyAya vaDe karIne eka dravya sarvamaya che. tyAM prazna thAya ke svaparyAyamAM svatva ane paraparyAyamAM raheluM paratva zuM cIja che ? tethI kahe che - anuvRttikRta svatva che ane vyatirekathI utpanna thayeluM paratva che. ahIM padArthamAM je vartato bhAva che te anuvRttivALo bhAva kahevAya. jema ghaTamAM ghaTava varte che, tethI ghaTatvanI anuvRtti che ane te anuvRttine kAraNe ja ghaTamAM vartatuM ghaTatva e svaparyAya che. Ama, ghaTamAM vartatA ghaTatvamAM je svatva che te anuvRttikRta che. vaLI, ghaTamAM paTava nahIM hovAthI paTava e ghaTano paraparyAya kahevAya. tethI ghaTamAM vartatA paTatvamAM je paratva che, te paratva vyatirekaja che=bhedathI pedA thayeluM che. ghaTamAM paTatvarUpa paraparyAya bhedathI pedA thayeluM che, tethI te paTatvane ghaTano paraparyAya kahevAya che, ane paTano bheda ghaTamAM hovAne kAraNe ghaTamAM paTavarUpa paraparyAya che. II6-24o. avataraNikA - pUrvazlokamAM kahyuM ke dareka padArthonA paryAya ane paraparyAya hoya che, tyAM prazna thAya ke te padArthamAM je bhAvonI anuvRtti che te tenA svaparyAyo che tema Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 vairAgyabhedAdhikAra kahI zakAya, paraMtu je bhAvono abhAva che=vyatireka che, te bhAvo to paranA paryAyo che; tethI paranA paryAyo prastuta padArthanA che ema kevI rIte kahI zakAya ? kAraNa ke Ama kahevAthI ema prApta thAya che ke, koipaNa padArtha svaparyAyathI saMbaddha che ane paraparyAyathI paNa saMbaddha che. ane padArthane paraparyAyathI saMbaddha mAnavuM virodhI lAge, tethI A prakAranA virodhanA nivAraNa mATe paraparyAyo paNa kai apekSAe svaparyAyo che te batAvavA mATe kahe che - ye nAma paraparyAyAH, svAstitvAyogato matAH / svakIyA apyamI tyAgasvaparyAyavizeSaNAt / / 25 / / anvayArtha : svAstitvAyogataH svamastitvanA bhayogathI ye nAma paraparyAyAH matA: The paraparyAyo manAyelA che, 31mI e=paraparyAyo tyAravapathavizeSapati tyAgarUpe svaparyAyarUpa vizeSaNa hovAthI svavedIyA 3pa svakIya paNa che. II6-2pA * jema "je" ane "te' no saMbaMdha hoya che, tema ahIM "e" ane "3mI no saMbaMdha che. * 'tyAraparyAvizeSaUT' padamAM "tyAgarUpe svaparyAya" e rIte svarUpa arthaka tRtIyA tapuruSa samAsa karavAno che. zlokArca - svaastitvanA ayogathI je paraparyAyo manAyelA che, e paraparyAyo tyAgarUpe svaparyAyarUpa vizeSaNa hovAthI svakIya paNa che. II6-rapA bhAvArtha : dareka padArtha sva-paraparyAyamaya che. koi vivakSita dravyamAM je paryAyonA astitvano ayoga che, tene paraparyAyo para dravyanA paryAyo, kahevAya che. jema ghaTamAM paTavAdi dharmanA astitvano ayoga che, tethI paTavAdi e ghaTa mATe paraparyAyo che, paNa ghaTanA svaparyAyo nathI. vaLI ghaTavAdi paryAyono ghaTamAM astitvano yoga che, tethI te ghaTanA paryAyo che, AthI ja tene ghaTanA svaparyAyo kahevAya che. ahIM kahe che ke paTavAdi je paraparyAyo che te paNa svakIya che, arthAt te paNa ghaTanA G-15 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 adhyAtmasAra ja paryAyo che. te yuktithI batAve che. ghaTanA je svaparyAya che te bhAvarUpe ghaTanA paryAyo che. tethI ema kahI zakAya ke ghaTa e bhAvarUpe ghaTatva paryAyavALo che; arthAt mAnaghaTatvaviziSTaghaTa = ghaTatva paryAyavALo ghaTa', ema zabdaprayoga dvArA ghaTata ghaTanuM vizeSaNa bane che. tevI ja rIte paTavAdi je paryAyo che te tyAgarUpe ghaTanA paryAyo che. tethI ema kahI zakAya ke ghaTa e tyAgarUpe paTava paryAyavALo che; arthAt tyAnaparatvavaNidhara = tyAgarUpe paTava paryAyavALo ghaTa', ema zabdaprayoga dvArA paTata ghaTanuM vizeSaNa bane che. tethI tyAgarUpe paTatva paryAya paNa ghaTanuM vizeSaNa bane che. tethI paTatva paNa tyAgarUpe ghaTano ja svaparyAya che. tethI kahyuM ke paTanA je paryAyo che te ghaTanA paNa paryAyo che. Ama, e prApta thAya ke paTavaparyAya potAnA astitvanA yogathI paTano svaparyAya che, ane paTavaparyAya tyAgarUpe ghaTano paNa svaparyAya che. tethI ghaTadravya sva-paraparyAyarUpe anaMta dharmAtmaka che. ' AnAthI e prApta thAya ke, paTavaparyAya potAnA astitvanA yogathI paTamAM varte che, tema-paTa-paryAya potAnA astitvanA ayogathI ghaTamAM paNa varte che. tethI paTatva e ghaTano paraparyAya hovA chatAM tyAgarUpe ghaTamAM paNa paTava varte che, tethI tyAgarUpe paTata ghaTano paNa svaparyAya che. ll1-2pA avataraNikA : ahIM zaMkA thAya ke ghaTamAM vartatA je ghaTavAdi bhAvo che tenuM to ghaTanI sAthe tAdAbhya che, tethI te ghaTanA svaparyAya che; paraMtu paTavAdi paryAyonuM to ghaTamAM tAdAbhya nathI, paNa paTAdimAM tAdAmya che, to tene ghaTanA paryAyo kai rIte kahI zakAya ? tethI paraparyAyamaya ghaTa che te kahevuM kema saMgata thAya ? mATe kahe che - atAdAtmye'pi sambandho, vyavahAropayogataH / teSAM svatvaM dhanasyeva, vyajyate sUkSmayA dhiyA / / 26 / / anvayArca : ghanarI ravarta suvA dhananA svatvanI jema vyavahAropayogataH vyavahAramAM upayoga hovAthI utAdrAnTeDapi atAdAmyamAM paNa sUphamayA dhiyA sUkSma buddhithI teSAM saMvaMdha: teono=paraparyAyono, saMbaMdha rAcate vyakta thAya che. I-2vA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 zlokArtha : vairAgyabhedAdhikAra dhananA svatvanI jema vyavahAramAM upayoga hovAthI atAdAtmyamAM paNa sUkSma buddhithI 525ryAyono saMbaMdha vyakta thAya che. ||6-2|| bhAvArtha : dhanano jIvanI sAthe tAdAtmya saMbaMdha nathI, chatAM 'A dhana devadattanuM che' e prakArano vyavahAra thAya che. tethI vyavahAranA upayogane kAraNe 'A dhana devadattanA saMbaMdhavALuM che' ema kahevAya che, ane devadattane paNa potAnA dhanamAM svatvanI buddhi thAya che. te ja rIte paTamAM vartatA paTatvAdi paryAyonuM ghaTamAM tAdAtmya nahIM hovA chatAM sUkSmabuddhithI vicArIe to A paTanA paryAyo ghaTanA paNa che tema jaNAya che, te A rIte - paTatvadharma tAdAtmya saMbaMdhathI paTamAM varte che, ane paTatva dharma ja tyAgarUpe ghaTamAM varte che, tethI ja ghaTane joine A paTa nathI evo bodha thAya che. ane 'A paTa nathI' e prakAranA prAmANika vyavahA2ne saMgata karavA mATe svIkAravuM paDe ke, paTatvadharmanuM tyAgarUpe ghaTamAM astitva che; tethI ja purovartI ghaTane joIne tyAM paTatvadharmano abhAvarUpe athavA paTatvadharmano tyAgarUpe bodha thAya che. ane A bodha syAdvAdanI sUkSmabuddhivALAne ja thaI zake che; sthUlabuddhivALAne to paTatvaparyAyanuM tAdAtmya paTamAM che, mATe te paTano ja paryAya che, ghaTano nahi; ema ja lAge che. paraMtu sUkSmabuddhithI vicArIe to koIpaNa padArthane joIne te padArthano bodha thAya che tenuM kAraNa temAM vartato sva-525ryAya baMneno bhAva che. jema ghaTamAM vartatA ghaTanA rUpane joine 'A ghaTa rUpavAna che' tema pratIti thAya che, te ja rIte ghaTane joIne ja 'A paTa nathI' e pratIti ghaTamAM tyAgarUpe vartatA paTatvanA kAraNe thAya che. tethI ja prAmANika vyavahAra thAya che ke 'A paTa nathI.' jo ghaTamAM tyAgarUpe paTatvaparyAya na hoya to vicArakane purovartI ghaTane joine 'A ghaTa che' eTalo ja bodha thai zake, ane 'A paTa nathI' evo bodha na thAya. paraMtu ghaTamAM tyAgarUpe paTatva paryAya che, tethI A paTa nathI tevo bodha thAya che. jema devadattanA dhanamAM devadattanuM svatva na hoya to 'A dhana devadattanuM che' e prakAranuM kathana thaI zake nahi, tethI prAmANika vyavahAranA baLathI devadattanA Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 200 dhanamAM devadattanuM svatva jema svIkArela che, te ja rIte paTamAM tAdAbhyathI vartatA paTava paryAyane prAmANika vyavahAranI saMgati mATe tyAgarUpe ghaTano paryAya svIkArAyo che. AnAthI e phalita thAya ke, devadattanuM dhana jema svAmitva saMbaMdhathI devadattanuM che, tema paTatvaparyAya paNa tyAgarUpa saMbaMdhathI ghaTano paryAya che. ane dhanano jema devadatta sAthe tAdAmya saMbaMdha nathI, tema paTava paryAyano paNa ghaTanI sAthe tAdAtma saMbaMdha nathI. II6-2kA avataraNikA - atAdAbhya hovA chatAM vyavahAranA upayogane kAraNe paraparyAyo paNa te ja dravyanA paryAyo che, e vAta pUrvanA zlokamAM kahI. tene have dRSTAMtathI bhAvana karatAM kahe che - paryAyAH syurmunerjJAna-dRSTicAritragocarAH / yutha mizrA sapi tatha-pathI stino nI sarakAra anvayArtha : tathopayogat te prakArano upayoga hovAne kAraNe minnA 3pa (munithI) bhinna paNa jJAnadiyAritrovara: paryAyA: jJAna, darzana, cAritragocara= cAritraviSayaka, paryAyo thA ne raghu je rIte muninA thAya che, (te rIte) 31mI varaMtuna: hi A paraparyAyo, vastunA ja che. I6-2thA noMdha : "mannA " mAM "ga" thI e grahaNa karavAnuM che ke muninA potAnA je paryAyo che te to muninA che ja, paraMtu munithI bhinna paryAyo paNa muninA ja che. * di e "" kAra arthamAM che. zlokArca - - te prakArano upayoga hovAnA kAraNe munithI bhinna paNa jJAna, darzana, cAritragocara paryAyo je rIte muninA thAya che, te rIte paraparyAyo vastunA ja che. I27TI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 vairAgyabhedAdhikAra bhAvArtha : chadmastha avasthAvALA munionuM matijJAna-zrutajJAna taratamatAthI adhikaochuM hoI zake che, temAM zrutajJAna utkRSTathI caudapUrvanuM hoI zake che. vaLI koika munine avadhijJAna-mana:paryavajJAna paNa hoI zake che. AthI je munine jeTaluM jJAna hoya, te jJAnanA viSayabhUta padArtho te muninA jJAnagocara arthAt jJAnaviSayaka paryAyo kahevAya. satramAM samma' e prakAranA vacanathI sarvadravya ane sarvaparyAyanA viSayavALuM samyagdarzana munine hoya che. AthI sarvadravya-sarvaparyAyo muninA darzanagocara arthAt darzanaviSayaka paryAyo kahevAya. vaLI, pakAyanA pAlanarUpa cAritra hovAthI cAritranA viSayo paNa sarvajIvo che. tethI sarvajIvo muninA cAritragocara arthAtuM cAritraviSayaka paryAyo kahevAya. Ama, jJAna-darzana-cAritranA viSayabhUta padArtho munithI bhinna hovA chatAM muninA paryAyo che, kema ke jyAre muni ghaTanA jJAnamAM upayogavALo hoya, tyAre vyavahAramAM prayoga thAya che ke, "ghaTajJAnavAn 3yaM munaH" - A muni ghaTajJAnavALo che. tethI ghaTajJAnathI viziSTa muni bane che, ane muninA vizeSaNarUpa-jema jJAna che, tema ghaTa paNa che. tethI ghaTa paNa munino paryAya bane che. tethI jJAnanA viSayabhUta sarvadravyo muninA paryAya bane che. te ja rIte darzana-cAritranA viSayabhUta padArtho paNa muninA paryAyo bane che. jema muni sAthe jJAna-darzana-cAritranA viSayonuM tAdAsya nahIM hovA chatAM te muninA paryAyo banyA, tema ghaTane joIne abhAvarUpe paTanuM jJAna thavAthI paTa-viziSTa ghaTa kahevAya che. tethI atAdAbhyamAM paNa paraparyAyano saMbaMdha svaparyAyanI jema dravyamAM che, tema svIkAravuM ucita che. II6-27mAM avataraNikA : pUrvazlokamAM muninA dRSTAMtathI sthApana karyuM ke paraparyAyo paNa svakIya che. have tene nahIM mAnanAra evA naiyAyikane sAme rAkhIne, paraparyAyone svakIya nahIM mAnavAmAM AvatA doSanuM udbhAvana karIne, paraparyAyo svakIya che, tenI puSTi kare che - Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 204 svAnyaparyAyasaMzleSAt, sUtre'pyevaM nidarzitam / sarvamekaM vidanveda, sarvaM jAna~stathaikakam / / 29 / / anvayArtha sUtreDapi sUtramAM paNa AgamamAM paNa vAparyAyasaMnsekSAt sva ane anya paryAyono saMzleSa hovAne kAraNe vaM A pramANe zlokanA uttarArdhamAM kahevAze e pramANe, nita darzAvyuM che. sarvama vinA vera sarvane jANato ekane jANe che. tathA te pramANe pram gAnan sarva ekane jANato sarvane (jANe che). II6-2lA noMdha - " ji" mAM ' thI e kahevuM che ke traNe kALanA vANInA ane arthanA jeTalA paryAyo che teTaluM eka dravya che, te kathana pUrve jema sva ane anya paryAyanA saMzleSane kAraNe kahyuM, tema sUtramAM paNa ekane jANato sarvane jANe che e kathana sva ane anya paryAyanA saMzleSane kAraNe karela che. zlokArca - AgamamAM paNa sva ane anya paryAyono saMzleSa hovAne kAraNe zlokanA uttarArdhamAM kahevAze e pramANe darzAvyuM che. sarvane jANato ekane jANe che, te pramANe ekane jANato sarvane jANe che. I-2 bhAvArtha : pUrvazlokomAM sthApana karyuM e rIte, dareka padArthane sva ane anya paryAyano saMzleSa che, tene kAraNe ja sUtramAM paNa A rIte kahyuM che ke, je ekane jANe che te sarvane jANe che ane je sarvane jANe che te ekane jANe che. tAtparya e che ke ekanuM paripUrNa jJAna tyAre ja thayuM kahevAya ke jyAre tene sarva paryAyono bodha thAya; ane dareka padArtha sva-a paryAyamaya hovAthI avazya sarva paraparyAyonuM paNa temAM abhAvarUpe jJAna thAya, ane svanA sarvaparyAyonuM paNa temAM astitvarUpe jJAna thAya. tethI ekane jANatI vakhate sarva padArthano bodha thaI jAya che, ane sarva padArthanuM jJAna thAya tyAre ja eka padArthane te paripUrNa jANe che. sUtranA kathanano phalitArtha e che ke, sarvadravyonA sarvaparyAyonuM jJAna thAya Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 vairAgyabhedAdhikAra yazovijayajI ma. sA. kahe che ke, tyAgathI paTava paryAya paNa ghaTamAM che, mATe paTava paryAya paNa ghaTano paryAya che, ema svIkAravAmAM doSa nathI. naiyAyikanI mAnyatA A pramANe che - 1. ghaTa ane ghaTanuM rUpa e baMne vacce samavAyasaMbaMdha che, tethI "pavAnuM ghara', ema prayoga thAya che. 2. bhUtala upara jyAre ghaDo paDyo hoya tyAre "gharavat bhUtana e prakAre prayoga thAya che, tyAM saMyogasaMbaMdhathI bhUtalamAM ghaDo rahelo che. 3. bhUtala upara jyAre ghaDo nathI tyAre "paTamAvat mUtam e prakAre prayoga thAya che; ane abhAvane naiyAyika svataMtra padArtha mAne che, tethI te ghaTAbhAva ane bhUtala vacce svarUpasaMbaMdha svIkAre che. ane tema svIkAravAmAM taiyAyikano Azaya e che ke ghaTAbhAva ane bhUtala e bethI atirikta koI saMyogarUpa ke samavAyarUpa saMbaMdha nathI, paraMtu ghaTa pratiyogika bhUtala anuyogika svarUpasaMbaMdhathI ghaTAbhAvaviziSTa bhUtala che. jemAM ghaTAbhAva rahe che tene anuyogI kahevAya tethI bhUtala anuyogI che, ane bhUtalamAM je rahe tene pratiyogI kahevAya tethI ghaTAbhAva e pratiyogI che. tethI e prApta thAya ke bhUtalamAM AdhAratA rahelI che, ane ghaTAbhAvamAM pratiyogitA rahelI che. te ubhaya svarUpa ja arthAt ghaTapratiyogika bhUtala anuyogI svarUpa ja, ghaTAbhAva ane bhUtala vacce saMbaMdha che. tethI ghaTAbhAva ane bhUtalathI atirikta bIjo koI saMbaMdha nathI. tethI e prApta thAya ke ghaTAbhAva ane bhUtala vacce te bethI atirikta koi joDANa nathI, chatAM 'padamAvavat bhUtanam e prakAranA prayoganI saMgati mATe taiyAyika ghaTAbhAva ane bhUtala vacce svarUpasaMbaMdha mAne che. te ja rIte paTa-paryAya paTamAM che ane ghaTatvaparyAya ghaTamAM che. Ama chatAM, ghaTa e paTa nathI e prakAranI pratItinA baLathI "dana gho nArita' e prakArano prayoga thAya che. tethI jema ghaTAbhAva viziSTa bhUtala svIkAravAmAM taiyAyikane doSa nathI tema, paraparyAyono ghaTamAM saMbaMdha nahIM hovA chatAM nAstitvasaMbaMdhathI paraparyAyaviziSTa ghaTane svIkAravAmAM koI doSa nathI. II6-28II avataraNikA - A rIte pUrvanA zlokamAM paraparyAyo paNa svakIya che e sthApana karyuM. have tenI puSTi karavA mATe kahe che - Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 204 svAnyaparyAyasaMzleSAt, sUtre'pyevaM nidarzitam / sarvamekaM vidanveda, sarvaM jAna~stathaikakam / / 29 / / anvayArtha - sUtreDaki sUtramAM paNa AgamamAM paNa ravAnsaparyAyasaMsleSAt sva ane anya paryAyono saMzleSa hovAne kAraNe pUrva A pramANe=zlokanA uttarArdhamAM kahevAze e pramANe, nitam darzAvyuM che. sarvam vina parva veH sarvane jANato ekane jANe che. tathA te pramANe pram gAnana sarva ekane jANato sarvane (jANe che). I6-2lA noMdha : "sUtreDaji" mAM pa thI e kahevuM che ke traNe kALanA vANInA ane arthanA jeTalA paryAyo che teTaluM eka dravya che, te kathana pUrve jema sva ane anya paryAyanA saMzleSane kAraNe kahyuM, tema sUtramAM paNa ekane jANato sarvane jANe che e kathana sva ane anya paryAyanA saMzleSane kAraNe karela che. zlokArca - AgamamAM paNa sva ane anya paryAyono saMzleSa hovAne kAraNe zlokanA uttarArdhamAM kahevAze e pramANe darzAvyuM che. sarvane jANato ekane jANe che, te pramANe ekane jANato sarvane jANe che. II6-29 bhAvArtha : pUrvazlokomAM sthApana karyuM e rIte, dareka padArthane sva ane anya paryAyano saMzleSa che, tene kAraNe ja sUtramAM paNa A rIte kahyuM che ke, je ekane jANe che te sarvane jANe che ane je sarvane jANe che te ekane jANe che. tAtparya e che ke ekanuM paripUrNa jJAna tyAre ja thayuM kahevAya ke jyAre tenA sarva paryAyono bodha thAya; ane dareka padArtha sva-a paryAyamaya hovAthI avazya sarva paraparyAyonuM paNa temAM abhAvarUpe jJAna thAya, ane svanA sarvaparyAyonuM paNa temAM astitvarUpe jJAna thAya. tethI ekane jANatI vakhate sarva padArthano bodha thaI jAya che, ane sarva padArthanuM jJAna thAya tyAre ja eka padArthane te paripUrNa jANe che. sUtranA kathanano phalitArtha e che ke, sarvadravyonA sarvaparyAyonuM jJAna thAya Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 vairAgyabhedAdhikAra tyAre ja eka dravyanuM paripUrNa jJAna thAya che, ane eka dravyanuM paripUrNa jJAna tene ja che ke jene sarvadravyanA sarvaparyAyonuM paripUrNa jJAna che. tAtparya e che ke, ekanuM paripUrNa jJAna temAM vartatA sarvaparyAyonuM jJAna thAya tyAre thai zake che, ane dareka padArthomAM anaMtA svaparyAyo che ane anaMtA paraparyAyo che. A anaMtA paraparyAyo e che ke, tenAthI anya sarvapadArthono te padArthamAM je abhAva varte che, te abhAvarUpe paranA paryAyo temAM che. tethI eka padArthanuM paripUrNa jJAna karavA mATe jema temAM vartatA svaparyAyonuM jJAna Avazyaka che, tema tenAthI anya sarvapadArthonA paryAyonuM jJAna paNa Avazyaka che. kema ke tenAthI anya sarvapadArthonA abhAvanuM jJAna karavA mATe tenAthI anya padArthonuM jJAna jarUrI che, ane te thAya to ja tenA abhAvanuM jJAna prastuta dravyamAM thaI zake. tethI te padArthane paripUrNa jANavA mATe sarvapadArthanuM jJAna Avazyaka rahe che, ane AthI karIne AgamamAM ema kahevAyuM che ke ekane saMpUrNa jANato sarva padArthone jANe che, ane sarva padArthone jANanAro ja ekane saMpUrNa jANe che. II6-29ii. avataraNikA - A rIte pUrvazlokamAM siddha karyuM ke dareka padArtha svaparaparyAya svarUpa che. tethI prazna thAya ke koi eka paryAyane AzrayIne padArthamAM thato vyavahAra aprAmANika thaze. tethI kahe che - AsattipATavAbhyAsa-svakAryAdibhirAzrayan / paryAyamekamapyarthaM, vetti bhAvAd budho'khilam / / 30 / / anvayArtha : 3ttipAdavANyAsarAmika Asatti, pATava, abhyAsa ane svakAryAdi vaDe pUrvamAM paryAyam zat eka paNa paryAyane Azraya karato evo sudha buddhimAna puruSa mAvat bhAvathIkatattvathI 3dvitam 3W akhila samagra, arthane vetta jANe che. I6-30 noMdha : "ji" mAM upa' thI ema jaNAvavuM che ke be, traNa ke sarva paryAyono Azraya karato hoya, tyAre to saMpUrNa arthane jANe che, paraMtu eka paryAyano Azraya Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra karato hoya, tyAre paNa akhila arthane jANe che. zlokArtha : 206 Asatti, pATava, abhyAsa ane svakAryAdi vaDe eka paNa paryAyane Azraya karato evo buddhimAna puruSa, tattvathI samagra arthane jANe che. ||6-30ll bhAvArtha: je syAdvAdathI vAsita mativALo che, te sarvajJanA vacanAnusAra dareka padArthane jovAnI rucivALo che, yathArtha bodhavALo che ane te ja budha che. AvA budha puruSo Asatti Adine kAraNe ochAmAM ochA eka paryAyano Azraya karatA hoya to paNa, bhagavadgacanAnusAra jovAnI rucirUpa bhAva temanAmAM hovAne kAraNe padArthanA paripUrNa arthane teo jANe che. Asatti, pATava, abhyAsa ane svakAryAdinA bhAva A pramANe che H Asatti :- kAryano arthI evo budha puruSa jyAre ghaTane jue che, tyAre ghaTa padArthanI sAthe tenI cakSurindriyano saMbaMdha thAya che, ane te saMbaMdha ja ahIM AsattirUpa che. cakSunA ghaTa sAthenA saMbaMdhane kAraNe te budha puruSane ghaTanAM AkRti ane rUpa dekhAya che, ane te budha puruSa "A ghaTa che," e prakArano vyavahAra kare tyAre, te AkRtirUpa eka paryAyano Azraya kare che. Ama chatAM, syAdvAdathI vAsita mativALo hovAne kAraNe te jANe che ke, A ghaTa nAmano padArtha phakta AkRtirUpa eka paryAyavALo nathI, paraMtu anaMtadharmAtmaka che; ane te anaMta dharmo sva-525ryAya svarUpa che. to paNa vyavahAramAM upayogI evA AkRtirUpa eka paryAyano Azraya karIne "A ghaTa che" e pramANe vyavahAra kare che. pATava :- te ja rIte koI budha puruSa gaMdhAdinI vicAraNA na karato hoya tyAre paNa, tenI paTu evI indriya gaMdhane grahaNa kare che te vakhate, te budha puruSa gaMdharUpa eka paryAyano Azraya le che to paNa bhAvathI to te ema ja mAne che ke, A sugaMdhita evuM dravya gaMdha sivAya paNa anaMta paryAyo dharAve che. Ama chatAM, indriyanA pATavane kAraNe padArthanA sugaMdharUpa eka paryAyano Azraya karato paNa budha puruSa bhAvathI te dravyanA paripUrNa arthane jANe che. abhyAsa :- sAmAnya rIte dharmI jIvo mAMsane arucithI jotA hoya che ane te rIte ja jovAno abhyAsa thayelo hovAthI temane mAMsa jugupsanIya dekhAya che. vaLI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 vairAgyabhedAdhikAra jeo roja mAMsa khAtA hoya teone te ja rIte abhyAsa hovAthI mAMsa khAdya padArtharUpe ja dekhAya che. tethI je vastune je rIte jovAno ghaNo abhyAsa thayo hoya, to sahaja rIte te padArtha te paryAyathI ja upasthita thAya che. tema budha puruSane paNa tevA prakAranA abhyAsane kAraNe koI eka paryAyathI padArthanI upasthiti thAya to paNa, syAdvAdanA bodhavALo hovAthI te jANato hoya che ke purovarsI padArtha anaMta dharmAtmaka che. Ama chatAM purovarsI mAMsane joIne, "A juguptanIya che e prakArano vacanaprayoga te eka jugupsanIya paryAyane AzrayIne kare che; to paNa te jANe che ke dekhAtuM mAMsa mAtra jugupsanIya paryAyavALuM nathI, paraMtu anaMta dharmAtmaka che. svakArya - koI jIvane pANI bharavA mATenuM sAdhana Avazyaka hoya tyAre, pANIne bharavArUpa kAryane uddezIne ghaTarUpa eka paryAyano Azraya kare che; ane koIkane kahe che ke "tyAM paDelA ghaTane laI Avo" tyAre paNa syAdvAdane jANanAra jIva te ghaTarU5 padArthane anaMta dharmAtmaka jANe che. A uparAMta "svAti mAM Adi padathI virakSA, jijJAsA AdinuM grahaNa karavAnuM che. jenA artha nIce pramANe che - vivakSA :- syAdvAdane jANanAro budha puruSa paNa koI vivalAthI kahe ke "A nadI nAnI che, tyAre te nadI koIkanI apekSAe nAnI hovA chatAM te jANato hoya che ke koIka apekSAe A nadI moTI paNa che. vaLI te nadIrUpa padArtha paNa anaMtadharmAtmaka che, to paNa vivaphA vizeSathI te nadIne nAnI kahe che, tyAre te eka paryAyano Azraya kare che. jijJAsA:- potAnuM Atmahita sAdhavAnI jijJAsA hoya tyAre, koI ema kahe ke ApaNe zAzvata chIe mATe zAzvata AtmAnI ciMtA karavI joIe, te vakhate syAdvAdane jANanAra vyakti anaMta dharmAtmaka AtmAne jANavA chatAM nityasvarUpa eka dharmano Azraya kare che, tyAre paNa te AtmAnA saMpUrNa arthane jANe che. Ama, Asatti Adine kAraNe budha puruSa jyAre padArthanA koi eka ja paryAyane grahaNa kare che, tyAre paNa te padArthanA akhila arthane jANe che. vaLI be, traNa ke sarva paryAyono Azraya kare tyAre paNa te padArthanA akhila arthane jANe che. te A rIte - ahIM A ghaDo che' e pramANe ullekha karavAmAM Ave tyAre phakta eka paryAyano Azraya karyo che, ane jyAre "kALo ghaDo' e pramANe ullekha karavAmAM Ave Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 208 tyAre ghaDAnA AkRti ane rU5 ema be paryAyono Azraya karAya che. "sAme rahelo ghaDo anaMta dharmAtmaka che' e pramANe ullekha karavAmAM Ave tyAre tenA sarva paryAyano Azraya karAya che, to paNa syAdvAdathI pariskRta mati hovAne kAraNe te dareka prayogakALamAM te ghaDAnA pUrNa arthane jANe che. ahIM vizeSa e che ke, syAdvAda jANanAra budha puruSa samyagdaSTi hoya che, ane tene sarvatra bhagavAne kahelA padArtho te ja rIte dekhAya che, ane tenI ruci paNa te ja prakAre hoya che. to paNa aviratino udaya hoya to tenA samyajJAnathI viparIta pravRtti hoI zake, ane aviratino udaya na hoya to tenuM samyajJAna samyak pravRtti karAvIne mokSanuM kAraNa bane che. je samyagdaSTine aviratino udaya hoya tenuM samyajJAna aviratinI pravRttine zithila karanAra che, paNa aviratinI pravRtti karavAmAM sahAyaka nathI. AthI ja samyagdaSTine aviratinI pravRtti ruci vagaranI hovAthI pApapravRttino pravAha calAvatI nathI. tethI ja teonI pApapravRtti niranubaMdha hoya che. II6-3nA avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke budha vyakti bhAvathI akhila vastune jANe che. tyAM prazna thAya ke anaMta paryAyAtmaka jo e vastu hoya to kevaLajJAna sivAya tenuM grahaNa kevI rIte saMbhave ? tethI kahe che - antarA kevalajJAnaM, prativyaktirna yadyapi / kvApi grahaNamekAMza-dvAraM cAtiprasaktimat / / 31 / / anekAntAgamazraddhA, tathApyaskhalitA sadA / samyagdRzastayaiva syAt, sampUrNArthavivecanam / / 32 / / anvayArtha : cArajo ke vetanAne uttara kevaLajJAna vinA (anaMta dharmAtmaka padArthanA) pratitti: vava pradAm na prativyakti=dareka paryAya, kyAre paNa grahaNa thatA nathI, prAMzadvAra ( prama) 3tibaramitra ane ekAMza dvArA padArthanuM (grahaNa) atiprasaktivALuM cheHchavastha je ekAMza dvArA grahaNa kare che, te jJAnane mithyAjJAna Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 vairAgyabhedAdhikAra mAnavAno atiprasaMga che; tathApi to paNa sayazaH samyagdaSTinI sADAtratA sadA akhkhalita 3ne rAttAmazraddhA anekAnta AgamanI zraddhA (che) tathA tenA vaDe ja= zraddhA vaDe ja saMpUrthavivevanam ti saMpUrNa arthanuM vivecanaHgrahaNa thAya che. II6-31/3rA zlokArca - jo ke kevaLajJAna vagara anaMta dharmAtmaka padArthanA dareka paryAya kayAre paNa grahaNa thatA nathI, ane ekAMza dvArA padArthanuM grahaNa atiprasaktivALuM che=chavastha je ekAMza dvArA grahaNa kare che te jJAnane mithyAjJAna mAnavAno atiprasaMga che; to paNa samyagdaSTinI sadA asmalita anekAnta AgamanI zraddhA che, te zraddhA vaDe ja saMpUrNa arthanuM grahaNa thAya che. 6-31/3zA bhAvArtha - kevaLajJAnI ja svataMtrarUpe dareka padArthanA badhA paryAyone jANI zake che, jyAre chadmasthAvasthAmAM 14 pUrvI ke samyagdaSTi, eka dravyamAM rahelA badhA paryAyone svataMtrarUpe kyAre paNa grahaNa karI zakato nathI. tethI jyAre paNa te koi vastune grahaNa karaze tyAre, te padArthamAM rahelA koI aMzathI te padArthanuM jJAna karI zakaze; ane tevA aMzathI grahaNa karAyelA chabasthanA bodhane mithyAjJAna mAnavAno atiprasaMga che, AthI ja ekAMtadRSTivALA mithyASTinA jJAnane zAstrakAroe mithyAjJAna kahela che. tethI ema mAnavuM paDe ke kevalIne ja yathArtha jJAna che, ane chabasthane yathArtha jJAna nathI. A prakAranI ApattinA samAdhAnarUpe zloka-32 mAM kahe che ke, samyagdaSTine sadA anekAnta AgamanI zraddhA akhkhalita hoya che, arthAt jIva jyArathI samyaktva pAme che, tyArathI mAMDIne jyAM sudhI pAcho mithyAtvane pAme nahIM tyAM sudhI, bhagavAnanA vacanamAM skUlanA vagara tenI zraddhA hoya che. ane bhagavAnanuM vacana anekAMta AgamarUpa che, tethI tenI ruci anekAnta Agama pratye hoya che, ane te rucithI ja dareka padArthane te jue che. tethI samyagdaSTine dareka padArthanA saMpUrNa arthanuM avalokana anekAnta Agama anusAra hoya che, ane tevuM ja jJAna pramANita che; tethI chabastha evA samyagdaSTi jIvanA jJAnane mithyAjJAna mAnavAno atiprasaMga prApta thaze nahi. AnAthI e phalita thAya che ke, kevalI kevaLajJAnathI dareke dareka dravyamAM vartatA dareka paryAyane svataMtrarUpe jue che, tethI tenuM jJAna samyajJAna che. samyagdaSTi Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 210 dareka dravyanA dareka paryAyane svataMtrarUpe grahaNa karI zakato nathI, to paNa bhagavAnanA vacana pratyenI zraddhAnA baLathI dareka padArtha anaMta dharmAtmaka che tema te jANe che; ane je rIte bhagavAne padArtha anaMta dharmAtmaka kahyo che, te rIte ja anaMta dharmAtmaka jANavA mATe zakti phorave che. ane jyAM vizeSa grahaNa na karI zake tyAM paNa je rIte bhagavAna kevaLajJAnamAM jue che tevI ja sthira ruci te padArthamAM tene rahe che. ane te rucithI ja dekhAtA padArthone joIne te vicAre che ke, prastuta padArtha paNa je rIte bhagavAne kahyo che te rIte ja huM mAnuM chuM, ane te pramANe ja mAre jANavAno che. tathA padArtha je rIte vyavasthita che te rIte jJAna karIne zakti pramANe mArA hitanI pravRtti mAre ka2vI joIe. AvI ruci samyagdaSTine samyaktvakALamAM askhalita hoya che, ane tenA baLathI ja te padArthane kevalInI jema saMpUrNa jANe che. vaLI zAstramAM kahyuM che ke 'savayaM sammattuM" A zAstravacanano artha e che ke samyagdarzana sarvadravya ane sarvaparyAyaviSayaka che; ane samyagdaSTi kevalInI jema sarvaparyAyane svataMtrarUpe jANatA nathI, chatAM sarvajJanA vacana anusAra ja teonI ruci sarva -paryAyaviSayaka che. tethI teonA samyagdarzanane sarvadravya ane sarvaparyAyaviSayaka kahela che. II6-31/32/ avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke samyagdaSTine haMmezAM anekAnta AgamanI zraddhA hoya che, tethI teno bodha saMpUrNa arthane jANanAro hoya che. Ama chatAM, samyagdaSTi vyavahAra kare che tyAre koi eka dRSTithI paNa padArthanuM kathana kare che, te vAta batAvatAM kahe che . - AgamArthopanayanAd, jJAnaM prAjJasya sarvagam / kAryyAdervyavahArastu, niyatollekhazekharaH / / 33 / / anvayArtha H prAptasya jJAnuM prAzanuM=samyagdaSTinuM, jJAna gAmamArthIpanayanAt AgamArthanuM upanayanayojana, hovAnA kAraNe sarvam sarvagata=saMpUrNa vastuviSayaka che. (Ama chatAM) hAryArvyavahAra: tu kAryAdine kAraNe vyavahAra vaLI niyatoizeara: niyata (paryAyanA) ullekhazekhara=ullekhavALo (hoya) che. II6-33 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 vairAgyabhedAdhikAra noMdha : " mAM "pAri padathI zloka-30 mAM batAvela Asatti, pATavA vagerenuM grahaNa karavAnuM che. zlokArya :te samyagdaSTinuM jJAna,AgamArthanuMyojana hovAnA kAraNe saMpUrNa vastuviSayaka che. Ama chatAM, karyAdine kAraNe vyavahAra vaLI niyata paryAyanA ullekhavALo hoya che.33JI bhAvArtha : ahIM 'prAjJa' zabdathI anekAnta AgamanI asmalita zraddhAvALA samyagdaSTine grahaNa karavAnA che, ane Avo samyagdaSTi haMmezAM AgamanA arthane yojIne ja koipaNa padArthane jue che. tethI koipaNa padArthanuM jJAna karavA mATe Avo prAjJa jIva upayogavALo bane tyAre, AgamanI dRSTithI te padArtha tene anaMta dharmAtmaka ja dekhAya che, tethI te jJAnanA viSayarU5 dravyanA sarva paryAyone sparzanAruM tenuM jJAna che. Ama chatAM, vyavahAranI koipaNa pravRtti karavI hoya tyAre, je prakAranuM kArya hoya te prakAre niyata paryAyanA ullekhane pradhAna karIne te vyavahAra kare che. jema ghaTano arthI hoya tyAre te jANe che ke ghaTa padArtha kathaMcit ghaTa che, kathaMcit aghaTa che, ityAdi anaMta dharmAtmaka che; to paNa A kathaMcit ghaTa che, A kathaMcit aghaTa che, ema ja bolyA kare to koi pravRtti thaI zake nahIM, paraMtu jyAre potAne ghaTanuM prayojana hoya tyAre te kahe ke "tyAM paDelA ghaDAne lAvo', tethI anaMta dharmAtmaka paryAyamAMthI ghaTarUpa eka paryAyano ullekha karIne te vyavahAra kare che. ane jyAre koI kahe ke "tyAM paDelA paTane lAvo tyAre tyAM paDelA ghaTane joine A "paTa nathI" e prakArano te ullekha kare che tyAre, paTarUpe ghaTanA abhAvanuM ja tene jJAna thAya che, ane paTarUpe ghaTanA abhAvano ja te ullekha kare che. tethI samyagdaSTino sarvatra kAryAdine anurUpa ucita vyavahAra paNa saMgata thAya che, ane bodha paNa paripUrNa vastuno yathArtha ja hoya che. I6-33 avataraNikA - zloka-22 mAM kahela ke ekAnta SakAyanA zraddhAnamAM zuddhatA nathI. temAM hetu batAvela ke saMpUrNa paryAyanA alAbhanA kAraNathI mAthAbhyano nizcaya nahIM Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 212 hovAthI zuddhatA nathI. ane pachInA zloka-23 thI 33 mAM batAvyuM ke saMpUrNa paryAyano lAbha zuM che ? ane te kaI rIte thAya ? ane tenI siddhi karI. have te ekAntanI zraddhA zuddhatAnI virodhI kema che ? teno upasaMhAra karatAM kahe che - tadekAntena yaH kazci-dviraktasyApi kugrahaH / .. zAstrArthabAdhanAtso'yaM, jainAbhAsasya pApakRt / / 34 / / anvayArtha: tat te kAraNathI=pUrvamAM kahyuM ke padArtha anaMta dharmAtmaka che, ane prAjJa AgamanI zraddhAthI te akhila arthane jANe che te kAraNathI, virArI 3 genAbhArAya viraktano paNa jainAbhAsano 6 mittena yaH yujhaH koIpaNa ekAMtathI je kugraha che, soce te A=kugraha zAstrArthavAghanAt zAstrArthanuM bAdhana karanAra hovAthI pApakRt pApane karanAro che. I6-34 zlokArca - 2.. pUrvamAM kahyuM ke padArtha anaMta dharmAtmaka che, ane prAjJa AgamanI zraddhAthI te akhila arthane jANe che, te kAraNathI viraktano paNa jenAbhAsano koIpaNa ekAntathI je kugraha che, te kugraha zAstrArthanuM bAdhana karanAra hovAthI pApane karanAro che. I 34ll bhAvArtha - pUrvazlokamAM siddha karyuM ke dareka padArtha sva-paraparyAyarUpa anaMta dharmAtmaka che, tathA je prAjJa che te jinavacananI parIkSA karIne jinavacana ja kharekhara tattva che tevI paripUrNa rucivALo thAya che, tethI te jaina che. ane je jaina dharmane mAnanAro hoya, virakta hoya, zabdathI syAdvAdane mAnanAro hoya, to paNa kevaLa SakAyanA pAlanamAM rucine dhAraNa karato hoya, to arthathI te ekAnta SakAyanA zraddhAnavALo che, tethI te jainAbhAsa che; ane tene evo kugraha che ke pakAyanuM pAlana ja kevaLa mokSanuM kAraNa che. ahIM graMthakAra kahe che ke, A kugraha zAstrArthanuM bAdhana karanAra hovAthI pApane karanAra che. kAraNa ke zAstrArtha, jJAna ane kriyA dvArA mokSa mAne che, nahIM ke ekalI kriyA athavA ekalA jJAna dvArA ja. tethI tevo jIva ahiMsAnI zubhalezyAne dhAraNa karato hoya, nipuNa prajJApUrvaka ahiMsA mATe dareka pravRtti karato hoya, tapamAM Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 vairAgyabhedAdhikAra paNa sAro yatna karato hoya, sarvatra niHspRhavRttine dhAraNa karato hoya, tenA kaSAyo upazAMta thayelA dekhAtA hovAthI mahAtmA jevo bhAsato hoya, to paNa te jainAbhAsa che; kAraNa ke mithyAtvamohanIyanA udayane kAraNe tenI ruci ekAntamAM che. tethI ja tevA jIvanI cAritranI sarva AcaraNA paNa bhAvacAritranuM kAraNa banatI nathI. vaLI, jema SakAyanA ekAMta zraddhAnarUpa kugrahavALAnI saMyamanI kriyA mokSanuM kAraNa nathI, tema bhagavAnanA vacanathI viruddha evo koipaNa prakArano Agraha hoya to tenI saMyamanI kriyA paNa vyartha che. tethI viraktano je koi kugraha che tene pAparUpa kahyo che. dA.ta. jamAlinA utsutra bhASaNa pachI atyaMta niraticAra cAritra hovA chatAM, ane kevaLa mokSArthaka ja saMyamamAM yatna hovA chatAM, temanuM sarva saMyama mokSanuM akAraNa che; tethI te ananumodanIya che ane A vAta "dharmaparIkSAmAM kahela che. ahIM vizeSa e che ke, ApAtathI jotAM ema lAge ke koI eka nAnA padArthamAM AbhogathI ke anAbhogathI anivartanIya asadgaha hoya to paNa, je AtmA kaSAyarahita thavA mATe ane mokSa mATe tapa-saMyamamAM yatna karI rahyo hoya, zAstra vacanAnusAra ja nirdoSa caryAmAM sAro evo yatna karato hoya, ane viSayonI pravRttine choDIne tapa-saMyamano yatna cittanI zuddhi mATe karato hoyato te mokSano ArAdhaka kema nathI ? tenuM samAdhAna e che ke, sAcI cittazuddhi to darzanamohanIyanA kSaya ke kSayopazamathI ja thAya che, ane te zuddhine mATe yathArtha jJAna Avazyaka che. joke paripUrNa yathArtha jJAna to kevalIne ja hoya che, paraMtu nirmaLa prajJAvALA jIvo jyAre sarvajJanA vacananI parIkSA karIne temanA vacana pramANe rucivALA thAya che, ane temanA vacananA abhyAsathI gItArtha bane che, tyAre teomAM paripUrNa yathArtha tattvanI ruci thAya che; je sarvajJanI apekSAe saMgrahAtmaka paripUrNa padArthanA yathArtha jJAnasvarUpa che. vaLI, gItArtha thavAnI zakti vagaranA jIvo jyAre nirmaLa prajJAvALA thAya che, tyAre gItArthanA pAtaMtryathI saMkSepathI yathArtha jJAnavALA thAya che. jema sarvajJanI apekSAe gItArthane saMgrahAtmaka jJAna hoya che, tema gItArthanI apekSAe temanI nizrAmAM rahetA jIvane saMgrahAtmaka yathArtha jJAna hoya che; ane te yathArtha jJAna yathArtha rucine pedA kare che. A yathArtha ruci paripUrNa yathArtha sAnubaMdha pravRttino hetu che. tethI ja te AtmAnI koI anucita pravRtti hoya to te paNa anAdinA kusaMskAra ane G-16 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 214 karmanA prAbalyathI saMbhave, paraMtu te yathArtha ruci tevI anucita pravRttinI anubaMdhazaktino nAza kare che. jyAre asaTTAvALAnI ghaNI ucita pravRtti paNa ayathArtha rucivALI evI anubaMdha zaktiyukta hovAthI bhAvimAM anucita pravRttinuM kAraNa bane che. tethI ja teonuM dravyacAritra anubaMdhazakti vagaranuM hovAthI mokSanuM kAraNa nathI. tAtparya e che ke, samyagdaSTine yathArtha ruci hovAne kAraNe tenI anucita pravRtti paNa anubaMdhazakti vagaranI hoya che, ane tethI te paNa yathArtha rucine kAraNe mokSamArgamAM saMsthita che. kAraNa ke yathArtha ruci dhIre dhIre yathArtha pravRtti niSpanna karIne molamAM vizrAnta thaI zake, jyAre anivartanIya ayathArtha rucithI yukta yatkiMcit yathArtha AcaraNA paNa mokSa sAthe leza paNa saMbaMdha vagaranI bane che, ane apunabaMdhaka jIvanI ayathArtharuci nivartanIya che, tethI doSarUpa hovA chatAM jIva guNane abhimukha che. I6-34 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke virakta paNa jenAbhAsano ekAMtathI kugraha che te pAparUpa che. have te ekAnta kyA kayA viSayamAM hoya che ke jenA kAraNe te jainazAsananA AcAra pALato jJAnagarbha vairAgyavALo banato nathI, paraMtu mohagarbhita vairAgyavALo bane che, te batAve che - utsarge vA'pavAde vA, vyavahAre'tha nizcaye / jJAne karmANi vA'yaM ce-na tadA jJAnagarbhatA / / 35 / / anvayArtha : 3 va 3pavATe vA utsargamAM ke apavAdamAM, vyavahAre 3tha nirAze vyavahAramAM ke nizcayamAM, jJAne ja vA jJAnamAM ke kriyAmAM vet 3the jo A=ekAMtathI Agraha hoya tevA jJAnarmitA na to (tenA vairAgyamAM) jJAnagarbhatA nathI. II6-3pA zlokArdha : utsargamAM ke apavAdamAM, vyavahAramAM ke nizcayamAM, jJAnamAM ke kriyAmAM jo ekAttathI Agraha hoya to tenA vairAgyamAM jJAnagarbhatA nathI. I6-3pA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 bhAvArtha : vairAgyabhedAdhikAra je jIvo utsargAdimAM ekAMte Agraha rAkhanArA che, teone jJAnagarbha vairAgya nathI, te A rIte - 1. utsarga :- koI jIva syAdvAdane mAnato hoya, tethI te sAmAnyathI jANe che ke jainazAsana utsarga-apavAdamaya che. to paNa sthUlabuddhi hovAne kA2Ne utsarganI pravRtti saMyamane anukULa che ane apavAdanI pravRtti saMyamane pratikULa che, tema tene dekhAya che. tethI apavAdanuM sthAna hoya tyAM paNa te utsargane joDavA yatna kare che. tevA jIvane ekAnta utsarganI ruci hoya che. kAraNa ke apavAdanA sevanathI ja jyAre vizeSa lAbha hoya tevA sthAnamAM paNa utsargane joDavo te utsarga pratyeno adhika pakSapAta che, je doSarUpa che. 2. apavAda :- vaLI koIka jIva ArAdhanA arthe tapa-saMyamamAM yatna karato hoya ane syAdvAdane mAnato hoya, to te jANato hoya che ke jainazAsana utsargaapavAdamaya che. paraMtu jo potAno sukhazIliyo svabhAva hoya to, utsarganA sthAne paNa apavAdanuM avalaMbana laIne mAne ke bhagavAnanA zAsanamAM apavAda paNa che, mATe huM apavAdanuM sevana karuM chuM. AvA jIvone ekAnte apavAdamAM ruci hoya che. kema ke utsarganA sthAnamAM paNa apavAdane joDavAnI manovRtti teone che, je doSarUpa che. e ja rIte vyavahAramAM ke nizcayamAM ekAnta A rIte prApta thAya. jeo ekAnte bAhya kriyAone ja mokSanuM kAraNa mAne che, teo ekAntavyavahArarucivALA che. jeo bAhya kriyAone mokSanuM kAraNa mAnatA nathI, ane zarIra Adi sAthenA bhedajJAnane ja ekAnte mokSanuM kA2Na mAne che; teo ekAntanizcayarucivALA che. A sivAya jeo syAdvAdane mAnavA chatAM ekAMte vyavahArane ke nizcayane ja mAne che teo paNa ekAntavAdI che. te A pramANe - 3. vyavahAra :- syAdvAdane mAnanArA keTalAka ema ja kahe che ke, amane vyavahAra ane nizcaya ubhaya abhimata che, paraMtu prathama bhUmikAmAM vyavahAra ja sAdhaka che mATe vyavahAramAM ja yatna karavo jarUrI che. zabdathI A vacana mAnavA chatAM je lokonI ruci pariNAmanirapekSa kriyAmAM ja che, ane jeo ema ja mAne che ke kriyA karavAthI ja pariNAma Ave, ane pariNAmapUrvakanI kriyA ja amane Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 adhyAtmasAra abhimata che, tema chatAM temane abhimata pariNAma to kriyA karavAno zubhabhAva mAtra ja che; ane kharekhara to jIve vyavahArane abhimata anuSThAnadvArA nizcayane abhimata evA AtmAnA zuddha svarUpane ja prAdurbhAva karavAnuM che. tethI tene mATe sarvathA moharahita avasthA ane te moharahita avasthAne anurUpa evI nirvikalpa dazA ane te nirvikalpa dazAne anurUpa evI dhyAnanI vizeSa kriyA, ane te dhyAnane anurUpa sudaDha yatnavALI vyavahAranI kriyA ja cittamAM lakSyarUpe hovI joIe. kAraNa ke AvI kriyA dvArA ja jIva dhIre dhIre saMsAranA bhAvothI vizrAma pAmIne tAtvika bhAvo tarapha gamanane anukULa pariNAmane pAme che. tethI ja jeone AvI kriyA lakSyarUpe nathI, ane lakSyarUpe bane tevI cittanI bhUmikA paNa jeone nathI, te badhAno je vyavahAramAM abhiniveza che te ekAMtathI che. AvA jIvo ekAnta vyavahArarucivALA che. 4. nizcaya:- syAdvAdane mAnanArA keTalAka ema kahe che ke amane nizcayavyavahAra baMne mAnya che, to paNa phaLasAdhaka to nizcaya ja che. Ama kahIne teo kahe che ke zarIra Adi sAthenuM bhedajJAna ja nirlepa buddhinuM kAraNa che ane nirlepa buddhithI ja mokSa pragaTe che, jyAre vyavahAranayane mAnya evI dharmanI kriyAo to puNyabaMdha karAvIne sadgatimAtramAM ja laI jaI zake che. mATe mokSArthIe nizcayanayamAM ja yatna karavo joIe. vaLI jo nizcayamAM prayatna karavAmAM Ave to, jIvane bhedabuddhi sthira thavAthI zarIra AdinI kriyAmAM paNa kartutva-bhoknatvanI buddhi thatI nathI ane dRSTAbhAve saMsAranI kriyA karIne karmathI lapAto nathI. vAstavika rIte AvA nizcayavAdI jIvo syAdvAdane mAnavA chatAM nizcaya pratyenA atipariNAmane kAraNe ekAMtadaSTivALA ja che. tethI vivekapUrvakano vyavahAra tene rucato nathI. Ama, zabdathI nizcaya-vyavahAra ubhaya mAnato hovA chatAM arthathI te mAtra nizcayanayanI rucivALo bane che. tethI nizcayane prApta karAvI ApanAra evA ucita vyavahArane choDIne je zabdamAtrarUpa nizcayanI vicAraNAo kare che, te nizcayanA bhAvane sparzI zakto nathI. kAraNa ke jIva siddha avasthAmAM ja sarvathA zarIrathI ane karmathI pRthaka che, tathA saMsArI avasthAmAM apekSAe pRthapha che ane apekSAe ekameka paNa che. mATe pudgalanI pariNati tene asara kare ja che. dA.ta. zarIra para thatI dAhanI kriyA vakhate zarIrathI pote pRthaka che, ema Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 vairAgyabhedAdhikAra vicArato hoya to paNa, tene azAtA ane sAthe sAthe arati paNa prAyaH thAya ja che. tethI ja Ave samaye tattvadRSTie jema pote zarIrathI pRthaka che, tema vyavahAraSTie apRthaka paNa che ema vicArIne, vyavahAranayane mAnya evI ucita kriyAo dvArA paNa nirlepa thavAno yatna karavo joie. joke prAraMbhika bhUmikAvALA jIvo mATe zarIrathI pRthakvanuM bhAvana atiduSkara che, chatAM tenA bhAvane anurUpa evo ucita vyavahAra sevavo joIe; jethI dhIre dhIre zarIrAdithI pRthakatvanuM bhAvana karavA te samartha bane. Ama, anucita vyavahArane karato ane nizcayane avalaMbIne zarIrathI pRthaktano vicAra karato nizcayamAM ekAntavAdI che. jJAnamAM ekAMtavAdIono kugraha che, te nIce pramANe - 5. jJAna :- jeo ema mAne che ke mana, vacana ane kAyAnI kriyA pudgalanI che, ane AtmA jJAnamaya che, tethI jJAnamaya AtmAne pragaTa karavA mATe zuddha AtmAnA jJAnamAM yatna karavo joIe; vaLI ema kahe che ke, jyAre mana, vacana ane kAyAnI ceSTArUpa cAritranI kriyA siddha avasthAmAM paNa nathI, tethI te kriyA mokSanuM kAraNa kaI rIte thaI zake ? Ama mAnanAra ekAnta jJAnathI mokSa mAne che. vaLI, keTalAka "jJAnAbhyAm mokSa" sUtranA baLathI-jJAna-kriyAne mokSanuM kAraNa mAne che, to paNa jJAna pratyeno temane ati pakSapAta hovAne kAraNe, kriyA mokSanA kAraNarUpe zabdathI svIkAravA chatAM zuddha AtmAnA bhedajJAnane ja mokSanuM kAraNa mAne che, ane kriyA pratye anAdaravALA hoya che. teo paNa ekAnta jJAnamAM rucivALA che. 6. kriyA :- vaLI, keTalAka jIvo ema mAne che ke phaLanI niSpatti to kriyAthI ja thAya che, jJAnamAtrathI to phaLa thaI zake nahi. chatAM jJAna, kriyAne pragaTa karIne ja mokSanuM kAraNa bane che, tethI kriyAmAM upayogI hoya teTalA ja jJAnane teo mokSanA kAraNarUpe mAne che, ane sva-paradarzananA abhyAsarUpa ke nayavAdarUpa jJAnane to teo upayogIrUpe jotA nahIM hovAthI, kriyAmAM upayogI evA jJAnane meLavIne ja saMtoSavALA hoya che, ane kriyAmAM ja daDha AdaravALA hoya che. teo paNa ekAMte kriyAnI rucivALA che. vaLI keTalAka "jJAnayAbhyAm mota:e sUtrane mAnavA chatAM paNa kriyA pratye ja pakSapAtavALA hovAnA kAraNe, potAnA zuddha bhAvane jANavAnI ke tenA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 adhyAtmasAra upAyabhUta vizeSa jJAna mATe yatna karavAnI upekSAvALA, ane mAtra bAhya AcaraNArUpa kriyAmAM ja rucivALA che. tevA jIvo kriyAmAM ekAnta rucivALA che. A rIte utsarga-apavAda, vyavahAra-nizcaya ke jJAna-kriyAmAM kyAMya paNa ekAMta pakSapAta hoya, ke baMnene mAnavA chatAM eka pratye balavAna pakSapAta hoya, to paNa te ekAntavAdI ja che ane teomAM jJAnagarbha vairAgya nathI. II6-3pa avataraNikA - have kevA prakAranA bodhavALAnA vairAgyamAM jJAnagarbhatA nathI, te zloka36 thI 38 mAM batAve che - svAgame'nyAgamArthAnAM, zatasyeva parArthyake / nIvatAravutharva ve-tra tathA jJAnavardhatA rUddAo anvayArtha : parezataraca rura parArdhamAM zatanI jema=parAdhanI saMkhyAmAM jema sonI saMkhyA samAI jAya tema vADacAmarthanAM svaAgamamAM anya AgamonA arthonA utAravughalve vet na avatArano bodha jo nathI, tavA to tenA vairAgyamAM) jJAnarmatA na jJAnagarbhatA nathI. II6-36aaaa * "parAdha' e ghaNI moTI saMkhyA darzAvato saMkhyAvAcI zabda che. zlokA : parAdhanI saMkhyAmAM jema sonI saMkhyA samAI jAya, tema svaAgamamAM anya AgamonA arthonA avatArano bodha jo nathI, to tenA vairAgyamAM jJAnagarbhatA nathI. I6-36nA bhAvArtha : parAdhanI saMkhyAmAM sonI saMkhyA samAI jAya che, kema ke parArdha saMkhyA moTI che ane so saMkhyA nAnI che. te ja rIte svaAgama sarva nayAtmaka che ane anyadarzananAM Agamo ekeka naya para cAle che, tethI sarvanayAtmaka jaina AgamamAM anyadarzananAM eka nayAtmaka satya vacano aMtarbhAva pAme che. Ama chatAM, jeone jainadarzananA sarvanayono yathAsthAna yojana karavAno bodha nathI, teo anyadarzananA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 vairAgyabhedAdhikAra ekeka nayonA vacanane jainadarzanamAM yojana karI zakatA nathI; ane mAtra eka ja mAne che ke anyadarzananAM kathano ekAntavAdarUpa hovAthI sarvathA asatyarUpa che. evA agItArthane saMsAranI nirguNatAnA jJAnane kAraNe vairAgya hoya to paNa teno vairAgya jJAnagarbhita nathI. kema ke jainadarzananA nayasApekSanA bodhapUrvakano teno virakta bhAva nathI. II6-36aaaa nayeSu svArthasatyeSu, mogheSu paracAlane / mAdhyasthyaM yadi nAyAtaM, na tadA jJAnagarbhatA / / 37 / / anvayArtha : svArthasatye potAnA arthamAM satya ane) paravAtane mogheNu para cAlanamAM= paravicAraNAmAM, niSphaLa evA navu nayomAM jo madhyarace madhyasthapaNuM nAyAta AveluM na hoya, tarA to (tevA jIvanA vairAgyamAM) jJAnarmitA na jJAnagarbhatA nathI. II6-37mAM zlokArca - potAnA arthamAM satya ane paravicAraNAmAM niSphaLa evA nayomAM jo madhyasthapaNuM na AveluM hoya, to tevA jIvanA vairAgyamAM jJAnagarbhatA nathI. II6-37nA bhAvArtha : dareka naya potapotAnA sthAnamAM je padArtha kahe che te padArtha sAco hoya che, paraMtu te ja naya anya nayanA sthAnamAM vicAraNA karavA asamartha che. tethI je AtmAne nayonI madhyasthatA hoya te AtmA, je sthAnamAM je nayanI upayogitA hoya te sthAnamAM te nayane ja yoje che, paraMtu anya sthAnamAM te nayane yojato nathI. syAdvAdI dareka nayane mAne che, chatAM jyAre AtmAne anitya padArtha batAvIne vairAgya bhAvanA karavAnI hoya, tyAre paryAyAstikanayane avalaMbIne ja pariNAmamAM yatna kare che; ane jyAre zAzvata evA AtmAnA hita mATe prayatna karavAnI pravRttine daDha banAvavAnI AvazyakatA hoya, tyAre dravyAstikanayanuM ja avalaMbana laIne "pote zAzvata che' e prakAranA pariNAmamAM yatna kare che. AvI madhyasthatA hovAne kAraNe syAdvAdI dareka nayone ucita sthAne yojIne Atmahita sAdhe che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 220 paraMtu anyadarzanavALAo koI eka naya upara potAnA darzananuM sthApana karatA hovAthI, potAne mAnya evI eka nayadaSTi anya nayanA sthAnamAM paNa saMgati karavA yatna kare che, tevA ekAMtavAdIomAM naviSayaka madhyasthatA nathI. te ja rIte syAdvAdane mAnanAra paNa koI jIva, koI eka naya pratye valaNavALo hoya to, te nayanA sthAnamAM te ja nayane yoje che ane paranayanA sthAnamAM paNa te ja nayane yojavA yatna kare che. jema cAritrAcAranI kriyA pratye ativalaNavALA jIvo mAne che ke, jJAnanuM phaLa virati ja che, mATe jJAna bhaNIne paNa viratimAM ja yatna karavAno che, tethI teo viratinI kriyAne upayogI hoya teTalA ja mAtra jJAnamAM saMtoSa mAnIne kriyAmAM ja pakSapAtI rahe che ane vizeSa jJAnathI thatA saMveganI vRddhinI upekSA karIne hita sAdhI zakatA nathI, te teonI nayanA viSayamAM madhyasthatA nathI. paraMtu jJAnagarbha vairAgyavALA jIvo mokSanA upAyabhUta saMvegane ja jue che, ane tethI je sthAnamAM saMveganI vRddhinuM kAraNa jJAna banatuM hoya, te sthAnamAM jJAnanayane mahattva Ape che; ane je sthAnamAM kriyAnI samyagu pAlanAthI ja saMveganI vRddhi thatI hoya, tyAre te sthAnamAM kriyAnayane yoje che. tenuM kAraNa yathArtha jJAna hovAnA kAraNe sarva nayo pratye teone madhyasthatA che. I6-3thA AjJayAgamikArthAnAM, yauktikAnAM ca yuktitaH / na sthAne yojakatvaM ce-na tadA jJAnagarbhatA / / 38 / / anvayArtha : 3mI mArthAnAM sAtha Agamika arthone AjJA vaDe yoAinAM 2 yutiH ane yuktigrAhya arthone yuktithI rathAne yogatve vet sthAnamAM yojakapaNuM jo na hoya, tarI jJAnarmitA na to (tenA vairAgyamAM) jJAnagarbhatA nathI. II6-38II zlokArtha : Agamika arthone AjJA vaDe ane yuktivALA arthone yuktithI, sthAnamAM yojakapaNuM jo na hoya to tenA vairAgyamAM jJAnagarbhatA nathI. I6-38 bhAvArtha : sarvajJa bhagavaMte kahelAM je vacano yuktithI yojavA yogya hoya te yuktithI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 , vairAgyabhedAdhikAra yojavAnuM, ane yuktinA aviSayabhUta kevaLa AjJAthI grAhya evA Agamika arthone AjJAthI ja yojavAnuM sAmarthya jenAmAM nathI, teno vairAgya jJAnagarbha nathI. kAraNa ke vyaktine yathArtha jJAna che ema tyAre ja kahevAya ke jyAre te yuktigrAhya padArthane yuktithI yojI zake, ane AjJA grAhya padArthane yuktithI yojavAno asadgaha tene na hoya. ahIM prazna e thAya ke, yuktigrAhya ane AjJA grAhya sarva padArtho bhagavAne je pramANe kahyA che te pramANe Ama ja che ema mAne, to zuM vAMdho Ave ? tenuM tAtparya e che ke bhagavAne kahelAM sarvavacana pramANabhUta che ema mAnavAmAM Ave to, sarvadarzano ema ja kahe che ke amAruM darzana sarvajJakathita che, tethI sarvadarzanavAdIo potAnuM darzana sarvajJakathita kahIne prAmANika mAne che teone paNa sAcA mAnavAnI Apatti Ave. paraMtu teo ekAnta nitya ke ekAnta anitya mAne che, je yuktithI viruddha che. kAraNa ke AtmA ekAnta nitya hoya to pratyakSa dekhAtAM parivartano asaMgata thAya, ane AtmA ekAnta anitya hoya to bAlyAvasthAmAM huM ja hato evI pratIti paNa asaMgata thAya. Ama, yuktithI vicAravA yogya AvI bAbatane yuktithI yojavAno yatna karavo joIe, jethI yuktigrAhya evuM sarvajJanuM darzana ja tatvarUpe bhAse. te ja rIte saMsAravartI jIvane zuddha ane azuddha mAnavo te paNa yuktisApekSa che. tethI syAdvAdane ane syAdvAdanI puSTi karatAM kathanone yuktithI yojavAmAM Ave, te ja ucita yojana che. vaLI, nigodanA eka zarIramAM anaMta jIvo che e jAtanAM kathano yuktithI yojI zakAya tema nathI, chatAM tema mAnavAmAM virodha paNa nathI. tethI AvI bAbatone syAdvAdanA kahenArA evA sarvajJanA vacanathI svIkAravI yogya che. tethI AvA Agamika arthone jinAjJAthI svIkAra kare te yathArtha yojana che. A rIte yuktinA padArtho ane Agamika arthone yathAsthAne yojIne je jIvane vairAgya thAya che, te jJAnagarbha vairAgya che. li6-38 gItArthasyaiva vairAgyaM, jJAnagarbha tataH sthitam / upacArAdagItasyA-pyabhISTaM tasya nizrayA / / 39 / / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra anvayArtha : 222 tataH te kAraNathI=zrloka-17 mAM kahyuM ke mImAMsA vaDe mAMsala evI sva-para Agamagocara buddhi jene che, tene jJAnagarbha vairAgya che, ane pachInA zlokomAM tenI ja puSTi ane siddhi karI te kAraNathI, gItArcasva ttvajJAnanarma vairAgya sthitam gItArthane ja jJAnagarbha vairAgya 2hela che. tarasya nizrayA tenI=gItArthanI, nizrA vaDe 35vArAvanItacApamISTa upacArathI agItArthane paNa (jJAnagarbha vairAgya) abhISTa che= mAnya che. ||6-395 zlokArtha H zloka-17 mAM kahyuM ke mImAMsA vaDe mAMsala evI sva-para Agamagocara buddhi jene che tene jJAnagarbha vairAgya che, ane pachInA zlokomAM tenI ja puSTi ane siddhi karI te kAraNathI, gItArthane ja jJAnagarbha vairAgya rahela che. gItArthanI nizrA vaDe upacArathI agItArthane paNa jJAnagarbhita vairAgya mAnya che. II6-39lA bhAvArtha: jeo jainadarzananAM Agamo bhaNIne vipula mativALA hoya ane anyadarzananA paNa te te nayanA kathanane yathAsthAne joDI zakatA hoya, teo gItArtha che; ane sarvadarzanonA tAtparyane teo sArI rIte jANe che, ane tenA baLathI ja teone bhava pratyeno vairAgyabhAva hoya che. tevA jIvono bhava pratyeno vairAgya jJAnagarbhita che. jyAre tevI viziSTa prajJA jeone nathI evA mASatuSAdi munio paNa kalyANanA arthI hatA, ane bhagavAnanA vacanAnusAra gItArtha evA gurune parataMtra thaine kalyANa sAdhavA prayatna karatA hatA, tethI teomAM gItArthanI parataMtratAnA kAraNe samyajJAna che, e prakArano upacAra ka2vAmAM Ave che; kema ke gItArthanuM jJAna ja temane sarvatra ucita pravRtti karavAmAM sahAyaka bane che. tethI teo gItArtha na hovA chatAM gItArthanA jJAnano teomAM upacAra karIne teone zAstrakAro jJAnagarbhita vairAgyavALA kahe che. ahIM vizeSa e che ke, mASatuSAdimAM gItArthanA jJAnano upacAra karIne jJAna nahIM hovA chatAM yathArtha jJAnavALA svIkAryA, tethI teo jJAnagarbhita vairAgyavALA che tema kahela che. ane keTalAka mohagarbhita ane du:khagarbhita vairAgyavALA jIvo bhagavat bhaktivALA hovAne kAraNe sAmagrI maLatAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 vairAgyabhedAdhikAra jJAnagarbhita vairAgyavALA bane che tyAre, teono mohagarbhita ane duHkhagarbhita vairAgya paNa upacArathI jJAnagarbhita vairAgya kahI zakAya. eTale ke teono vairAgya te vakhate duHkhagarbhita ke mohagarbhita hovA chatAM jJAnagarbhanuM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne jJAnagarbhita vairAgya kahI zakAya. jyAre mASatuSane to agItArtha avasthAmAM paNa samyagu jJAnanA kAryarUpa vairAgya che, mATe jJAnagarbhita vairAgya ja che. phakta jJAnanuM phaLa hovAne kAraNe gItArthanA jJAnano temanAmAM upacAra karIne vizeSa jJAna svIkArela che. II6-39ll avataraNikA : pUrvanA zlokomAM kevA prakAranA bodhavALAne vairAgya hovA chatAM jJAnagarbha vairAgya nathI te batAvyuM. have jJAnagarbhita vairAgyanAM lakSaNo batAve che - sUkSmekSikA ca mAdhyasthyaM, sarvatra hitacintanam / kriyAyAmAdaro bhUyAn, dharme lokasya yojanam / / 4 / / ceSTA parasya vRttAnte, mUkAndhabadhiropamA / utsAhaH svaguNAbhyAse, duHsthasyeva dhanArjane / / 41 / / madanonmAdavamanaM, madasammardamardanam / asUyAtantuvicchedaH, samatAmRtamajjanam / / 42 / / svabhAvAnnaiva calanaM, cidAnandamayAtsadA / vairAgyasya tRtIyasya, smRteyaM lakSaNAvalI / / 43 / / anvayArtha : bhUmi 2 madhya ane sUkSmaNikA, madhyasthatA, sarvatra hitapittanam sarvatra hitaciMtA, kriyAyAmAro mUyAn kriyAmAM atyaMta Adara, to ya gharme yogana" lokanuM dharmamAM yojana, pararaca vRttAnta mUAndhavadharopama veNa paranA vRttAntamAM mUka, aMdha, baMdhiranI upamA jevI ceSTA, dhanArnane ducisya rUva va!Ase phasAra daridrane dhanArjananI jema svaguNanA abhyAsamAM utsAha, Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra manonmAvavamAM madananA unmAdanuM vamana, masammarramardanam madanA sammanuM=madanA unmAdanuM, mardana, asUyAtattuviccheH asUyAtaMtuno=IrSyAnA bhAvono, viccheda, samatAmRtamajJanam samatArUpI amRtamAM majjana (ane) savA vivAnantamayAt svamAvAtuM calanuM na va haMmezAM cidAnaMdamaya svabhAvathI calana na ja hoya, DyuM A prakAranI tRtIyasya vairAgyasya trIjA vairAgyanI takaLAvatI mRtA lakSaNAvalI kahevAyelI che. ||6-40/41/42/43][ * 'T' pUrvazloka sAthenA samuccaya mATe che. zlokArtha : 224 ane sUkSmakSikA, mAdhyasthya, sarvatra hitaciMtA, kriyAmAM atyaMta Adara, lokanuM dharmamAM yojana, 5ranA vRttAntamAM mUka-aMdha-badhiranI upamA jevI ceSTA, daridrane dhanArjananI jema svaguNanA abhyAsamAM utsAha, madananA unmAdanuM vamana, madanA unmAdanuM mardana, irSyAnA bhAvono viccheda, samatArUpI amRtamAM majjana ane sadA cidAnaMdamaya svabhAvathI calana na ja hoya, A prakAranI trIjA vairAgyanI lakSaNAvalI kahevAyelI che. II6-40/41/42/43]] bhAvArtha: jJAnagarbhita vairAgyavALA jIvo be prakAranA hoya che. (1) gItArtha ane (2) gItArthane nizrita agItArtha evA mASatuSamuni jevA sAdhuo. gItArtho ane agItArthone A lakSaNo kaI rIte saMgata che, te nIce pramANe : (1) sUkSmakSikA :- A baMne prakAranA sAdhuone sUkSma ikSikA hoya che. gItArthane sarvazAstrone yathAsthAne joDavAnI sUkSma dRSTi hoya che, tethI teomAM jJAnagarbhita vairAgya hoya che. mASatuSa munine zAstranA padArthone yathAsthAne joDavAno sUkSma bodha nhoto, to paNa gItArthanA vacanonA 52mArthane pakaDavAnI temanAmAM sUkSma prajJA hatI; tethI gItArthane parataMtra rahIne teo paNa Atmahita sAdhI zakyA. AthI ja mASatuSamuni 'mAtRSa' ane 'mAruSa' A be zabdonA paramArthane pakaDIne kevaLajJAnane pAmyA. (2) madhyasthatA :- gItArthane koi darzana pratye pakSapAta hoto nathI paraMtu kevaLa tattvano ja pakSapAta hoya che. tethI sarvadarzana pratye madhyastha bhAva hovA chatAM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 vairAgyabhedAdhikAra syAdvAda ja tattvarUpa che tevo nirNaya karIne syAdvAda dRSTithI sarvatra ucita pravRtti kare che, te ja teonI madhyasthatA che. agItArthone sarva darzanone yathAsthAne joDavAnI ke samajavAnI nirmaLa prajJA hotI nathI, to paNa potAnI maMda prajJAne jANIne potAnA hitanA upAyarUpe koNa AptapuruSa che ke jenA vacanathI huM sAcA mArgane pAmI zakuM ? tevo nirNaya karavAmAM teo abhrAMta hoya che. kema ke ucita gurunI gaveSaNAmAM teo madhyastha hoya che, ane te madhyasthatAne kAraNe ja yogya gurunI prApti karIne teo jJAnagarbha vairAgyane prApta kare che. (3) sarvatra hitaciMtA :- gItArtho tattvanA jANanArA hoya che, ane teonA tattvanA bodhane kAraNe ja sarva jIvonA viSayamAM teone hitanuM ciMtana hoya che; ane AthI ja je jIvonuM je rIte hita thAya te rIte ja ucita pravRtti kare che. jema ke ekendriya Adi jIvone potAnAthI pIDA na thAya tene anurUpa pravRtti kare che, ayogya manuSya Adi jIvone potAnAthI pIDA na thAya ane temane dharma pratye dveSa na thAya te rIte teo pratye ucita pravRtti karIne teonuM hitaciMtana kare che, dharma pAme tevA yogya jIvone upadeza ApIne dharmamAM yoje che ane zaraNAgate AvelA evA ziSyone ucita sAraNA-vAraNA Adi karIne hitamAM yoje che. - , agItArtha paNa jJAnagarbhita vairAgyavALA mahAtmAo ekendriyAdi jIvone pIDA Adi nahIM karIne hitaciMtA kare che, ane potAnAthI kyAMya dharmamAM lAghava na thAya tevI gItArthanA anuzAsana nIce ja sarvatra pravRtti kare che; jenA kAraNe koi jIvane dharma pratye aruci na thAya, e rIte hitaciMtA kare che. ayogya jIvonI paNa te ja rIte hitaciMtA kare che, jethI potAnI pravRttithI ayogya paNa jIvone dharma pratye dveSa na thAya. yogya jIvone pote dharmamAM joDI zake tevI potAnI prajJA nahIM hovAthI potAnI pAse Avela jIvane gItArtha pAse mokalIne teonI hitanI pravRtti kare che, paraMtu potAnA alpajJAnamAM adhikatAno bhrama rAkhIne teone upadeza ApavAno yatna karatA nathI, ke jethI anAbhogathI paNa teonA ahitanuM pote kAraNa bane. A prakAre teonI yogya jIvo pratye hitaciMtA che. (4) kriyAmAM Adara :- gItArtha mahAtmAo bhagavAnanA zAsananA paramArthane jonArA hoya che, ane tenAthI ja teone bhava pratye virakta bhAva hoya che. tethI virakta evA gItArthane adhika-adhika guNanI prAptirUpa UMcI UMcI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 226 bhUmikAnI kriyAo ja dekhAya che, ane tethI ja guNavRddhinA atyaMta upAyabhUta evI kriyAomAM teone atyaMta Adara hoya che. agItArtha evA paNa jJAnagarbhita vairAgyavALA mahAtmAo kalyANanA arthI hoya che, tethI potAnI guNavRddhi mATenA ananya upAyarUpa potAnI bhUmikAne anurU5 ucita kriyAo pratye atyaMta AdaravALA hoya che. teo jANe che ke mArI pAse zAstrano sUkSmabodha nathI, tethI teo gItArthanA vacananuM ja avalaMbana laIne ucita pravRttimAM atyaMta AdaravALA hoya che. (5) dharmamAM lokanuM yojana :- gItArtho bhavathI virakta hovAne kAraNe svazaktine gopavyA vagara atizayathI lokone dharmamAM joDavA yatna karatA hoya che. agItArtho potAnI vizeSa zakti nahIM hovAthI lokone sAkSAt dharmamAM joDI zakatA nathI, to paNa teonI atyaMta ucita pravRtti paNa yogya jIvone dharmamAM joDavAnuM kAraNa bane che. kema ke guNa pakSapAtI jIvo koikanI ucita pravRtti joIne paNa dharmamAM vizeSa prakAre utsAhI bane che. (ka) paranA vRttAntamAM mUka-badhira-aMdha jevI ceSTA :- gItArtho saMsAranA vAstavika svarUpane jANatA hovAthI ja bhavathI virakta hoya che, tethI teone saMyamanI sarva pravRttiomAM Indriyono vyApAra hoto nathI. jema mUMgA mANaso bolavAnA vyApArathI, baherA mANaso sAMbhaLavAnA vyApArathI ane AMdhaLA mANaso jovAnA vyApArathI rahita hoya che, tema jJAnagarbhita vairAgyavALA mahAtmAonI karmabaMdhanI kAraNabhUta evI kAna-AMkha-jIbharUpa Indriyo, potapotAnA vyApArathI rahita hoya che. vaLI saMsAranA svarUpane jANIne jeo saMsArathI virakta thayelA che ane gItArthane parataMtra che, tevA agItArtho paNa, AtmAne upayogI na hoya tevA padArthomAM baherA mUMgA ane AMdhaLAnI jema pravRtti vagaranA hoya che. kema ke vizeSa bodha nahIM hovA chatAM AtmAne upayogI na hoya tevI sarva vastuo teone nirarthaka jaNAya che. - (7) daridrane dhanArjananI jema svaguNanA abhyAsamAM utsAha - jema daridra mANasane dhanaprAptimAM atyaMta utsAha hoya che, tema gItArthane ke tenI nizrAmAM rahelA agItArthane paNa jo bhava pratye viraktabhAva hoya to potAnA vizeSa guNo Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 vairAgyabhedAdhikAra khIlavavAmAM ja utsAha hoya che. jyAre jJAnagarbhita vairAgya sivAyanA jIvone bhavathI vairAgya hoya to paNa, svadarzananA pakSapAtathI ke svamAnyatA pratyenA kadAgrahathI, guNone khIlavavAnI upekSA karIne paNa potAnI mAnyatAne ja sthApana karavA mATe utsAha hoya che. (8) madananA unmAdanuM vamana - vaLI, tattvanA paryAlocanathI saMsAra pratye vairAgya thayelo hovAne kAraNe jJAnagarbhita vairAgyavALA evA gItArthane vedano udaya maMda maMdatara thato hoya che. tethI tenA vizeSa nimittomAM paNa prAyaH karIne kAmanA vikAro thavAnI saMbhAvanA temane ochI rahe che. jyAre jJAnagarbhita vairAgyavALA nA hoya tevA duHkhagarbhita ke mohagarbhita vairAgyavALAne kvacit tyAgane kAraNe kAmano unmAda na dekhAto hoya to paNa, janmAMtaramAM sAmagrIne pAmIne pharI te pragaTa thAya tevo hoya che. ane jJAnagarbhita vairAgya, padArthanA vAstavika svarUpanA avalokanathI pragaTelo hovAne kAraNe kAma-vikAranA ucchedanuM ja bIja che. (9) madanA sammadanuM mardana :- ahaMkAranA AvezonuM mardana:- jJAnagarbhita vairAgyavALA jIvone kaSAyo ja jIvanI vikRtirUpe dekhAya che, tethI mAnanA vikAro paNa dhIre-dhIre alpa-alpatara thatA jAya che. ane tethI ja pote jJAnanA atizayavALA hoya che to paNa, pUrvanA maharSio AgaLa potAnI ghaNI alpatA che te paNa teo joI zake che, ane tethI yatkiMcit vidvatAmAtramAM madanA vikAro teone thatA nathI. (10) asUyAnA tAMtaNAono viccheda - jJAnagarbhita vairAgyavALA jIvone guNano pakSapAta hoya che, tethI potAnAthI adhika vidvAna Adine joIne paNa irSyA thatI nathI. (11) samatArUpI amRtamAM majjana :- jJAnagarbhita vairAgyavALA jIvo samyak prakAranA jJAnathI AtmAne satata bhAvita karatA hoya che, tethI samatArUpI amRtano teo sadA anubhava karatA hoya che. kema ke samyapha jJAna samatAnI vRddhinuM ja kAraNa che. (12) cidAnaMda svabhAvathI sadA calana nathI :- vaLI, jJAnagarbhita vairAgyavALA jIvo AtmAnuM svarUpa cit AnaMdamaya che evuM jANatA hoya che, tethI temano sarva yatna jJAnanA ja AnaMdanI vRddhi mATe hoya che. ane te jJAnano AnaMda e AtmAno svabhAva che, tethI je aMzamAM jJAnano AnaMda teone pragaTelo che, Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 228 temAMthI teo calAyamAna thatA nathI, paraMtu sudRDha yatnathI teo tenI vRddhi ja karatA hoya che. trIjA prakAranA vairAgyanAM A prakAranAM lakSaNono samudAya che. ||640/41/42/43|| avataraNikA : : traNa prakAranA vairAgyanuM svarUpa batAvyuM. have te traNamAM mokSanuM kAraNa jJAnagarbhita vairAgya bane che, tathA du:khagarbhita ane mohagarbhita vairAgya kyAre mokSanuM kAraNa bane che ane kyAre nathI banatA, te batAvavA kahe che - jJAnagarbhamihAdeyaM dvayostu svopamardataH / upayogaH kadAcit syA- trijAdhyAtmaprasAdataH / / 44 / / anvayArtha : . ahIM=traNa prakAranA vairAgyamAM jJAnanarma sandeyaM jJAnagarbha Adeya che. ninagadhyAtmaprasAvata: tu vaLI, potAnAmAM rahelA adhyAtmanA prasAdane kAraNe svopamataH potAnA upamardanathI=vinAza dvArA yoH baMneno=duHkhagarbhita ane mohagarbhitano kadAcit upayogaH syAt kyAreka upayoga thAya=kyAreka mokSaprAptimAM kAraNa bane che. 119-8811 zlokArtha : traNa prakAranA vairAgyamAM jJAnagarbha Adeya che. vaLI, potAnAmAM rahelA adhyAtmanA prasAdane kAraNe potAnA vinAza dvArA duHkhagarbhita ane mohagarbhitano kyAreka upayoga thAya=kyAreka mokSaprAptimAM kAraNa bane che. ||6-44][ bhAvArtha : jJAnagarbhita vairAgya ekAnte mohanA ucchedanuM kAraNa che. jyAre duHkhagarbhita ane mohagarbhita vairAgya keTalAka jIvone saMsArano tyAga karAvIne tenAthI prApta thatA puNya dvArA saMsAravRddhinuM ja kAraNa bane che, tethI duHkhagarbhita ane mohagarbhita vairAgyano Atmahita sAdhavAmAM upayoga nathI. vaLI, keTalAka Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 vairAgyabhedAdhikAra jIvone duHkhagarbhita ke mohagarbhita vairAgya hovA chatAM sAmagrI pAmIne tattva tarapha vaLavAnI yogyatA hoya che. ane tevA jIvone sAmagrI maLatAM te taraphanuM valaNa pragaTe tyAre, temanAmAM yogyatArUpe rahelo adhyAtmabhAva pragaTe che; ane tenA kAraNe pUrvamAM duHkhagarbhita ke mohagarbhitanA upamardanathI jJAnagarbhita vairAgya pragaTavAne kAraNe teono duHkhagarbhita ke mohagarbhita vairAgya paNa paraMparAe mokSanuM kAraNa bane che. ahIM vizeSa e che ke, laghukarmI jIvone koIka duHkhanAM nimittone pAmIne vairAgya utpanna thAya che tyAre, teono vairAgya duHkhagarbhita hovA chatAM sAmagrIne pAmIne jJAnagarbhita banI zake che. te ja rIte koi ekAnta darzananI vAsanAthI haLukarmI jIvone vairAgya pedA thayo hoya tyAre, mohagarbhita evo teono vairAgya sAmagrIne pAmIne jJAnagarbhita vairAgya thAya che. tethI AvA jIvo duHkhathI ke mohathI paNa saMsArane choDIne dharmanI pravRtti karatA hoya tyAre, temanI te sampravRtti adhyAtmabhAvanA pragaTAvavAnuM kAraNa banI zake che; ane tenA kAraNe pUrvanA vairAgya paNa jJAnagarbhita vairAgyarUpe pariNamana pAme che. te apekSAe duHkhagarbhita ane mohagarbhita vairAgya paNa Adeya che. I-44ll / / ityadhyAtmasAre vairAgyabhedAdhikAraH ||6|| G-17 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAyAbhAra 230 suvAkyo viveka Ave eTale saMsAra svayaM baMdhana lAge. bhagavAnanuM vacana te ja artha bAkI anartha. sapravRttimAM mAyAcAra moTo doSa che. loko zuM kahe che te nathI jovAnuM zAstra zuM kahe che te jovAnuM che. sAdhanA eTale cittane nirmANa tarapha lai javuM te. pramAda, vairAgya jhAMkho thavAthI Ave che. bhagavAnanA vacananuM smaraNa, tenAthI niyaMtrita mana, manathI niyaMtrita vacana ane kAyakriyA karavAnA che, saMyoga pramANe manasvI rIte nahIM. A jIvanI vizuddhi jIvanA aMdaranA svaprayatnathI ja thAya che. ja tattva atattvano cokkasa bheda karI cAlavAno jIvano aMtaraMga pariNAma hovo joie. tattvanI jijJAsA tAttvika aMdarathI thAya pachI mamatva bahu jIvI nathI zakatuM, dhIre dhIre mamatva kSINa thatuM jAya che. che koi paNa kriyA karo, yatanApUrvaka karo, upayogapUrvaka karo. vairAgyane jIvaMta rAkho. satata duraMta saMsAranuM svarUpa yAda karo. sUtrathI artha, arthathI pariNAmapUrvakanI vRddhi ane tenA dvArA saMveganI vRddhi karavAnI che. che bhagavAna pratye bahumAna pedA karavA bhagavAnanA svarUpanuM ciMtana ane tenA vacana para zraddhA karI te pramANe pravRtti karavAno sudaDha prayatna karavo. cokkasa upayogapUrvaka, cokkasa pravRtti kare to saMsArano uccheda thAya. ruci eTale koi pratibaMdhaka kAraNa na hoya to 24 kalAka tenuM kheMcANa ane tenA karaNano ja abhilASa. tattvamAMthI AnaMda levAnI vRtti duniyAe joi nathI, indriyomAMthI AnaMda maLe te viparyAsa. viparyAya jAya eTale tattva dekhAya. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 vairAgyaviSayAdhikAra LI vairAviSayAdhavagara II avataraNikA : cothA adhikAramAM bhavasvarUpanuM ciMtavana batAvyuM, jenAthI vairAgya pragaTI zake, ane te vairAgya kevA prakAranA jIvamAM saMbhavI zake, te pAMcamA "vairAgya saMbhava" adhikAramAM batAvyuM. tethI jijJAsA thAya che, te vairAgya eka ja prakArano che ke aneka prakArano ? tethI vairAgyanA bhedone chaThThA adhikAramAM batAvyA. tyAM prazna thAya ke, pragaTa thayela vairAgya paNa kayA prakAranA viSayamAM hoya che ? tethI vairAgyanA viSayabhUta evA pAMca IndriyaviSayaka ane vairAgyanA viSayabhUta evA guNaviSayaka ema be prakAranA vairAgyane have batAve che - viSayeSu guNeSu ca dvidhA, bhuvi vairAgyamidaM pravartate / aparaM prathamaM prakIrtitaM, paramadhyAtmabudhairdvitIyakam / / 1 / / anvayArca - rUDha vairAgye A vairAgya=pUrvanA adhikAramAM varNana karyuM e vairAgya, viSapu guju 2 dvighA viSayomAM ane guNomAM ema be prakAre muvi jagatamAM pravartate varte che. 3thyAtmavRdhe adhyAtmabudho vaDe prathama 36pa dvitIyam paraM prathama aparavairAgya (ane) bIjo paravairAgya kIrtita kahevAyo che. ll7-1 zlokArca - pUrvanA adhikAramAM varNana karyuM e verAgya viSayomAM ane guNomAM ema be prakAre jagatamAM varte che. adhyAtmabudho vaDe prathama aparavairAgya ane bIjo paravairAgya kahevAyo che. II7-1aaaa bhAvArtha - virAgano bhAva e vairAgya che. arthAt IcchAnA abhAva svarUpa je virAga che, teno bhAva te vairAgya che, ane te vairAgya be prakArano hoya che. (1) pAMca IndriyonA viSayo viSayaka ane (2) kSAyopathamika ke kSAyika bhAvanI labdhio ke jIvanA guNo viSayaka. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 232 tattvanA paryAlocanathI pAMca IndriyonA viSayo pratye anicchA pedA thAya che, te aparavairAgya nAmano prathama bheda che, ane sarvathA IcchAnA abhAvathI guNomAM paNa jyAre vairAgya pedA thAya che, te paravairAgya nAmano bIjo bheda che. ll7-1 viSayA: karaNairupasthitA'pi cAnuzrAvikAH vikAriNaH / na bhavanti viraktacetasAM, viSadhAreva sudhAsu majjatAm / / 2 / / anvayArtha: sudhA! mannatAm viSadhara phura sudhAmAM majjana karatAne viSadhArAnI jema virata virakta cittavALAne paravaricatADapi cAnuzrAvi : viSaya Indriyo vaDe upasthita=prApta thayelA, ane vaLI AnuzrAvika=zAstranA zravaNathI jANelA, viSayo vichAri: matti vikArI thatA nathI. Il7-rA * "AnuzrAvika viSayo' eTale zAstranA anuzravaNa ke gurumukhe sAMbhaLelA ane pratyakSa nahIM- evA devagati AdinA viSayo. zlokArca - sudhAmAM majjana karatAne viSadhArAnI jema, virakta cittavALAne Indriyo vaDe prApta thayelA ane vaLI zAstranA zravaNathI jANelA viSayo vikArI thatA nathI. Il7-cA bhAvArtha : jema amRtano viSanI dhArA sAthe virodha che, tethI amRtamAM majjana karanArane viSano vikAra nAza pAmI jAya che te rIte virakta cittavALAne pAMceya Indriyone upalabdha thanArA viSayo vikArane karatA nathI. vaLI, zAstranA anuzravaNa ke gurUmukhethI anuzravaNa dvArA prApta evA devagati AdinA viSayo paNa vikArI thatA nathI. tattvanA paryAlocanathI Atmika guNo pratye ja jenuM citta Avarjita thayuM che, tenuM citta viSayo pratye virakta che. tethI cittamAM viSayo pratyenI koI IcchA utpanna thatI nathI. II7-zA avataraNikA : pUrvamAM kahyuM ke, pAMca Indriyo vaDe upasthita evA viSayo virakta Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 vairAgyaviSayAdhikAra cittavALAne vikArI thatA nathI, tyAM prathama karmendriyanA viSayamAM vikAra kema thato nathI ? batAve che - suvizAlarasAlamaJjarI-vicaratkokilakAkalIbharaiH / / kimu mAdyati yoginAM mano, nibhRtAnAhatanAdasAdaram / / 3 / / anvayArca : nimRtAnIhatanasiddhi vinAM mana:nibhUta=bharAyelA, anAhata nAdanA AdaravALuM evuM yogIonuM mana suvizAtarasannamajjarIvaratnAvastImaH suvizALa, rasALa evI maMjarImAM vicaratI evI kokilanI kAkalIbhara evI vANI vaDe vimu mAthati zuM unmAdane pAme ? arthAt na ja pAme. ll7-3 yogIonuM mana anAhata nAdathI bharAyeluM che. "anAhata nAda eTale aMtaraMga cittamAM vItarAgatAno zreSTha nAda satata guMjato hoya tevo haNAyA vagarano nAda. zlokArca : bharAyelA anAhata nAdanA AdaravALuM evuM yogIonuM mana suvizALa, rasALa evI maMjarImAM vicaratI evI kokilanI kAkalIbhara evI vANI vaDe zuM unmAdane pAme ? arthAt na ja pAme. ll7-3nA bhAvArtha : yogIo tattvanuM paryAlocana karavAne kAraNe AtmAnA vItarAgabhAva svarUpa tattvanA marmane sUkSma prajJAthI joI zakatA hoya che. tethI temanA manamAM vItarAgatAno anAhata nAda satata guMjArava karato hoya che. Ane kAraNe vizALa ane rasALa maMjarI upara vicaratI koyala potAnI khuzAlInI abhivyaktirUpe je madhura TahukAo karatI hoya che, tenAthI paNa yogIonuM mana AkarSAtuM nathI, manamAM unmAda pedA thato nathI. yogInA aMtaraMga cittamAM skurAyamAna thato vItarAgatAno anAhata nAda arthAtuM haNAyA vagarano satata nAda ja, temanA cittanA AkarSaNanuM sthAna che. AvI bhUmikAvALA yogIne viSayaviSayaka vairAgya che, paraMtu guNanuM atyaMta AkarSaNa hovAthI guNaviSayaka vairAgya nathI. II7-rA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 234 ramaNImRdupANikaGkaNa-kvaNanAkarNanapUrNaghUrNanAH / anubhUtinaTIsphuTIkRta- priyasaGgItaratA na yoginaH || 4 || anvayArtha : ramaLImRdrupALi<=LavavaLanArjanapUrNapUrvanA yozinaH na 2maNInA= strInA, mRdu=komaLa, hAtha para rahela kaMkaNanA NananA AkarNanane kA2Ne=kaMkaNanA dhvanine sAMbhaLavAne kAraNe, pUrNa pUrNanAvALA yogIo nathIyogIonuM mAthuM DolAyamAna thatuM nathI. anubhUtinaTITIpriyasItaratA: (kAraNa ke yogIo) anubhUtirUpa naTI vaDe sphuTIkRta=pragaTa karAyela, evA priya saMgItamAM rata hoya che. II7-4II * 'dhUrNanA' eTale saMgItamAM rasa paDavAthI mAthu ghumAvavuM=DolAvavuM, te. zlokArtha H strInA komaLa hAtha para rahela kaMkaNanA dhvanine sAMbhaLavAne kAraNe yogIonuM mAthuM DolAyamAna thatuM nathI. kAraNa ke yogIo anubhUtirUpa naTI vaDe pragaTa karAyela evA priya saMgItamAM rata hoya che. II7-4 bhAvArtha : yogIo tattvanA paryAlocanane kAraNe saMsAranA bhAvo pratye udAsIna cittavALA hovAthI svasthatAne kA2Ne Atmika sukhano anubhava karanArA hoya che, ane te anubhUtirUpa naTI temanA haiyAmAM nRtya karatI hovAthI, te nartikAthI pragaTa karAyelA evA priya saMgItarUpa adhyAtmanA zloko temanA mukhamAM 2matA hoya che, ane te adhyAtmanA zloko bolIne tenA ja saMgItamAM yogIo rata hoya che. tethI strIonA hAthanA kaMkaNanA dhvanikRta pUrNanAvALA teo nathI, arthAt kaMkaNanA dhvanithI temanuM citta DolAyamAna thatuM nathI. ahIM vizeSa e che ke, sAmAnyathI puruSone strI pratyeno rAga hoya che, tethI puruSane strInA kaMkaNano dhvani AnaMda pedA kare che; paraMtu te strI jevo ja ke te strIthI paNa suMdara dhvani koIka puruSanA hastamAM rahelA kaMkaNathI thato hoya to te kaMkaNano dhvani puruSane AnaMda pedA karato nathI. ane yogIo Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 vairAgyaviSayAdhikAra to tattvanA paryAlocanane kAraNe strI pratyenA AkarSaNavALA hotA nathI, ane strIonA hAthanA kaMkaNano dhvani, dhvani pariNAmarUpe samAna svarUpavALo che, tethI yogIone te saMbhaLAvavA chatAM AnaMdanuM kAraNa banato nathI. kAraNa ke, temanuM citta tattva pratye Avarjita hovAthI adhyAtmanA priya zloko ja temanA haiyAmAM satata guMjatA hoya che, tethI adhyAtmanI anubhUtirUpa saMgItamAM ja teo rata hoya che. ll7-jA skhalanAya na zuddhacetasAM, lalanApaJcamacArugholanA / yadiyaM samatApadAvalI- madhurAlAparatena rocate / / 5 / / anvayArtha : tanA paMcamavAruSotanA strIonA paMcama svarano madhura nAda zuddhacetana zuddha cittavALA yogIone ratanAca na skUlanA mATe thato nathI. ya je kAraNathI samatAparAvanImapurAnAparaH samatAnI padAvalInA madhura AlApamAM rati hovAnA kAraNe rUAM A=paMcama svarano madhura nAda na rote (teone) rucato nathI. II7-pA zlokArtha : - strIonA paMcama svarano madhura nAda zuddha cittavALA logIone skUlanA mATe thato nathI. je kAraNathI samatAnI padAvalInA madhura AlApamAM rati hovAnA kAraNe paMcama svarano madhura nAda teone rucato nathI. II7-pA bhAvArtha : tattvanA paryAlocanathI jenuM citta strI pratyenA AkarSaNa vagaranuM che, evA zuddha cittavALA yogIne strInA paMcama svaranI suMdara gholanA arthAt paMcama svaranuM suMdara ghUMTaNa, AkarSaNanuM kAraNa nathI banatuM. kAraNa ke samatAnA vAcaka evA zAstronA padonI AvalinA madhura AlApamAM ja teone rati hoya che. tethI A gholanA teone rucatI nathI. ahIM vizeSa e che ke, yogInuM citta samatA pratye atyaMta Avarjita hovAthI samatAne kahenArAM adhyAtmapado tene atyaMta priya hoya che. tethI te pado bolavAmAM ja tene ratino anubhava thAya che, strInA suMdara dhvanimAM tene Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 236 ruci nathI hotI. tethI te suMdara dhvani temane vairAgyamArgamAM alanA mATe banato nathI. 7-pA satataM kSayi zukrazoNita-prabhavaM rUpamapi priyaM na hi / avinAzinisarganirmala-prathamAnasvakarUpadarzinAm / / 6 / / anvayArtha : vinAzanisanirmataprathamAnasvarUpanAm avinAzI vinAza nahIM pAmanAruM, ane nisarga svAbhAvika, nirmaLa evA prathamAna=pragaTa thatA, potAnA rUpane jonArA evA yogIone, satataM kSaya satata bhaya pAmanAruM, zuSNatAmavarUpamA zukra ane zoNitathI utpanna thayeluM evuM rUpa paNa priyaM na hi priya nathI ja. Icha-kA noMdha : "mA" mAM "ga" thI e kahevuM che ke, anya viSayo to priya nathI ja, paraMtu cakSuno viSaya evuM rUpa paNa priya nathI. * ahIM "di e "ra kAra arthamAM che. zlokArdha : avinAzI ane svAbhAvika nirmaLa evA pragaTa thatA potAnA rUpane jonArA evA yogIone satata kSaya pAmanAruM, zukra ane zoNitathI utpanna thayeluM evuM rUpa paNa priya nathI ja. II7-kA bhAvArtha : 'AmAnuM zuddha svarUpa avinAzI che, phakta saMsAra avasthAmAM te zuddha svarUpa karmathI DhaMkAyeluM che. vaLI te zuddha svarUpa svabhAvathI ja nirmaLa che ane yogasAdhanAthI potAnAmAM te pragaTa thaI rahyuM che, tevuM yogIo joI zake che. tethI AtmAnA svarUpathI ThIka UMdhA zarIranuM rUpa kevuM che ? te batAve che - zarIranuM rUpa yuvAvasthAthI vRddhAvasthAmAM jatAM dhIre dhIre kSaya pAmatuM hoya che, tethI te rUpa kSayI che. vaLI, A zarIra zukra ane zoNitamAMthI utpanna thayeluM che. tethI yogIne vinAza pAmatA ane asAra evA pudgalomAMthI niSpanna thayelA rUpanuM koI mahattva hotuM nathI. 7-kA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 vairAgyaviSayAdhikAra paradRzyamapAyasaGkulaM, viSayo yatkhalu carmacakSuSaH / na hi rUpamidaM mude yathA, nirapAyAnubhavaikagocaraH / / 7 / / anvayArtha : yathA nirapAyAnumavaivagovara: mudde je pramANe nirapAya evA anubhavano eka viSaya yogInA AnaMda mATe thAya che, te pramANe) vastranu varmacakSu: viSaya: je kharekhara carmacakSuno viSaya che, paraphyumapAyasanna rUTuM i parathI dazya, apAyathI saMkula= ApattithI bhareluM, evuM A rUpa ra di (AnaMda mATe) nathI ja. II7-gAM zlokArtha : je pramANe nirapAya evA anubhavano eka viSaya yogInA AnaMda mATe thAya che, te pramANe je kharekhara carmacakSuno viSaya che, parathI dRzya, apAyathI saMkula evuM A rUpa AnaMda mATe nathI ja. II7-7I bhAvArtha : AtmAnuM svarUpa sarva upadrava vagaranuM che, tethI nirapAya che. vaLI, pote ja potAnA svarUpano anubhava karI zakAya tevuM che, paraMtu bAhyarUpanI jema parathI dazya nathI, arthAt bIjAne dekhAya tevuM nathI; tethI yogIone te rUpa.ati AnaMdanuM kAraNa bane che, mATe e rUpathI viparIta evuM strInuM rUpa yogIone AnaMda ApI zakatuM nathI. jyAre carmacakSuthI dekhAtuM A strInuM rUpa parathI dazya che arthAt bIjA paNa joI zake che. vaLI te rU5 vinAza pAmI zake che, ane satI strIone potAnA rUpa para anyanI dRSTi paDavAthI ghaNA anarthanI prApti thAya che; tethI te anartharUpa apAyothI bhareluM che. kyAreka rUpane kAraNe rAgAdi udbhavavAthI jIva kadarthanA pAme che. vaLI rU5 carmacakSuno viSaya che, paNa anubhavano viSaya nathI. tethI ja yogIone AvuM bAhya rUpa AnaMdanuM kAraNa nathI banatuM. Ama, parathI dRzya ane carmacakSunA viSayasvarUpa bAhya rUpa apAyothI yukta che, tethI yogIone temAM AnaMda nathI. paraMtu mAtra anubhavanA viSaya svarUpa aMtaraMga rUpa je upadravothI rahita che, te ja yogIo mATe AnaMdadAyaka che. II7-7ii. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 adhyAtmasAra gativibhramahAsyaceSTitai- lalanAnAmiha modate'budhaH / sukRtAdripaviSvamISu no, viratAnAM prasaranti dRSTayaH / / 8 / / anvayArtha - rUha ahIM saMsAramAM nAnAm strIonI tiviSyamahIsthataiiH gaticAla, vibhrama=manane AkarSe tevI ceSTAo, (ane) hAsyaceSTAo vaDe rAga utpanna kare tevA cenacALAo vaDe vRdha: mote abudha AnaMda pAme che. suttapivipu 31mIpu sukRtarUpI parvata mATe vaja samAna evI AmAM ceSTAomAM viratAnAM hRdayara virata evA jIvonI dRSTi no prasatti prasaratI nathI. II7-8 zlokArya : saMsAramAM strIonI cAla, manane AkarSe tevI ceSTAo ane rAga utpanna kare tevA cenacALAo vaDe abudha jIva AnaMda pAme che. sukRtarUpI parvata mATe vaja samAna evI A ceSTAomAM virata evA munionI dRSTi prasaratI nathI. II7-8 bhAvArtha----- tattvano bodha thayo nathI evA abudha jIvo, vedanIyakarmane vaza thayelA hovAthI strIonI gati cAla, vibhrama=manane AkarSita kare tevI ceSTAo, hAsyarAga utpanna kare tevA cenacALAo AdimAM AnaMda pAme che. kAraNa ke, tattvane nahIM jANatA hovAthI vedamohanIyakarma je prakAranA saMskArone jAgRta kare tenI asara nIce ja vastune jovAnI vRttivALA abudha jIvo hoya che, tattvane jANanArA jIvone pudgalonI AvI pariNati tuccha ane niHsAra bhAse che. dIrghakALa sudhI brahmaguptinA pAlanathI levAyela sukRtarUpI parvatane toDanAra AvI ceSTAo vajasamAna hovAthI, saMsArathI virata cittavALA munionI dRSTi temAM jatI nathI. II7-8nA avataraNikA - have tRtIya prANendriyano viSaya kema vikArI thato nathI, te batAve che - na mude mRganAbhimallikA- lavalIcandanacandrasaurabham / viduSAM nirupAdhibAdhita- smarazIlena sugandhivarmaNAm / / 9 / / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 anvayArtha H vairAgyaviSayAdhikAra nirupAdhivAdhitamarazIlena nirupAdhi pariNAmane kA2Ne bAdhita karyo che kAma jeNe evA zIla vaDe sugandhivarNaLAm vidyuSAM sugaMdhI zarIravALA vidvAnone mRganAmittivAtavatIvanacandrasauramam mRganAbhi=kastUrI, mallikA=mAlatIpuSpa, lavalI= elacI, caMdana ke caMdranI=kapUranI, sugaMdha na mudde AnaMda mATe thatI nathI. II7-9il zlokArya - nirupAdhi pariNAmane kAraNe bAdhita karyo che kAma jeNe evA zIla vaDe sugaMdhI zarIravALA vidvAnone kastUrI, mAlatI puSpa, elacI, caMdana ke kapUranI sugaMdha AnaMda mATe thatI nathI. II7-9II bhAvArtha : tattvAtattvane samyag jANIne tattvamAM ja sthira thayelI buddhivALA vidvAnonuM citta, aMtaraMga guNomAM ja Avarjita hoya che; tethI teo sarva upAdhiothI rahita evA nirupAdhika bhAvasvarUpa AtmAnA rUpa vaDe kAmane bAdhita karIne zIlaguNarUpI sugaMdhI za2I2vALA hoya che. tethI vidvAnone kastUrI, mAlatI puSpa, elacI, caMdana ke kapUra vagere padArthonI sugaMdhano saMgama paNa AnaMda mATe thato nathI. II7-9|| upayogamupaiti yacciraM, harate yanna vibhAvamArutaH / na tataH khalu zIlasaurabhAdaparasminniha yujyate ratiH / / 10 / / anvayArtha : yavvira 35yogamupaiti je (zIlarUpI sugaMdha) cirakALa sudhI upayogamAM Ave che, vimAvamAta: thavuM na darate vibhAvarUpI mAruta=vAyu, je(sugaMdha)ne ha2Na ka2to nathI. khalu kharekhara tataH zItasauramAt te zIlasaurabhathI apasman a52=bIjI (saurabha) mAM, phhda ahIM=jagatamAM ratiH 7 yukhyate rati ka2vI yogya nathI. Il7-10 zlokArtha : je zIlarUpI sugaMdha cirakALa sudhI upayogamAM Ave che, vibhAvarUpI pavana je sugaMdhane haraNa karato nathI, kharekhara te zIlasaurabhathI bIjI saurabhamAM, saMsAramAM rati karavI yogya nathI. II7-10nA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvArtha : 240 pudgalonI suvAsa kSaNamAtramAM nAza pAme tevI hoya che, jyAre zIlanI saurabha lAMbA samaya sudhI upayogamAM Ave che. vaLI, puSpa Adi sugaMdhI pudgalonI sugaMdhanuM pavana haraNa karI jAya che, pachI te pAchI AvatI nathI, jyAre ziyaLarUpI sugaMdha vibhAvarUpI pavana dvArA tirohita thAya che arthAt DhaMkAI jAya che, tema chatAM paNa ziyala e to AtmAno potAno guNa hovAthI tene harI zakAto nathI. tethI kahe che ke, bAhya paudgalika sugaMdhanI upekSA karIne brahmacaryanA pAlana svarUpa uttama zIlarUpa saurabhamAM ja ti karavI yukta che. yogIone, tuccha paudgalika sugaMdha Avarjita karI zakatI nathI ane evA sugaMdhI padArthothI temanuM citta virakta bhAvavALuM hoya che. Il7-10nA avataraNikA : have caturtha rasanendriyano viSaya kema vikArI thato nathI ? te batAve che - madhurairna rasairadhIratA, kvacanAdhyAtmasudhAlihAM satAm / arasaiH kusumairivAlinAM, prasaratpadmaparAgamodinAm / / 11 / / anvayArtha : prasaratvamaparALamohinAm gatinAM prasaratA evA kamaLanA parAga vaDe AnaMda pAmanArA evA bhamarAone garau: mumai: va 2sa vagaranAM kusuma vaDe jema (adhIratA nathI) tema gadhyAtmasudhAtihAM satAm adhyAtmarUpI amRtane cATatA evA satpuruSone madhure: rasa: vacana dhIratA na madhura raso vaDe kyAreya adhIratA nathI. 119-9911 zlokArtha : prasaratA evA kamaLanA parAga vaDe AnaMda pAmanArA evA bhamarAone rasa vagaranAM kusuma vaDe jema adhIratA nathI, tema adhyAtmarUpI amRtane cATatA evA satpuruSone madhura raso vaDe kyAreya adhIratA nathI. arthAt madhura rasonA smaraNane kAraNe tene grahaNa karavAnI utsukatA kyAreya teone nathI. II7-11 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 bhAvArtha : vairAgyaviSayAdhikAra tattvanA paryAlocanane kAraNe yogIonA cittamAM viSayonI niHsAratAnuM bhAna thavAthI viSayonI vRttio upazAnta bane che, tethI yogIo adhyAtmarUpI amRtanA svAdane mANanArA hoya che. AvA uttama koTInA sukhane anubhavatA AvA yogIone bAhya pudgalomAM rahelA madhura rasone grahaNa karavAnI utsukatA kyAreya pedA thatI nathI; kAraNa ke, temane to AvuM paudgalika sukha tuccha koTInuM bhAse che. ane AthI ja tattvanA paryAlocanane kAraNe thatA adhyAtma saMbaMdhI sukhanA anubhavanArA mahAtmAne rasanendriyanA padArtho pratye koI AkarSaNa hotuM nathI. je loko pApanA bhayathI suMdara madhura rasavALA padArthono tyAga karatA hoya che, ane jo teone tyAgamAM aMtaraMga koI sukhanuM saMvedana na hoya to, bhAvinA hitArthe madhura rasano tyAga teo kare che, ane sAthe sAthe tenA bhoganA AsvAdajanya je pariNAma hoya che te paNa teone udbhavatA na hovAthI, tathAvidha karmabaMdha tyAre thato nathI; ane tyAganI zubha lezyAne kAraNe puNyabaMdha paNa thAya che. tema chatAM, madhura rasavALA padArthamAM rahelA uttama koTInA madhura raso temanA citta para astitva prApta karI zake te bhUmikAnuM temanuM citta rahe che; jene kAraNe zubha lezyAnA pariNAme bhAvimAM jyAre devagati maLe che, tyAre viziSTa koTInA madhura raso temanA cittamAM atyaMta sArarUpa bhAse che. jyAre adhyAtmasukhanA anubhavanArAone madhura rasanuM mAhAtmya ja tuccha ane niHsAra bhAse che, tethI AvA adhyAtma yogIo devagatimAM jAya tyAre paNa teonuM adhyAtma pratyenuM valaNa hovAne kAraNe, daivika bhogo pratye paNa tevuM AkarSaNa hotuM nathI. tethI devabhavamAM paNa cittanI zuddhi kramasara vadhatI ja hoya che. 119-9911 viSamAyatibhirnu kiM rasaiH, sphuTamApAtasukhairvikAribhiH / navame'navame rase mano, yadi magnaM satatA'vikAriNi / / 12 / / anvayArtha : ri jo mana: mana satatA'vigarinI satata avikArI, anavame navame rase Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 adhyAtmasAra manaM anavama=niSpApa evA, navamA rasamAM=zAMtarasamAM, magna che, to ram spaSTa jaNAtA evA, viSamatima viSama AyativALA=bhayaMkara bhAvi phaLavALA, 3patisuda ApAta sthUladaSTithI dekhAtA sukhavALA, virama: vikArI evA raraH viMda ? raso vaDe zuM? J7-1rA * ahIM "gu vitarkanA arthamAM yojAyela che. zlokArtha : jo mana satata avikArI, niSpApa evA zAMtarasamAM magna hoya che, to spaSTa jaNAtA evA, bhayaMkara bhAvi phaLavALA, sthUladaSTithI dekhAtA sukhavALA, vikArI evA raso vaDe zuM? ll7-1rA bhAvArtha : rasanendriyanA viSayabhUta evo AhAra, khAdhA pachI sAta dhAtarUpe pariNamana pAme che, je sAta dhAtunuM svarUpa AMkhane game tevuM nathI hotuM, tethI rasanendriyanA viSayo viSama phaLavALA che. vaLI te rasone bhogavavAthI kyAreka zarIramAM rogAdi paNa thAya che, je jIvane azAtArUpa phaLanuM kAraNa bane che, tethI paNa te viSama phaLavALA che. vaLI, saMsAramAM bhautika padArthonA sevanamAM je rAgAdi bhAvo thAya che, tenAthI karmabaMdha ane bhAvimAM rAgAdi bhAva pedA thAya che, tethI paNa te bhAvinA viSama phaLavALA che. A rIte rasanendriyanA bhogonuM bhAvinA phaLane AzrayIne kutsita svarUpa batAvyuM. have tatkALamAM paNa madhura raso sukharUpa dekhAya che, te paNa kevA che, te batAvatAM kahe che ke, rasanendriyanA bhogo jIvane vikAra pedA kare che, je mAnasika tathA IndriyonA vikArarUpa paNa che; ane tenAthI thatuM sukha paNa vAstavika sukha nathI, paraMtu sthULa dRSTithI dekhAtuM ja sukha che. A vAta tattvanA jANanArAone spaSTa jaNAya che. te sukha sthULathI kema che ? evI koIne zaMkA thAya, tethI kahyuM ke, te sukha AtmAnuM mULa sukha nathI, vikArI sukha che. ane vikArI sukha e sthULathI ja sukha kahI zakAya, vAstavika sukha kahI zakAya nahIM. jema khaNaja maTavAthI paNa sukha thAya che, ane khaNakALamAM khaNaja karavAthI paNa sukha thAya che; paraMtu khaNaja karavAthI thatuM sukha vikArI sukha che, tethI Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 vairAgyaviSayAdhikAra te sthULathI sukha kahI zakAya. vAstavika sukha to khaNajanA maTavAthI thatA sukhane ja kahI zakAya. AthI ja tattvanA jANanArAone rasonuM sukha spaSTa sthUla sukha dekhAya che. Avo anubhava kone thAya te batAvatAM kahe che ke, jenuM mana satata avikArI evA zAMtarasamAM magna che, tene ja A madhura raso niHsAra dekhAya che. ane zAMtarasa e nava rasamAMthI navamo niSpApa rasa che, jyAre rasanendriyanA madhura raso jIvonI hiMsAthI ja prApta thatA hovAthI te sapApa che. tethI ja je mahAtmAne navamA evA zAMtarasanuM darzana thayuM che, temane asAra evA khAdya padArthonA rasomAM koI sArabhUtatA dekhAtI nathI, tethI ja te asAra rasothI teonuM citta unmukha thayeluM hoya che. II7-1NA madhuraM rasamApya niSpatedrasanAto rasalobhinAM jalam / paribhAvya vipAkasAdhvasaM, viratAnAM tu tato dRzorjalam / / 13 / / anvayArtha : madhura rasuM paNa madhura rasane pAmIne rasomanAM rasanAti: rasanA lobhIonI rasanAmAMthI=jIbhamAMthI, nanam niSat pANI paDe che=moMmAM pANI chUTe che. tata: tenAthI=rasalobhInI jIbhamAMthI, nIkaLatA pANIne jovAthI, viratAnAM tu vaLI viratone viparisadhdhAM ramAvya (rasanA) vipAkanI bhayAnakatAno vicAra karIne za: nartam AMkhamAMthI pANI=azru, nIkaLe che arthAt karuNA pedA thAya che. I7-13ii. zlokArca - madhura rasane pAmIne rasanA lobhIonI jIbhamAMthI pANI paDe che=moMmAM pANI chUTe che. rasalobhInI jIbhamAMthI nIkaLatA pANIne jovAthI vaLI viratone rasanA vipAkanI bhayajanakatAno vicAra karIne AMkhamAMthI azru nIkaLe che, arthAta karuNA pedA thAya che. I7-13 bhAvArtha - jemanI buddhi tattvathI bhAvita nathI thaI, tevA jIvone paudgalika padArthomAM sukha dekhAya che. tethI madhura rasavALA padArtho jyAre temanI cakSu samakSa Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 244 Ave che, tyAre tene joIne cittamAM tene meLavavAnI utsukatA pedA thavAthI moMmAM pANI chUTe che. paraMtu tattvanuM bhAvana karIne jemanuM citta virAma pAmyuM che tevA jIvo, AvA madhura rasane bhogavavAthI baMdhAtAM karma ane tenA vipAkane jANe che, tethI bhogamAM rasika jIvone joIne temanA hRdayarUpI cakSumAM bhInAza pedA thAya che, arthAt teo pratye karuNA pedA thAya che. II7-13 avataraNikA : have paMcama sparzendriyanA viSayo vikArI kema thatA nathI ? te batAve che - iha ye guNapuSpapUrite, dhRtipatnImupaguhya zerate / vimale suvikalpatalpake, kva bahiHsparzaratA bhavantu te / / 14 / / anvayArtha : - phuda ahIM saMsAramAM, ke je loko muLapuSpapUrite vimatte suvinyatanya guNarUpI puSpothI purAyelI (ane) nirmaLa evI suvikalparUpI pathArImAM dhRtipatnIm 354 dhRtirUpa patnIne sparzIne zarate sUe che, te te loko diH sparzatA vara mavastu bAhya sparzamAM rata kyAMthI thAya ? I7-14 zlokArca - saMsAramAM je loko guNarUpI puSpothI purAyelI ane nirmaLa evI suvikalparUpa pathArImAM dhRtirUpI patnIne sparzIne sUe che, te loko bAhya sparzamAM rata kyAMthI thAya ? ll7-1aaaa. bhAvArtha : je lokoe paramAtmAnA svarUpanuM ke paramAtmabhAvanA sAdhaka evA munisvarUpanuM sabhyan rIte paryAlocana karyuM che, ane tevA bhAvothI jemanuM citta Avarjita che, tevA jIvonA cittamAM, potAne paramAtmabhAvanI prApti thAya te mATe kaI rIte pote yatnazIla bane, evA nirmaLa suvikalpo UThe che. tethI tenA upAyabhUta munibhAvane samyagU rIte pedA karavA te munibhAvanA svarUpane vicAratA suvikalpomAM ja rame che. vaLI, A samaye gAMbhIrya, vairya, vicArazIlatA Adi aneka guNo temanAmAM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 vairAgyaviSayAdhikAra vartatA hoya che. tethI te guNorUpI puSpothI pUrita evI suvikalparUpa pathArImAM teo UMghatA hoya che tyAre, potAnAmAM vItarAgabhAvane anukULa je bhAvo vartI rahyA che, tenAthI AgaLanA bhAvone pedA karavAnI dhRti temanAmAM vartatI hoya che. Ave samaye vItarAganuM svarUpa ke muninuM svarUpa kevaLa zabdothI teo vicAratA nathI, paraMtu vItarAgabhAva ke munibhAvane anurUpa potAno bhAva paNa kAMIka udbhava pAme te rIte dhairyapUrvaka yatna karatA hoya che. AvA uttama bhAvono ane ene anurUpa dhRtino sparza temane atyaMta AnaMdadAyaka bhAse che, tethI bAhya komaLa padArthonA ke strI AdinA sparze temane asAra ane tuccha bhAsatA hovAthI tenI IcchAmAtra paNa thatI nathI. Ama, mahAtmAne sparzanendriya viSayaka virakta bhAva hoya che. II7- 9811 avataraNikA : sAmAnya rIte sparzanendriyamAM suMdara puSpothI pUti evI pathArI tathA strI Adino saMsarga AnaMdano viSaya bane che, paraMtu yogIonuM citta temAM kema nathI jatuM, te pUrva zlokamAM batAvyuM. have anya paNa sparza saMbaMdhI je caMdananA lepanI kriyA ke snAnanI kriyA jIvane sparza saMbaMdhI AhlAdanuM kAraNa bane che, te paNa yogI mATe AnaMdaprada nathI, te batAvavA kahe che - hRdi nirvRttimeva bibhratAM, na mude candanalepanAvidhiH / vimalatvamupeyuSAM sadA, salilasnAnakalApi niSphalA / / 15 / / anvayArtha : daivi nivRttit va vignatAM hRdayamAM nivRttine=nirvANane, ja dhAraNa karatA evA jIvane candranalevanAvidhi: 7 mudde caMdananA lepanI vidhi=kriyA, AnaMda mATe thatI nathI. saddA vimatatvam jJeyuAM sadA vimalapaNAne prApta karelA yogIone salilanAnavatApi nitA pANIthI snAnanI kalA=kriyA, paNa niSphaLa che. II7- * 15 zlokArtha : hRdayamAM nirvANane ja dhAraNa karatA arthAt sarva IcchAonI nivRtti thaI che evI zItalatAne dhAraNa karatA evA jIvane, caMdananA lepanI kriyA G-18 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 246 AnaMda mATe thatI nathI. sadA vimalapaNAne prApta karelA yogIone pANIthI snAnanI kriyA paNa niSphaLa che. ll7-1pa bhAvArtha - yogIonA hRdayamAM tattvanI bhAvanAne kAraNe nirvANano ja pariNAma vartato hoya che. tethI saMsAranA bhAvothI nivRtta thaI bAhya viSayo pratye temanA cittamAM nirlepa bhAvo vartatA hoya che. te kAraNe ja yogIone tuccha evA caMdananA lepanI kriyAmAM rasa hoto nathI. vaLI, saMyamanA pAlanane kAraNe haMmezAM vimalapaNAne teo prApta karatA hoya che. tethI zarIranI nirmaLatAnA kAraNabhUta evI snAnanI kriyA paNa temane mATe niSphaLa che; kAraNa ke, AtmAnI nirmaLatA ja teone atyaMta priya hoya che. Ama, AtmAnA nirmaLabhAvane sparzatA evA yogIne snAnarUpa kriyAnI paNa AkAMkSA rahetI nathI. II7-1pa gaNayanti januH svamarthava- tsuratollAsasukhena bhoginH| madanAhiviSogramUrchanA- mayatulyaM tu tadeva yoginH||16|| anvayArtha : moganA bhogIjano suratInjIsasujhena suratanA ullAsanA strInA bhoganA sukha vaDe ravam nanu potAno janma 35ryavat sAtti arthavat gaNe che = saphaLa mAne che. yoniH tu paraMtu yogIo tava tene ja=bhogavilAsayukta janmane ja manAvavojhamUrchAnAmatutyaMmadana=kAmarUpa, sarpanA viSanI ugra mUcchamaya mUrchAthI vyApta, (hoya tenA) tulya (mAne che.) II7-1chA zlokArca - bhogIjano strInA bhoganA sukha vaDe potAno janma saphaLa mAne che, paraMtu yogIo bhogavilAsayukta janmane ja kAmarUpI sarpanA viSanI ugra mUrchAthI vyApta hoya tenA jevo mAne che. II7-1aaaa bhAvArtha - bhogI jIvane saMsAramAM bhogo ja sArabhUta lAge che. tethI strInA bhoganA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 vairAgyaviSayAdhikAra sukhathI potAne prApta thayelo janma saphaLa mAne che. kAraNa ke, teone A janmamAM meLavavA lAyaka strInA bhogo ja dekhAya che. tethI te bhogo maLavAthI teone potAno janma arthavatuM dekhAya che. jyAre yogIone Avo janma mahAanartharUpa bhAse che. kAraNa ke, kAma e yogIone mana sarpatulya che, ane kAmanA bhAvo temane viSa jevA dekhAya che. jyAre te viSa jIvamAM vyApta thAya che, tyAre te jIva tattvano vicAra karato nathI ane mUrchAvALo bane che. ane tethI bhogamAM pravRtta evo A janma yogIone AvI mUcchatulya bhAse che, mATe ja yogIo kAmanA viSathI bacavA mATe haMmezAM tattvanI vicAraNA karavAmAM yatnazIla bane che. Ama, teo sadA sparzanendriyathI virakta hoya che. ll7-16nA avataraNikA : zloka-2mAM kahela ke, aparavairAgyavALA yogIone prApta thayelA viSayomAM viraktabhAva hoya che, ane zAstrothI saMbhaLAyelA viSayomAM paNa viraktabhAva hoya che. tyAra pachI AlokanA viSayomAM yogIone viraktabhAva kema hoya che, te zloka-3 thI 16mAM batAvyuM. have tenuM nigamana karIne AnuzrAvika viSayomAM arthAt zAstrothI saMbhaLAyelA viSayomAM, paNa yogIo niHspRhI kema hoya che, te batAve che - tadime viSayAH kilaihikA, na mude ke'pi viraktacetasAm / paralokasukhe'pi niHspRhAH, paramAnandarasAlasA amI / / 17 / / anvayArtha : - tat te kAraNathI zloka-3thI 16 sudhImAM batAvyuM ke pAMce IndriyonA sarva viSayomAM yogIo IcchA vagaranA hoya che te kAraNathI, vivetasAm virakta cittavALAone tni hi? kharekhara aihika evA ru Da iviSaya: A koI paNa viSayo na mudde AnaMda mATe thatA nathI. paramAnanTarasatA 31mI paramAnaMdamAM magna thayelA evA A yogIo paratnasubreDapi nirapRdaE paralokanA sukhamAM paNa niHspRhI che. 71nA Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 adhyAtmasAra zlokArya : zloka-3 thI 19 sudhImAM batAvyuM ke, pAMce IndriyonA viSayomAM yogIo IcchA vagaranA hoya che; te kAraNathI, virakta cittavALAone kharekhara aihika evA A koIpaNa viSayo AnaMda mATe nathI. paramAnaMdamAM magna thayelA evA A yogIo paralokanA sukhamAM paNa nispRhI che. ll7-1nA bhAvArtha : je yogIonuM citta sat tattvanA paryAlocanane kAraNe viSayothI virakta thayeluM che, teone saMsAramAM dekhAtA A badhA aihika viSayo AnaMda mATe banatA nathI. kAraNa ke, teo viSayonA svarUpane samyagU jonArA hovAthI ane temanI buddhi para tenuM koI mahattva na hovAthI, te viSayo temanA AnaMdanuM kAraNa banI zakatA nathI. vaLI teo paramAnaMdanA rasamAM ja magna hovAthI, jyAre temanuM citta jagatanA viSayo pratye udAsIna bane che tyAre, nirAkuLa thayelI cetanA zreSTha koTInA AnaMdanA rasane anubhave che; ane te rasamAM magna thayelA yogIo A lokanA sukhane to mahattva ApatA ja nathI, paraMtu paralokanA sukhamAM paNa spRhA vagaranA hoya che. I7-17thI. avataraNikA : yogIo paralokanA sukhamAM niHspRhI che, te vAtane daDha karavA mATe, teo paralokanA sukhanuM kaI rIte ciMtavana kare che. te batAvavA kahe che - madamohaviSAdamatsara- jvarabAdhAvidhurA: surA api / viSamizritapAyasAnnavat, sukhameteSvapi naiti ramyatAm / / 18 / / anvayArtha : surA 3pa devo paNa maramodavivAmitsarazvaravAghAvighurAmada, moha, viSAda ane matsararUpI varanI bAdhAothI vidhura che. te utti emanAmAM paNa=devomAM paNa viSamazrita pAsAvat viSathI mizrita paramAtraHkhIranI jema subram sukha racatAm na ta ramyatAne pAmatuM nathI. II7-185 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 vairAgyaviSayAdhikAra noMdha : surA " mAM "u" thI ema kahevuM che ke saMsAravata manuSya vagere to bAdhAothI vidhura che ja, paraMtu devo paNa matsararUpI javaranI bAdhAthI vidhura che. zlokArca - devo paNa mada, moha, viSAda ane matsararUpI javaranI bAdhAothI vidhura che. devomAM paNa viSathI mizrita khIranI jema sukha ramyatAne pAmatuM nathI. II7-18 bhAvArtha - devalokamAM vasatA devatAone paNa potAnI samRddhimAM madano pariNAma hoya che, ane ramya bhAgomAM mohano pariNAma thAya che. tathA bhUtakALanI saMyamanI virAdhanA ke alpa ArAdhanA karI hoya tenA kAraNe sukhamAM nyUnatA dekhAtI hovAthI viSAda vartato hoya che; ane vaLI, anya devonuM adhika sukha joIne matsarabhAva=IrSAbhAva vartato hoya che. A badhA bhAvo vara jevA che; kAraNa ke, jvaramAM jema jIva pIDA pAme che. tema madAdi bhAvothI AtmA haMmezAM vihvaLa hoya che. tethI devo paNa A badhI Daa hoya che. bAdhAothI vidhura thayelA hoya che. vaLI, jema khIra yadyapi ramya che, to paNa viSamizrita hoya to te paNa ramya nathI. tema devalokanAM sukho paNa yadyapi ramya che, to paNa te sukho madamoha Adi viSa jevA bhAvothI mizrita hovAnA kAraNe ramyatAne pAmatAM nathI. yogIo devalokanAM sukhonA A svarUpanuM ciMtavana karIne, paralokanA sukhamAM niHspRha bane che; ane kevaLa niHspRhatAnA sukhanI AkAMkSAvALA bane che. AvI niHspRhatAne kAraNe ja AvA jIvone uttama koTInAM paudgalika sukho maLe che, te samaye paNa cittanI zuddhi Take che. je yogIo AvAM paralokanAM sukho pratye niHspRhI hoya, tathA teo jo vartamAna bhavamAM mokSane na pAme to avazya devalokane ja pAme, to paNa teone prAyaH karIne madAdinA vikAro thatA nathI, paraMtu devalokamAM AvIne puNyano upabhoga karatA, saMyamane anukULa sattvano ja saMcaya kare che, jethI mokSane anukULa sAmagrI anya bhavamAM paNa vizeSathI prApta thAya che. ll7-18 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 250 ramaNIviraheNa vahninA, bahubASpAniladIpitena yat / tridazaidivi duHkhamApyate, ghaTate tatra kathaM sukhasthitiH / / 19 / / anvayArtha: vahuvANAnistena ramavira vastinAbahubASparUpI pavanathI dIpita evA ramaNInA viraharU5 agni vaDe cat tum je duHkha vize vivi 3yate devatAo vaDe svargamAM prApta karAya che, tatra surithatiH caM gharate tyAM sukhanI sthiti kevI rIte ghaTe ?li7-1lI zlokArya : bahubASparUpI pavanathI dIpita evA ramaNInA viraharUpa agni vaDe je duHkha devatAo vaDe svargamAM prApta karAya che, tyAM sukhanI sthiti kevI rIte ghaTe ? II7-1lA bhAvArtha : devalokamAM koI devatAne tenI ati priya devI sAthe atyaMta AtmIyatA hoya ane te devI AyuSya pUrNa thatAM tyAMthI cyavI jAya, tyAre utkaTathI cha mAsa sudhI anya devI te sthAnamAM na paNa prApta thAya. te samaye atirAgane kAraNe tenA hRdayamAM ghaNA nisAsArUpa bahubASparUpI pavanathI dIpita thayela ramaNInA viraharUpa agni prajvalita thAya che, ane tene kAraNe anya aneka bhogasAmagrI hovA chatAM te deva duHkhI thAya che. tethI kahe che ke, AvI duHkhanI sthiti jyAM devalokamAM che, tyAM sukhanI sthiti kyAMthI hoI zake ? arthAt na ja hoya. - ahIM vizeSa e che ke, yogIo sarvakarmathI mukta evA AtmAmAM vartatA sukhanI sAthe saMsAramAM vartatA sukhanI tulanA kare che. tethI teone devalokamAM paNa virahAdinAM duHkho dekhAvAthI vicAre che ke, game teTalI bhautika sAmagrI hovA chatAM jyAM AvAM duHkho hoya tyAM sukha na kahevAya; paraMtu jyAM koI kadarthanA na hoya tyAM ja vartatuM sukha te sukha kahI zakAya. tethI ja devasaMbaMdhI paralokanAM sukhomAM teo niHspRha bane che. devalokamAM khUba ja sukha che, chatAM yogIo tyAM rahelAM thoDAM paNa duHkhone ja jue che, ane e rIte devalokanAM sukhone gauNa karI duHkhonA ciMtavanathI virakta bane che. tethI devabhavamAM paNa yogIo niHspRha hoya che. l7-19ll Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 vairAgyaviSayAdhikAra prathamAnavimAnasampadAM cyavanasyApi divo vicintanAt / hRdayaM na hi yadvidIryate, ghusadAM tatkulizANunirmitam / / 20 / / anvayArtha : prathamAnavimAnasampanAM ghusatAM cavuM hRtyuM prathamAna=vistAra pAmatI evI, vimAnanI saMpadAvALA devatAonuM je hRdaya vivaH vanasyApi vicittanAt devalokathI cyavananA paNa ciMtavanathI nahi viIryate bhedAtuM nathI ja, t te=(devonuM) hRdaya, nizALunirmitat vajranA aNuthI nirmita che. ||7 20|| zlokArtha H vistAra pAmatI evI vimAnanI saMpadAvALA devatAonuM je hRdaya, devalokathI cyavananA paNa ciMtavanathI bhedAtuM nathI ja, te devonuM hRdaya vajranA aNuthI nirmita che. ll7-20mA bhAvArtha : devalokanA vimAnanI game teTalI aDhaLaka saMpattine pAmelo hoya to paNa, vicA2ka deva jANato hoya ke eka divasa mAre devabhavathI cyavIne anya bhavamAM javAnuM che, tethI te ciMtavanane kA2Ne tenuM hRdaya bhedAI jAya che. tethI te deva, bhogo pAchaLa rahIne jIvana samApta karato nathI, paraMtu potAnuM hita sAdhavA mATe tIrthaMkara AdinA saMbaMdhane prApta kare che. paraMtu je devonuM hRdaya cyavananA vicArathI paNa bhedAtuM nathI, temanuM hRdaya vajra jevuM kaThora che; jethI mRtyuno vicAra paNa temane aDato nathI, ane niHzaMka thaIne bhogomAM ja yatna karyA kare che. A prakAranI mohanI sthitino vicAra karIne yogIo devaloknAM sukho pratye niHspRha bane che; kAraNa ke, devalokanA bhogo kaThora haiyuM ka2nA2 che, jethI jIva tattvAtattvano paNa vicAra karI zakato nathI. II7-20mA viSayeSu ratiH zivArthino, na gatiSvasti kilAkhilAsvapi / ghananandanacandanArthino, giribhUmiSvaparameSviva / / 21 / / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra anvayArtha : 252 ghananantanavantanArthina: ghanaghaNA, AnaMdane denArA evA caMdananA arthIone aparameNu girimUmivu va jema apara=bIjA, vRkSovALI parvatanI bhUmimAM (rati nathI tema) zivarthinaH zivArthIone=mokSanA arthIone vina alAsu api gatipu viSayeSu kharekhara akhila=cAreya, paNa gativiSayaka viSayomAM ratiH na asti rati nathI. 57-21]l zlokArtha : ghaNA AnaMdane denArA evA caMdananA arthIone jema bIjAM vRkSovALI giribhUmimAM rati nathI, tema mokSanA arthIone kharekhara cAreya paNa gativiSayaka viSayomAM rati nathI. II7-21aa bhAvArtha : jema ghana AnaMdane denArA evA caMdananA arthIne caMdananA sthAnavALI giribhUmimAM ja rati hoya che, ane anya vRkSovALI giribhUmimAM rati nathI hotI; tevI ja rIte ghana AnaMdane denArA evA mokSanA arthane, anya badhI ja gatiomAM rahelA sarva viSayomAM rati hotI nathI, paraMtu mokSanA upAyabhUta evA saMyamasthAnamAM ja rati hoya che. II7-21 // avataraNikA : A rIte yogIone paralokanA sukhamAM viraktatA hoya che, te batAvyuM. have yogIone apavairAgya sthira thaye chate, paravairAgya kevI rIte pragaTe che ? te batAve che - - iti zuddhamatisthirIkRtAs - paravairAgyarasasya yoginaH / svaguNeSu vitRSNatAvahaM paravairAgyamapi pravarttate / / 22 / / " anvayArtha H kRti A rIte=pUrvazlokomAM varNana karyuM ke, yogIone A lokanA pAMca IndriyonA viSayomAM, tema ja paralokanAM devalokanAM sukhomAM ti hotI nathI, paraMtu mokSanA upAyomAM ja rita hoya che e rIte, zuddhamAMticirIvRMtADaparavairAgyarasasya Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 vairAgyaviSayAdhikAra yogina: zuddha mati vaDe sthirIkRta-sthira karyo che, aparavairAgyano rasa jeNe evA yogIone ravIpu svaguNomAM vistRMtivihaM paravairAyam 3pa pravartate vitRSNAne lAvanAra evo paravairAgya paNa pravarte che. II7-2zA noMdha : - "rAma" - AvA yogIone aparavairAgya to pravarte ja che, paraMtu paravairAgya paNa pravarte che. ema '"i thI samuccaya karavAno che. zlokArya : pUrvazlokomAM kahyuM ke, yogIone A lokanA pAMca IndriyonA viSayomAM, tema ja paralokanAM devalokanAM sukhomAM rati hotI nathI, paraMtu mokSanA upAyomAM ja rati hoya che, e rIte, zuddha mati vaDe sthira karyo che aparaverAgyano rasa jeNe evA yogIone, svaguNomAM vitRSNAne lAvanAra evo paravairAgya paNa pravarte che. l72zA bhAvArtha pUrvazlokomAM varNavyuM e rIte, yogIo padArthanuM ciMtavana karIne pAMceya IndriyonA viSayomAM ane devalokanAM sukhomAM paNa niHspRhI bane che, ane aMtaraMga guNasaMpatti pratye AkarSita bane che. A prakAranI zuddha mati vaDe vicAraNA karavAthI jyAre yogIone aparavairAgya sthira thAya che tyAre, sthira thayelA aparavairAgyavALA yogIo krame karIne svaguNomAM paNa tRSNA vagaranA bane che. te vakhate teone paravairAgya pragaTa thAya che. ahIM vizeSa e che ke, prathama bhUmikAmAM saMsAranuM svarUpa ciMtavana karavAthI . vairAgya pragaTe che. tyAra pachI cittamAM pAMca IndriyonA viSayonI sAme anAhata nAda Adi bhAvo pedA thAya che, ane e rIte zuddha matithI vicAravAthI te pragaTa thayela vairAgya sthira thAya che. mokSanA arthI jANe che ke, mokSa e sarvatra IcchAnA abhAva svarUpa che. tethI viSayonI IcchAnA ucchedarUpa vairAgya sthira thayA pachI temane guNonI prAptinI je IcchA vartatI hoya che tenA paNa ucchedane anurUpa yatna kare che, ane e rIte temane paravairAgya pragaTe che. Ama, guNo viSayaka baLavAna IcchAne kAraNe yogInuM citta viSayothI sarvathA parAkSukha bane che, ane aMte to guNo pratyenI tRSNAne paNa choDIne Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 254 sarvatra samavRttine keLavavA yogI yatna kare che. tethI tene paravairAgya paNa varte che. I7-2zA vipularddhipulAkacAraNa- prabalAzIviSamukhyalabdhayaH / na madAya viraktacetasA- manuSagopanatA: palAlavat / / 23 / / anvayArtha : patAvat ghAsanI jema 3nuSapAtAanuSaMgathI prApta thayelI vipuddhipunAvAra pravartAzavimuccattaraMdhaya: vipula Rddhi, pulAka, cAraNa ane prabala AzIviSa vagere labdhio virata sAm virakta cittavALAone marAya na mada mATe thatI nathI. l7-2vA zlokArtha : ghAsanI jema anuSaMgathI prApta thayelI vipula Rddhi, pulAka, cAraNa ane prabala AzIviSa vagere labdhio virakta cittavALAone mada mATe thatI nathI. I7 23i bhAvArtha : khetI karatA kheDUtane jema dhAnyanI sAthe anuSaMgathI ghAsanI paNa prApti thAya che, tema mokSa mATe prayatnazIla ane sarva viSayo pratye virakta cittavALA tathA tapa-saMyamamAM yatna karatA munine labdhinI koI AkAMkSA nahIM hovA chatAM, anuSaMgathI labdhio prApta thAya che. paraMtu viSayothI virakta cittavALA mahAtmAne A labdhio mada mATe thatI nathI arthAt huM labdhivALo chuM evo garva thato nathI, evI buddhimAtra teo karatA nathI. vaLI, viziSTa evI zAsanaprabhAvanA ke saMyamarakSAnuM kAraNa na hoya to te labdhiono upayoga paNa karatA nathI, ane anya loko samakSa labdhio rajU karavAnuM paNa temane prayojana nathI. vaLI, potAne prApta thayela labdhinI kasoTI karavA paNa upayoga kare to tenuM prAyazcita karavuM paDe, ane e rIte potAne keTalI labdhi maLI che, te cakAsavA mATe paNa teo labdhiono upayoga karatA nathI. (1) vipulaRddhilabdhi e che ke, jenA upayogathI Indra jevI vipula samRddhine bhogavI zakAya. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2papa vairAgyaviSayAdhikAra (2) pulAkalabdhi e che ke, jenA baLathI cakravartInA sainyano paNa cUro karI zakAya. (3) cAraNalabdhi e che ke, AkAzamAM UDIne eka pagaluM ja bharIne ahIMthI sIdhA naMdIzvaradvIpamAM jaI zakAya. (4) prabaLa AzIviSalabdhithI ati bhayaMkara evA sApanA jherane paNa nivArI zakAya. je munione sarvathA anicchA svarUpa mokSa ja IcchAno viSaya hoya, tevA paravairAgyavALA munine dhIre dhIre mokSanI IcchA paNa vilIna thavA mAMDe che, tyAre mokSanI AgaLa tuccha evI labdhio to temanI IcchAno viSaya bane ja kevI rIte ? tethI te labdhinI prAptithI potAne kAMIka prApta thayuM che, tevI buddhi paNa temane saMbhavatI nathI. II7-23. kalitAtizayo'pi ko'pi no, vibudhAnAM madakRdguNavrajaH / adhikaM na vidantyamI yato, nijabhAve samudaJcati svataH / / 24 / / anvayArtha: nitatizayoji choDani mudrana: (loko dvArA) kalita=jaNAyela atizayavALo evo paNa koIka guNano samudAya vivudhAnA man no vibudhone mada karanAra thato nathI. yatiH je kAraNathI 31mI A=vibudho nigamave samudraSyati nijabhAva=jJAtAdRSTAbhAva, pragaTa thaye chate svataH 3fdhavaM na vitti potAnAthI adhika jANatA nathI=nijabhAvathI adhika mAnatA nathI. I7-24ll noMdha : (1) "kalita atizaya eTale evo atizaya ke je atizaya sAmAnyathI jIvomAM kyAMya na dekhAto hoya ane jene jovAthI lokone camatkAra jevuM jaNAya tevo koI guNa, jema eka IndriyathI sarva IndriyonuM jJAna yogIo karI zake te. (2) nitAtizayo"i mAM "gha' thI e kahevuM che ke, loko dvArA atizayarUpe nahIM jaNAyela evo sAmAnya guNa to madane karanAra nathI, paraMtu loko dvArA jaNAvela atizayavALo paNa guNano samudAya madane karanAra nathI. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 adhyAtmasAra zlokArca - loko dvArA jaNAvela atizayavALo evo paNa koIka guNano samudAya vibudhone mada karanAra thato nathI. je kAraNathI vibudho jJAtAdaSTAbhAva pragaTa thaye chate nijabhAvathI adhika mAnatA nathI. II7-24 bhAvArtha - tapa-saMyamamAM yatnane kAraNe udAsIna cittavALA munione kalita atizayavALA guNono samudAya pragaTa thAya che, to paNa AvA buddhimAna puruSone mada thato nathI; kAraNa ke, tapa-saMyamamAM yatna karavA dvArA teo saMsAranA sarva bhAvo pratye udAsIna thayA hoya che, tethI teone nijabhAva pragaTa thAya che, arthAtu potAno jJAtAdRSTA bhAva pragaTa thAya che. AthI ja teo labdhi Adi rUpa guNasamudAyane potAnA jJAtAdRSTArUpa uttama bhAvathI adhika mAnatA nathI. ahIM vizeSa e che ke, tapa-saMyamamAM yatna karanArane jema labdhio pragaTa thAya che, tema avadhijJAnAdi jJAno paNa pragaTe che. vaLI, temane mahAsattva ane devo paNa calita na karI zake tevuM mahAdhairya pragaTe che. kalita atizayavALo Avo aneka guNono samudAya pragaTa thavA chatAM temane potAno udAsInatArUpa je bhAva vartato hoya che, tenAthI A guNo adhika dekhAtA nathI; tethI ja potAne prApta thayela zaktinA vicAra dvArA mada paNa thato nathI. A ja temano parivairAgya che. II7-24 hRdaye na zive'pi lubdhatA, sadanuSThAnamasaGgamaGgati / puruSasya dazeyamiSyate, sahajAnandataraGgasaGgatA / / 25 / / anvayArtha : saranuSThAnamasaMmati sadanuSThAna asaMgaavasthAne prApta kare chate hRdaye Divi hRdayamAM mokSaviSayaka paNa sudhdhatA na lubdhatA nathI. puruSarI rUyam vaza puruSanI A dazA sahegAnatarasatA rUthane sahaja AnaMdanA taraMgathI saMgata IcchAya che= kahevAya che. li7-2pA. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 vairAgyaviSayAdhikAra zlokArca - sadanuSThAna asaMgaavasthAne prApta kare chate hRdayamAM mokSaviSayaka paNa lubdhatA nathI. puruSanI A dazA sahajAnaMdanA taraMgathI saMgata kahevAya che. II72pa bhAvArtha - viSayo pratye niHspRha thayA pachI munione kramasara Rddhio ane jJAnAdi atizaya pragaTe che, ane pachI to guNo pratye paNa teo udAsIna bane che. paraMtu mokSanI IcchA baLavAna hoya che, tethI mokSanA upAyabhUta bhagavad vacanAnusAra ja sadanuSThAnamAM teo yatnazIla hoya che. paraMtu te sadanuSThAna jyAre vacanAnuSThAnamAMthI asaMgaanuSThAnane pAme che, tyAre mokSanI IcchA paNa rahetI nathI, paraMtu bhave mokSe samo muniH' e avasthAne pAme che. puruSanI A dazA sahaja AnaMdanA taraMgathI saMgata che ema kahevAya che. eno Azaya e che ke, koI anya padArthanA saMyogathI AnaMdanA taraMgo nathI, paraMtu jIvano sahaja svabhAva pravartavAne kAraNe pedA thatA AnaMdanA taraMgovALI A dazA che, ane te vItarAgabhAvanI atyaMta AsannabhAvavALI dazA che. vaLI, prAyaH vikalpa vagaranI avasthA che, jenA baLathI jIvamAM pratibhajJAna pragaTe che, ane aMte kSapakazreNInI prApti dvArA vItarAgabhAvano AvirbhAva thAya che. I7-2pA iti yasya mahAmaterbhave- diha vairAgyavilAsabhRnmanaH / - 3patti varatupuSya-stamuvArapravRtiM yazaya AradA anvayArtha: rUti A rIte pUrva zlokamAM kahyuM e rIte, phUda ahIM = saMsAramAM, vaca mahAmateH je mahAmatinuM mana: vairAthavitAsamRt bhavet mana vairAgyanA vilAsathI bhareluM hoya che, kArapravRtti tam udAra prakRtivALA te mahAmati) ne yazazcaya: yazarUpI lakSmI 3jo varatun 3patti atyaMta varavA mATe Ave che. ll7-2phA Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa8 adhyAtmasAra zlokArca - pUrva zlokamAM kahyuM e rIte, saMsAramAM je mahAmatinuM mana vairAgyanA vilAsathI bhareluM hoya che, udAra prakRtivALA te mahAmatine, yazarUpI lakSmI atyaMta varavA mATe Ave che. II7-20aaaa bhAvArtha : pUrva zlokamAM apara ane para ema baMne vairAgyanuM svarUpa batAvyuM. e prakAranA vairAgyanA vilAsathI bharAyeluM mana je mahAmatine tattvanI vicAraNAvALI uttama mativALA yogIne, thAya che; te udAra=parama niHspRhatArUpa prakRtivALA hoya che, ane temane yazarUpI lakSmI atyaMta varavA mATe Ave che. Azaya e che ke, temanA niHspRhatAdi guNone kAraNe devatAo ane Indro paNa temanA sattvanI, dhairyanI yazogAthA gAya che; ane saMsAramAM paNa sarva lokone temanA guNo gAvAnuM mana thAya che. vaLI, AvA mahAtmAo janmAMtaramAM jyAM jAya tyAM paNa, janmatAMnI sAthe ja mahAtmA jevA hoya che, ane pUrvanA vairAgyathI upArjita puNyanA kAraNe temano aneka prakArano yazano vistAra thAya che. ll726aaaa A AkhA adhikArano saMkSepamAM sAra : mokSa e vItarAgatA svarUpa arthAt sarvathA anicchA svarUpa che. paraMtu jIva anAdithI viSayo viSayaka IcchAone niraMtara karyA kare che, tethI eka viSayanI IcchA pUrI thAya tyAre anya viSayanI IcchA udbhave, ane kyAreka koI eka viSayamAM prabaLa IcchA thAya tyAre anya viSayamAM jANe IcchA vagarano hoya tevo thaI jAya che. vaLI kyAreka saMjogo ane paristhiti pharatAM pAcho pharI te ja viSayomAM paNa IcchAvALo thaI jAya che. A rIte IcchAonA viSacathI ja jIva saMsAramAM pharyA kare che. have jIvane jyAre tattvanuM darzana thAya che, tyAre tene potAnuM anicchAtmaka svarUpa ja tAttvikarUpa che tevuM dekhAya che. tethI tenA AvirbhAvanA upAyarUpa evA guNonA samudAyamAM IcchAne pravartAvIne viSayomAMthI IcchAne dUra kare che; tathA tene mATe viSayonI niHsAratAnuM bhAna karIne jyAre potAnA audAryAdi guNo ja sArabhUta che, tevI buddhi pedA kare che, tyAre tene aparavairAgya pragaTe che. ane tyAra Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 vairAgyaviSayAdhikAra pachI labdhi Adi guNo paNa pragaTe to tene kSaNabhara pramoda paNa thAya che, kAraNa ke, have pote guNane AvirbhAva karI zake tevI buddhi hovAthI te samRddhino mada tene leza paNa thaI zake. paraMtu jyAre viSayono vairAgya sthirabhAvane pAme che, ane tyAra pachI te mahAtmA paravairAgya mATe yatnazIla bane che, tyAre prathama labdhio ane atizayatAvALA evA jJAnAdi bhAvo pratye niHspRhatA keLavavA yatna kare che. jyAre saMsAranA sarva viSayo, labdhio vagere sarva padArtho pratye tenuM citta udAsIna thAya che, tyAre paNa mokSa pratye tIvra rAga vartato hoya che; kAraNa ke, tenA pratyenA tIvra rAganA baLathI ja anyatra udAsInabhAva te prAdurbhAva kare che. ane chevaTe aMtamAM mokSanI IcchAne paNa vizrAMta karavA te yatna kare che. kAraNa ke, sarvatra IcchAnI vizrAMti thayA pachI, mokSanI IcchA paNa rAga svarUpa che ane mokSa vItarAgabhAva svarUpa che tethI, jIvanA svarUpanA samyagu paryAlocana dvArA te IcchAno paNa uccheda kare che, ane tyAre asaMgadazA prApta thAya che. Avo muni paravairAgyavALo kahevAya che, ane A paravairAgya ja prakarSane pAmIne kevaLajJAnanuM kAraNa bane che. || cadhyabharanAre vairAthavidhivaETI7ll iti zrInayavijayagaNiziSyanyAyavizAradazrIyazovijayopAdhyAya viracite'dhyAtmasAraprakaraNe dvitIyaH prbndhH|| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 adhyAtmasAra gItArtha gaMgAthI prakAzita graMtho vivecaka yogaviMzikA zabdazaH vivecana adhyAtmaupaniSata prakaraNa zabdazaH vivecana zrAvakanA bAravratonAM vikalpo yogadaSTi samuccaya sadgati tamArA hAthamA ! karmavAda karNikA darzanAcAra zAsanasthApanA anekAMtavAda praznottarI cittavRtti cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe Azrava ane anubaMdhA manovijaya ane Atmazuddhi bhAgavatI pravrajyA paricaya viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 bhAvadharma (praNidhAna) adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 samyakta SasthAna caupai zabdazaH vivecana bhAvadharma (pravRtti, viSNajaya, siddhi, viniyoga) pudagala vosirAvavAnI kriyA yAne atItanA baMdhanothI mukti adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 praviNabhAi motA : praviNabhAi motA yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. mohajitavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. yugabhUSaNavijayajI ma.sA. praviNabhAi motA praviNabhAi motA. praviNabhAi motA, praviNabhAi motA praviNabhAi motA yugabhUSaNavijayajI ma.sA. praviNabhAi motA praviNabhAi motA yugabhUSaNavijayajI ma.sA. mohajitavijayajI ma.sA. praviNabhAi motA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Raisel 5, jainamaracanTa sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-380 009 phonaH660 4911 Digital Printed by Surya Offset : 3732112