Visheshavashyak Bhashya Part 04

Author(s): Jinbhadragani Kshamashraman, Chaturvijay
Publisher: Harakchand Bhurabhai Shah

Page 152

विशेषा.
||७५०॥
त्वमेवं मन्यसे- यो मनुष्यादिर्यादृश इहभवे स तादृशः परभवेऽपि । नन्वयमनुचितस्ते संशयः, यतोऽसौ विरुद्धवेदपदश्रुतिनिबन्धनो वर्तते । तानि चामूनि वेदपदानि- "पुरुषो वै पुरुषत्वमश्नुते, पशवः पशुत्वम्" इत्यादि, तथा, "शृगाले वै एष जायते यः सपुरीषो दह्यते" इत्यादि । एषां च वेदपदानाममुमर्थ मन्यसे त्वम्- 'पुरुषो मृतः सन् परभवे पुरुषत्वमेवाश्नुते प्रामोति, तथा, पशवो गवादयः पशुत्वमेवेत्यादि, अमूनि किल भवान्तरगतजन्तुसादृश्यप्रतिपादकानि; तथा, 'शृगालो वै" इत्यादीनि तु वैसदृश्यख्यापकानि' इति । अतस्तव संशयः । अयं चायुक्त एव, यतोऽमीषां वेदपदानां नायमर्थः, किन्तु वक्ष्यमाणलक्षण इति ।। १७७२ ॥
अत्र भाष्यम्
कारणसरिसं कजं बीयरसेवङ्करो त्ति मण्णतो । इहभवसरिसं सव्वं जमवेसि परे वि तमजुत्तं ॥१७७३॥
सुधर्माण प्रति भगवानुवाच- 'इह कारणानुरूपमेव कार्यं भवति, यथा यवबीजानुरूपो यवाङ्करः, इहभवकारणं चान्यजन्म, ततस्तेनापीहभवसदृशेन भवितव्यम्' इत्येवं मन्यमानस्त्वं यदिहभवसदृशं सर्वं पुरुषादिकं परभवेऽप्यषि, तदयुक्तमेवेति ॥ १७७३ ।।
कुतः ? इत्याह
जाइ सरो सिंगाओ भूतणओ सासवाणुलित्ताओ । संजायइ गोलोमा-ऽविलोमसंजोगओ दुव्वा ॥१७७४॥
इति रुक्खायुवेदे जोणिविहाणे य विसरिसेहिंतो । दीसइ जम्हा जम्मं सुहम्म ! तो नायमगंतो ॥१७७५॥
ततः 'कारणानुरूपं कार्यम्' इति सुधर्मन् ! नायमेकान्तः, यतः शृङ्गादपि शरो जायते, तस्मादेव च सर्षपानुलिप्ताद् भूतृणकः शष्यसंघातो जायते; तथा, गोलोमा-विलोमाभ्यां दूर्वा प्रभवति, इत्येवं वृक्षायुर्वेद विलक्षणानेकद्रव्यसंयोगजन्मानो वनस्पतयो दृश्यन्ते । तथा, योनिविधाने च योनिमाभृते विसदृशानेकद्रव्यसंयोगयोनयः सर्प-सिंहादिप्राणिनो मणयो हेमादयश्च पदार्था नानारूपाः समुपलभ्यन्ते । अतः केयं कार्यस्य कारणानुरूपता? इति ।। १७७४ ॥ १७७५ ।। अथवा, यत एव कारणानुरूपं कार्यम् , अत एव भवान्तरे विचित्ररूपता जन्तूनाम् , इति दर्शयति
, कारणसदृशं कार्य बीजस्येवाकुर इति मन्यमानः । इहभवसदृशं सर्वं यदवषि परस्मिन्नपि तदयुक्तम् ॥ १७७३ ।। २ जायते शरः भाद् भूतृणकः सर्पपानुलिप्तात् । संजायते गोलोमा-विलोमसंयोगतो दूर्वा ॥ १७७४ ॥ इति वृक्षायुर्वेद योनिविधाने च विसहशेभ्यः । दृश्यते यस्साजन्म सुधर्मन् ! ततो नायमेकान्तः ॥ १७७५ ॥
RE
HTTERTATE
७५०॥
PICHAR
For
ons
van