________________
18
- ૧ - આગમ જાણો ! જીતવ્યવહાર રૂપ પરંપરા કોને કહેવાય? અને જે પરંપરા જીતવ્યવહાર રૂપ ન હોય તે કેવી કહેવાય ? કઈ પરંપરાને અનુસરવું અને કઈ પરંપરાને ન અનુસરવું, આ મુદ્દે પૂ. મહામહોપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મહારાજે યોગવિંશિકા વૃત્તિમાં બહુ જ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં સવિસ્તર માર્ગદર્શન આપ્યું છે. આ સિવાય પણ શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર, શ્રી ભગવતી સૂત્ર, શ્રી વ્યવહાર સૂત્ર, શ્રી જીતકલ્પભાષ્ય, શ્રી બૃહત્કલ્પભાષ્ય, શ્રી વ્યવહારભાષ્ય, શ્રી ધર્મરત્નપ્રકરણ, શ્રી ગુરુતત્ત્વ વિનિશ્ચય વગેરે અનેક ગ્રંથોમાં આ વિષયની સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી છે, ટુંકમાં જીત-વ્યવહાર એટલે –
૧ - જે વ્યવહાર બહુશ્રુત મહાપુરુષોએ અનેક વાર આચર્યો હોય, ૨ - જે વ્યવહારને બહુશ્રુત મહાપુરુષોએ નિષેધ્યો ન હોય, ૩ - જે વ્યવહાર પુષ્ટ (પ્રબળ) કારણે જ કરાયેલો હોય, ૪ - જે વ્યવહાર અસાવદ્ય (પાપરહિત) હોય, ૫ - જે વ્યવહારને તત્કાલીન બહુશ્રુત મહાપુરુષોએ બહુમાન આપ્યું હોય, ૬ - જે વ્યવહાર શ્રતવાક્યોથી અબાધિત (શાસ્ત્ર-અવિરોધી) હોય, ૭ - જે વ્યવહાર પરંપરાએ વિશુદ્ધ હોય તે વ્યવહારને શાસ્ત્રકારો જીતવ્યવહારરૂપે ઓળખાવે છે.
આનાથી વિરુદ્ધ જતો વ્યવહાર કે પરંપરા એ જીતવ્યવહાર નથી, પરંતુ શાસ્ત્રકારોએ એને અંધ-પરંપરા તરીકે ઓળખાવેલ છે. એટલે પર્વતિથિની ક્ષયવૃદ્ધિ આવે ત્યારે પર્વતિથિની ક્ષયવૃદ્ધિ ન કરતાં અપર્વતિથિની ક્ષયવૃદ્ધિ કરવી, એવી કોઈપણ જીતવ્યવહાર રૂપ પરંપરા જેનશાસનમાં કે જેન સંઘમાં ક્યાંય નથી. મોટી તિથિની જેમ મોટા મહિના: સભા પણ સાહેબ, બે આઠમ, બે ચૌદશ બોલવી અને એ આઠમ-ચૌદશના દિવસે
ખાવું-પીવું, તપ ન કરવો વગેરે કેટલું વ્યાજબી કહેવાય ? એક વાત તમે બરાબર સમજો કે જેમ બે આઠમ, ચૌદશ આવે તેમ બે ચૈત્ર, બે આસો કે બે ભાદરવા આવે કે નહિ ? આરાધનાની દૃષ્ટિએ જેમ તિથિઓમાં ૨, ૫, ૮, ૧૧, ૧૪, ૧૫, ૦)) મોટી તિથિઓ છે, તેમ આરાધનાની દૃષ્ટિએ મહિનામાં કોઈ મહિના મોટા ખરા કે નહિ? ચૈત્ર-આસોમાં શાશ્વતી ઓળી આવે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
