________________
सुधा टोका स्था० ३ उ० ३ सू० ५८ योग्यानां प्रवज्यादाननिरूपणम्
---
ये गृह निवासिनो गीत च गायन्ति । किणिका:- ये वादित्राणि परिणयन्ति-मण्डयन्तीत्यर्थः, श्वपचाश्चाण्डालाः । उपलक्षणादन्येऽप्येतादृगाधिजातीयाः वरु डादयो ग्राह्याः । एते जातिजुङ्गिकाः १ । कर्मजुङ्गिकाः - कर्मणा जुङ्गिकाः- हीनाः, तेऽष्टविधा. - पोषक - संवर-नट-लख-व्याध - मत्स्यबन्ध - रजक -- - वागुरिकभेदात् । तत्र पोषकाः ये स्त्री कुक्कुट - मयूरान् जीविका निमित्त पोपयन्ति १, संवरा :तिरस्करणिकाकारका ये तृणविशेषेण कुव्यादिकमाच्छादयन्ति २, नटाः ये नाटकानि नर्त्तयन्ति ३ | लेखाः- ये वशादेरुपरिस्थित्वा स्वकलां दर्शयन्ति ४ | किणिक, और श्वपच, इनमें जो ग्राम नगर आदि के बाहर बिलकुल खुले हुवे मैदान में रहते हैं, वे पाणजातिजुङ्गिक हैं जो घर बना कर रहते हैं और गीत गाते हैं, वे डोम्य हैं। जो वादित्रों को मढते हैं, वे किणिक हैं, और जो चाण्डाल हैं वे श्वपच हैं । उपलक्षण से और भी इसी तरह के नीच जाति के वरुड आदि जातिजुनिक जानना चाहिये । जो कर्म से जुङ्गिक हीन होते हैं वे कर्मजुङ्गिक हैं, वे कर्मजुङ्गिक आठ प्रकार के होते हैं, पोषक १ संवर २ नट ३ ख ४ व्याध ५ मत्स्यबन्ध ६ रजक धोबी ७ और वागुरिक ८ । इनमें जो स्त्री, कुक्कुट, एवं मयूरों को अपनी आजीविका के निमित्त पालते हैं वे पोषक हैं १ जो तृणविशेषों से दीवाल वगैरह को आच्छादित करते हैं, अर्थात् जो कनात वगैरह बनाते हैं वे संवर हैं २ जो लाटकों को करते हैं उनमें नाचते हैं वे नट हैं - ३ जो वांस आदि के ऊपर खेलकर अपनी कला का प्रदर्शन ગામ, નગર આદિની બહાર તદ્દન ખુલ્લા મેદાનમાં રહે છે તેમને પણ જાતિજુ'ગિક કહે છે. જેએ ઘર મનાવીને રહે છે અને ગીત ગાવાના ધંધા કરે છે, તેમને ડામ્બ કહે છે. જે લેાકેા વાજિંત્રાને 'મઢવાના ધંધા કરે છે તેમને કિણિક કહે છે, અને ચાંડાલને શ્વપચ કહે છે. ઉપલક્ષણની અપેક્ષાએ એ જ પ્રકારની વરુડ આદિ અન્ય નીચ જાતિના મનુષ્યાને પણ જાતિજુગિક સમજવા ોઇએ જે લેાકેા કની અપેક્ષાએ જુગિક ( હીન ) હેાય છે, તેમને કમ જુગિક કહે છે તે ક*જુગિક આઠ પ્રકારના હેાય છે-(૧) પેષક, (२) स ंवर, (3) नट, (४) संयम, (4) व्याध, (६) मत्स्यअन्ध, (७) २४४ ( धोणी ) भने (८) वारि ने सोडी ई४डा, भरधी, भोर, स्त्री महिने પેાતાની આજીવિકાને નિમિત્તે પાળે છે, તેમને પૈાષક કહે છે (૨) જે લેાકેા તૃવિશેષાથી દીવાલ વગેરેને આચ્છાદિત કરે છે અથવા જે લેાકેા કનાત વગેરે બનાવે છે તેમને સવર કહે છે. (૩) જે લેાકેા નાટકા ખેલે છે અને તેમાં નાચે છે તેમને નટ કહે છે. (૪) જે વાસ, દારડા આદિ ઉપર ખેલ કરીને
જે
स ३२
२४९
