Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
(૪) ૩ ની વૃદ્ધિ ગૌ. બૌપવ: = ઉપગુ ઋષિનું સંતાન.
૩૫+ગણ્ – સોપત્યે ૬-૧-૨૮ થી ગળું પ્રત્યય. મૌનુ+ઝળુ - વૃદ્ધિ: રે.. ૭-૪-૧ થી ૩ ની વૃદ્ધિ મ
અને આ સૂત્રથી ગૌ ને વૃદ્ધિ સંજ્ઞા. સૌપાત્ + અન્ – સ્વ૭-૪-૭૦ થી અંત્ય ૩ નો અર્
સૌપાવ: - fસ વિગેરે પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી. છે વૃદ્ધિ એ સંજ્ઞા છે. અને મા, મામ્ છે અને સૌ એ સંજ્ઞિ છે. ૪ વૃદ્ધિ શબ્દ વિધેય હોવાથી “મા, મા છે અને સૌ ની વૃદ્ધિ સંજ્ઞા થાય
છે તેથી વૃદ્ધિ શબ્દનો સૂત્રમાં પરનિપાત થવો જોઈએ પરંતુ મંગલને માટે આદિમાં મૂક્યો છે. મા વિગેરે બે પ્રકારે હોય છે. (૧) તદ્ભાવિત અને (૨). અદ્ભાવિત. તેમાં અહીં તદ્ભાવિકની વૃદ્ધિ સંજ્ઞા થાય છે. ' તદ્ભાવિત = વૃદ્ધિ કરનારા સૂત્રો દ્વારા મા, પ્રાર્ છે અને શ્રી થયા હોય તેને તદ્ભાવિત કહેવાય છે. જેમ કે – તિ - ૪-૩-૫૦, નામનો... ૪-૩-૫૧, વૃદ્ધિ સ્વરે... ૭-૪-૧ વિગેરે સૂત્રોથી થતી વૃદ્ધિને તદ્ભાવિત કહેવાય છે. આ અતભાવિત = વૃદ્ધિ શબ્દથી જેનું વિધાન ન કરાયું હોય તેવા મા, મા છે અને મૌ અદ્ભાવિત કહેવાય છે. જેમ કે –
અતભાવિતના ચાર ઉદાહરણ :(૧) રાજા - અહીં રાનન શબ્દમાં ધાતુપાઠ સંબંધી મા છે. (૨) પ્રાચ્છતિ - અહીં મૃત્યા. ૨-૨-૧ થી મા થયો છે પણ વૃદ્ધિ શબ્દથી
મામ્ થયેલો નથી. (૩) રિપā - અહીં નામ સંબંધી છે છે. (૪) નૌયો : - અહીં નામ સંબંધી ગૌ છે.
પુ ત્ રૂ-રૂ-૨ અર્થ - મરુ ા અને મો દરેકને ગુણ સંજ્ઞા થાય છે. ' વિવેચન - (૧) ૐ નો ગુણ સત્ કરોતિ = તે કરે છે.
