Book Title: Savay Pannatti
Author(s): Haribhadrasuri, Balchandra Shastri
Publisher: Bharatiya Gyanpith

View full book text
Previous | Next

Page 116
________________ ७४ श्रावकप्रज्ञप्तिः [१०२ क्वचिज्जीवो बली स्ववीयतः क्लिष्टकर्माभिभवेन सम्यग्दर्शनाद्यवाप्त्या अनन्तानां सिद्धत्वश्रवणात् । क्वचित्कर्माणि भवन्ति बलवन्ति यस्मादेवं वीर्यवन्तोऽपि' ततोऽनन्तगुणाः कर्मानुभावतः संसार एव तिष्ठन्ति प्राणिन इति । तथा चाह-यस्मादनन्ताः सिद्धास्तिष्ठन्ति । भवेऽप्यनन्ता इति ॥१०१॥ एतदेव प्रकटयति अच्चंतदारुणाई कम्माइं खवित्तु जीवविरिएणं । सिद्धिमणंता सत्ता पत्ता जिणवयणजणिएणं ॥१०२॥ अत्यन्तदारुणानि क्लिष्टविपाकानि । कर्माणि ज्ञानावरणादीनि । क्षपयित्वा जीववीर्येण प्रलयं नीत्वा शुभात्मपरिणामेन । सिद्धि मुक्तिम् । अनन्ताः सत्त्वाः प्राप्ताः जिनवचनजनितेन जीववीर्येण । इह वैराग्यहेतुः सर्वमेव वचनं जिनवचनमुच्यत इति ॥१०२।। तत्तो गंतगुणा खल कम्मेण विणिज्जिआ इह अडति । सारीरमाणसाणं दुक्खाणं पारमलहंता ॥१०३॥ ततः सिद्धिमुपगतेभ्यः सकाशादनन्तगणा एव कर्मणा विनिर्जिताः सन्त इह संसारेऽटन्ति, यस्मादनादिमतापि कालेनैकस्य निगोदस्यानन्तभागः सिद्धः, असङ्खयेयाश्च निगोदा इति । विवेचन-अभिप्राय यह है कि जीवोंमें बहतसे इतने बलवान होते हैं कि वे बाधक कर्मों को नष्ट करके प्राप्त हुए सम्यग्दर्शनादि गुणोंके प्रभावसे मुक्ति को प्राप्त कर लेते हैं। ऐसे अनन्ते जीव हैं जिनका वृत्तान्त शास्त्रोंमें सुना जाता है। इसके विपरीत अनन्ते जीव ऐसे भी हैं जो अपनेसे बलिष्ठ उन कर्मोंसे अभिभत होकर संसारमें ही परिभ्रमण कर रहे हैं। ऐसे संसारमें परिभ्रमण करनेवाले जीव उन सिद्धिको प्राप्त हुए जीवोंसे अनन्त गुणे हैं ।।१०१।। आगे इसे और भी स्पष्ट करते हुए उसी जीववीर्यको दिखलाते हैं जिन भगवान्के वचनसे-परमागमके प्रसादसे-उत्पन्न जीवके सामर्थ्यसे-अपने निर्मल आत्मपरिणामके आश्रयसे-क्लेशजनक भयानक विपाकसे युक्त कर्मोका क्षय करके अनन्त जीव सिद्धि ( मुक्ति) को प्राप्त हो चुके हैं। यहां वैराग्यके कारणभूत सभी वचनको जिनवचन समझना चाहिए ॥१०२॥ आगे कर्मको भी बलिष्ठताको दिखलाते हैं ऊपर निर्दिष्ट उन मुक्तिप्राप्त जीवोंसे अनन्तगणे ऐसे भी जीव हैं जो कमसे जीते जाकरउसके वशीभूत होकर-शारीरिक और मानसिक दुःखोंके पारको न पाकर यहां संसारमें हो परिभ्रमण कर रहे हैं। विवेचन-यहां कर्मको बलवत्ताको प्रकट करते हुए यह कहा गया है कि जितने जीव अपनी आत्मशक्तिको प्रकट करके उसके आश्रयसे मुक्तिको प्राप्त हो चुके हैं उनसे भी अनन्तगुणे जीव दुनिवार उन ज्ञानावरणादि कर्मोसे अभिभूत होकर चतुर्गतिस्वरूप संसार में परिभ्रमण करते हुए ज्वर व कोढ़ आदि रोग जनित अपरिमित शारीरिक कष्टोंको तथा इष्टवियोग व अनिष्टसंयोग आदि जनित मानसिक कष्टोंको भी सह रहे हैं। आगममें कहा गया है कि एक ही निगोदशरीरमें जितने जीव अवस्थित होते हैं उनके अनन्तवें भाग ही अनादि कालसे अब तक सिद्ध हुए हैं। फिर ऐसे निगोदशरीर तो असंख्यात हैं जिनमें रहनेवाले अनन्तानन्त जीव अनन्त काल में १. अ वोर्यवतोपि । २. अ निगोदस्यानंतर्भावः सिद्धो असं ।

Loading...

Page Navigation
1 ... 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306