Book Title: Savay Pannatti
Author(s): Haribhadrasuri, Balchandra Shastri
Publisher: Bharatiya Gyanpith

View full book text
Previous | Next

Page 230
________________ '. १८८ श्रावकप्रज्ञप्तिः [३१३एतदेव अतिचारजातं विधि-प्रतिषेधाभ्यां स्पष्टयति सामाइयं ति काउं परचिंतं जो उ चितई सड्ढो । अवसट्टोवगओ निरत्थयं तस्स सामइयं ॥३१३॥ सामायिकमित्येवं कृत्वा आत्मानं संयम्य । परचिन्तां संसारे इतिकर्तव्यताविषयाम् । यस्त चिन्तयति श्रावकः। आर्तवशार्तश्च स उपगतश्चेति समासः, आर्तध्यानसामर्थ्येनातः, उप सामीप्येन गतो भवस्येति भावार्थः। निरर्थकं तस्य सामायिकं अनात्मचिन्तावतो निःफलं सामायिकमित्यर्थः। आत्मचिन्ता च सद्धयानरूपेति (१) ॥३१३॥ उक्तो मनोदुःप्रणिधानविधिः, सांप्रतं' वाग्दुःप्रणिधानमाह कयसामइओ पुवि बुद्धीए पेहिऊण भासिज्जा । सइ अणवज्जं वयणं अन्नह सामाइयं न भवे ॥३१४॥ कृतसामायिकः सन् श्रावकः। पूर्वमाद्यम्। बुद्धया प्रेक्ष्यालोच्य। भाषेत ब्रूयात् । सदा निरवद्यवचनम्, प्रणालिकयापि न कस्यचित्पीडाजनकम् । अन्यथानालोच्य भाषमाणस्य । सामा. यिकम् न भवेत्, वाग्दुःणिहितत्वादिति (२) ॥३१४॥ भणितो वाग्दुःप्रणिधानातिचारः, सांप्रतं काय[दुः]प्रणिधानमुररीकृत्याह अनिरिक्खियापमज्जिय थंडिल्ले ठाणमाइ सेवंतो। हिंसाभावे वि न सो कडसामइओ पमायाओ ॥३१५॥ . आगे इन अति चारोंको स्पष्ट करते हुए प्रथमतः मनके दुष्प्रणिधानका निषेध किया जाता है___'सामायिक' इस प्रकार करके-अपनेको संयमित करके-जो श्रावक आर्त-रौद्ररूप . दुनिके वशीभूत होकर परचिन्ताको अन्य सांसारिक करणीय कार्योंका-चिन्तन करता है उसकी सामायिक निरर्थक है। विवेचन-सामायिकमें सर्वसावध योगका त्याग करना आवश्यक है। पर यदि कोई श्रावक उस सामायिकमें स्थित होकर क्रोध, लोभ व ईर्ष्या आदिके वश होता हुआ आत्मस्वरूपसे भिन्न अन्य आरम्भादि विषयक सावध कार्यका चिन्तन करता है तो यह मनदष्प्रणिधान नामक प्रथम अतिचार होगा, जिसका त्याग करना आवश्यक है। यदि वह आतं व रौद्र ध्यानके वशं मनदुष्प्रणिधानको नहीं छोड़ सकता है तो उसका सामायिक करना व्यर्थ होगा ॥३१३।। अब क्रमप्राप्त दूसरे वचनदुष्प्रणिधानके स्वरूपको दिखलाते हुए उसके परित्यागको ओर ध्यान दिलाया जाता है ___नो सामायिकके करनेमें उद्यत है उसे पूर्व में बुद्धिसे विचार कर सदा निर्दोष भाषण करना चाहिए। अन्यथा-यदि वह निरवद्य वचनका उच्चारण नहीं करता है तो वह उसको यथार्थ सामायिक न होकर वचन दुष्प्रणिधान नामक दूसरे अतिचारसे मलिन होगी ॥३१४।। आगे कायदुष्प्रणिधानसे भी सामायिकको निरर्थकता प्रकट की जाती है १. अ अतोऽग्रेऽनिमगाथायाः (३१५) उत्थानिकागत'सांप्रतं' पर्यन्तः संदर्भो न लिखितोऽस्ति ।

Loading...

Page Navigation
1 ... 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306