________________
૨૪૦ સનાતન ન.
[ માર્ચથી જુન. વીતરાગ દર્શને અધ્યાત્મ વિષયનું નિરૂપણ કર્યું અધ્યાત્મ ગ્રંથ વેતામ્બરામાંથી મળી આવત છે, તે જ પ્રકારે બને સંપ્રદાયો વર્તમાનમાં નથી. “ સમયસાર’ એ એવો ગ્રંથ છે કે, જે યથાતથ્ય રીતે સેવે છે કે નહીં? આ પ્રશ્નનું જે વેદાન્તના અનુયાયીઓ વાંચે, તો તેને સમાધાન, જે વીતરાગ માગું નિરૂપણ કરેલ વેદાન્તના અધ્યાત્મ કરતાં જૂદી અસર થાય અધ્યાત્મનું ગાંભીર્ય જાણતા હશે, અને તેની નહીં. કેટલાક સમયસાર” ને “જૈનનું વેદાન્ત સાથે આધુનિક અધ્યાત્મ સંબંધીની બને શાસ્ત્ર’ એવું પણ ઉપનામ આપે છે. આ સંપ્રદાયોની સ્થિતિનું અવલોકન કરતા હશે, ગ્રંથ કેવળ શુદ્ધ નયને હેઈ, વેતામ્બર પણ તેઓ ઘણું સહેલાઈથી કરી શકશે.
તેનું બહુ માનપૂર્વક અધ્યયન કરે છે. દિગમ્બર
પરમાત્મા પ્રકાશ' ગ્રંથ પણ અધ્યાત્મ શ્વેતામ્બર સંપ્રદાયની આધ્યાત્મિક સ્થિતિ
પષક છે. શ્વેતામ્બરમાં શુદ્ધ નયના ગ્રંથ ની ઐતિહાસિક તપાસ કરવા માટે આપણે
નથી એમ અમારું કહેવું નથી. તેમાં પણ શ્વેતામ્બર અને દિગમ્બરની વચ્ચેના મતભેદ
ઘણુ ગ્રંથો છે. તથાપિ જેવું અધ્યાત્મ દિગ. ની શરૂઆતના સમયથી શરૂઆત કરવી પડશે.
મ્બરના આ સમયના ગ્રંથમાં ગાયું છે તેવું વેતામ્બર અને દિગમ્બરની વચ્ચેના મતભેદની
અધ્યાત્મ ગાનાર વેતામ્બર ગ્રંથ જે વિદ્યમાન શરૂઆતને સમય દિગમ્બરાચાર્ય કુંદકુંદ સ્વા
હોય તે તે અત્યારસુધીમાં પ્રકાશન પામ્યો મીથી લે ઠીક પડશે, કેમકે તે પહેલાં જે
નથી. કે મતભેદ ચાલતો હતો, તથાપિ તે કેવા સ્વ
આ સિવાય વેતામ્બરોને દિગમ્બરના રૂપમાં હતા તેને નિર્ણય કરવા માટે જોઇએ
સ્વદશાના આગ્રહના કારણે પ્રથમથી જ એક તેવાં સાધને વિધમાન નથી. કુંદકુંદાચાર્ય
બીજી મુશ્કેલી, અધ્યાત્મ લક્ષ્ય રાખવામાં વિ. સં. ૪૮ માં હયાત હતા. દિગમ્બરના
પ્રથમથી નડેલી. દિગમ્બરેએ દેશકાળને જોયા કથનાનુસાર શ્વેતામ્બર તેને ઉપરથી નીકળી વિના એકાંત દિગમ્બર વૃત્તિમાંજ આગ્રહ રાખે, છે, અને શ્વેતામ્બરોના કથનાનુસાર દિગમ્બર
અને દેશકાળ પ્રતિકુળ એટલે દિગમ્બર મહાતેના ઉપરથી નીકળ્યો છે. તે ગમે તેમ થયું
ભાઓ અન્યદર્શનાની સામે જોઇએ તેવો હેય; પરંતુ આટલું તો જણાય છે કે, તા
પુરૂષાર્થ કરવાની સ્થિતિમાં ન રહ્યા. આ કાર મ્બરોએ દેશકાળને ઉપકારક એવી વેતા
ણથી અન્યદર્શનની સામે પુરૂષાર્થ કરવાનું અર વૃત્તિ સ્થાપવા માટે ઘણું ભગીરથ પુરૂ
કાર્ય વેતામ્બરે ઉપર આવી પડયું. અન્ય વાર્થ, કર્યો છે. વેતામ્બરોને કરે પડેલ દનોની સાથે સ્પર્ધાનું કાર્ય વેતામ્બરે, આ પુરૂષાર્થ, આધ્યાત્મિક લક્ષ્યને કાંઇ પણ પિતાની દેશકાળને ઉપકારક એવી દશાને ભેગ આપ્યા વિના થઈ શક સંભવિત નથી. કારણે વધારે સારી રીતે કરવાની સ્થિતિમાં કાંઈ પણુ ભોગ આપવો પડે હોવો જોઈએ હેવાથી તેઓને તે કરવું પડ્યું. અન્યદર્શનની એ વાતને પુષ્ટિ આપનાર એક સાધન પણ સાથેની સ્પર્ધામાં જે સમય અને વીર્ય, વેમળી આવે છે. કુંદકુંદાચાર્યના સમય પછીથી તામ્બર સંપ્રદાયને રોકવાં પડતાં તે કારણથી તે દશામા શતક સુધીના બન્ને સંપ્રદાયના તેને આધ્યાત્મિક લક્ષ્યને ભેગ આપ પડે, વર્તમાનમાં મળી આવતા ગ્રંથે જોતાં જણાય એ સ્વાભાવિક પરિણામ છે. છે કે, જે અધ્યાત્મ દિગમ્બરોએ કાશીક્ષેત્રે બ્રાહ્મણ અને જૈને વચ્ચે ધર્મવાદ ગાવે છે તે શ્વેતામ્બરેએ ગાયો થયેલો; અને જૈનધર્મના પ્રતિનિધિ તરીકે આચાર્ય નથી. ખુદ કુંદકુંદાચાર્યને જ દાખલો લઈએ. ભગવાન શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય હતા. શ્રી હેમચંદ્રાતેઓએ લખેલ “ સમયસાર,” જે ચા બ્રાહ્મણોને પરાજય કરી પિતાની વ્યક્તિના
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
