________________
સનાતન જૈન.
[ માર્ચથી જુન. ધર્મપ્રચારકોનું છે, અને તે કામ તે બે રસ્તા. હવે ચારિત્રદ્વારા દિગમ્બર શ્રાવક વર્ગ, ભદ્વારાએ પાર ઉતારી શકે. એ બે રસ્તા તે વિષ્યની પ્રજા પર છાપ પાડી શકે એમ છે કે જ્ઞાન અને ચારિત્ર સંબંધી છે.
નહીં તે જોઈએ. જેને આત્મિક ચારિત્ર કહેશરૂઆતમાં આ ત્રણ સંપ્રદાયના ધર્મપ્ર. વામાં આવે છે એવાં આમિક ચારિત્રવાના ચાર એવા સાધુ અને શ્રાવક સમુદાયની પુરૂવો તે સર્વત્ર વિરલજ છે; એટલે દિગમ્બર જ્ઞાન અને ચારિત્ર સંબંધી સ્થિતિ વર્તમાનમાં માં પણ વિરલ હોય તે તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય કેવી છે તે કહી ગયા છીએ. આ જે કહી નથી. એમ માની લઈએ છીએ કે, એવા જવામાં આવેલી સ્થિતિ તેનો ઉપયોગ અડી વિરલ પુરૂષો છે. ગૃહસ્થ વર્ગને સંસાર પરિચય કરવો પડશે,
રહે એટલે ગમે તેવા ઉત્તમ ચારિત્રધારીએ પ્રથમ દિગમ્બર લઈ, એકાંત દિગમ્બર હોય, છતાં જગત જીવોની એવી પ્રકૃતિ પડી દશા ખા કાળને બહુધા પ્રતિકુળ હોવાથી તેમાંથી ગઈ છે કે, એવા ચારિત્રધારી પર એસ ઉપદેશક એવા ત્યાગી મહાત્માઓ ઉત્પન્ન થતા નથી. દરજે સંસારના પરિચયી ગૃહસ્થના ચારિત્રની એમ કહીએ કે તેને લગભગ સર્વથા લેપ છે અસર ચેકસ હદે થઈ શકે છે. અર્થાત જેવી તે તેમાં કોઈ પણ અઘટિત નથી; એટલે ત્યાગી પુરૂષને ચારિત્રની અસર થઈ શકે છે, ધર્મપ્રચારના કાર્યની તેના તરફથી તે કિંચિત તેવી અસર ગૃહસ્થની થઈ શક્તી નથી. આમ માત્ર પણ આશા નહીં. જે સાધુ વર્ગને જ હોવાથી પાશ્ચાત્ય સંસ્કારો પાળનાર એવી ભલોપ છે તે પછી તેને તરફથી જ્ઞાનધારાએ વિષ્યની પ્રજા ઉપર ગૃહસ્થવર્ગ ચારિત્રધારા જે ધર્મપ્રચારને સંભવ નથી; તેમ ચારિત્રદ્વારા ધર્મની અસર કરી શકે તે એવી ન કહેવાય કે જે પણ કયાંથી હોય? કેટલીક વખત એવું બને જે પાશ્ચાત્ય વિદ્યાદ્વારા મળતી વૈભવિક શિક્ષણ છે કે, જ્ઞાન ભલે ઓછું હોય, પણ ઉત્તમ વીત- ઉપર અસર કરી શકે; અને ધારો કે કેટલેક રાગ ભાવ દર્શાવનારું ચારિત્ર હોય તો તે ચારિક અંશે કરી શકે. તોપણ એવા ઉત્તમ આત્મિક ત્રધારા પણ સમાજ ઉપર કેટલીક અસર થઈ કે ચારિત્રધારી ગૃહસ્થની એટલી મોટી સંખ્યા છે; અર્થાત ચારિત્રદ્વારા ધર્મપ્રચાર થઈ શકે છે.
ન મળે કે જે ભવિષ્યની પ્રજાને પોતાના કા- દિગમ્બર સાધુવર્ગના લોપના કારણે ચારિત્ર કે
બુમાં રાખવાનું સામર્થ્યવાન હોય. જ્ઞાન બંને દ્વારાએ સાધુવર્ગ તરફના ધમપ્રચારનો તે સંભવ જ નથી. હવે રહ્યા તેને શ્રાવક
ચારિત્રનું એક અંગ ક્રિયાકાંડને વિષયને , વગે. સાધુવર્ગના અભાવે શ્રાવકવર્ગમાં સ્વાશ્રયનું
આપણે ખાસ બાબત તરીકે ચર્ચીશું. દિગતત્વ દિગમ્બરમાં સારું રહેલું જોવામાં આવે
અને ક્રિયાકાંડને વિષય, ઝાઝે બાહ્ય દ, અને તે કારણે શ્રાવક વર્ગમાં કેટલાક એવા આડમ્બરવાળા નથી એટલે પાશ્ચાત્ય વિદ્યાને મનુષ્ય મળી સૂકે છે કે જે જ્ઞાનના ઠીક પરિ. અનુસરનારાઓને તે, તામ્બરોના કરતાં ચયવાળા છે. આવાં મનુષ્ય દિગમ્બર શ્રાવક વધારે અનુકૂળ પડે તેમ છે; પરંતુ થોડીઘણી વર્ગમાંથી મળી શકે તેમ છે, છતાં તેઓનું પણ અસર કરી શકે તેવું ધર્મવૃત્તિનું સિંચન, જ્ઞાન સામ એકપક્ષી છે, એટલે કે તે જેવું શ્વેતામ્બરે પિતાના ત્યાગી ઉપદેશોપાશ્ચાત્ય વિદ્યાને સારી રીતે જાણનાર નથી- દ્વારા કરી શકે તેવી સ્થિતિમાં છે તેવી સ્થિએટલે તેમાં ઉછરતી ભવિષ્યની જેન પ્રજાને તિમાં દિગમ્બરે, સાધના અભાવે નહીં હોવાથી પાશ્ચાત્ય વિઃ કરતાં જૈન વિદ્યામાં વિશેષતા છે બાહ્ય આડમ્બર રહિતને ક્રિયાકાંડ દિગમ્બરમાં એવી અસર કરાવી શકે તેવી સ્થિતિમાં નથી. હોવા છતાં તે બહુ કાર્યકારી ન થઈ શકે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
