________________
& (૨૬) • શક્યુછત્રછાસુદી ભાષાંતર > જોઈએ.” તેઓ રાજાના વચનને ટેકો આપી તે કામ કરવામાં સમ્મત થયા. કહ્યું છે કે : જેવી બુદ્ધિ થાય તેવો વ્યવસાય (ઉધોગ) થાય છે, અને જેવી ભવિતવ્યતા (ભાવી) હોય, તેવી સહાય મળે છે. આવી રીતે રાજા, મંત્રી અને પુરોહિત એ ત્રણેય મળીને વિચાર કરી રાજાના ભંડારમાં આવ્યા. ત્યાં ખાતર પડ્યા જેવું કરાવી, ત્યાં રહેલી વસ્તુઓ બીજે ઠેકાણે મૂકાવી, ઉતાવળા તેઓ પોતપોતાને સ્થાનકે ગયા. ત્યાં (કર્મયોગથી) રાજા પોતાની પાદુકા, મંત્રી પોતાની મુદ્રિકા અને પુરોહિત પોતાની જનોઈ આ પ્રમાણે ત્રણેય વસ્તુઓ ભૂલી ગયા !
પ્રાતઃકાળે સર્વ મળી કોલાહલ કરવા લાગ્યા. રાજાએ યમદંડને બોલાવવાને માટે દૂત મોકલ્યો. યમદંડ વિચારવા લાગ્યો કે, “હવે મહારૂં મરણ આવ્યું. રાજાના કોપથી માણસ કેવો થઈ જાય છે ? કહ્યું છે કે : રાજાના કોપથી કવિ હોય તે અકવિ થઈ જાય, ચતુર હોય તે અચતુર થઈ જાય, શૂરવીર હોય તે બીકણ થઈ જાય, દીર્ઘ આયુષ્યવાળો હોય તે અલ્પ આયુષ્યવાળો થંઈ જાય, અને કુળવાન હોય તે કુળહીન થઈ જાય.” આવી રીતે મહા સમર્થ એવો યમદંડ નિર્બળ થઈ ગયો. તે મરણનો નિશ્ચય કરી રાજાની પાસે આવ્યો. રાજાએ કહ્યું : “હે યમદંડ ! તું મહાજનની રક્ષા કરે છે અને મહારા ઉપર આવી ઉદાસીનતા કેમ રાખે છે ? આજે મહારા ભંડારમાંથી સર્વ વસ્તુઓ ચોર લઈ ગયા છે, તે તત્કાળ મને લાવી આપ; નહિ તો તારો શિરચ્છેદ કરીશ.'
રાજાનું આવું વચન સાંભળી યમદંડ જયાં ખાતર પડ્યું હતું ત્યાં ગયો. જયાં આવીને જાએ છે તો, ત્યાં પાદુકા, મુદ્રિકા અને જનોઈ પડેલી દીઠી. તેણે આ વસ્તુઓ ઉપરથી વિચાર કર્યો કે, “આ પાદુકા ઉપરથી રાજા ચોર છે, આ મુદ્રિકા અને જનોઈ ઉપરથી મંત્રી તથા પુરોહિત ચાર જણાય છે.” આવો નિશ્ચય કરી તે ચિંતવવા લાગ્યો કે, 'અહો ! આવું કામ જયારે રાજા પોતે કરે, ત્યારે આ કોની પાસે જઈને કહેવાય ?' તેવામાં આ કોલાહલ સાંભળીને નગરનું મહાજન તત્કાળ ત્યાં આવ્યું. તેમની આગળ રાજાએ આ સર્વ હકીકત કહી. છેવટે મહાજને કહ્યું કે, 'હે દેવ ! તપાસને માટે યમદંડને સાત દિવસની મુદ્દત આપો. જો સાત દિવસમાં તે આપને ન લાવી આપે તો જે ધાર્યું હોય, તે પ્રમાણે તેને શિક્ષા કરજો.” રાજાએ મહાજનનું કહેવું
