________________
% (૩૪) • સભ્યત્વમુદી ભાષાંતર તે કૂવાના દેડકાનું ભક્ષણ કરતો હતો. એક વખતે કોઈ દેડકો નહિ મળવાથી, ગંગદત્ત દેડકા ઉપર તેની ભક્ષણ કરવાની ઈચ્છા થઈ. આ વાત ગંગદત્ત દેડકાના જાણવામાં આવી એટલે તેણે પ્રિયદર્શન નાગને કહ્યું કે, “જો મને કૂવાની બહાર મોકલો તો હું હારી જાતના બીજા દેડકાંને અહિ બોલાવી લાવું.” આવું બહાનું બતાવી તે ભદ્રા ઘોની સાથે બહાર આવ્યો. પછી કેટલીક વારે પ્રિયદર્શન નાગે ભદ્રા ઘોને, ગંગદત્ત દેડકાને તેડવા મોકલી. ભદ્રા ઘોને જોઈ ગંગદા દેડકાએ ઉપરના શ્લોકથી કહ્યું કે : “હે ભદ્રે ! જે ભૂખ્યો માણસ હોય તે શું પાપ નથી કરતો ? અર્થાત તે ગમે તે પાપ કરે છે. કારણ કે, ક્ષીણ થએલા પુરુષો નિર્દય થઈ જાય છે. તેથી તું જઈને પ્રિયદર્શન નાગને કહે કે, ગંગદત્ત દેડકો ફરીથી કૂવામાં નહિ આવે.” (૪).
ક્ષીણ થએલા વરદત્તે દ્રવ્ય લઈને પુત્ર મહાજનને આપ્યો. મહાજનોએ પુત્રને શણગાર્યો. પછી મંત્રી વિગેરેના સમૂહથી વિંટાએલા અને દરવાજાની સન્મુખ આવતા તે ઇંદ્રદત્તને હસતો દેખીને રાજાએ કહ્યું. “હે બાળક ! તું કેમ હસે છે ? અને મરણથી કેમ ગભરાતો નથી ?' ત્યારે ઇંદ્રદત્તે કહ્યું. “હે દેવ ! જયાં સુધી ભય આવ્યો નથી ત્યાં સુધી વ્હીવું જોઈએ, પણ ભય આવ્યા પછી તેને સહન કરવો જોઈએ. કહ્યું છે કે : જ્યાં સુધી ભય ન આવ્યો હોય ત્યાં સુધી ન્હાવું, પણ જો ભય આવેલો જોવામાં આવે, તો શંકારહિત થઈ તેના સામું થવું. વળી હે રાજા ! પિતાએ સંતાપ પમાડેલો પુત્ર માતાને શરણે જાય છે, માતાએ સંતાપ પમાડેલો પુત્ર પિતાને શરણે જાય છે, બન્નેથી સંતાપ પામેલો પુત્ર રાજાને શરણે જાય છે, અને જો રાજાથી સંતાપ થાય તો તે પુત્ર મહાજનોને શરણે જાય છે; પણ તે રાજા ! જ્યાં માતા વિષ દે, પિતા ગળું મરડે, મહાજન દ્રવ્ય આપી ગ્રહણ કરે અને તેમાં રાજા પ્રેરક પ્રેરણા કરનારો) થાય, ત્યારે તેને કોને શરણે જવું ? તે ઉપર ગાથા કહે છે :
जस्स पिया गलयं विलेई । माया य जस्स देई विसं ॥ जत्थऽवलंबई राया ।
किं सरणं तेण गंतव्वं ॥ ५ ॥ ભાવાર્થ : પિતા જેનું ગળું મરડે, માતા જેને વિષ દે, અને રાજા જેમાં સમર્થન કરે, તેને કોને શરણે જવું ? (૫)
