________________
(૮૨) • સક્ષ્યત્વ‘મુદા ભાષાંતર
નથી; વળી શરીર ઉપર વિલેપન કરવાથી તે કાદવ સરખી લાગે છે, છતાં પણ તે સર્વ સુગંધિ દ્રવ્યોમાં શ્રેષ્ઠ છે; એટલે એ સુગંધ ગુણવાળીને જાતિ જરાએ કામની નથી.' તેમ છતાં જો તમને મુજને તે કન્યા નહીં આપશો તો પછી બળાત્કારથી પણ હું તેણીને ગ્રહણ કરી લઈશ.
આ સર્વ સાંભળીને જિતારિ રાજાએ કહ્યું. ‘રણસંગ્રામમાં હું તને સર્વ ઇષ્ટ વસ્તુ આપીશ. વળી કહ્યું કે, જે પુરુષ મને યુદ્ધમાં જીતે, જે પુરુષ મ્હારા ગર્વનો નાશ કરે, અને જે પુરુષ લોકને વિષે મ્હારા સમાન હોય, તે જ પુરુષ કન્યારત્નનો અધિપતિ થાય.' આ ઉપરથી ભગદત્ત રાજા મહાકોપ કરીને જિતારિ રાજા ઉપર ચઢી આવ્યો; પણ સુબુદ્ધિ મંત્રીએ તેને સમજાવ્યો કે, ‘હે રાજા ! સમસ્ત યુદ્ધની સામગ્રી કરીને પછી જવું, અન્યથા નાશનો સંભવ છે. પોતાના બળનો નિશ્ચય કર્યા વિના જે માણસ સંગ્રામને વિષે જાય છે, તે દીપકમાં પતંગની પેઠે નાશ જ પામે છે. વળી સેવક વગરનો રાજા લોકને અનુગ્રહકારી થઈ શકતો નથી, કેમ કે તેજસ્વી એવો પણ દિનકર-સૂર્યકિરણો વગર શોભતો નથી. એક અત્યંત બળિષ્ટ માણસ પણ ઘણા માણસના સમવાય વગર આગળ પહોંચી શકે નહીં; જુઓ કે, હસ્તિ છે તો બહુ જોરાવર, એકલો હોવાથી તે તૃણ સમૂહથી કરેલા રજ્જુ વડે બંધાય છે.'
પણ
આ સાંભળીને તેણે વિચક્ષણ, કુલીન, શૂરવીર અને ભક્તિમાન એવા સેવકોને સાથે લીધા. મંત્રીને પણ તેણે કહ્યું : ‘અહો સુબુદ્ધિ ! તેં જે કહ્યું તે હિતકારી અને સત્ય છે, માટે હારૂં-વચન અંગિકાર કર્યું છે; તેમ ન કરત તો વાત વિરુદ્ધ બનત.' પછી સર્વ સામગ્રી તૈયાર કરીને તેણે પ્રયાણ કરવા માંડ્યું. તે વખતે રાણી લક્ષ્મીવતીએ રાજાને કહ્યું : ‘હે સ્વામિન્ ! આપ શા માટે મિથ્યા દુરાગ્રહ કરો છો ? જ્યાં બન્ને પક્ષ મૂળ-શીલ તુલ્ય હોય, ત્યાં જ વિવાહ મૈત્યાદિક થવાં જોઈએ; અન્યથા નહીં. માટે એ અયુક્ત છે. તે આપ કરવું રહેવા દો. જે પ્રાણી અકાર્યને કાર્ય ગણી તેનો આરંભ કરે છે, તે નિશ્ચે ખીલી કાઢીને મૃત્યુ પામનાર વાનરની પેઠે વિનાશ પામે છે.
તે ઉપરથી રાજાએ કહ્યું : ‘હે મૂર્ખ ! મ્હારે દુરાગ્રહનું એ કારણ છે કે, મને જિતારિ રાજાએ રણને વિષે સર્વ આપવાનું કહ્યું છે, માટે જો હું તેમ ન કરૂં તો મ્હારૂં માન ભંગ થયું કહેવાય. વળી પ્રસિદ્ધ મનુષ્યો વિજ્ઞાન, શૌર્ય, વિભવ વગેરે આર્યગુણોએ સહિત જીવન ગાળે તો જ તેમનું જીવિત
