________________
ૐ મંડિકા અને ભગદત્ત રાજાની કથા
(92) •
(શસ્ત્ર), દેવતાઓ જેવા સુભટો, સ્વર્ગ જેવો દૂર્ગ (કિલ્લો) અને ઐરાવણ જેવા હસ્તિનું વાહન, આવાં આવાં આશ્ચર્યભૂત સૈન્ય છતાં પણ ઇંદ્રને શત્રુઓ (દાનવો) સાથે યુદ્ધ કરતાં હારવું પડ્યું ? માટે જૈવ જ બળવાન છે. ઉદ્યમ વૃથા છે. વળી બીજું કલ્પિત દ્રષ્ટાંત કહે છે કે : કોઇક મૃગ પાશમાં પડ્યો, તે પાશને છેદીને અર્થાત્ ફૂટ એવી જે યુક્તિ તેનાથી દૂર થઈને મહાકરે પણ પાશને ભાગી નાંખીને વનમાં ગયો. ત્યાં પણ અગ્નિમાં પડ્યો, ત્યાંથી પણ નિકળીને શિકારી લોકોના તીર પ્રમુખને ઉલ્લંઘન કરીને વેગથી જતો એવો તે અંતે કૂપને વિષે પડ્યો. આ સર્વ દૈવ જ કરે છે. એમાં ઉદ્યમ ક્યાં રહ્યો ?'
હવે જિતારિ રાજા અને તેનો સચિવ બન્ને જતા રહ્યા; ત્યારે કોઈએ ભગદત્ત રાજાને કહ્યું. ‘જિતારિ સજા તો નાશી ગયો છે.’ તે સાંભળીને ભગદત્ત રાજા તેની પાછળ પડ્યો. ત્યારે તેના સુબુદ્ધિ પ્રધાને કહ્યું : ‘એ કાર્ય યોગ્ય નથી, કાય૨ પુરુષ નાશી જાય ત્યારે તેની પાછળ બળવાને જવું નહીં; કેમકે પાછળથી એ મરવાનો નિશ્ચય કરીને સામો આવે તો પછી પોતાને પાછા ભાગતાં ભોંય ભારે થઈ પડે.'
આ ઉપરનો સર્વ વૃત્તાંત સાંભળીને દેવ ગુરુને વિષે નિશ્ચયવાળી એવી મુંડિકાએ દ્રહને વિષે ઝંપાપાત કર્યો, પરંતુ તેના વ્રતના માહાત્મ્યને લીધે જળ સ્થળ થઈ ગયું, ને સ્થળ ઉપર દેવતાઓએ એક રત્નમય ઘર બનાવી દીધું. તેમાં વળી તેમણે એક સિંહાસન રચ્યું, તે ઉપર મુંડિકા સીતાજીની જેમ બેઠી. દેવતાઓએ વળી પુષ્પવૃષ્ટિ કરી.
અહીં ભગદત્ત રાજા તો નગરના દ્વાર ભાગીને અંદર પેઠો, ને આખું નગર લૂંટી લીધું. પછી જેવો તે જિતારિ રાજાના મહેલને વિષે પ્રવેશ કરવા ગયો, તેવો જ નગ૨૨ક્ષક દેવોએ તેને સ્થંભાવ્યો. એવામાં કોઈ સેવકે આવીને મુંડિકાનો સર્વ વૃત્તાંત ભગદત્ત રાજાને કહ્યો. એ સાંભળવાથી અને પ્રત્યક્ષ ચમત્કાર જોવાથી તે ગર્વ ત્યજીને મંડિકાને ચરણે નમ્યો અને કહેવા લાગ્યો : ‘હે વ્હેન ! મેં અજ્ઞાનપણે જે જે કર્યું છે, તેની મને ક્ષમા કરો.’ એ પ્રમાણે નિરુપણ કરીને અને ધર્મહસ્ત (ધર્મસહાય) આપીને ભગદત્તે સેવકો મોકલીને જિતારિ નૃપતિને પણ બોલાવ્યો, ને તેને પણ કહ્યું : ‘મ્હારો અપરાધ ક્ષમા કરજો.'
પછી તો ભગદત્ત રાજા વૈરાગ્યવંત થયો છતો જિતારિ રાજાને કહેવા લાગ્યો : ‘અહો રાજા ! ધર્મ છે. તે પ્રાણીઓને શું શું નથી આપતો ? અર્થાત્
