________________
આ પ્રખર થોરની કથા • (૪૧) : પછી આઠમે દિવસે સભામાં ક્રોધરૂપી અગ્નિને પ્રદીપ્ત થએલા રાજાએ યમદંડને પૂછ્યું કે, “અરે ! તે ચોર દીઠો કે નહીં ?? યમદંડે ના કહી. એટલે રાજાએ સર્વ માણસોને બોલાવીને કહ્યું કે, “હવે મહારો બિલકુલ દોષ નથી. આ ધૂર્ત યમદંડે મને સાત દિવસ સુધી છેતર્યો અને હવે ચોર તેમજ ચોરાયેલી વસ્તુ જો નહિ આપે તો હું તેના સો (૧૦૦) ટૂકડા કરીને દિશાઓમાં તેનું બલિદાન આપીશ.” રાજાનું આવું નિશ્ચય વચન સાંભળીને યમદંડે તત્કાળ પાદુકા, મુદ્રિકા અને જનોઈ લાવી સભાની આગળ મૂકીને કહ્યું કે, “હે ન્યાયવાદીઓ ! હે મહાજનો ! આ વસ્તુના આ ત્રણ ચોર છે. હવે જેમ તમને રુચે તેમ કરો.' એમ કહી તેણે નીચેની એક ગાથા કહી :
जत्थ राया सयं चोरो । समंती सपुरोहिओ ॥ वणं वच्चह सव्वेवि ।
जायं सराओ भयं ॥ ९ ॥ ભાવાર્થ : જે નગરીનો રાજા, મંત્રી અને પુરોહિત સહિત ચોર છે? તે નગરીના લોકોને વનમાં જઈને રહેવું સારું છે; કારણ કે, તેઓને શરણથી ભય થાય છે. (૯)
તેથી હે મહાજનો ! જો તમે આ અવિચારી રાજાનો ત્યાગ નહિ કરો તો, પુણ્ય તમારાથી દૂર થઈ જશે; એમ તમારે જાણવું. કહ્યું છે કે લુચ્ચો મિત્ર, અસતી સ્ત્રી, કુળનો નાશ કરનાર પુત્ર, મૂર્ખ મંત્રી, અવિચારી રાજા, પ્રમાદી વૈઘ, રાગી દેવ, વિષયી ગુરુ અને દયારહિત ધર્મ; આટલી વસ્તુઓ જે માણસ મોહને વશ થઈને છોડી દેતો નથી, તે માણસને કલ્યાણ છોડી દે છે.”
પછી સર્વ મહાજને પાદુકાઓથી રાજાને, મુદ્રિકાથી મંત્રીને અને જનોઈથી પુરોહિતને ચોર જાણી લીધા. પછી એકી સાથે વિચાર કરીને રાજાને પદભ્રષ્ટ કરી તેના પુત્રને રાજયપદ ઉપર બેસાડ્યો, મંત્રીને પદભ્રષ્ટ કરી તેના અધિકાર ઉપર તેના પુત્રને બેસાડ્યો, અને પુરોહિતને પદભ્રષ્ટ કરીને તેને સ્થાને તેના પુત્રને બેસાડ્યો. તે રાજા, મંત્રી અને પુરોહિત જયારે ત્યાંથી ચાલ્યા ગયા, ત્યારે લોકોએ કહેવા માંડ્યું કે, “જ્યારે વિનાશકાળ આવે ત્યારે શરીરમાં રહેલી બુદ્ધિ પણ ચાલી જાય છે, એ લોકોક્તિ ખરેખરી છે. કહ્યું છે કે :
