________________
I ધ્યપુર ચોરની કથા - (33) GK પ્રજાના પુણ્યના છઠ્ઠા અંશનો ભાગીદાર રાજા છે, તેવી રીતે કુકર્મ કરનારી પ્રજાના પાપના છઠ્ઠા અંશનો ભાગીદાર પણ રાજા છે.” રાજાનાં આવાં વચનો સાંભળી મહાજનોએ કહ્યું કે, “હે મહારાજ ! જે પાપનો ભાગ છે, તે અમારો અને જે પુણ્યનો ભાગ છે તે તમારો. વળી તમે તે કામમાં મૌન રાખી રહો.” રાજાએ તે વાત કબુલ કરી.
પછી મહાજનોએ દ્રવ્યનું ઉઘરાણું કર્યું અને તે દ્રવ્યથી એક સુવર્ણમય પુરુષ બનાવ્યો. નાના પ્રકારના રત્નોથી શણગારીને તેને એક ગાડા ઉપર ચઢાવી આખા નગરમાં એવી ઘોષણા કરાવી કે, “જે કોઈ પોતાના પુત્રને આપી, માતા તેને પોતાને હાથે વિષ દે અને પિતા ગળું મરડી નાંખે, તો તેને આ સુવર્ણનો પુરુષ અને એક કોટિ દ્રવ્ય આપવામાં આવશે.” તે નગરમાં એક ઘણો દરિદ્રિ અને નિર્દય એવો વરદત્ત નામે બ્રાહ્મણ રહેતો હતો, તેને સાત પુત્રો હતા. તે વરદત્તની સ્ત્રી ઘણી નિર્દય હતી. વરદત્તે આવી તેણીને પૂછ્યું કે, “હે પ્રિયા ! આ નાના પુત્ર ઈદ્રદત્તને આપી આપણે આ દ્રવ્ય લઈએ. જો આપણે બન્ને કુશળ હોઈશું તો ઘણા પુત્રો થશે.' સ્ત્રીએ એ વાતની હા કહી એટલે વરદત્તે ઘોષણાને ગ્રહણ કરી તે સુવર્ણમય પુરુષ લીધો. મહાજનોએ કહ્યું કે, “જો તારે પુત્ર આપવો હોય તો તેની માતા પોતાના હાથે વિષ દે અને પિતા ગળું મરડે, તો અમે આ દ્રવ્ય આપીશું. વરદત્તે તે વાત કબુલ કરી. પછી ઇંદ્રદત્તને ત્યાં હાજર કર્યો. ઇંદ્રદત્તે તે વખતે મનમાં વિચાર્યું કે, “અહો ! ધનનું મહાભ્ય કેવું છે? ધનને માટે માણસ અકર્તવ્ય પણ કરે છે. કહ્યું છે કે : જે અપૂજ્ય હોય તે પૂજાય, જે અગમ્ય હોય તે મેળવાય, અને જે અવંધ હોય તે વંદાય; તે ધનનો પ્રભાવ છે. વળી કહ્યું છે કે :
(---ઉનાવા ) बुभुक्षितः किं न करोति पापं । क्षीणा नरा निष्किरूणा भवंति ॥ आख्याहि भ प्रियदर्शनस्य ।
न गंगदत्तः पुनरेति कूपम् ॥ ४ ॥ આ શ્લોકથી એક દષ્ટાંતિક કથા કહે છે :
એક કૂવામાં પ્રિયદર્શન નામે નાગ રહેતો હતો, તેને એક ભદ્રા નામની ઘો અને ગંગદત્ત નામના દેડકા સાથે મિત્રતા થઈ. પ્રિયદર્શન નાગ હમેશાં
