Samkitna Sadsath bolni Sazzaya Vachna

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 7

મેઘની જરૂર પડે. વેલડીને જો મેઘ ન મળે તો તે કોઇ પણ રીતે વિકાસ ન પામે. જંગલમાં એક વેલડીમાંથી બીજી એમ હારમાળા ચાલતી હોય છે. એ વસ્તુ ત્યારે શક્ય બને કે જયારે મેઘની વર્ષા નિરંતર હોય, એવી જ રીતે એક સુકૃત પછી બીજું સુકૃત... આ રીતે સત્કાર્યની પરંપરા માટે મેઘની માળા (સમુદાય) સ્વરૂપ કાદમ્બિની એવી આ સરસ્વતી માતા છે. સરસ્વતીદેવીની સહાયથી મુંગા પણ બોલતા થાય અને મૂર્ખ પણ વિદ્વાન બનીને પોતાના હિતને સાધનારા બને છે. આ રીતે સુકતરૂપી વેલડીને વિકસાવવા માટે મેઘની વર્ષા સમાન એવી સરસ્વતીદેવીને યાદ કરી સમ્યક્ત્વના સડસઠ બોલની મધુર વાત કહીશું - આ પ્રમાણે પહેલી ગાથાનો અર્થ છે. મધુરતા સામાન્યથી ગળ્યું જેમાં લાગે તેમાં મનાય છે. અહીં આપણને જે ફાવે, ભાવે કે જેમાં મીઠાશ લાગે તેને મધુર ન જણાવતાં જે કામનું હોય, જે ઉપયોગી હોય, હિતકારી હોય તેને મધુર તરીકે જણાવ્યું છે. શાસ્ત્રકારો જે આપણા હિતનું કારણ હોય તેને મધુર તરીકે જણાવે છે, કાવ્યની ચમત્કારિતા વગેરેને આશ્રયીને સ્વાદની વાત અહીં નથી.
બીજી ગાથાથી જે વાત કરી છે તે અત્યંત અદ્દભુત છે. આ સમ્યગ્દર્શન એકમાત્ર ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે - એટલું યાદ રાખવું. સમ્યગ્દર્શન સામાન્યતઃ બે રીતે પ્રાપ્ત થાય છે : નિસર્ગથી અને અધિગમથી, નિસર્ગનો અર્થ કર્યો છે. ગુરુના ઉપદેશ વિના. અને ગુરુના ઉપદેશ દ્વારા જે સમ્યકત્વ મળે તેને અધિગમ સમ્યકત્વ કહેવાય છે. અહીં નિસર્ગથી જે સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત થાય છે તેમાં ગુરુનો ઉપદેશ નથી હોતો પરંતુ તેમાં ગુરુકૃપા અંતર્ગત હોય છે. તીર્થંકરના આત્માઓ જ્યારે સમ્યકત્વ પામે ત્યારે ગુરુનો ઉપદેશ હોવા છતાં તેમનું સામર્થ્ય અધિક હોવાથી ગુરુ માત્ર સાક્ષીભૂત ગણાય છે. એ સિવાય સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ ગુરુની કૃપા વિના થતી જ નથી. આથી જ “સમકિતદાયક ગુરુ તણો...” આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે. આજે આપણી પાસે વ્યવહારથી પણ જે સમ્યકૃત્વ છે, થોડું-ઘણું જ્ઞાન છે, ચારિત્ર છે... આ બધી જ કૃપા ગુરુભગવંતની છે – એટલું માનો છો ? એક વાર ગુરુએ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર આપ્યું
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય : ૪
છે – એ જો સમજાય તો ગુરુ પ્રત્યે બહુમાનભાવ આવ્યા વગર ન રહે. એના બદલે ગુરુ વાત્સલ્ય નથી આપતા, ધ્યાન નથી રાખતા... આવો વિચાર કરીએ છીએ માટે બહુમાન જાગતું નથી. ગુરુ વાત્સલ્ય કેમ નથી આપતા, ઉપેક્ષા કેમ કરે છે... ઇત્યાદિ વિચાર આવે તોપણ ગુરુના કારણે જ અહીં સુધી પહોંચ્યા છીએ – એટલું સમજાય તો માથું ઠેકાણે આવે. પરંતુ તકલીફ એ છે કે ગુરુએ શું આપ્યું છે એ નથી વિચારતા, શું નથી આપતા એ વિચાર્યા કરીએ છીએ – માટે ગુરુ પ્રત્યે બહુમાન નથી જાગતું. ગુરુભગવંતે સમ્યક્ત્વ આપીને જે ઉપકાર કર્યો છે તે એવો છે કે ક્રોડાક્રોડ ભવ સુધી દરેક ઉપાયો સેવીએ તોપણ તેનો બદલો વાળી નહિ શકાય. આવા ગુરુ માટે બે અક્ષર ઘસાતા બોલીએ એ પણ ભયંકર કોટિનો અપરાધ છે. એજ્ઞાનમૂલક પણ આવી આશાતનાની પ્રવૃત્તિ કરવી નથી. નહિ તો ગુરુભગવંતે જે સમ્યક્ત્વ આપ્યું છે તે પણ ગુમાવી બેસીશું. આપણે ગમે તેટલા જ્ઞાની કે સમર્થ હોઇએ છતાં અનુગ્રહ કરનાર માર્ગદર્શક ન મળે તો આપણે માર્ગમાં એક ડગલું પણ આગળ ચાલી નહિ શકીએ. જેને ગુરુની કૃપાની કિંમત સમજાય તેને કુદરતી રીતે ગુરુ પ્રત્યે સભાવ જાગ્યા વિના ન રહે. ગુરુપદનો મહિમા જેના હૈયે વસે તેની પાસે સમ્યકત્વ ન હોય તો આવે અને હોય તો તેનું સમ્યકત્વ જય. નહિ. ગુરુકૃપા એ સર્વ સિદ્ધિઓનું મૂળ છે. આપણે વર્તમાનમાં ગમે તેટલા સારા હોઇએ તોપણ ભૂતકાળમાં આપણે સારા ન હતા એટલું યાદ રાખવું. વર્તમાનની સારી અવસ્થામાં લાવનાર આ ગુરુભગવંત છે. આવા ગુરુભગવંતોની નિંદા તો કોઇ કાળે કરવી નથી. તેમ જ ગુરુને દુ:ખ થાય તેવી એક પણ પ્રવૃત્તિ કરવી નથી. જેને ગુરુ પ્રત્યે બહુમાન ન હોય તેને સમ્યક્ત્વ ન જ મળે. આપણી પાસે જે કાંઇ સારું છે, સાચું છે તે ગુરુની કૃપાનું ફળ છે. જેટલું ખોટું અને ખરાબ છે તે આપણે જાતે શીખેલા છીએ. ભૂતકાળમાં જેમણે આપણી ઉપર ઉપકાર કર્યો હોય તેમના અવર્ણવાદ જિંદગીમાં ક્યારે ય બોલવા નહિ. મોક્ષમાં ન જઇએ ત્યાં સુધી આ સમકિતદાયક ગુરુનો ઉપકાર યાદ રાખવો છે.
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય : ૫