Book Title: Man Sthirikaran Prakaranam
Author(s): Vairagyarativijay, Rupendrakumar Pagariya
Publisher: Shrutbhuvan Sansodhan Kendra
View full book text ________________
मन:स्थिरीकरणप्रकरणम्
द्विविधाः क्षपका उपशमकाश्च । तत्र क्षपका अनिवृत्तिबादरेण सूक्ष्मकिट्टीकृतं लोभं निर्मूलत एव क्षपयन्ति। उपशमकास्तु तमेवोपशमयन्तीति।
१३
=
अथोपशान्तकषायवीतरागछद्मस्थगुणस्थानम् । तत्र शान्ता = उपशमं नीता विद्यमाना एव सङ्क्रमणोद्वर्त्तनादिकरणायोग्यत्वेन व्यवस्थापिताः कषाया यैस्ते उपशान्तकषायाः । तत्राविरताद्यप्रमत्तान्तावस्थायां दर्शनसप्तकमुपशमितम्। ततो अनिवृत्तिबादरवस्थायां चारित्रमोहस्य विंशतिप्रकृतीरुपशमितास्ततोऽपि (सञ्ज्वलनमायालोभौ' ततो(तः)सूक्ष्मसम्परायावस्थायां सञ्ज्वलनलोभमप्युपशमय्य सर्वथैवोपशान्तमोहत्वं प्रतिपद्यन्त इत्येवमुपशान्ता (न्त) कषाया अमी प्रोच्यन्त इति । तदेवमन्येष्वपि गुणस्थानेषु क्वापि क्वापि कियतामपि कषायाणामुपशान्तत्वसम्भवादुपशान्तकषायव्यपदेश: सम्भवतीति ततस्तद्व्यवच्छेदार्थमुपशान्तकषायग्रहणे सत्यपि वीतरागग्रहणं कर्तव्यम्। उपशान्तकषायवीतराग इति चैतावतैवेष्टसिद्धौ छद्मस्थग्रहणं स्वरूपकथनार्थम्, व्यवच्छेद्याभावात्। न ह्यछद्मस्थ उपशान्तकषायवीतराग सम्भवति यस्य छद्मस्थग्रहणेन व्यवच्छेदः स्यादिति । तस्य उपशान्तकषायवीतरागछद्मस्थस्य गुणस्थानमिति । एते च उपशान्तमोहा वक्ष्यमाणाश्च क्षीणमोहा भवस्था योगिनश्च जघन्यतस्त्रयोऽपि एकद्वित्र्यादिका, उत्कृष्टतः पुनरुपशान्ताश्चतुःपञ्चाशत्, क्षीणमोहा अष्टशतं भवस्था योगिनोऽपि अष्टशतमिति ।
अथ क्षीणकषायवीतरागछद्मस्थगुणस्थानम्। क्षीणाः = सर्वथा अभावमापन्नाः कषाया यस्य स क्षीणकषायः। तत्रानन्तानुबन्धिकषायान् प्रथममविरतसम्यग्दृष्ट्याद्यप्रमत्तान्तगुणस्थानेषु क्षपयति । ततः शेषान् सञ्ज्वलनलोभवर्ज्यान् निवृत्तिबादरसम्परायगुणस्थाने क्रमेण क्षपयति। सञ्ज्वलनलोभं सूक्ष्मसम्परायगुणस्थान इति। तदेवमन्येष्वपि सरागेषु क्षीणकषायव्यपदेशः सम्भवति । क्वापि कियतामपि कषायाणां क्षीणत्वसम्भवादतस्तद्व्यवच्छेदार्थं वीतरागग्रहणम् । क्षीणकषायवीतरागत्वं च केवलिनोऽप्यस्तीति स्त (त) द्व्यवच्छेदार्थं छद्मस्थग्रहणम्। तस्य क्षीणमोहवीतरागछद्मस्थस्य गुणस्थानम् । अत्र च उपशान्तक्षीणमोहयोरयं विशेष:
जलमिव पसंतकलुसं, पसंतमोहो भवे उ उवसंतो । गयकलुसं जह तोयं, गयमोहो खीणमोहो वि।। ( ) तथा
खीणा निव्वाहुयासणो व्व छारपिहिय व्व उवसंता । दरविज्झायविहाडियजलणोवं- (व)मा खओवसमा ।। ( )
अथ सयोगिकेवलिगुणस्थानम् । तत्र योगो वीर्यं शक्तिरुत्साहः पराक्रम इति चानर्थान्तरम् । स च मनोवाक्कायलक्षणकरणत्रयभेदात्तिस्रः सञ्ज्ञा लभते । मनोयोगः, वाग्योगः, काययोगश्चेति । स चायं त्रिविधोऽपि योगो भगवतः प्रस्तुतकेवलिनः सम्भवति । तथाहि - मनोयोगस्तावन्मन: पर्यायज्ञानादिभिरनुत्तरसुरादिभिर्वा जीवाजीवादितत्त्वं किञ्चिन्मनसो पृष्टस्य मनसैव देशनायां सम्भवति । वाग्योगस्तु सामान्येन देशनादौ । काययोगस्तु चङ्क्रमणोन्मेषनिमेषादौ। सह योगेन वर्तत इति सम्बन्धः, सर्वधनादेराकृतिगणत्वेन मत्वर्थीयेन्विधानात् सयोगिनः । अथवा सह यथोक्तेन योगेन वर्तत इति सयोगाः । केवलं = सम्पूर्णज्ञेयग्राहित्वेन सम्पूर्णज्ञानमेषामिति केवलिनः, सयोगिनश्च सयोगाश्च वा ते केवलिनश्च सयोगिकेवलिनः, सयोगकेवलिनो वा तेषां गुणस्थानम् । च सयोगिनो जघन्यतोऽपि उत्कृष्टतोऽपि कोटिपृथक्त्वसङ्ख्याः।
१
अयं पाठः निष्कासित आभाति ।
Loading... Page Navigation 1 ... 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207