Book Title: Man Sthirikaran Prakaranam
Author(s): Vairagyarativijay, Rupendrakumar Pagariya
Publisher: Shrutbhuvan Sansodhan Kendra
View full book text ________________
मन:स्थिरीकरणप्रकरणम्
आवश्यके अस्या भावार्थ:- चतुर्णां सामायिकानामेकेन्द्रियेषु उभयाभावो त्ति। न पूर्वप्रतिपन्नो नापि प्रतिपद्यमानक इति। विकलेन्द्रियेषु उपलक्षणत्वादसञ्ज्ञिष्वपि करणतोऽपर्याप्तावस्था[य] पारभविके सास्वादनभावे सति क्षणमेकं सम्यक्त्वश्रुतयोः पूर्वप्रतिपन्नो भवेदपि, प्रतिपद्यमानस्तु नैव । सञ्ज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यक्षु त्रयाणां सम्यक्त्वश्रुतदेशविरतिरूपाणां विवक्षितकाले पूर्वप्रतिपन्ना नियमात् सन्ति, प्रतिपद्यमानकास्तु भाज्याः।
गुणदुगेत्यादि । कार्मग्रन्थिकाः पुनर्मिथ्यात्वं तावत् सर्वेषामप्येकेन्द्रियाणां सामान्यम्। केषुचित् पुनर्बादरभूदकप्रत्येकतरुषु लब्ध्या पर्याप्तेषु करणतो अपर्याप्तेषु क्षणमेकं यावत् पारभविकेन सास्वादनभावेन द्वितीयमपि गुणस्थानकमभ्युपगच्छन्तीति । यतस्ते कार्मग्रन्थिका एवमाहुः
१५
सासणभावे नाणं, वेउव्वाहारगे उरलमिस्सं । नेगिंदिसु सासाणो, नेहाहिगयं सुयमयंपि । । (षडशीतिनामा नव्यः चतुर्थकर्मग्रन्थ : - ४९ )
इयं गाथोत्तरत्रोपयोगद्वारे व्याख्यास्यते । तथा
भूदगतरुसुं दो (दो) एगमगणिवाउसु चउद्दस तसेसु ।
(षडशीतिनामा प्राचीनः चतुर्थ कर्मग्रंथ :- २८, शतकप्रकरण भाष्यम् - ९६) गुणस्थानकानान्ति(नामिति) सम्बन्धः । दो इत्यादि । द्वे आद्ये गुणस्थानके प्रत्येकं विकलामनसाम्। पणतिरि त्ति। मिथ्यादृष्ट्यादीनि पञ्च गुणस्थानकानि सञ्ज्ञितिर्यक्षु नरेषु चतुर्दशापि । नारकसुरेषु पृथक् पृथक् चत्वार्याद्यानि गुणस्थानानि भवन्तीति गाथाभावार्थः।।
अथ योगद्वारम् ते पञ्चदशेत्याह
[मूल] पनरस जोगा सच्चं, मुसमीसमसच्चमोस मणवयणं । उरलविउव्वाहारा, तम्मिस्सतिगं च कम्मो य ।।१७।।
[व्याख्या] तत्र योजनं = योग: जीवस्य वीर्यं परिस्पन्द इति यावत् । उक्तं च
जोगो विरियं थामो, उच्छाह परक्कमो तहा चिट्ठा। सत्ती सामत्थं ति य, जोगस्स इमे उपज्जाया ।। (पञ्चसङ्ग्रह - ३९६)
युज्यते = धावनवल्गनादिक्रियासु व्यापार्यत इति वा योगः । कर्मणि घञ् । यथा (द्वा) युज्यते = सम्बध्यते धावनवल्गनादिक्रियासु जीवोऽनेनेति योगः । स च मनोवाक्कायभेदात्प्रथमं त्रेधा । पुनः प्रतिभेदापेक्षया पञ्चदशधा । तद्यथा- सत्य-असत्य-मिश्र-असत्यामृषाभेदान्मनश्चतुर्विधम्, एवं वचोऽपि चतुर्विधम्। तथा औदारिकतन्मिश्र-वैक्रिय-तन्मिश्राहारक- तन्मिश्र - कार्मणभेदात्सप्तविधः काययोग इति ।
तत्र सच्चमित्यादि । सन्तो = मुनयः प्राणिनः पदार्था वा, तेषु यथासङ्ख्यं मुक्तिप्रापकत्वेन रक्षाविधायकत्वेन यथावस्थितवस्तुस्वरूपचिन्तनेन च साधु सत्यम् । यथा 'अस्ति जीवः, सदसद्रूपो देहमात्रव्यापी' इत्यादि। तथा
देहादन्नो मुत्तो, निच्चो कत्ता तहेव भुत्ता य । नणुमित्तो गुणमंतो, उड्डगई वन्निओ जीवा ( वो ) । । तथाउवओगलक्खणमणाइनिहणमत्थंतरं सरीराउ । जीवमरुविं कारिं, भोई च सयस्स कम्मस्स ।। इत्यादि । (ध्यानशतकम् - ५५, सम्बोधप्रकरणम् - १३६९) यः कर्ताः कर्मभेदानां भोक्ता कर्मफलस्य च । संसर्ता परिनिर्वाता स ह्यात्मा नान्यलक्षणः । ।
(शास्त्रवार्तासमुच्चय-१/९०)
Loading... Page Navigation 1 ... 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207