________________
કાર્યોત્સર્ગ ધ્યાન
(૨) પ્રાયચ્છિત્તકરણ, (૩) વિસહીકરણ અને (૪) વિસલીકરણ રૂ૫ ચાર પ્રક્રિયા વડે કાયોત્સર્ગમાં કરાય છે. તેમાં સ્થિર થતાં પહેલાં એ માટે તસ્સ ઉત્તરી –સૂત્રને પાઠ ભણવાનું હોય છે.
પ્રસ્તુત પાડમાં દર્શાવેલી પાયછિત્તકરણ વગેરે ત્રણ ઉત્તરક્રિયા કેવી રીતે કરવાની હોય છે, તે વિષેની ત્રણેય વિધિ લેગસ્ટ’–સૂત્રમાં એક-એક ગાથા દ્વારા ગર્ભિત રીતે સંકલિત કરાયેલી હોય તેમ જણાય છે.
કાગની સમજ માટે “તપ્ત ”સૂત્રમાં દર્શાવેલી વિરાધિત મૂલત્તર ગુણના ઉત્તરીકરણની પ્રક્રિયા ઉપરાંત આ ત્રણ પ્રક્રિયા બરાબર સમજી લેવાની જરૂર છે.
વાછત્તા–પ્રાયશ્ચિત્તઝરળ મન કે આત્માને મલિન ભાવે માંથી શોધનારી કિયા-એ “પ્રાયશ્ચિત છે. પ્રાયો વા વિત્ત ની શોધતિ कर्ममलिनं तत्प्रायश्चित्तम् ॥
ઘણે ભાગે ચિત્તને-કર્મવડે મલિન થયેલા જીવને શોધે એટલે દેષને વિશુદ્ધ કરે તે “પ્રાયશ્ચિત્ત છે.
લેગસ્સ–સૂત્રની પહેલી ગાથામાં આવેલા “ોતર” એ શબ્દનાં ચાર વિશેષણો છે, તેના અર્થની ભાવના પાંચમી ગાથામાં કરવામાં આવી છે. આ ગાથામાં દર્શાવેલી ભાવના સદૂભૂતગુણોત્કીર્તનની હેવાથી તે દેષની વિશુદ્ધિ કરે છે. આને “પ્રાયશ્ચિતકરણ” કલ્પી શકાય.
દેષની વિશુદ્ધિ થવાથી મિથ્યાત્વ નાશ પામે છે અને સભ્યત્વ પ્રગટ થાય છે. અહીં પહેલું અપૂર્વકરણ કપી શકાય.
અલબત્ત સમ્યગદષ્ટિ જીવને જે કર્મનિજા હોય, દેશવિરતિધરને કે પ્રતિમા વહન કરનારને એના કરતાં અસંખ્યગુણ નિર્જરા હેય, એના * આવશ્યકનિયુકિતમાં ઉત્તરીકરણની પ્રક્રિયા આ પ્રમાણે સમજાવી છે
खंडिय-विराहियाणं, मूलगुणाणं सउत्तरगुणाणं । उत्तरकरण कीरइ, जह सगड-रहंग-गेहाणं ।। १५०७ ॥
અર્થ-જેમ ગાડું, પૈડું અને ઘર વગેરે તૂટી જતાં તેનું પુનઃ સંસ્કરણ (સમારકામ) કરવામાં આવે છે, તેમ ઉત્તરગુણ તથા મૂલગુણોની ખંડના અને વિરાધનાનું ઉત્તરીકરણ કરાય છે.
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
