________________
કાર્યાત્સગ ધ્યાન
પાંચમી ગાથામાં ઉદ્યોત શબ્દના વિશેષણાને અર્થ આપવામાં આવ્યા છે. અહીં પ્રસ્તુત ચેાગના તૃતીય અંગ · અ · અને તેના જ્ઞાનને ઉપયોગ રાખવાનો છે. અહીંથી ‘જ્ઞાનયોગ ’ શરૂ થાય છે. તેનાથી સાધક દર્શનવિશુદ્ધિ-લાભને પ્રાપ્ત કરે છે અને તેને પ્રથમ અપૂર્વકરણ’ને! સ'પ્રસાદ પ્રાપ્ત થાય છે.
૪
છઠ્ઠી ગાથામાં યાગનું ચેાથું અંગ ‘આલેખન’ વિત છે. તેથી સાધકને સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગજ્ઞાન અને સમ્યક્ચારિત્રરૂપ મેક્ષનાં સાધન મળે છે. અહીં ‘બીજું અપૂર્વકરણ ' પણ સૂચિત થાય છે.
?
અહીં દ્રવ્ય-સિદ્ધોનું આલંબન લઈ ને સાધકને ( ૧ ) નિર્મળ એધિલાભ-ઋતંભરા પ્રજ્ઞા ( ‘ ખીજું અપૂર્વકરણ ' ), ( ૨ ) વરસમાધિભાવસમાધિ-પ્રજ્ઞાલોક અને ( ૩ ) ઉત્તમસમાધિ-સર્વોત્કૃષ્ટ ભાવસમાધિપ્રશાન્તવાહિતાનેા લાભ થાય છે.x
થયેા છે. આ પ્રકારે જ માનવું પડશે. તે નામમંત્રના યથાવિધિ પ્રયોગનું જ અનુગ્રહ અને નિગ્રહના કૃત્યામાં (સાંનિધ્યથી) કર્તાપણું છે—જેમ સૂર્યનું કમલમાં વિકાસરૂપે, ઉત્પલમાં મુકુલીભાવરૂપે, નવનીતમાં દ્રવીકરણરૂપે અને પંકમાં શાષણરૂપે કર્તાપણુ છે એટલે કે સૂર્યના ઉદય થવા માત્રથી (તેનું સાંનિધ્ય થવાથી કમલા વિકસે છે, ઉત્પલા (રાત્રીમાં ખીલે તેવાં કમલા ) ખીડાઈ જાય છે, માખણ ( સૂર્યના કિરણેામાં તડકે મૂકવાથી ) પીગળી જાય છે અને કાદવ ( તડકા લાગવાથી ) શોષાય છે. આ સઘળું સૂર્યના કેવળ સાંનિધ્યથી થાય છે. આ પ્રમાણે અન્તર્વ્યાસવડે પ્રાપ્ત કરેલું સાંનિધ્ય માક્ષવ્યાપાર માટે પર્યાપ્ત છે.
* एष संप्रसादोऽस्माच्छरीरात् समुत्थाय परं ज्योतीरूपसंपद्य स्वेन रूपेणाभिनिष्पद्यते । (છાન્દોગ્યોપનિષદ્ ). ભાવા:– –આ સંપ્રસાદ આ શરીરમાંથી ઉત્થાન પામીને-નીકળી જઈ ને, પરમજ્યેાતિને પ્રાપ્ત થઈ, પોતાના રૂપથી સ્થિત થઈ જાય છે.
( ‘કલ્યાણ’ યાગાંક–પૃ. ૪૦૭ ),
× સમાધિના જુદા જુદા અર્થા આ પ્રમાણે છે:(૧) સમાધિઃ- નિર્વિગમનસ્ત્ય નિવૃત્તિર્મવૃત્તિ
Jain Education International 2010_03
( તત્ત્વાર્થસૂત્ર, હી. ૨. કાપડીયા; પૃ. ૯ ).
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
