Kavya Prakash

Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir

Page 19

કાવ્યપ્રકાશ
૧૭આણે રાગ કાકા, ખયુ" સ્તનતટે છે સર્વથા ચન્હને, આંખાની અણિમાં ન કાજળ, થયાં રાંમાંચ તન્વી તને; જુઠ્ઠું ખાલી, કૃતિ ! તેં સાતણી પીડા ન જાણી કશી ન્હાવા વાવ ગઈ ન તે અધમની પાસે અહીંથી નકી. ૨
અહીં અધમ પદ્મથી તેની પાસે રમવા ગઈ હતી એમ પ્રધાનપણે સૂચવાય છે.
(સૂ. ૩) એવું વ્યંગ્ય ન હોય. પણ ગાણ વ્યવ્યવાળુ' હાય
તે મધ્યમ,
એવું વ્યંગ્ય ન હાય એટલે વાચ્યથી ચડી જાય એવું ન હાય તે. જેમકેઃ
ગામ–તરુણના હાથે, નવ વઝુલમંજરી ફરી ફરીને દેખતાં તરુણીની, મુખ છબિ ઝાંખી જ અેક થઈ. 3
અહી વ‘જીલ વેલના મડપમાં સંકેત આપીને ન આવી. એ વ્યવ્ય ગૌણ છે, શાથી જે તેની એટલે વ્યગ્યની અપેક્ષાએ વાચ્ચે જ ચમત્કારી છે.
(સૂ. ૪) શબ્દચિત્ર અને વાચિત્ર (એવું) અવ્યંગ્ય અવર
મનાય છે. પુ
ચિત્ર એટલે ગુણુ અને અલંકારવાળુ. અન્યગ્ય એટલે સ્કુટ વ્યંગ્યાથથી રહિત. અવર એટલે અધમ. જેમકેઃ
૧૭<તારા સ્તનતટ ઉપરથી બધું ચન્દન ખરી પડયું છે, તારા અધર ઉપરથા રંગ ભૂસાઇ ગયા છે, તારાં નેત્રા ઢેડ ખૂણે આંજણ વિનાનાં થઇ ગયાં છે અને તારા નાજુક શરીર ઉપર રામાંચ થાય છે; હૈ ઝૂડાખેલી સખીજનની પીડા ન જાણતી ક્રૂતિ, તું અહીંથી વાવ ઉપર ન્હાવા ગામ હતી, તે અધમની પાસે ગઇ ન હતી. >
૧૮૮હાથમાં વંજુલની તાજી મજરીવાળા ગ્રામતરુણને વારવાર જોતી તરુણીની મુખકાન્તિ અતિશય ઝાંખી થાય છે. >