Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
કાવ્યપ્રકાશ
વળી જો વાચ્ય-વાચકથી ભિન્ન વ્યંગ્ય-૨ જકભાવ સ્વીકારવામાં ન આવે તે અસાધુત્વ વગેરેનું નિત્યદોષત્વ અને કષ્ટત્વ વગેરેનું અનિત્યક્રેષ૮૩ એ રીતે વિભાગ કરવા અચેાગ્ય થાય, પણ અચેાગ્ય નથી, શાથી જે [તે] બધાને વિભકત તરીકે સમજાય છે. વાચ્યવાચક ભાવથી ભિન્ન વ્યંગબ્યજકતાને આશ્રય લેવામાં આવે તા, વ્યંગ્ય બહુ રૂપ હાવાથી ક્યાંક જ, કોઈકના જ ઉચિતપણાને લીધે વિભાગવ્યવસ્થા ઘટે.
૧૦૬
૮૪,
,
‘ કપાલિના સંગ તણા પ્રલેાભથી, થયાં હવે છે અતિશેાચનીય છે,૮ સિમધ્યાગ વગેરે યાગા વડે શું ઉત્પન્ન કરવું એવી પ્રયેાજન-આકાંક્ષા રહે છે. પહેલા વાક્યમાં ‘કઇ રીતે’ એવી ઉપકાર–આકાંક્ષા અને ખીજા વાક્યેામાં ‘ શું ઉત્પન્ન કરવું ’ એવી પ્રયેાજન-આકાંક્ષા હેાવાથી આ બન્ને વાક્યાને પરસ્પર સબંધ જોડાય છે. એનું નામ પ્રકરણ. તેથી એવા અર્થે નીકળે કે મિક્યાગ વગેરે દશ અને પૂણુ માસયાગનાં અંગ છે. [ અપૂર્વ એટલે કે લ પ્રાપક અદૃષ્ટ]. ૫ દેશની સમાનતા તે સ્થાન ’ કહેવાય છે. સ્થાનને ક્રમ પણ કહે છે. પાઠક્રમ અને અનુષ્ઠાનક્રમ એવી રીતે તે એ પ્રકારના હાય Û ઇત્યાદિ. ૬ સમાખ્યા એટલે યાગિકશબ્દ જે શબ્દથી તેના અવયવાના જ અ જણાય છે તે લૈંગિક શબ્દ. જેમકે
"
(
પાચક ’ પરાંધવું—
‘ અક’ ખાધક પ્રત્યય એ એ અવયવાને જ અર્થ એ શબ્દમાં જણાય છે, માટે તે વૈગિક છે.
વધારે વિગત માટે અને પૂર્વાપરની પ્રબળતા દુળતા માટે જીએ જૈમિનીસૂત્ર અધ્યાય ૩, પાદ ૩, સૂત્ર ૧૪.
૮૩ વ્યાકરણુના દેાષા આવવા તે અસાવ વગેરે દાષા. શ્રવણુને કટુ લાગે એવા શબ્દોના પ્રયાગ અમુક ઠેકાણે દોષરૂપ છે પણ અમુક ઠેકાણે નથી, જેમકે શૃંગારાદિમાં દોષરૂપ પણ રોદ્ર વગેરેમાં દોષરૂપ નિહ.
૮૪ ઉપરના શ્લેાક કુમારસંભવ સગ ૫ ત્ર્યા. ૭૧માંથી લીધા છે. ઉત્તરાધ' નીચે પ્રમાણે છે. કલા કલાવાનની કાન્તિવાળી એ, અને તું આ લોકની નેત્રકામુદી. ' આ શ્લોક શંકર માટે તપ કરતી પાર્વતીના પ્રેમની પરીક્ષા કરવા બટુક વેષધારી શકરે કહેલા છે. એ સંબધમાં ‘ કપાલી ” પદનું ઔચિત્ય છે.
