Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
૧૧૬
શબ્દચિત્ર જેમકે
૪પ્રથમ પ્રગટી લાલી, શાલા સુનેરા થઈ પછી વિરહથી વ્હાલી વામા કેરા કપાલ સમી દ્યુતિ, કુષ્ણ કમલિનીના કાપેલા સુકન્દની ક્રાન્તિના સમરથ તમેા નાશે ઈન્દુ ઉગ્યા રજની સુખે. અચિત્ર જેમકે
"ते दृष्टिमात्रपतिता अपि कस्य नात्र क्षोभाय पक्ष्मलदृशामलकाः
કાવ્યપ્રકાશ
૧૩૯
વહાય ।
नीचाः सदैव सविलासमलीकलग्ना ये कालतां कुटिलतामिव न યજ્ઞન્ત ॥ ૪૦ ||
જો કે સત્ર કાવ્યમાં છેવટે વિભાવ વગેરે રૂપે પ′વસાન થાય છે તે પણ સ્ફુટ રસ ન જણાવાથી આ બન્ને કાવ્યેા અવ્યંગ્ય કહ્યાં છે. આમાં શબ્દાલંકાર અને સ્પર્થાલકારના ભેદથી ઘણા ભેદા થાય છે તેમને અલંકારાના નિર્ણુય કરતી વખતે નિય થશે.
F
એ રીતે કાવ્યપ્રકાશમાં શબ્દચિત્ર અને અર્થચિત્ર કાવ્યના નિરૂપણના છઠ્ઠો ઉલ્લાસ સમાસ થયે.
૪. ⟨રજનીના પ્રારંભમાં પ્રથમ રક્ત દ્યુતિવાળા પછી સુવર્ણ જેવી પ્રભાવાળા પછી વિરહથી કલેશ પમતી કેમલ સ્ત્રીના ગાલની વ્રુતિ જેવા પછી રસાળ કમલિનીના કાંદાના કકડા જેવી ધ્રુતિવાળા અધકારને નાશ કરવામાં સમ ચંદ્ર ઉગે છે. >
૫. ⟨સુંદર પાંપણા યુક્ત આંખવાળીએના તે વાળતી લટા અને ખલે કાને ક્ષેભ નથી કરતા? જે (વાળ) નીચે લટકતા અને (ખલ) નીય વૃત્તિવાળા, જે (વાળ) હંમેશા વિલાસથી કપાળ ઉપર પડેલા છે, જે (ખલેા) વિલાસથી જીટું ખેલવામાં લાગેલા છે (તે વાળ) કાળ'શ અને વાંકડીઆપણું છાડતા નથી, (તે ખલે!) કળાં કામ અને કપટ છેડતા નથી.
૬. આ બધા અધમ કાવ્યમાં રસાદિ વગેરેના અત્યન્ત અભાવ હાયછે એમ નથી. પણ તે અસ્ફુટ હાવાથી તેમને અત્યંગ્ય કહ્યા છે.
