Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
કાવ્યપ્રકાશ ૮લીલાં દશન નખ ક્ષત તારાએ, રક્તઅંશુક નયનને - બ , એ જ પ્રસાદી એ છે, નથી કે કૈ ચડિયે. ૭૦ અહીં, તારાં નયન કેમ ગુસ્સે ભર્યા છે. એવા ઉત્તરાલંકાર-૮ વડે “તું આદ્રનખક્ષતને છુપાવે છે” એટલું જ નહિ પણ હું તેની પ્રસાદ પાત્ર થઈ ગઈ છું” એવી વસ્તુ (સૂચવાય છે). ૮મહિલાની ભીડ ભર્યા તવ હૈયે માગ સુભગ! ના મળતાં,
તડેં બીજું કામ હિનદિન તનુ તનડાને ય તનુ કરતી. ૭૧ અહીં, હેતુ અલંકારથી દુબળાને વધારે દુબળું કરવા છતાં પણ એ તારા હૃદયમાં વસતી નથી એવી વિશેષેક્તિ (સૂચવાય છે). આ દાખલાઓમાં વ્યંજકનું શરીર કવિએ રચેલા વક્તાની પ્રૌઢકિતથી જ નિષ્પન્ન થાય છે. આ પ્રમાણે બાર ભેદ.
(સુ, પપ) શબ્દ અને અર્થ બન્નેમાંથી નિષ્પન્ન થતો એક જેમકે
૮૭હે પ્રિય! તારાં અત્યંત આઠ દંતક્ષ અને નક્ષતોએ ભારે નયનને આપેલા રક્તાંશુકને આ પ્રસાદ છે. એ કાંઈ ક્રોધે ભર્યા નથી.> રક્તાંશુક શબ્દ ઉપર લેષ છે. રક્ત અંશુ એટલે રાતાં કિરણે અને તેનાથી બનેલું રક્તાંશુક એટલે રાતે સાળુ એ અહીં અર્થ છે. કવિ નિમિત પાત્રની ઉક્તિ વડે અહીં અલંકારથી વસ્તુ વ્યંજિત થાય છે. [૧૧]
૮૮ માત્ર ઉત્તર સાંભળવાથી જ જ્યાં પ્રશ્નનું અનુમાન થાય તે ઉત્તરાલંકાર. (સૂત્ર ૧૮૮).
૮૯<હે સુભગ ! હજારે મહિલાઓથી ભરેલા તારા હૃદયમાં એ ન સમાતી દરરોજ, બીજું કાંઈ કર્યા વિના, પિતાના દુબળા અંગને દુબળું કરે છે. કવિ નિમિત પાત્રની પ્રૌઢાતિવડે અલંકારથી અલંકાર સૂચવાય છે. [૧૨]
૪૦. અખંડ કારણે હોવા છતાં કાર્ય ન થવાનું કહે તે વિશેષેક્તિ. (સત્ર ૧૬૩).
