Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________ પાંચમે ઉલ્લાસ આ પ્રમાણે વનિને નિર્ણય થયા પછી ગુણીભૂત વ્યંગ્યના પ્રભેદે વર્ણવે છે. સુ, 66 અગૂઢ, અક્ષરનું અંગ, વાચ્યસિદ્ધયંગ, અસ્કુટ, સંદિગ્ધપ્રાધાન્ય, તુલ્ય પ્રાધાન્ય, કાકુ વડે આક્ષિપ્ત થતુ અને અસુંદર, (45) વ્યંગ્ય (ાય છે). આમ ગુણીભૂત વ્યંગ્યના આઠ ભેદ કહેવાય છે. 2 કામિનીના કુચકલશની જેમ ગૂઢ (વ્યંગ્ય) ચમત્કાર કરે છે; અમૃઢ તે સ્કુટ હોવાને લીધે વાચ્ય જેવું થઈ જતું હોવાથી ગુણીભૂત જ છે. અગૂઢ જેમકે જેના રિપુ કરી તિરસ્કૃતિ આત્મ કેરી આવી, ધગાવી સુઈને નિજ કાન વિધે,. તે હું રહ્યો ગુંથું રસી કટિમેખલાની, જીવન્ત હું નથી હયાત હવા, કરૂં શું? 113 1. પ્રભેદને સાધારણ અર્થ પેટા ભેદો થાય છે. પણ ગ્રન્થકારે કઈ સ્થાને ગુણીભૂત વ્યંગ્યના ભેદ કહ્યા નથી કે જેથી આને પેટા ભેદ કહેવાને પ્રસંગ આવે એવી શંકા ઉત્પન્ન થવાનો સંભવ છે. એનું સમાધાન એ રીતે થઈ શકે કે ૪થા ઉલ્લાસમાં પ્રધાનભૂત વ્યંગ્યની ચર્ચા કરતી વખતે જે વ્યંગ્યના ભેદે આપી ગયા છે તે ભેદના અહીં ગુણીભૂતની દૃષ્ટિએ પેટાભે આપે છે. ગયા ઉલ્લાસમાં કરેલા જે ભેદે આમાં ઘટી શકે તેટલા જ લેવાના. જુઓ સૂત્ર 67. 2. દરેકની સમજુતી તેનાં તેનાં ઉદાહરણે આગળ આવશે. 3. <(પેતાન) તિરસ્કાર કરી જેના શત્રુઓ આવી, તપેલી સેય વડે કાનને લીધે તે હું કટિમેખલાની દેરી ગૂંથવાને યુગ્ય થ છું; હું હવે જીવતાં (છતાં) નથી; શું કરું ?
