Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
ર
કાવ્યપ્રકાશ
૩૬જાઉ અચ્યુત! દનેી વળશે શું આપના તૃપ્તિ કૈં ? ને એકાન્ત રહ્યાથી આમ વશે વાંકુ મુ દુર્જના; એ વેણે સૂચવેલી મેઘ સ્થિતિના ખેદે વ્હૉલી ગેાપીને ભેટન્તા પુલકે ભરેલ તનુથી રક્ષા તમેાને હિર.
૧૨૭ [૩] આમાં અશ્રુત વગેરે પત્રનું વ્યંગ્ય ‘ એ વેણે ’ વગેરે વાચ્યની [ સિદ્ધિનું મગ છે ]૩૭,
એક જગ્યાએ એક જ વાતાના કહેવાથી અને ખીજી જગાએ ભિન્ન વક્તાઓના કહેવાથી એ રીતે આ બેમાં ભેદ છે.૨૮ અસ્ફેટ જેમકે—
અદૃષ્ટ દર્શનાત્કણ્ડા, દૃષ્ટે ખ્વીક વિયેાગની;
તમે અદૃષ્ટ૪૦ કે દૃષ્ટે અન્નેચે સુખ ના મળે. આમાં, દેખાતા અધ ન થાય અને વિચાગને ન થાય એવું કર' એવું ( વ્યગ્ય ) ક્લિષ્ટ છે.
૧૨૮ [૪] ભય ઉત્પન્ન
૩૬. હું અચ્યુત ! હું જાઉં છું, તમારા દર્શનથી કાંઇ તૃપ્તિ થશે? અને વળી મુઆ લેક આપણે એ એકાંતમાં છીએ એને ખીજો અથ કરશે. એ પ્રમાણે ખેલવાની રીતથી જેને ત્યાં થા ઉભા રહ્યાના ખેદ સૂચવાય છે તે વડે મંદ થએલી ગેપીને આલિંગતા, રામાંચથી વ્યાપ્ત થએલા શરીરવાળા હિર તમારૂં રક્ષણ કરો. >>
૩૭. અસ્તૃત વગેરે પદથી એવું વ્યંગ્ય સૂચવાય છે કે ‘તું અચ્યુત છે–ધૈય માંથી વ્યુત થાય-ખસે-એવા નથી માટે અહીં ઉભા રહેવું નકામું છે વગેરે’. આ વ્યંગ્ય ‘એ વેણે' વગેરેના વાચ્યાની સિદ્ધિનું અંગ છે; એ વાચ્યા ઉપરના વ્યંગ્ય વિના સમજાય નહિ.
'
૩૮. ‘ શ્રૃમિમરતિમ્ ’ વગેરે ઉદાહરણમાં વાચ્ય અને વ્યંગને વક્તા એક જ છે—એટલે કે કવિ પાતે છે. ખીજામાં—‘ જાઉં અચ્યુત ’ વગેરેની વક્તા ગેાપી છે અને ‘ એ વેણુ' વગેરેના વક્તા કવિ છે.
૩૯. <દેખાય નહિ ત્યારે જોવાની ઉત્કંઠા, દેખાય ત્યારે વિયેાગની મ્હીક, આ રીતે તમારા દેખાવાથી અને ન દેખાવાથી સુખ મળતું નથી. ૪૦. આ શ્લાકનું વ્યંગ્ય સહયાને પણ વિલંબથી સમજાય એવું ફિલષ્ટ છે-અસ્ફુટ છે—માટે તે ગુણીભૂત થાય છે.
