Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
ચેથી ઉલ્લાસ ૧૨૧ ગામડઅણ છું ગામેવસું છું, નગરસ્થિતિ નહીં જાણું,
નાગરિકાના પતિઓ હરે છું જે છું હું તે છું હું. ૧૦૧ અહીં “નાગરિકાઓના” એમ કહી પછીનું [ ચંકપણું] છે. ૧૨૭
“ક્ષત્રિય કુમાર રમણીય હતા.” એમાં કાલનું [ વ્યંજકપણું ] છે.૧૨૮ મહેશ્વરના ધનુષ્યના ભાગનાર રામ પ્રત્યે ગુસ્સે થએલા પરશુરામની આ ઉક્તિ છે. વચનનું, જેમકે ૧૨"તે ગુણનાં કીર્તનનું. ઉત્કંઠ એનું, તેહ પ્રેમતણું,
તે વચનનું, સુંદર! આવ્યું આવું જ પરિણામ! ૧૦૨ અહીં [બહુવચનથી] ગુણવર્ણન વગેરેનું બહુત્વ અને [એક વચનથી] પ્રેમનું એકત્વ સૂચવાય છે. પુરુષવ્યત્યયનું, જેમકે
કેટલાએક ટીકાકારે ઉદાહરણ લોકમાં આવતી છઠ્ઠી વિભકિતને અનાદર અર્થ” લે છે તે વધારે સુસંગત લાગે છે.
૧૨૬. Kગામડામાં ઉછરેલી ગામડામાં રહું છું; નગરની રીતભાત જાણતી નથી. [પણ] નાગરિકાઓના પતિઓને કરું છું, જે છું તે છું.”
૧૨૭. આ કલેકમાં “નાગરિકોને” એમ કહેવાને બદલે “નાગરિકાએના પતિને ” એમ કહી સંબંધ સૂચક ઘટીના પ્રયોગથી “તે પતિઓ ચતુર છે' એમ સૂચવાય છે અને તે ઉપરથી પિતાનું અતિચાતુર્ય પણ સૂચવાય છે. સંધર પાઠ છોડી દઈ અનાદર અર્થની પછી લઈએ તો એવો અર્થ થાય કે તેમના દેખતાં છતાં તેના પતિઓને હું હરી જાઉં છું.
૧૨૮. જસત “હ” એ ભૂતકાળના પ્રયોગથી અહીં રૌદ્ર રસ સૂચવાય છે. ભવભૂતિના મહાવીરચરિત નામના નાટકના બીજા અંકમાં પશુરામ આ વાક્ય બોલે છે. “રામ પહેલાં રમણીય હતો” એટલે કે હવે નથી તેથી તેને ક્ષણમાં હણી નાખું એમ સૈકસ સૂચવાય છે.
. Kતે ગુણ વર્ણનેનું તે ઉત્કંઠાઓનું, તે પ્રેમનું, તે વચનનું, હે સુંદર આ પરિણામ આવ્યું !>
