Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
ઉલ્લાસ પર આવી ગયો કે જેથી રતિ પૂરી થતાં પણ કામુક અભિલાષ પૂરો થયો નહિ એમ સ્કન્ય પદથી પ્રગટ થતી વિભાવના [ સૂચવાય છે ].
આ દાખલાઓમાં [ વ્યંજક અર્થ] કવિની ઐક્તિથી જ નિષ્પન્ન થાય છે. ૧૦૦ સાચું કહે શું થાયે પૂનમને નવમયંક તુજ સુભગ !
કઈ સૌભાગ્ય ભરેલી પ્રદોષરજની તુજ આજે! ૮૮ [૧૪] અહીં વરત વડે, મારી જેમ બીજીની અંદર પણ તે અનુરાગ વાળો હતો અને પછી નહિ, એમ “નવ” વગેરે અને “પ્રદોષ” વગેરે શબદથી પ્રગટ થતું વસ્તુ [ સૂચવાય છે].૧૦ ૧૧સખિ! ગાઢ અંકપાળી સખીએ નવ સુરત સમરમાં હાર વધુકા જેવો દીધો નવારી, પછાઁ રંગમાં રમી કેવી!
૮૯ [૧૫] અહીં વરતવડે, હાર તૂટ્યા પછી બીજું સુરત જરૂર થયું હશે તે કહે કેવું થયું એ વ્યતિરેક અલંકાર “કેવી પદથી સમજતો [સૂચવાય છે].
૧૦૮. (હે સુભગ ! પૂર્ણિમાના નવીન ઉગેલા ચન્દ્રને તું શું થાય તે તું મને સાચું કહે. પ્રદેશજની જેવી સમગ્ર સૌભાગ્યવાળી તારી આજે કેણ છે?
૧૦૨. “નવ” શબ્દથી ચંચલતા એટલે કે થોડી વાર સુધીનું જ અનુરાગીપણું સૂચવાય છે. પૂર્ણિમાને ચન્દ્ર પ્રદેશે, સાઝે લાલ હોય છે અર્થાત પ્રદેષરજનીમાં અનુરક્ત હોય છે. અને પછી ઘડીમાં જ નવ પૂર્ણિમાનાં આસકત થાય છે. માટે પ્રેમનું ક્ષણિકવ. પ્રદોષ શબ્દથી અતિશય દેવ હવા પણું અને રજની શબ્દથી મલિનતા સૂચવાય છે. ભાવાર્થ એ છે કે તું પૂનમ જેવી કોઈ ઘરડી સ્ત્રીને હાય છે તે આજે, મારી જેમ, પ્રદોષરજની જેવી કઈ સ્ત્રીને તે છોડી દીધી તે કહે.
૧૧૦. (હે સખિ! નવીન સુરતસંગ્રામમાં ગાઢ અંકપાલી (આલિંગન) રૂપી સખી એ વધુકા જેવો હાર નિવાર્યો પછી કેવી રમી :> અંકપાલી સ્ત્રીલિંગ શબ્દ હોઈ સખીનું રૂપક ઉપપન્ન છે.
