Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
૫૮
કાવ્યપ્રકાશ ૮°સમર મહિં બલાત્કારે કેશથ તેણે જયર્થો પકડી ત્યાં,
ત્યાં તેના રિપુઓને વળગી ગઈ ગાઢ કન્દરા કઠે. ૬પ આમાં કેશગ્રહણ જોઈને કંદરા જાણે કામાસક્ત થઈ હોય તેમ તેના શત્રુઓને ગળે વળગી પડે છે એવી ઉભેક્ષા છે. એક જ જગ્યાએ સંગ્રામમાં તેને વિજય જોઈને તેના શત્રુઓ નાસીને ગુફામાં બેઠા છે એ કાવ્યહેતુ અલંકાર છે. તેના શત્રુઓ નાશી ગયા નથી પણ તેના તરફથી પરાભવની બીકથી ગુફાઓ જ તેમને છેડતી નથી એવી રીતે અપવ્રુતિ અલંકાર છે. ૮૨હેસથ ગાઢાલિંગન કરવા જતાં પિયૂષ્ઠ માનુનીનું
માન સરે છે દડબડ પીલાવાની બ્લોકે શું હુયેથી. ૬૬ અહીં ઉક્ષા વડે, તેમાં પ્રત્યાલિંગન વગેરે જામે છે એમ વસ્તુ (સૂચવાય છે) ૮ બુદ્દાને હસતી છે, કવિના વદનાબુજે જઈ બેડી,
ભુવન બીજું શું બતાવે વાદેવી તેહ જય પામે. ૬૭
૮૦૮ટલો ઝાલીને તેણે સમરમાં જયશ્રીને બળાત્કારથી એવી પકડી કે તેના શત્રુઓ ગુફાઓ વડે પિતાના કાંઠે જ સજ્જડ બેસાડાયા.) કવિ પ્રૌઢક્તિથી વસ્તુ વડે અલંકાર વ્યંજિત થાય છે. [૬]
૮૧. કાવ્યહેતુને કાવ્યલિંગ પણ કહે છે. હેતુનું વાક્યથી કે પદથી કથન કર્યું હોય તે કાવ્યલિંગ. કાવ્યની ચમત્કૃતિવાળું હેતુપૂર્વક અનુમાન કર્યું હોય તે કાવ્યલિંગ. અહીં વિજય દર્શન એ નાસી જવાને હેતુ છે માટે કાવ્યલિંગાલંકાર. ઉપમેયને અસત્ય કરીને ઉપમાનને સત્યરૂપે સ્થાપવું તે અપનુતિ (સ ૧૭૪. ૧૪૬)
૮ ૨Kહાલે ગાઢાલિંગન કરવાને હંસથી આવતાં મનસ્વિનીના હૃદયમાંથી માન, પીલાવાની બીકથી જાણે એકદમ સટકી ગયું.) કવિ પ્રૌઢક્તિથી અલંકારથી વસ્તુ વ્યંજિત થાય છે. [૭]
૮૩-કવિના વદનકમલ ઉપર બેઠેલી, બુદ્દાને હસતી જાણે બીજું ભુવનમંડલ બતાવે છે તે વાણી જ પામે – કવિ પ્રૌઢક્તિથી અલંકારથી અલંકાર વ્યંજિત થાય છે. [૮]
