Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
કાવ્યપ્રકાશ
સંબંધ નથી, તેમાં (એટલે પ્રજનમાં) કાંઈ બીજું પ્રયોજન નથી તેમજ શબ્દનો અર્થ થવામાં
હરકત થતી નથી. ૧૬ - જેમ ગંગા શબ્દનો પ્રવાહ અર્થમાં બાધ થવાથી તે તટને લક્ષે છે તે મુજબ જે તટમાં પણ બાધ હોય તે પ્રજનને લક્ષે; તેમજ તટ મુખ્ય અર્થ નથી, તેમજ અહીં (તે મુખ્ય અર્થન) બાધ પણ થતો નથી, તેમજ ગંગા શબ્દના થતા તટ અર્થને લક્ષણથી સમજાતા પવિત્રતા વગેરે સાથે સંબંધ નથી, તેમજ પ્રજનને લક્ષણાથી બંધ થવામાં બીજું કઈ પ્રજન નથી, તેમજ ગંગા શબ્દ જેમ તટને બંધ કરવાને અસમર્થ છે તેમ પ્રજનને બંધ કરવાને અસમર્થ નથી. (સૂ. ર૭) એમ છતાં પણ પ્રિયજનમાં બીજુ પ્રજન
સ્વીકારીએ તો] અનવસ્થા થાય કે જે મૂળને - ક્ષય કરનારી છે,
એમ છતાં પણ જે પ્રયજન લક્ષાતું હોય તે તે બીજા પ્રજનને લઈને લક્ષાય, તે વળી બીજા પ્રજનને લઈને એ પ્રમાણે અનવસ્થા થાય જેને લઈને પ્રસ્તુત પ્રયજન પ્રતીત જ ન થઈ શકે.
ધારો કે “પવિત્રતા વગેરે ધર્મોથી યુક્ત તટ લક્ષાય છે. અને “ગંગાના કિનારા ઉપર નેસ” એથી વધારે અર્થનું જ્ઞાન એ પ્રજન છે માટે વિશિષ્ટમાં જ (એટલે કે પવિત્રતાથી ચુકત તટમાં જ) લક્ષણ થાય છે તો પછી વ્યંજનાનું કામ શું છે ?” તે કહે છે કે | (સુ. ૨૮) પ્રોજન સાથે લક્ષ્યાર્થ જ ઘટતો નથી, ૧૮ શાથી? તે કહે છે કે સૂ. ર૯) જ્ઞાનને વિષય બીજો છે અને જ્ઞાનનું ફળ બીજું
. કહેવાયું છે. નીલ વગેરે, પ્રત્યક્ષાદિ જ્ઞાનને વિષય છે. તેનું ફળ તે પ્રકટતા અથવા સંવિત્તિ છે.
૩૬-૩૭ પ્રકટતા –કુમારિલભટ્ટના મતે જ્ઞાનનું ફળ પ્રકટતા છે. ધારો કે મેં ઝાડ જોયું તે ઝાડ એ જ્ઞાનને વિષય થાય છે. પણ તે સાથે
