Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
ત્રીજો ઉલ્લાસ
(સૂ. ૩૫) તેમના અર્થા પહેલાં કહેવાઈ ગયા છે. તેમના એટલે વાચક લાક્ષણિક વ્યજક શબ્દોના અર્ધાં એટલે વાચ્ય લક્ષ્ય વ્યંગ્ય અર્થા.
(સૂ. ૩૬) અની વ્યંજકતા હવે કહેવાય છે.
કેવી ? તા કહે છે કે
૧
(સૂ. ૩૭) ખેલનાર, સમજનાર, કાકુ, વાક્ય, વાચ્યા, ત્રાહિતની સનિધિ, (ર૧) પ્રસ્તાવ, દેશ, કાલ વગેરેની વિશેષતાને લઇને પ્રતિભાશાલી માણસાન થતા ખીજા અર્થના ખાધમાં કારણભૂત થતા એવા જે અના વ્યાપાર તે જ વ્યક્તિ ( એટલે વ્યંજના) છે. ૨૨
સમજનાર એટલે જેને સમજાવવા માટે ખેાલાય છે તે, કાકુ એટલે ધ્વનિ ( ઉચ્ચાર)ના વિકાર. પ્રસ્તાવ એટલે ચાલુ વિષય— પ્રસંગ, અથના એટલે તે વાચ્ય, લક્ષ્ય, વ્યંગ્ય રૂપી (અને). ક્રમે ઉદાહરણા—
૨ અતિશે ભારે ખેડુ, ભરીને સખિ ! હું ઉતાવળી આવી. થાકી સાસે શેઠે, લેવાણી; લઉં ઘી વિસામેા. ૧૩ આમાં ચૌરત છુપાવે છે એ સમજાય છે.
૩ ઉજાગરા, દુબળતા, ચિંતા, ભારે શરીર, નીસાસે; હું મન્દભાગ્ય માટે સખિ, સૌ તુજને ય અરર પીડે છે. ૧૪ ૧ શાક, ભય આદિથી થતા કર્ણધ્વનિના જે વિકાર તે કાકુ (સ્ત્રીલિંગ) છે.” દાદ: ચિયાં વિચારો ચઃ શોમીયાનિમિષ્ઠને અમરકાશ.
૨ ખાલનાર કાણુ છે તે ઉપરથી સૂચવાતા વ્યંગ્યનું ઉદાહરણ, (અતિ ભારે પાણીને ધડા લઈને સાખ હું ઉતાવળથી આવી છું. શ્રમથી પરસેવા વળવાથી અને શ્વાસ ચઢવાથી નિળ થએલી હું ધડી થાક ખાઉ છુ.>
૩ કાને કહેવામાં આવે છે તે ઉપરથી સૂચવાતા વ્યંગ્યનું ઉદાહરણ. < નિશ્વાસ સાથે ઉજાગરા, દુબળતા, (ચંતા, મન્દતા, હું મન્દભાગિની માટે તને પણ પીડે છે. >
