Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
ચાથા ઉલ્લાસ
જો ઉપભાગ ચેાગ્ય હા તા રહે એવું અહીં સૂચવેલુ છે. ७ शनिरशनिश्च तमुञ्चैर्निहन्ति कुप्यसि नरेन्द्र यस्मै त्यम् । ચત્ર રીદિ પુનઃ આ માત્યુરોનુત્તરથ ॥ ૨ ॥ અહીં વિરુદ્ધ એવી વસ્તુ તને અનુકૂળ થવાને માટે એક જ કાય કરે છે એવી વસ્તુના ધ્વનિ છે.
પ
(પ્રુ. ૫૪) જેથી, અશકિતમાંથી ઉત્પન્ન થાય તે અ, સ્વત:સભવી અર્થાત્ પાતાની મેળે વ્યૂજક છે, (૩૯) અથવા કવિની મેાઢાકિતથી વ્યંજક છે, અથવા કવિએ નિર્માણ કરેલા નાયક વગેરેની પ્રાઢાકિતથી વ્ય...જક છે, તે વસ્તુ રૂપ હેાય અથવા અલંકાર રૂપ હેાય તેવા છ પ્રકારના પાતે પણ (૪૦) વસ્તુ અથવા અલંકાર સૂચવે છે તેથી બાર પ્રકારના છે.
સ્વતઃસભવી એટલે કેવળ ખેાલવાથી જ સિદ્ધ થતા એટલું નહિ પણ લેાકમાં પણ જેની ચેાગ્યતાના સંભવ છે એવા. બીજો, મહાર લેકમાં ન હેાવા છતાં પણ કવિની પ્રતિભાથી જ નિર્માણ પામેલે અથવા કવિએ રચેલા વક્તાથી નિર્માએલા એવા બે પ્રકારનેા. એ રાતે ત્રણ પ્રકારને. આ (પેાતે) વસ્તુ હાય અથવા અલંકાર હોય એ રીતે છ પ્રકારના વ્યંજક છે. તેનું વ્યંગ્ય વસ્તુ હોય અથવા સ્ખલકાર હાય એ રીતે અથશક્તિમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા ધ્વનિ ખાર પ્રકારના છે.
૭૩ <હે નરેન્દ્ર ! જેના પર તું ગુસ્સે થાય છે તેને શનિ અને અનિ એટલે વજ્ર અતિશય હણે છે. જેના પર પ્રસન્ન થાય છે. તે ઉદાર અને અનુદાર ( જેની પછવાડે દારા-સ્ત્રી ચાલે છે તેવે ) થાય છે. આ શબ્દક્તિઃમૂલક વસ્તુધ્વનિકાવ્યનું ઉદાહરણ છે. આ શ્લોકમાં પૂર્વા પૂરતું જ એ સમજવું. એટલે કે શિન અને અર્થાન બન્ને તને અનુકૂળ જ કા કરે છે, એવું વસ્તુ સૂચિત થાય છે. ઉત્તરાર્ધમાં તે વિરાધાભાસ અલંકાર વ્યંગ્ય છે જેનું ઉદાહરણ અહીં પ્રસ્તુત નથી.
