________________
૧૦૬
કવિશ્રી દુલા કાગ સ્મૃતિ-ગ્રંથ કે સારાથી સારાને લાભ મળે. શ્રી મોહનલાલ વાત્ર વિના પોતાના હાથની આંગળી અને ચપટીથી મોતીચંદ ગઢડાવાળાએ તારા બાપુજી સાથે મિત્રતા જે તાલ મિલાવતા તે ખૂબ જ મીઠું ગીત લાગતું કરાવેલી એટલે સારાથી સારા જ મળે છે. તેઓ અને આનંદવિભોર બની જતાં તેઓશ્રી જ્યારે કહેતા : “આપણે સારા તે આખું જગ સારું, ગાતા ત્યારે માણસોને સ્તબ્ધ કરી દેતા. રામાયણ જીવનમાં ચારિત્ર્ય એ જ મુખ્ય વસ્તુ છે. ચારિત્ર ઉપરની વાતો જેમાં રાજા દશરથજીનું વચનપાલન, છે તે બધું જ છે, અને જીવનમાં ચારિત્ર નથી તે શ્રી રામની પિતા પ્રત્યેની ફરજ, સિતાજીને રામ કાંઈ નથી !” એમની વાત ખૂબ જ સમજવા જેવી પ્રત્યે પ્રેમ અને શ્રી રામનું પ્રજા પ્રત્યેનું કર્તવ્ય હોય છે.
અને આ બધામાં પૂજ્ય બાપુ કહેતા કે, વાલ્મી- પૂજ્ય કાગબાપુની વાણી કઈ અલૌકિક અને કીજીએ લક્ષ્મણજીની ધર્મપત્ની માટે થોડું ઓછું શા અજર અમર છે. તેઓશ્રી અનેક વાતે જે માટે લખ્યું હશે ? શા માટે પક્ષપાત કર્યો હશે? તે રામાયણ, મહાભારત તથા અનેક અનુભવની કરતા બાઈને ત્યાગ અજોડ ગણાય. ઉર્મિલાનો : ને સમજવા જેવી હતી અને એમાંથી થોડું જે લક્ષ્મણજીના ધર્મપત્નીનો ત્યાગ. ગાય અને વાત લઈએ તો પણ આપણું જીવન પાવન થઈ જાય. કરે ત્યારે છોક કરી દે. આ પાત્ર બાપુને બહુ પ્રિય ખરેખર માતા સરસ્વતીજીની પૂરી કૃપાથી વાણીમાંથી હતું. માણસને સમજવા માટે, ફરજ અદા શુભ વાત જ નીકળતી જે ઈશ્વરની કૃપા હતી. કરવા શીખવું હોય તે રામાયણ વાંચે, શીખો અને - પૂજ્ય બાપુને સૌથી વધારે પ્રેમ રામાયણ અને મનન કરે તેમ પૂજ્ય બાપુ કહેતા. અને છેલ્લે રામાયણનાં પાત્રો ઉપર હતે. રામાયણની વાર્તાના એટલું લખીશ કે પૂજય બાપુને રામાયણ ખૂબ જ અનેક અર્થો અનેક રૂપાંતરો કરતા. અનેક રીતે પ્રિય અને તેમાં રામ અતિ પ્રિય એટલે બાપુએ સમજાવી શકતા. દાખલા દલીલે અને સમજાવવાની એમના સુપુત્રનું નામ રામ પાડયું છે. પૂજ્ય બાપુ શક્તિ તથા ગાવાની શક્તિ કઈ અજોડ હતી. કુદરતી ધાર્મિક જીવન જીવનાર અને સાચા માણસનું પ્રતિકંઠ અને તેમની સાથે તાલ જે ગાતા હોય ત્યારે બિંબ છે. તેઓનું જીવન સુવાસમય અને તેમના આંગળીથી બીજા હાથ ઉપર આંગળીને મારે અને જીવનમાંથી કંઈક લઈએ તે આપણું જીવન પણ તે તાલ એવી રીતે સુર પુરાવતા હોય કે કોઈ પણ સાર્થક થાય. તેઓશ્રીનું ધાર્મિક જીવન અને તેમનાં વાજીંત્ર કરતાં તે વિશેષ સુંદર લાગત. કયારેક કાવ્ય તથા લખાણો જે આજે પણ મધમધે છે.
ક્યારેક ચપટી વગાડતા અને ચપટી એવી રીતે મનુષ્યનું શરીર એક દિવસ જવાનું છે પણ ગયા વગાડતા કે સાથે વાત્ર ન હોય એટલે સુર અને પછી સુવાસ એ જ જીવન છે. ધાર્મિક મનન અને તાલ મિલાપ જે ગાતા હોય ત્યારે જોઈએ તે ચિંતન કરનાર બાપુ અજર અમર છે. •
" હે કવિ દુલા કાગ સ્મૃતિ-ગ્રંથ સદ્ધ છે
