Karmprakruti

Author(s): Hiralal Shastri
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 130

स्थितिबन्धः
गा० ११५-अनन्तानुबन्धिनः सम्यक्त्वं घातयन्ति, अप्रत्याख्यानकषायाः देशचारित्रं घातयन्ति, प्रत्याख्यानकषायाः सकलचारित्रं घातयन्ति, संज्वलनकषाया यथाख्यातचारित्रं घातयन्ति, तेन गुणनामानो भवन्ति । अनन्तसंसारकारणत्वात् मिथ्यात्वमनन्तं तद् बध्नन्तीत्यनन्तानुबन्धिनः । अप्रत्याख्यानं ईषत्संयमः, तं कषन्तीति अप्रत्याख्यानकषायाः। प्रत्याख्यान सकलसंयमः, तं कषन्तीति प्रत्याख्यानकषायाः। सम् एकीभूय ज्वलन्ति संयमेन सहावस्थानात , संयमो वा ज्वलत्येषु सत्स्वपीति संज्वलनाः. त एव यथाख्यातं कषन्तीति संज्वलनकषायाः । एवं शेषनोकषायज्ञानावरणादीन्यप्यन्वर्थसंज्ञानि भवन्ति।११५॥
गा० ११६-उदयाभावेऽपि तत्संस्कारकालो वासनाकालः । स च संज्वलनानामन्तर्मुहूर्तः प्रत्या ख्यानावरणानामेकपक्षः, अप्रत्याख्यानावरणानां षण्मासाः, अनन्तानुबन्धिनां संग्ख्यातमवोऽसंख्यातभवोऽअनन्तभवो वा भवति नियमेन ।।११६॥
गा० ११७-देहादि-स्पशान्ताः ५० पञ्चशरीर-पञ्चबन्धन-पञ्चसंघात-पटसंस्थान-ध्यङ्गोपाङ्गषट्संहनन-पञ्चवर्ण-द्विगन्ध-पञ्चरस-स्पर्शाष्टकमिति पञ्चाशत् , निर्माणं आतपोद्योती स्थिरास्थिर-शुभाशुभप्रत्येकसाधारणानि अगुरुलघुपघातपरघाताश्चेति द्वाषष्टिः पुद्गलविपाकीनि भवन्ति; पुद्गले एव एषां विपाकित्वात् ॥११७॥
गा० ११८–चत्वारि श्रायूंषि भवविपाकीनि, चतस्रः आनुपूर्व्यः क्षेत्रविपाकिन्यः, भवशिष्टाः अष्टसप्ततिः जीवविपाकिन्यः; नरकादि जीवपर्यायनिर्वर्तनहेतुत्वात् ॥११८॥
. गा० ११६-वेदनीयद्वयं गोत्रद्वयं घातिसप्तचत्वारिंशत् नामसप्तविंशतिश्चेति अष्टसप्ततिजीवविपाकिन्यः प्रकृतयः ॥११९॥
गा०१२०-तीर्थङ्करं उच्छ्वासः बादर-सूक्ष्म-पर्याप्तापर्याप्त-सुस्वरदुःस्वरादेयानादेय-यशःकीर्त्ययशःकीत्ति-सस्थावर-प्रशस्ताप्रशस्तविहायोगति-सुमग-दुर्भग-चतुर्गतयः पञ्च जातयश्चेति सप्तविंशतिः नामप्रकृतयः जीवविपाकिन्यः ॥१२०॥
गा० १२१-चतुर्गतयः पञ्चजातयः उच्छवासः विहायोगति-त्रस-बादर-पर्याप्तयुगलानि सुभगसुस्वरादेय-यशःकीर्त्तियुगलानि तीर्थकरं चेत्यथवानामसप्तविंशतिः ॥१२१॥
गा०१२२-उत्कृष्टः स्थितिबन्धः कोटीकोटिसागरोपमाणि ज्ञान-दर्शनावरणान्तरायवेदनीयेषु त्रिंशत् । नाम-गोत्रयोः विंशतिः । मोहनीये सप्ततिः। आयुषि शुद्धानि कोटीकोटिविशेषणरहितानि सागरोपमाण्येव त्रयस्त्रिंशत् । अत्र शुद्धविशेषणं कोटीकोटिव्यवच्छेदार्थम् ॥१२॥
गा० १२३-उत्कृष्टस्थितिबन्धः असातवेदनीय-ज्ञान-दर्शनावरणान्तरायविंशतः ओघः मूलप्रकृतिवत्-त्रिंशत्कोटीकोटिसागरोपमाणि । सातावेदनीय-स्त्रीवेद-मनुष्यद्विकेषु तदर्धम्-पञ्चदशकोटीकोटिसागरोपमाणि । दर्शनमोहे-मिथ्यात्वे बन्धे एकविधत्वात् तत्र सप्ततिकोटीकोटिसागरोपमाणि । चारित्रमोहनीयषोडशकषायेषु चत्वारिंशत्कोटीकोटिसागरोपमाणि ॥१२३॥ . गा० १२४-संस्थान-संहनानां चरमसंस्थान-संहननस्य मूलप्रकृतिवद् विंशतिकोटीकोटिसागरोपमाणि। शेषसंस्थान-संहननानां समचतुरस्रसंस्थान-वज्रवृषभनाराचसंहननपर्यन्तं द्वि-द्विकोटिसागरोपमविहीन ओघः। विकलत्रयाणां सूक्ष्मत्रयाणां च चाष्टादशकोटीकोटिसागरोपमाणि ॥१२४॥ .. गा० १२५-१२६-अरति-शोक-षण्ढवेद-तिर्यग्द्विक-भयद्विक-नरकद्विक-तैजसद्विकौदारिकद्विक-वैक्रियिकद्विकातपद्विक-नीचैर्गोत्र-त्रसचतुष्क-वर्णचतुष्का-गुरुलघुचतुष्केकेन्द्रिय-पञ्चेन्द्रिय-स्थावर-निर्माणासद्गमनास्थिरषटकानां विंशतिकोटीकोटिसागरोपमाणि ॥१२५॥
गा० १२७ -हास्य-रत्युच्चैर्गोत्र-पुंवेद-स्थिरषटक-प्रशस्तगमन-देवद्विकानां तस्या दशकोटीकोहिसागरोपमाणि । आहारकद्वय-तीर्थकृतोः अन्त:कोटीकोटिसागरोपमाणि ॥१२७।।