Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 02
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे
१७४
व्यविदिशः सम्पद्यते कूटत्रयस्थानान्युक्त्वा चतुर्थकूटस्थानमाह - 'चउत्थे तत्तियस्स उत्तरपच्चत्थिमेणं पंचमस्त दाहिणेणं सेसा उ उत्तरे दाहिणेणं' चतुर्थमित्यादि चतुर्थ चतुर्थकूटम्, उत्तरकुरुकूटं तृतीयस्य गन्धिलावतीकूटस्य उत्तरपश्चिमेन - उत्तरपश्चिमायां विदिशि वायव्यकोणे पञ्चमस्य स्फटिककूटस्य दक्षिणेन दक्षिणस्यां दिशि प्रज्ञप्तम् पञ्चमादि कूटस्थामाह-शेपाणि चतुष्टयातिरिक्तानि स्फटिकादीनि त्रीणि कृटानि तु उत्तरदक्षिणेन उत्तरदक्षिणस्याम् उत्तरदक्षिणश्रेणि व्यवस्थया स्थितानि प्रज्ञप्तानि अत्रेदं तात्पर्यम् पञ्चमं चतुर्थस्गोत्तरतः पण्ठस्य दक्षिणतः, पष्ठं पञ्चमस्योत्तरतः सप्तमस्य दक्षिणतः, सप्तमं पष्ठस्योत्तरत वायव्य विदिशा रूप कोने समुदितकियेगये है इसीसे 'विदिसाहिं तिणि' ऐसे बहुवचनका प्रयोग किया गया है । अव चतुर्थकूट का स्थान कहने के लिये सूत्र - कार (उत्थे ततिअस्स उत्तरपच्चत्थिमेगं पञ्चमस्स दाहिणेणं, सेसा उ उत्तर दाहिणेणं फलियलोहिअक्खेसु भोगंकर भोगवइओ देवयाओ सेसेसु सरिस - नामया देवा) इस सूत्र द्वारा समझाते हैं कि उत्तर कूट नामक जो चतुर्थकूट है वह तृतीयकूट जो गन्धिलावती कूट है उसकी वायव्य विदिशा में है और पांच वां जो स्फटिककूट है उसकी दक्षिणदिशा में है इन कूटों के अतिरिक्त जो स्फटिककूट लोहिताक्षकूद, आनन्दकूट ये तीन कूट हैं वे उत्तर दक्षिणश्रेणि में व्यवस्थित हैं यहां ऐसा तात्पर्य है पांचवां जो कूट स्फटिककूट है वह चतुर्थ कूटकी उत्तरदिशा में है और छठे कूट की दक्षिण दिशामें है छठा जो कूट है वह पंचमकूट की उत्तर दिशा में और सातवें कूट की दक्षिणदिशा में हैं सातवाँ जो कूट है वह छठे कूट की उत्तर दिशा में કાણમાં સિદ્ધયતન ફૂટ છે. એ સિદ્ધાયતનકૂટથી વાયવ્યકોણમાં ગધમાદનકૂટ છે. એનાથી વાયવ્ય કાણુમાં ગધિલાવતી ફૂટ છે. આ પ્રમાણે એ વાયવ્ય વિદિશા રૂપા बड़े समुहित ४२वामां आवे छे. मेथी 'विदिसाहिं तिण्णि' सेवा महुवननी પ્રયાગ કરવામાં આવેલ છે. હવે ચતુર્થાં ફૂટનું સ્થાન કહેવા માટે સૂત્રકાર - 'चउत्थे ततिअस्स उत्तरपच्चत्थिमेण पञ्चमस्स दाहिणेणं, सेसाउ, उत्तरदाहिणेणं फलिय लोहि अक्खेसु भोगंकर भोगवइओ देवयाओ सेसेसु सरिसनामया देवा' मा सूत्र 3 સમજાવે છે કે ઉત્તર ફૂટ નામના જે ચતુથ ફૂટ છે તે તૃતીય ફૂટ જે ગંધિલાવતી ફૂટ છે, તેની વાયવ્ય દિશ માં છે અને પાંચમા જે સ્ફટિક ફૂટ છે તેની દક્ષિણ દિશામાં છે. એ કૂટા સિવાય જે સ્ફટિક ફૂટ, લેાહિતાક્ષ ફૂટ અને આનંદ ફૂટ એ ત્રણ ફૂટ છે તે ઉત્તર દક્ષિણુ શ્રેણિમાં વ્યવસ્થિત છે. અહીં એવા અ કરવામાં આવે છે કે-પાંચમે જે સ્ફટિક ફૂટ છે તે ચતુર્થાંશૂટની ઉત્તર દિશામાં છે અને હું ઠા ફૂટની દક્ષિણ દિશામાં છે. છઠા ફૂટ છે તે પંચમફૂટની ઉત્તર દિશામાં અને સાતમા ફૂટની દક્ષિણ દિશામાં છે જે સાતમા કૂટ છે તે હું ઠા ફૂટની ઉત્તર દિશામાં આવેલ છે. આ પ્રમાણે પરસ્પરમાં ઉત્તર–દક્ષિણ ભાવ કહેવામાં આવેલ છે. સ્ફટિક ફૂટ અને લેાહિતાક્ષ ફૂટ એ એ ફૂટની
