Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 02
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७८
जम्यूहीयमहातसूत्र भिमुखामि-पूर्वाभिमुखप्रवाहाः कियत्यो नध इत्यर्थः "लवणसमुई समप्यति' लवणसमुद्रं सम. र्पयन्ति-कियत्यो नधः पूर्वाभिमुखा लवणसमुद्रे प्रविशन्तीति प्रश्नः, 'भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'सत्त सलिलासयसहस्सा' सप्तसलिलारादसहस्राणि, 'अट्ठावीसंच सहस्सा' अष्टाविंशतिश्च सहस्राणि 'जाव समप्येति' यावत् लवण समुद्रं समर्पयन्ति-अप्टाविंशति सहस्राधिक सप्तलक्षप्रमाणा नद्यः पूर्वाभिमुखाः लवणममुद्रं गच्छन्तीत्यर्थः, तद्यथा पूर्वसूत्रे मेरुतो दक्षिणवर्तिनीनां नदीनामेकं लक्षं पण्णवनिः सहस्राधिकं कथितम्, तदर्द्धम् ९८००० पूर्व समुद्रगामिनीत्यागतानि अष्टानवतिः सहस्रणि, एवं मेरुत उत्तरभागे नदीना मष्टानवति सहस्राणि शीतापरिकरनधश्च पश्च ५ लक्षाणि द्वाविंशत्सहस्राणि सर्वसङ्कलनेअष्टाविंशति सहस्राधिक सप्तलक्षाणि नदीनां भवन्तीति । लवणसमुई समप्पेंति' हे भदन्त ! इस जम्बूद्वीप नाम के द्वीप से कितनी नदियां पूर्व दिशा की ओर बहती हुई लवण समुद्र में प्रवेश करती हैं ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं हैं-'गोयमा ! सत्तसलिलास्यसहस्सा अट्ठावीसं च सहस्सा जाव समति' हे गौतम ! सात लाख २८ हजार नदियां पूर्वदिशा की और बहती हुह लवणसमुद्र में प्रवेश करती हैं। यह बात प्रकट कर दी गई है कि मेरुपर्वत की दक्षिण दिशा में रहकर वहने वाली नदियों की संख्या १ लाख ९६ हजार है सो इनमें ले आधी नदियां १८००० पूर्व समुद्र गामिनी है तथा इसी तरह मेरु की उत्तर दिशा में रह कर वहने वाली नदियों की संख्या १८००० है तथा-शीता की परिवार भूत नदियां ५ लाख २२ हजार है सब मिलकर ये नदियां ७ लाख २८ हजार होतो हैं । यद्यपि यहाँ पर इनका जोड ७१६००० ही होता है अतः इस तरह ले ७ लाख २८ 'हजार की संख्या नहीं आती है परन्तु इस कथित प्रमाण को लाने के लिये जो पहिले १२ अन्तर नदियां कही गई हैं उन्हें यहां जोड देनी चाहिये इन तरह નામક દ્વીપમાં કેટલી નદીઓ પૂર્વ દિશા તરફ વહેતી લવણસમુદ્રમાં પ્રવેશે છે? એના જવાબમાં प्रभु ४ छ. 'गोयमा । सत्तसलिला सयसहस्सा अदावीसं च सहस्सा जाव समाति' ७ ગૌતમ ! સાત લાખ ૨૮ હજાર નદીઓ પૂર્વ દિશા તરફ વહેતી લવણસમુદ્રમાં મળે છે. આ વાત સ્પષ્ટ કરવામાં આવી છે કે મેરુ પર્વતની દક્ષિણ દિશામાં રહીને પ્રવાહિત થતી નદીઓની સંખ્યા ૧ લાખ ૯૬ હજાર છે તે એમાંથી અર્ધા ભાગની નદીઓ ૯૮૦૦૦ પૂર્વ સમુદ્ર ગામિની છે તેમજ આ પ્રમાણે મેરુની ઉત્તરદિશામાં રહીને વહેનારી નદીઓની સંખ્યા ૯૮૦૦૦ છે તથા શીતાની પરિવારભૂતા નદી આ ૫ લાખ ૨૨ હજાર છે. આમ એ બધા નદીઓ મળીને ૭ લાખ ૨૮ હજાર થાય છે. જોકે અહીં બધી નદીઓને સરવાળા
૭૧૬૦૦૦ જ થાય, એથી ૭ લાખ ૨૮ હજાર જેટલી સંખ્યા થતી નથી પણ આ કથિત • પ્રમાણને લાવવા માટે જે પહેલાં ૧૨ અવાનાર નદીઓ વિશે કહેવામાં આવ્યું છે. તેમને
