________________
જૈન દર્શનનું તુલનાત્મક દિગ્દર્શન
ઉપક્રમ
આપણા આ ‘ભારત' દેશમાં વિવિધ દર્શને ઉદ્ભવ્યાં છે. જેમકે ચાર્વાક, સાંખ્ય, વૈશેષિક, નૈયાયિક, મીમાંસક, વેદાંત, બૌદ્ધ અને જૈન. આ તમામ દર્શને બધી જ માબતમાં એક જ મત ધરાવે છે અથવા તેા દરેકે દરેક માખતમાં જુદાં પડે છે એમ નથી.
-
જૈન દર્શનનાં મંતવ્યે મિતાક્ષરી સ્વરૂપે—સુપ્રસિદ્ધ સૂત્રાત્મક શૈલીમાં વાચકવર્ય ઉમાસ્વાતિએ સંસ્કૃતમાં તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર નામની કૃતિમાં દર્શાવ્યાં છે. આવું કાય કાઇએ ગુજરાતીમાં કર્યાનું જાણવામાં નથી એટલે એ દિશામાં મારો આ નમ્ર પ્રયાસ છે. ઉપર્યુક્ત ઉમાસ્વાતિએ પ્રત્યેક સૂત્ર ઉપર સંક્ષિપ્ત ભાષ્ય રચી વિષયને વિશદ બનાવ્યે છે. હું પણુ અહીં કેટલીક ખાખતે સહેલાઇથી સમજાય તે માટે સૂત્ર ઉપર ટૂંકું વિવેચન કરીશ. તેમ કરતી વેળા જૈન દર્શનનાં મતબ્યાને મૂળભૂત સિદ્ધાંતને કેન્દ્રમાં રાખી અજૈન દનાની વિશિષ્ટતાએ દર્શાવનારી વિગતે હું તુલનાર્થે રજૂ કરીશ, પરંતુ તેમ કરવા માટે એ અજેન દનાનાં મૌલિક ગ્રંથા જોઈ જવાનું બની શકે તેમ નહિ હાવાથી અન્ય કૃતિએના આધારે એ કા હું કરીશ. મેં આ નિબંધમાં જે પદ્ધતિએ તુલનાત્મક અવલોકન કરવા ધાર્યું છે તે રીતે એટલે કે અજૈન ભારતીય દર્શના પૈકી
