________________
જૈન દર્શનનું
[ સૂ. ૧૦૬
*
ત્રણ મહાવ્રત યાને ‘યામ’ ગણાવનાર અહિંસા, સત્ય અને અપરિગ્રહના ઉલ્લેખ કરે છે.
re
ચાતુર્યામ તરીકે હિંસા, અસત્ય, અદત્તાદાન અને અહિર્ષ્યાદાન એ ચારેનાં વિરમણા ગણાવાય છે. ‘ બહિર્હાદાન ' એટલે બાહ્ય વસ્તુનું ગ્રહણ, ધન વગેરેની જેમ સ્ત્રી પણ બાહ્ય વસ્તુ છે.
પાંચ મહાવ્રતા તરીકે અહિર્તાદાનના વિરમણને બદલે અબ્રહ્મ અને પરિગ્રહનાં વિરમણેાના ઉલ્લેખ કરાય છે.
આમ જૈન ગ્રંથામાં અપેક્ષા અપેક્ષા અનુસાર મહાવ્રતેની સંખ્યા ભિન્ન ભિન્ન ગણાવાઇ છે અને એમ ગણાવી શકાય.
પાંચ મહાવ્રતા તે યાગદર્શનમાં નિર્દેશાયેલા પાંચ ‘યમ’ છે એમ સામાન્ય રીતે મનાય છે.
( ૧૦૭ ) અહિંસા વગેરે પાંચ મહાવ્રતાનું અંશતઃ પાલન તે પાંચ અણુવ્રતા છે.
ગૃહસ્થ તરીકે જીવનાર અહિંસાદિ પાંચ મહાવ્રતાનું સર્વાશે પાલન કરવા અસમર્થ છે. એથી એ જૈન સાધુ-સાધ્વીની પેઠે મહાવ્રત પૂરેપૂરાં ન પાળતાં એનું યથાશક્તિ અંશતઃ પાલન કરે છે અને એ રીતે પાતાના ભવ સાર્થક કરે છે. આમ કરનાર ગૃહસ્થને ‘દેશ-વિરત ' કહે છે કેમ કે એની વિરતિ અંશથી છે —એ ‘ ટૅવિરતિ ' છે.
'
૧ જુએ આયારનું · વિમેાહ ' નામનું અઝયણુ (ઉદ્દેસગ ૧)નું સુત્ત ૪ ( સૂત્રાંક ૧૯૭ ).
