________________
જૈન દર્શનનું
[સૂ. ૧૧૫
વિચાર, વાણી અને વનનુ નિયમન તે ‘સચમ ’ છે. (૧૧૬) ‘ભાવના’ એટલે તાત્ત્વિક અને ઊંડ' ચિંતન, એના અનિત્ય, અશરણુ ઇત્યાદિ ખાર પ્રકાર ગણાવાય છે.
શ્રમણ-ધર્મ પાળવામાં આહાર, પાણી, ગરમી, ઠંડી, રાગ, શય્યા ઇત્યાદિને લગતી મુસીબતા ઊભી થાય છે. એ મુસીબતાના સમભાવે મુકાખલા–સામના કરવા તે ‘પરીષાના વિજય’ છે. (૧૧૭) આત્માની શુદ્ધ દશામાં સ્થિર થવા માટે કરાતા પ્રયાસ તે · ચારિત્ર છે.
.
સમભાવ કેળવવા એ ચારિત્રના પ્રથમ પ્રકાર છે.
પર
(૧૧૮) તપના બે પ્રકાર છે: બાહ્ય અને આલ્પતર
સુ’સારી આત્માની મિલન વૃત્તિએને જડમૂળથી ઉખેડી નાખવા માટે મળ મેળવવાની જરૂરિયાત રહે છે. એ પૂરી પાડવાનું કામ ‘ તપ’ કરે છે.
બાહ્ય તપમાં શારીરિક ક્રિયાની અને આભ્યંતર તપમાં માનસિક ક્રિયાની મુખ્યતા છે.
(૧૧૯) આહારના ત્યાગ, ઊર્ણાદરી, કાયક્લેશ ઇત્યાદિ બાહ્ય તપના પ્રકાર છે.
(૧૨૦) પ્રાયશ્ચિત્ત, વિનય, સેવા, સ્વાધ્યાય, અહુ ભાવ અને મમત્વનો ત્યાગ અને ધ્યાન એ આભ્યતર તપના પ્રકાર છે.
૧. જુએ ત. સૂનું ગુજરાતી વિવેચન (પૃ. ૩૬૨ ).
