________________
સૂ. ૯૭] તુલનાત્મક દિગ્દર્શન
આ ઉપરથી જાણી શકાય છે કે પરલકને માને તે આસ્તિક છે અને જો એ ન માને તે “નાસ્તિક છે. એકાંતે નિયતવાદી તે “દૈષ્ટિક છે.
આસ્તિકની આ વ્યાખ્યા પ્રમાણે જૈન દર્શન “આસ્તિક છે.
આગળ જતાં આસ્તિક એટલે “ઈશ્વરને માને તે” એવી એની વ્યાખ્યા કરાઈ અને તે લેકપ્રિય બની. જેને ઉચ્ચમાં ઉચ્ચ કેટિના આત્માને “પરમાત્મા યાને “પરમેશ્વર” ગણે છે તે એ હિસાબે પણ જેના દર્શન “આસ્તિક છે, જ્યારે પૂર્વ મીમાંસા અને કપિલનું સાંખ્ય દર્શન ઈશ્વરને નહિ માનતા હેવાથી નાસ્તિક છે છતાં એ દર્શને આસ્તિક ગણાય છે!
ઈશ્વર એટલે જગત્કર્તા” એવું ઈશ્વરનું લક્ષણ કરાય તે તે હિસાબે જૈન, બૌદ્ધ વગેરે દર્શને “નાસ્તિક છે.
બૌદ્ધ દર્શનના આવિર્ભાવ પછી પરંતુ ઈસુ ખ્રિસ્તના જન્મ પહેલાં આસ્તિકની વ્યાખ્યા કેટલાકે એવી કરી કે “વેદને માને તે આસ્તિક”. - જૈન, બૌદ્ધો વગેરે ઉપલબ્ધ વેદને પ્રમાણરૂપ ગણતા નથી એટલે એ દૃષ્ટિએ જૈન દર્શન વગેરે “નાસ્તિક છે.
જૈન પરંપરા પ્રમાણે રાષભદેવના પુત્ર ભરત ચક્રવર્તીએ ચાર વેદ રચ્યા હતા પણ આગળ જતાં લાંબા સમયે એ
૧. જુઓ “હિંદુ મિલન મંદિર” (વ. ૭, એક ૨-૦)માં છપાયેલે મારે લેખ નામે “વેદ સંબધી જૈન વક્તય".
