________________
જૈન દર્શનનું
[ સૂ. ૬
મૂળ વસ્તુની પ્રતિમા, પ્રતિકૃતિ કે છબી રૂપ જે વસ્તુ હાય કે જે વસ્તુમાં મૂળ વસ્તુના આરોપ કરાયા હૈાય તે વસ્તુને ‘સ્થાપના—નિક્ષેપ ' કહે છે.
.
ro
જે અર્થ મૂળ વસ્તુની પૂર્વકાલીન કે ઉત્તરકાલીન અવસ્થાના દ્યોતક હાય તે ‘દ્રવ્ય-નિક્ષેપ’ છે.
જે વસ્તુમાં વ્યુત્પત્તિ કે પ્રવૃત્તિરૂપ નિમિત્ત બરાબર ઘટતું હાય તે ‘ભાવ–નિક્ષેપ' છે.
આ ચારે નિક્ષેપ તૈયાયિકાદિ અજૈનાએ પણ નામાંતરાથી સ્વીકાર્યા છે. એમણે નામાદિ નિક્ષેપેાના પદાર્થ, આકૃતિ, વ્યક્તિ અને જાતિ તરીકે નિર્દેશ કર્યા છે.
(૯૭) જૈન દર્શન એ ભારતીય આસ્તિક દર્શનામાં ગણનાપાત્ર અને સ્વતન્ત્ર દર્શન છે.
"
· જૈન' શબ્દ ‘ જિન ' ઉપરથી ઉદ્ભવ્યેા છે. જિન’ શબ્દ ‘ જીતવું ' એ અર્થવાળા · જિ' ધાતુ ઉપરથી બનાવાયે છે. ‘ જિન' એટલે જીતનાર’——ાગ અને દ્વેષને સર્વાશે વિજેતા. એ આત્મવિજય મેળવનાર જિને પ્રરૂપેલા ધર્મ તે જૈન ધર્મ' છે—એ જૈન દર્શન છે.
'
આસ્તિક શબ્દની વ્યાખ્યા ઉત્તરોત્તર બદલાતી રહી છે.
'
પાણિનિકૃત અષ્ટાધ્યાચીમાં નીચે મુજબનું સૂત્ર છે :—
39
“ અતિ નાસ્તિ ખ્ખુિં મત્તિ; ' (૪-૪-૬૦ ).
૧. જુએ ત. સૂ. ( ૧, ૫)ની ન્યાયાચાકૃત ટીકા ( પુત્ર ૨૪ ).
