________________
૧ ૦
જૈન દર્શનનું [ સ. ૧૯ રસના પાંચ પ્રકાર છેઃ કડ, તીખું, તૂર (કષાય), ખા અને મીઠે.
ગના બે પ્રકાર છેઃ સુગન્ધ અને દુર્ગન્ધ.
વર્ણના પાંચ પ્રકાર છે : કાળ, લીલે (નીલ), લાલ, પીળે અને ધળે.
(૨૦) નેત્ર સિવાયની ઈન્દ્રિય પ્રાપ્યકારી છે.
વસ્તુને બંધ થવામાં નેત્ર સિવાયની ચારે ઈન્દ્રિયેને એ વસ્તુ સાથેને સંગ આવશ્યક છે. આથી એને “પ્રાપ્યકારી” કહે છે.
નેત્ર એગ્ય સંનિધાનથી અને મન અવધાનથી પિતપોતાના વિષયને જાણે છે. એમાં વિષય સાથેને સાક્ષાત્ સંગ અપેક્ષિત નથી. એથી એ બને “અપ્રાપ્યકારી” ગણાય છે.
તૈયાયિકે, વિશેષિકે, મીમાંસકે અને સાંખ્યો બધી જ ઈન્દ્રિયને અને બૌદ્ધો, નેત્ર અને કાન સિવાયની ઈન્દ્રિયને પ્રાપ્યકારી” માને છે.
(૨૧) ઇન્દ્રિયોની સંખ્યા પ્રમાણે સંસારી જીવન પાંચ ભેટ છે ઃ એકેન્દ્રિય, હીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય અને
એકેન્દ્રિય જીવને ફક્ત સ્પર્શન, દ્વીન્દ્રિયને સ્પર્શન અને રસન, ત્રીન્દ્રિયને સ્પર્શન, રસન અને નાક, ચતુરિન્દ્રિયને આ ઉપરાંત નેત્ર અને પંચેન્દ્રિયને કાન પણ હોય છે.
