________________
આવે છે. સમુદ્રમાં મોટાં-મોટાં માછલાની આંખની પાંપણમાં ચોખા જેવા તંદુલિયો મત્સ્ય હોય છે. સમુદ્રમાં મોજાં આવે એટલે મોટાં માછલાંઓ ફાડીને તેમાં તણાઈ આવતા નાના માછલાંઓને ગળે છે. પણ તેમાં કેટલ માછલાંઓ છૂટી પણ જાય. ત્યારે આંખની પાંપણમાં રહેલો આ મસ્ય મન વિચારે છે કે જો આની જગ્યાએ હું હોઉં તો એક માછલાંને છટકવા ન દા બધા જ માછલાંનો કોળિયો કરી જાઉં. પોતે તો અત્યંત સૂક્ષ્મ છે. નથી એ કોળિયો કરવાનો કે નથી એને પકડવાનો છતાં મનથી આવી અધ વિચારણાથી એ સાતમી નારકીનું આયુષ્ય બાંધે છે. ફોગટ જ નારકી ભયંકર યાતનાઓને ભોગવનારો બને છે – મન પર સંયમ નહીં હોવા કારણે જ ને ! પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિ
શાસ્ત્રમાં બીજું પણ પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિનું દૃષ્ટાંત આવે છે. પોતા ભાઈ- મુનિ વલ્કલચીરીની દેશના સાંભળીને વૈરાગ્યને પામેલા આ રા પોતાના દૂધ પીતા બાળકને અર્થાત્ પાંચ જ વર્ષના નાના બાળકને રાજસિંહાસ પર બેસાડીને રાજ્ય મંત્રીઓને સોંપીને દીક્ષા લે છે. જ્યારે માણસને ઉત્ક વૈરાગ્ય જાગે છે, સાચું સત્ય સમજાઈ જાય છે પછી ક્ષણવાર પણ તે સંસાર રહી શકતો નથી. પ્રસન્નચંદ્ર રાજા દીક્ષા લે છે. દીક્ષા લીધા બાદ કઠોર ત કરે છે. એક પગ પર ઉભા રહીને સૂર્યની આતાપના લે છે. એક વખ તેઓ આ રીતે આતાપના લેતા હોય છે અને ત્યાંથી શ્રેણિક મહારાજા સવા સાથે પ્રભુને વંદન કરવા માટે નીકળે છે. તેમના સૈન્યની મોખરે ચાલી રહેલ બે સૈનિકો પરસ્પર વાતો કરે છે, એક બોલ્યો કે આ રાજાને ધન્યવાદ છે કેવો ઉગ્ર તપ કરે છે? ભરયૌવને દીક્ષા લેવી - રાજપાટ છોડવા કાંઈ સહેલ નથી. કેવા સત્ત્વશાળી છે? આમ પ્રશંસા કરે છે ત્યાં બીજો બોલ્યો કે એ રાજાને ધિક્કાર છે પોતાના નાના બાળકની જરાયે ખેવના રાખ્યા વિના દીક લઈ લીધી. એમને ક્યાં ખબર છે કે મંત્રીઓ બધા ભેગા થઈને આ બાળક મારી નાખીને રાજ્ય પડાવી લેવાના છે. આ વાતચીત રાજર્ષિના કાને પડે શબ્દો ઘણી મોટી અસર કરે છે. મનમાં આવે તે બકી ન નખાય. કબીર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
