________________
૧૭૨
માણસના જીવનબાગને બાળી નાખે છે. માટે કૃતઘ્ની માણસ નીચેને નીચે પટકાતો જાય છે. કૃતજ્ઞ માણસ સામેના માણસના રઈ જેટલા ઉપકારને પણ પહાડ જેટલો માનીને જીંદગી સુધી ભૂલે નહીં. એક શ્લોક આવે છે કે दो परिसे धर धरा अहवा दोहिं पि धारिया धरणी । उवयारे जस्स मई उवयरियं जो न पम्हुसइ ।
હે ધરતીમાતા ! તું બે પુરુષોને જ ધારણ કરજે અથવા તો બે પુરુષો વડે જ તું ટકી રહી છે. એક તો જે ઉપકારને કરે છે. અર્થાત્ બીજાનું ભલું કરવું એ જ જેમનું વ્યસન છે તેઓ, અને બીજા જેઓ ઉપકારને ભૂલતા નથી. ઉપકાર કરવા માટે બધા સમર્થ ન હોય પણ કરેલા ઉપકારને યાદ તો રાખે ને ! આજે આ બન્ને પ્રકારના માણસો લગભગ નષ્ટ પ્રાયઃ છે. પહેલો જ ઉપકાર મા-બાપનો છે, આ સૃષ્ટિ પર આપણને લાવનારા એ છે. બચ્ચામાંથી માનવ બનાવનાર એ છે, પણ આજે એને માનવા કોઈ તૈયાર નથી. અરે ! એટલે સુધીની દુષ્ટતા માણસ આચરી શકે છે કે માને કહે કે મા તેં મને તારું દુધ પાયું છે ને ! લે આ દૂધના પૈસા પણ અહીંથી નીકળી જા... ! વળી પૈસા માટે માને મારી નાખવા પણ આજના સંતાનો તૈયાર છે. એ સિવાય પણ જીવનમાં માણસને ડગલે ને પગલે બીજાની મદદની જરૂર પડે છે. તે એકલે હાથે જીવન જીવી શકતો નથી. ચાહે કોઈ પાડોશી હોય, વૈદ્ય હોય કે ડોકટર હોય કે કોઈ શિક્ષક હોય... બધાની સહાયથી જ માણસ જીવન જીવી શકે છે. પણ દુઃખની વાત છે કે એ કોઈનાયે ઉપકારને યાદ રાખવા તૈયાર નથી. અરે ! યાદ ન રાખે તો કંઈ નહીં પણ તેનો જ અપકાર કરવાતેનું જ બુરું કરવા તૈયાર થઈ જાય છે.
ભગવાન આપણા જેવા જ જીવ છે છતાં તે ઉત્તમ શા માટે છે ? કારણ કે ભગવાન કૃતજ્ઞતાગુણના સ્વામી છે. આપણે તો સામા માણસનાં સો ઉપકારોને પણ ઘડીના છઠ્ઠા ભાગમાં ભૂલી જઈએ છીએ. માટે તો ઉંચે આવતા નથી. ને જગતમાં રખડી રહ્યા છીએ. ભગવાન તો ગુણોના સ્વામી છે જ્યારે આપણે અવગુણોના સ્વામી છીએ.
આ એક નાનકડો ગુણ પણ માણસને કયાંનો કયાં લઈ જાય છે. તે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
