________________
५१२ चरणानुयोग
जे भिक्खू थलगओ थलगयस्स असणं वा - जाव - साइमं वा पडिग्गाहेइ पडिग्गाहेंतं वा साइज्जइ 1)
तं सेवमाणे आवज्जइ चाउम्मासियं परिहारट्ठाणं उग्घाइयं ।
१.
भाषा समिति विधि कल्प
तिकालिय तित्थयरेहिं चत्तारि भासा परूविया९७५. अह भिक्खू जाणेज्जा चत्तारि भासज्जायाई, तं जहा - सच्चमेगं पढमं भासजातं, बीयं मोसं, ततियं सच्चा मोस, जं णेव सच्चं णेव मोसं, णेव सच्चामोसं असच्चामोस णामं तं चउत्थं भासज्जातं । से बेमि- जे य अतीता, जे य पडुप्पण्णा, जे य अणागया अरहंता भगवंतो सव्वे ते एयाणि चेव चत्तारि भासज्जायाइं भासिंसु वा, भासिंति वा, भासिस्संति वा, पण्णविंसु वा, पण्णवेतिं वा, पण्णविस्संति वा ।
-नि. उ. १८, सु. १ - २३
९७६. स वक्कसुद्धिं समुपेहिया मुणी,
सव्वाइं च णं एयाणि अचित्ताणि वण्णमंताणि, गंधमताणि, रसमंताणि, फासमंताणि चयोवचइयाई विप्परिणाम धम्माई भवंति ति अक्खायाई ।
- आ. सु. २, अ. ४, उ. १, सु. ५२२
विवेगेण भासमाणो आराहगो, अविवेगेण भासमाणो विराहगो
गिरं च दुहं परिवज्जए सया । मियं अदु अणुवीई भासए,
सयाणमज्झे लहई पसंसणं ।। भासाए दोसे य गुणे य जाणिया,
तीसे य दुडे परिवज्जए सया । छसु संजए सामणिए सया जए,
वएज्ज बुद्धे हियमाणुलोमियं ।।
(क)
(ख) Jain Education International
ભાષા સમિતિ
વિધિકલ્પ
सूत्र ९७५-७६ જે ભિક્ષુ જમીન પ૨ ઊભો છે, અને જમીન પર ઊભા રહેનાર પાસેથી અશન યાવત્ સ્વાદ્ય લે છે, (લેવા માટે કહે છે) લેનારનું અનુમોદન કરે છે.)
તેને ચાતુર્માસિક ઉદ્ઘાતિક પરિહારસ્થાન (પ્રાયશ્ચિત્ત) खावे छे.
ત્રિકાલિક તીર્થંકરો દ્વારા ચાર પ્રકારની ભાષાની પ્રરૂપણા ઃ८०५. मुनिखे यार प्रहारनी भाषा भावी भेजे ते खा
प्रमाणे छे :- १. सत्य, २. असत्य, 3. सत्यभूषा, ૪. અસત્યામૃષા, મુનિ ભાષાના આ ચાર પ્રકાર
सम.
हवे हुं हुं छं (हे भम् !) भूतअलीन, वर्तमानासीन અને ભવિષ્યત્ કાલીન-સર્વ અરિહંત ભગવંતોએ ભાષાના આ જ ચાર ભેદ કહેલ છે, કહે છે અને કહેશે, આ ચાર ભેદ સમજાવ્યા છે, સમજાવે છે અને समभवशे
ચારે પ્રકારની ભાષાના પુદ્ગલ અચિત્ત છે, વર્ણયુકત, गंधयुक्त, रसयुक्त, स्पर्शयुक्त छे यय-उपव्यय (वृद्धि, ड्रास अथवा संयोग-वियोग ) धर्मवाणा छे અને નાના પ્રકારના પરિણમનવાળા છે.
વિવેક પૂવર્ક બોલે તે આરાધક, વિવેક વગર બોલે તે विराध :
૯૭૬. આવી રીતે વાકયશુદ્ધિ અને વાકયની સુંદરતા સમજીને
મુનિ હંમેશા દૂષિત વાણીથી દૂર રહે. જે સાધક વિવેક પૂવર્ક ચિંતન કરીને પરિમિત અને અદ્ભૂષિત ભાષા બોલે છે તે જ સત્પુરુષોમાં પ્રશંસા પામે છે.
છ જીવનિકાયને વિષે સંયમવાન અને ચારિત્રમાં નિરંતર ઉદ્યમવાન જ્ઞાની સાધુ ભાષાનાં ગુણ અને દોષોને જાણી, સદોષ ભાષાનો નિરંતર ત્યાગ કરે અને હિતકારી તથા મધુર ભાષા બોલે.
चत्तारि भासाजाता पन्नता, तं जहा - सच्चमेगं भासज्जातं, बितियं मोसं, ततियं सच्चमोसं, चउत्थं असच्चमोस । -ठाणं. अ. ४, उ. १, सु. २३८
पण्ण. प. ११, सु. ८७० । (ग) पण्ण. प. ११, सु. ८९८ ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
