________________
१७२ ] भारतीय विद्या
[वर्ष ३ मुद्रित संदेशकरासमां पृ० ९० ऊपर टिप्पनकारनी प्रशस्ति भावेली छे. टिप्पन 'हिसारदुर्ग'मा आषाढ शु० दि. आठम ने बुधवारे लखेलुं छे एम टिप्पनने अंते जणावेलु के. पंजाबमा 'हिसार' नामे शहेर छे तेज आ 'हिसारदुर्ग' होवू जोईए. आ सिवाय टिप्पनकार विशे वधु कोई माहिती उपलब्ध नथी. अवचूरिकाकारनुं तो मात्र एक नाम ज अवचूरिकाने अंते लखेलुं छे, ए सिवाय ए विशे कोई हकीकत लखी नथी. "इत्यवचूरिः श्रीसंदेशरासकं समाप्तम् । पं० नयसमुद्रेण लिखितम्"-(पृ. ९० मुद्रित रास) अर्थात् 'नयसमुद्र' मामना कोई जैन विद्वाने अवचूरि खेली छे. 'लखेली छे' एटले 'रचेली छे' के 'नकल करेली छे' ए स्पष्ट समझातुं नथी. संभव छे के रचेली होय. एक 'नयसमुद्र' नामना जैन विद्वान साधु सत्तरमा सैकामां थयेला छे. तेमणे रूपचंदकुंवररास (१६३७ संवत् मागशर शु० दि० ५ रवि, वीजापुर), शर्बुजयउद्धाररास (सं० १६३८ आशो शु० दि. १३ अमदावाद), प्रभावतीरास (सं० १६४० आशो शु० दि० ५ बुध, वीजापुर), सुरसुंदरीरास (सं० १६४६ जेठ शु० दि. १३), नलदमयंतीचरित्र (सं० १६६५ पोष शु० दि००), शीलशिक्षारास (सं० १६६९) वगेरे अनेक रासो रचेला छे. रूपचंदकुंवररासमां कविना कहेवा प्रमाणे (प्रथम-शृंगार-रस थापियो छेडो शांतरसे व्यापियो") शृंगारने ठीक ठीक स्थान छे एथी कदाच शृंगारमय आ संदेशकरासनी अवचूरि पण तेमणे रचेली होय. तेमना गुरुनु नाम भानुमेरु अने गच्छ वृद्धतपागच्छ (रा० मोहनलाल द० संकलित जैन गुर्जर कविओ भाग १ पृ. २५७). टिप्पन अने अवचूरि सिवाय आ रास ऊपर कोई बीजु साहित्य जाण्यामां नथी. आ टिप्पन के अवचूरिन होत तो संभव छे के आरास अंधारामा ज रहेत, एटले टिप्पनकारे अने अवचूरिकाकारे एक मुसलमान साक्षरनी कृतिने चिरंजीव करवा जे पुरुषार्थ करेलो छे ते भूरि भूरि अनुमोदनीय छे अने वर्तमान जैन रूढपंडितो आवी दृष्टि केळवी पोताना पूर्वपुरुषोने पगले चालशे तो जैनशासननो प्रभाव विशेष थशे एमां शंका नथी..
प्रस्तुत रासमां अनेक छंदो वपराया छे ते विशे आगळ सूचन करी गयो छु.
आ नीचे रासकारे वापरेला एवा थोडा छंदोनां नाम जणाg छु:.. (९) विपुला गाथा. रड्डा. पद्धडी. डुमिला-डुमिल्ला- डोमिलक. आभाणक. रासना छंदो दोधक. रासा. चंदायण- चन्द्रायतन. वस्तुक अथवा षट्पद. मालिनी.
भडिल्ला-अडिल्ल. मडिल्ल. चूडिलक- चोडियालक. खडहड. गाथा. खंधय - स्कंधक. दुवइय-द्विपदी. नंदणि-नंदिनी. लंकोडय-लंकोटक- रमणीकरूपरासकनी जाति. आमांनां केटलाकना नाम तो मूळ रासमां ज नोंधेला छे अने केटलाकना नाम टिप्पन तथा अवचूरिका बन्नेमा छे. उक्त बधा छंदोनां लक्षणो टिप्पन भने अवचूरिकाकारे पूर्णपणे जणावेलां छे अने क्यांय छंदतुं संस्कृत नाम भापवा उपरांत मूळ छंदना नामनां जुदा जुदा उच्चारण पण नोंघेला छे. अहीं नामो जणावती वखते ए जुदा जुदा उच्चारणो पण जणावेलां छे. आ ऊपरथी रासकारनुं छंदपांडित्य पण प्रगट थाय छे.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
