________________
बुद्ध अने महावीरनुं निर्वाण
अने
तेमना समयनी मगधनी राजकीय परिस्थिति
*
[ स्वर्गवासी महान् जर्मनविद्वान् डॉ. हर्मन याकोबीना एक विशिष्ट जर्मन निबंधनो गुजराती अनुवाद ]
एक पक्षे, एम जणाय छे के परंपरा प्राप्त तेम ज प्रमाण प्रस्थापित तवारीख प्रमाणे गौतम बुद्ध, महावीर करतां केटलांक वर्ष अगाउ निर्वाण पाम्या हता; अन्य पक्षे, बौद्ध आगममां जे उल्लेखो मळी आवे छे ते उपरथी जणाय छे के महावीर, बुद्धी थोडा ज समय अगाउ निर्वाण पाम्या नहि होय ? आ एकदम भासी आवता विरोधमां सत्य शुं छे ते शोधवा आ लेख लखाय छे. बुद्ध अने महावीर ए बन्ने धर्मप्रवर्तकोनो समयनी दृष्टिए वास्तविक संबंध; अने ए संबंधनी, बौद्ध आगमग्रंथोमां ते समयनी राजकीय परिस्थिति विषे भाषेला उल्लेखो उपर शी असर थई हती, ते अहीं दर्शाववामां आवशे.
१
१. बुद्ध अने महावीरनी निर्वाणमितिओ
सामान्य मनाती परंपराना मत प्रमाणे बुद्धनी निर्वाणमिति इ. स. पू. ५४३ अने महावीरी निर्वाणमिति इ. स. पू. ५२६ छे. प्रमाणान्वित तारीखोनो मूळ आधार चन्द्रगुप्तन राज्याभिषेक छे. जेने माटे वहेलामां वहेली शक्य देखाती साल इ. स. पू. ३२२ छे. (हुं जरा आवश्यक सुधारानी जरुर जणावी ) ते स्वीकारुं छं. दक्षिणना बौद्ध आ राज्याभिषेक बुद्धनिर्वाण पछी १६२ वर्षे थयो एम जणावे छे. ए प्रमाणे तो बुद्धनुं निर्वाण इ. स. पू. ४८४मां थयुं होतुं जोईए. आ बाबतमां एक अत्यंत उपयोगी शोध विक्रमसिंघे करी छे. इ. स. १०१५ मां जे युग ( बुद्ध संवत् ) प्रचलित हतो ते इ. स. पू. ४८३मां शरु थयो हतो. इ. स. पू. ५४३ मां शरु थयेला संवत्नी परंपरागत माहिती तो छेक १५ मी सदीना मध्य भागमां, प्रथम वार मळी आवे छे.'
जैनोनी सर्वसामान्य परंपरा प्रमाणे चन्द्रगुप्तनो राज्याभिषेक महावीरना मृत्यु बाद २१५ वर्षे थयो; पण हेमचन्द्रना मत (परिशिष्ट पर्व ३३९ ) प्रमाणे ए राज्याभिषेक महावीरना निर्वाण पछी १५५ वर्षे थयो हतो. अने आज हकीकतने हेमचंद्रथी
१. आ विषय उपरनी सविस्तर माहिती माटे जुओ विल्हेल्म गायगरना "महावंश" ना भाषांतर (लंडन, १९१२ ) नुं पूर्व वक्तव्य, पान २८ वगेरे.
३.१.२३.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
