________________
५३२
भगवतीस्त्रे टीका-'एएसि मंसे' एतेषां खलु भदन्त ! 'चोदसविहाणं संसारसमावनगाणं जीवाणं' चतुर्दश विधानां संसारसमापन्न कानाम् जीवानाम् 'जहन्नुक्को. सगस्स जोगस्प कयरे कमरेहितो जाव विसे साहिया वा' जघन्योत्कृष्टस्य योगस्य कतरे कतरेभ्यो यावन् विशेषाधिका वा जघन्यः कामपि व्यक्तिमाश्रित्य, स एवं तु व्यश्यन्वरापेक्षया उत्कर्ष इति जघन्योत्कर्ष स्तस्य योगस्य वीर्यान्तरापेक्षया उपशमादि जनितकायादिपरिसरन्दरूपस्य, एतस्य योगस्य चतुर्दशजीवस्थानसंव___ अब स्ऋत्रकार इन १४ चौदह प्रकार के जीवो में योगों की अल्पता और वहृता दिखाते हैं-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-'एएसिणं भंते ! चोह सविहाणं संबारसमावनगाणं जीवाणं' इत्यादि सूत्र ३।
टीकार्थ-'एएसि णं भंते! चोदसविहाणं संसारसमावनगाणं जीवाणं' हे भदन्त इन १४ चौदह प्रकार के संसारी जीवों के जहन्नुक्कोसगस्स जोगल्म कयरे कयरेरितो जाव विसेसाहिया वा' जघन्य और उत्कृष्ट योग का आश्रय कर के कौन से जीव किस योग वाले जीवों की अपेक्षा से यावत् विशेषाधिक हैं ? आत्म प्रदेशों में जो परिस्पदन होता है उसका नाम योग है । यह योग वीर्यान्तराय कर्म के क्षयोपशम की विचित्रता से अनेक प्रकार का होता है, किसी जीत की अपेक्षा योग अल्प होता है और किसी जीव की अपेक्षा वही योग उत्कृष्ट हो जाता है। इस प्रकार से प्रत्येक योग के जघन्य और उत्कृष्ट के भेद से १४
- હવે સૂત્રકાર આ ચૌદ પ્રકારના જીવોમાં યોગનું અલ્પપણુ અને બહુ पा मताव छ -तमा श्रीतम स्वामी प्रभुने ५७यु छ -'एएपिणं भंते ! चरसविहाणं ससारसमावन्नगाणं जीवाण' छत्यादि।
--'एएसि ण भते । चोदसविहाणं संसारसमावन्नगाणं जीवाणं' है समवन् मा १४ यौ। माना स सारी वाना 'जहन्नुकोसगास जोगस्ट कयरे कयरेहितो जाव विसेसाहिया वा' धन्य भने उत्कृष्ट योगनी ॥श्रय ४शने કયા છે ક્યા ગવાળા જીવોની અપેક્ષાથી યાવત વિશેષાધિક છે? આત્મપ્રદેશમાં જે પરિસ્પંદન હોય છે, તેનું નામ યોગ છે. આ ગ વયન્તરાય કર્મના ક્ષપશમની વિચિત્રતાથી અનેક પ્રકારનો હોય છે કેઈ જીવની અપેક્ષાથી એજ યોગ અલ્પ થઈ જાય છે. અને કઈ જીવની અપેક્ષાથી એ
ગ ઉત્કૃષ્ટ થઈ જાય છે. આ રીતે દરેક રોગના જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટના ભેદથી ૧૪ જીવરથાનેને લઈને ૨૮ અઠયાવીસ ભેદ થઈ જાય છે. અર્થાત્ જીવોના સ્થાને ૧૪ ચૌદ કહ્યા છે, તેમાં વેગ હોય છે, અને તે ચોગ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટના ભેદવાળે હોય છે. તેથી ૧૪ ચૌદ પ્રકારના જીવસ્થા
