________________
७६४
भगवतीस्त्रे देशेनाऽपि कृतयुग्माः नो व्योजादिरूपाः। तथा-शरीरप्रदेशाश्रयणेन-भोघादेशेन स्यात्कृतयुग्माः, यावत्-स्यात्कल्योजाः। विधानादेशेन तु-कृतयुग्मा अपि यावत् कल्योना अपीति भावः ‘एवं जाव वेमाणिया एवं यावद्वैमानिकाः, भवनपतित आरभ्य वैमानिकान्त जीवानामपि नारकवदेव सर्व वोध्यमिति । 'सिद्धाणं भंते ! पुच्छा ? सिद्धाः खलु भदन्त ! पृच्छा ? हे भदन्त ! सिद्धा जीवाः प्रदेशार्थतया कृतयुग्माः त्र्योजाः द्वापरयुग्माः कल्योजावेति पश्नः ? भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि। गोयमा' हे गौतम ! 'ओघादेसेण वि, विहाणादेसेण वि कडजुम्मा' ओघादेशेन-सामान्यतोऽपि विधानादेशेन भेदप्रकारेणाऽपि कृतयुग्मा एव । सिद्धाः 'नो तेश्रोगा-नो दावरजुम्मा-नो कलिओगा' नो योजाः नो द्वापयुग्माः नो वा कल्योजरूपाः सिद्धा भवन्तीति भावः ॥मु०२॥ न्यरूप में भी और विशेषरूप में भी कृतयुग्मरूप ही होते हैं ज्योजादिरूप नहीं होते हैं तथा शरीरप्रदेशों की अपेक्षा से सामान्यरूप में तो वे चतराशी रूप होते हैं। 'एवं जाव वेमाणिया' इसी प्रकार असुर कुमार से लेकर वैमानिक तक के जीवों में भी चतुराशीरूपता नारकों की वक्तव्यतानुसार जाननी चाहिये ।
सिद्धा णं भंते ! पुच्छा' हे भदन्त ! प्रदेशों की अपेक्षा सिद्ध जीव सामान्यरूप से समस्त सिद्ध जीव क्या कृतयुग्मरूप होते हैं ? अथवा द्वापरयुग्मरूप होते है ? अथवा कल्योजरूप होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा! ओघादे सेण वि विहाणादेसेण वि कडजुम्मा' हे गौतम! सामान्यरूप से भी और विशेषरूप से भी सिद्धजीव कृतयुग्मरूप ही होते हैं। वे 'नो तेओगा, नो दावरजुम्मा, नो પ્રમાણે નૈરયિકે પણ જીવ પ્રદેશોની અપેક્ષાથી સામાન્યપણાથી અને વિશેષપણથી પણ કૃતઘુમ રૂપ જ હોય છે, જે વિગેરે રૂપ હોતા નથી. તથા શરીર પ્રદેશની અપેક્ષાથી સામાન્યપણાથી તે તેઓ ચારે રાશીરૂપ હોય છે, અને विशेषनी अपेक्षाथी ५ तन्मे। सारे राशी ३५ डाय छे. 'एव जाव वेमाणिया' એજ પ્રમાણે એક ઈન્દ્રિયવાળા જીથી લઈને વૈમાનિક સુધીના માં પણ નારકના કથન પ્રમાણે ચારે રાશીપણું સમજવું
'सिद्धा णं भंते ! पुच्छा' है भगवन् ! प्रशानी अपेक्षाथी सिद्ध । સામાન્યપણાથી શું કૃતયુમ રૂપ છે? અથવા જ રૂપ છે? અથવા દ્વાપર યુગ્મ રૂપ છે? અથવા કાજ રૂપ હોય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં મહાવીર अनु छ -'गोयमा ! ओघादेसेण वि विहाणादेसेण वि कडजुम्मा' 3 गीतम! સામાન્યપણુથી અને વિશેષપણાથી પણ સિદ્ધ જીવ કૃતયુગ્મ રૂપ જ હોય છે,
